آسبادهای نشتیفان






تارنماهای وابسته



آس بادها از مواریث ارزشمند فرهنگي و بیانگر خلاقیت و ابتکار پیشینیان ما هستند. از دیرباز استفاده از نیروی باد برای به کار انداختن آسبادها معمول بوده است و در کشوری مانند ايران كه بيشتر ماده غذايي از تركيبات گندم بدست مي آيد ساخت وسیله ای برای خرد کردن گندم دارای اهمیت فراوان و نیاز مبرم مردم بوده است. که اين نياز در مناطق مختلف بسته به شرايط اقليمي به طرق متفاوت برآورده مي شده، وجود بادهاي موسمي در مناطق شرقي ايران اين اهميت را دوچندان كرده است. آسبادها چشم گيرترين تاسيسات سنتي در خواف و نشتيفان می باشند. مردم منطقه با توجه به قدرت و شدت بادهای مزبور نیاز به ایجاد آسباد را حس کردند و این بادها به طور قطع، انگیزه اصلی مردم مناطق شرقی ایران برای اختراع اسبادها بوده اند. در اقلیمی که آب فراوان بود انواع آسیاب های آبی و در مناطقی که وزش باد غالب بود، از آسباد استفاده می شده است. البته قبل از بکارگیری نیروی آب و باد، نیروی دست در آس های دستی (دستاس) و بعد از آن آسیای ستوری (خراس)، جهت خرد کردن به کار می رفت.

آسبادها به عنوان میراث بومی و شگردی صنعتی بیانگر توسعه ی فنی و دانش کاربردی پیشینیان ما در منطقه خواف می باشند و از سویی سازگاری مردم این مناطق با محیط زیست و از سویی دیگر توانایی آنها در بهره گیری از انرژی های پایدار طبیعی را نشان می دهند.در روزگار گذشته مردم شرق ایران با شکفتن نیازی که در زندگی روزمره وجودش را احساس می کردند ثمری به بار آوردند که جوابگوی این خواسته روزانه شدند و در جدال تن به تن با طبیعت پیروز شد و این نیروی لایزال (باد) را به نفع خود بکار گماردند و این ابتدائی ترین و مهم ترین نیاز بشر را که تولید نان بود باساختن و بکار انداختن آسبادها برآوردند. بیشتر محققین بر این باورند که مردم شرق ایران اولین بار از نیروی باد در اسبادها برای خرد کردن گندم و بالا بردن آب استفاده کرده اند. این صنعت از ایران به اروپا، چین، هند و مصر انتقال یافته است.امروزه محدوده ای که در آن آثار آسبادها قابل مشاهده است شامل سیستان، خراسان جنوبی، رضوی و بخش هایی از افغانستان می گردد. هر چند این سازه‌های کهن معماری ایرانی در گذشته نقش حیاتی در زندگی مردم داشته‌اند، اما امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی از رونق افتاده‌اند. با این حال ویژگی‌های معماری و فنی- مهندسی بسیار ارزشمندی در آن‌ها نهفته است که بر جنبه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مردم تاثیر گذارده اند و می‌توانند به عنوان میراثی از دانش نیاکان در بهره‌برداری مناسب از اقلیم و شرایط محیطی به نسل‌های آینده معرفی گردند و مورد حفاظت قرار گیرند. اصطلاح « آسباد » اصالتا واژه اي فارسي است كه از تركيب « آس » و « باد » حاصل شده است. در فرهنگ دهخدا در زير واژه « آس » چنين قيد گرديده:«دو سنگ گرد و پخ بر هم نهاده و زيرين را در ميان ميلي آهنين و …».

در دايره المعارف فارسي نيز در تعريف «آسباد»چنين آمده: « آسيايي كه وزش باد بر پره هاي بادگير آن موجب گردش چرخ هاي آن مي گردد براي خرد كردن غلات، بالا كشيدن آب از چاه و …».
از دير باز آس هایی كه با قدرت چارپايان (گاو و الاغ) به حركت در مي آمده و يا به وسيله دست مي چرخيده است در ايران وجود داشته اند. در كاوش‌هاي باستان‌شناسي در شهر سوخته، محوطه‌هاي زاهدان كهنه، تپه دهانه غلامان، سنگ‌هاي آسيای دستي زيادي به‌ دست آمده است. نخستین نوشته ای که از آسبادها ذکری کرده یک کتاب هندی قدیمی به نام آرتاساسترای کنتیلا (Arthasastra of Kantilya) است که در حدود 1400 پیش از میلاد نوشته شده است و قسمت هایی از آن مربوط به بالا آوردن اب است. البته اغلب مورخين و تحليل گران ايراني و غير ايراني مبنا و سابقه آسبادها در ايران را، قبل از استيلاي اعراب بر ايران دانسته و معتقدند كه در كشور شاهنشاهي ايران متداول بوده و حتی برخی پا فراتر نهاده و تکوین آنها را به 1700 سال قبل از میلاد مسیح منتسب دانسته اند. برخی از مورخین‌ نیز زمان پیدایش آسیاهای بادی را به دویست سال قبل از میلاد مسیح نسبت می‌دهند اما قدیمی ترین و موثق ترین مرجعی که وجود آسیاهای بادی را در قبل از حمله‌ اعراب به ایران، محرز می‌سازد ابن خلدون و مسعودي هستند .از اين گفته چنين برآيد كه در فلات ايران آسبادهايي فعال بوده اند و در قرون بعدي از آن جا به نقاط ديگر رفته اند.

آس باد، بنایی است شکل گرفته از خشت و گل. متشکل از دو واحد ساختمانی، شامل سالن اصلی آسباد در طبقه همکف و محفظه محیط چرخ و پره در پشت بام، ورودی طبقه همکف در جهت مخالف وزش باد قرار دارد و در حقیقت اتاقی است که در آن قطعات متحرک آسباد و سنگ های بزرگ و مدور قرار دارد و در نقطه ای دیگر از این مکان انبارک گندم و یا غله دیده می شود. بخش فوقانی آسخانه نیز شامل یک تیر عمودی و یک تیر افقی بر روی چرخ و پره می باشد. آسبادها معمولا در کنار هم و متصل به یکدیگر ساخته می شوند که یکی از دلایل آن مقاومت در برابر بادهای 120 روزه سیستان است. چرخش این آسبادها مستلزم باد قوی، مداوم و طولانی 120 روزه سیستان است که مناطقی از استان های خراسان به ویژه خواف تا نهبندان را در بر می گیرد.
علاوه بر وجود تعداد بالغ بر 40 واحد اسباد در نشتيفان خواف در ساير مناطق اين شهرستان از جمله شهر خواف و سنگان، روستاهاي براباد، تيزاب، خرگرد، مهراباد هنوز بقاياي اسبادها وجود دارد .بويژه در روستاي تيزاب آسبادي وجود دارد كه نسبت به ساير آسبادهاي منطقه و كشور داراي ويژگي منحصر بفردي است. ويژگي معماري آين اسبادها طوري مي باشد كه از هر سه بادي كه در منطقه در حال وزش بوده مي توانسته استفاده كند در صورتي كه ساير آسبادها بيشتر در هنگام وزش بادهاي 120 روزه قابل استفاده بوده اند.
آدرس: شهر نشتیفان 16 کیلومتری شهر خواف


کتاب‌های وابسته




اخبار وابسته




گزیده کتاب








خواف: یکی از بخش های پنج گانه شهرستان تربت حیدریه که در جنوب خاوری شهرستان واقع و محدود است از طرف شمال و خاور به بخش طیبات و قسمتی از مرز ایران و افغانستان.از طرف شمال و باختر به رشتخوار.از طرف جنوب به بخش قاین. موقعیت بخش کوهستانی فقط در قسمت های جنوب رودشور و کنار مرز افغانستان جلگه و هموار است. هوای بخش اغلب به واسطه ی وزش بادهای شدید مخصوصا بهار و پاییز غبار و آلوده به گرد و خاک می باشد.ارتفاعات ـ رشته ارتفاعات باخرز که از جنوب خاوری به طرف شمال باختری امتداد دارد بخش خواف را از بخش طیبات جدا کرده تا کتل خاکی امتداد سپس به اسم کوه چل و کوه قلعه تا شمال بخش خواف کشیده شده است. رود ـ رودخانه ای که همیشه آب جریان داشته باشد در خواف وجود ندارد و فقط دو رشته مسیل بهارآبه که هردو از شمال باختری بخش جریان و به نام رودشور داخل خاک افغانستان می شود. این بخش از چهار دهستان به نام بالا خواف ، میان خواف، پایین خواف جلگه ی زوزن که دارای 98 آبادی بزرگ و کوچک است تشکیل مجموع نفوس آن 34549 نفر است. زبان مادری ساکنین بخش فارسی و به واسطه ی مجاورت با افغانستان ساکنین آبادی های مرزی اغلب به زبان افعانی تکلم می نمایند. محصول عمده غلات تریاک و زیره درخت کاج، شعل مردان زراعت و گله داری ، صنایع دستی زنان قالیچه و کرباس بافی است. مرکز بخش در قصبه رود از ادارات دولتی، بخشداری، نماینده آمار، دفتر ازدواج و طلاق و دارایی دبستان دارد.


پایان‌نامه‌های وابسته



آس به معنای کارافزاری که برای خرد کردن گندم و سایر دانه‌های گیاهی به کار می‌رود انواع مختلفی دارد و از آن میان می‌توان به دست آس، خرآس، گاو آس، آسیاب و آس باد اشاره کرد. آس بادها، آس هایی هستند که با باد کار می‌کنند و ایرانیان اولین افرادی بودند که به این فناوری دست پیدا کردند. پراکنش جغرافیایی آسبادها محدود شرقی و جنوب شرقی ایران است. آسباد ها در شهر نشتیفان ابداعی هوشمندانه و خلاقانه هستند مردم این منطقه در جنوب شرقی خراسان آن را از سالیان پیش، برای سازگاری با طبیعت و تبدیل موانع زیستی منطقه به فرصت تدبیر کرده‌اند. آسباد ها نمونه‌ای از فناوری محیطی و مجموعه‌ای از علوم بومی مهندسی ساختمان و مکانیک و معماری و شناخت مواد در ایران است اما آن‌ها در مواجهه با مسائل مختلف عصر حاضر مثل آسیاب‌های ماشینی، عدم مرمت و بسیاری از این موارد، دچار چالش‌های شده‌اند که باعث شده حیات اسبادها و به تبع مردمانی که از آن استفاده می‌کنند مورد تهدید واقع شود؛ و از طرفی آسباد ها به خاطر داشتن ارزش‌های فنی و مهندسی، در چند سال اخیر عملکرد گردشگری نیز گرفته‌اند که این خود به چالش‌های آسبادها افزوده است به دلیل اهمیت و گستردگی ارزش‌های موجود در آسبادها و اقدامات مورد نیاز جهت حفظ و انتقال این ارزش‌ها به آینده، به اهداف و راهبردهایی نیازمندیم که این راهبردهای در ادبیات حفاظت و مرمت با اصطلاحات گوناگونی از جمله برنامه‌ریزی مدیریت و حفاظت یا پلان یا برنامه مدیریت شناخته و عنوان می‌شود از همین رو در این تحقیق و پژوهش سعی شده تا با بررسی دستورالعمل‌ها، منشورها و تجارب پلان مدیریت مکان‌های تاریخی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. ضمن معرفی و شناخت این موضوع یک روش جهت برنامه‌ریزی برای مدیریت و حفاظت آسبادهای نشتیفان ارائه گردد؛ و در ادامه با بررسی نشتیفان، آسباد و ارزش‌های گسترده آسبادها در نهایت برنامه‌هایی به صورت راهکار کلی، جهت حفاظت و معرفی ارائه خواهد شد.

آس به معنای کارافزاری که برای خرد کردن گندم و سایر دانه های گیاهی به کار می رود ، انواع مختلفی دارد و که از میان می توان به دستآس و خرآس و گاوآس و آسیاب و آسباد اشاره کرد .ریشه یابی واژه آسباد ما را به این سو می برد که واژ ه های معادلی به مانند آسیاب یادی و آسیا بادی که ما به جای آسباد به کار می بریم اشتباه هستند . آسبادها، آس هایی هستند که با باد کار می کنندو تاریخ پیدایش آنها به قرون اولیه میلادی در ایرا ن بر میگردد و ایرانیان اولین افرادی هستند که به این فن آوری دست پیدا کردند. در اروپا ما آسبادها را با یک تاخر زمانی 800 ساله داریم .که البته آس های اروپایی و ایرانی خیلی در ساختار با یکدیگر متفاوتند. پراکنش جغرافیایی آسبادها ، محدوده شرقی و جنوب شرقی ایران است ،یعنی در نواحی که باد قدرت و هیبت لازم را برای چرخاندن این چرخ بادها را داشته باشند(محدوده وزش بادهای 120 روزه). شهرستان خواف در منتهی الیه جنوب شرقی خراسان رضوی در شرق کشور واقع شده است روستای نشتیفان درفاصله 20 کیلومتری جنوب شرقی این شهرستان قرار گرفته است.در این روستا 33 آسباد در کنار هم قرار دارند که از لحاظ تعداد و سلامت در تمام ایران منحصربفرد هستند .. سیه باد (بادهای 120 روزه) در این روستا بیشتر از 120 روز طول می کشدو میانگین پنج ساله طول این بادها در این منطقه را 132 روز می رسد . روز به روز از اواخر اردیبهشت بر قدرت این باد افزوده می شود و در تیرماه به اوج قدرت خود می رسند و تا اوایل مهرماه طول می کشد . با توجه به جنبه عملکردی این آسبادها مرمتی که برای این آسبادها باید در نظر گرفت نوعی تعمیر محسوب می شود تا بتوان دوباره عملکرد را به این آسبادها برگرداند.اگر خواسته باشیم آسبادها دوباره احیا کرد باید به دلایل از کار افتادگی آنها رجوع کرد . تحقیق در این زمینه نشان داد یکی از مهمترین دلایل سیاست انحصار خرید و فروش گندم و تولید آرد در دهه های آغازین قرن جاری شمسی توسط دولت بوده است. که البته تا سالهای اخیر این سیاست ادامه داشته است. با بررسی سامانه چرخه بازرگانی از تولید تا مصرف گندم مشخص گردید ، که یکی از مهمترین نارسائی ها ،سیاست تعاونی روستایی در ایفای نقش واسطه در خرید گندم از روستائیان و تحویل به سازمان غله کشور بوده است و برای احیای آسبادها باید با رایزنی ها ی منطقه ای سعی در تغییر این رویه داشته باشیم .



مقاله‌های وابسته



ایرانیان از دیرباز انواع آسیا را بر اساس شرایط اقلیمی که در آن می‌زیستند برای آرد کردن گندم و تهیه نان، که یکی از مهم‌ترین غذاهای روزانه‌شان به‌شمار می‌آمد، احداث می‌کردند. آسیاهای بادی را در نقاط مختلف ایران نمی‌توان دید، زیرا که چرخش این آسیاها مستلزم وجود بادهای قوی و مداوم و طولانی است بنابراین باد عامل اصلی چرخش آسبادهاست. از این رو مراکز اصلی ایجاد آسبادها، مناطق بادخیزند. این مطالعه به بررسی و معرفی آس‌بادهای منطقه‌ خواف واقع در جنوب‌شرق شهرستان مشهد پرداخته است. به عبارت دیگر در این مقاله کار و تاثیر آسباد منطقه خواف از نظر علمی و اقلیمی بررسی شده و به ضرورت استفاده درست از نیروی لایزال طبیعت و سازش با شرایط سخت منطقه پرداخته شده است. رویکرد اصلی مقاله ” تطابق انسان با محیط برای رفع نیازهای خود ” است؛ اینکه انسان در هر شرایطی خود را با محیط وفق داده و از آن برای رفع نیازهای اولیه خود استفاده می‌کند.  مطالعاتی که در منطقه خواف انجام گرفت بیانگر این مطلب است که وجود آسیاب‌ها نقش اساسی و ارزنده‌ای در معیشت و روند زندگی مردمان گذشته این دیار داشته است. در روزگارانی که هیچ نیرویی خاص جهت رفع نیازهای بشر وجود نداشته، مهار باد و استفاده از آن جهت آرد نمودن گندم در این منطقه سبب افزایش کارایی مردمان گذشته شده است و اقتصاد در آنرا از وضعیت متناسبی برخوردار ساخته است. هم چنین نقش خدماتی بیشتر مردم منطقه (حمل و نقل) در مقابل کارکردهای سایر بخش ها (صنعت و کشاورزی) بر افزایش درآمد مردم در این زمینه تاثیر بسزایی گذاشته است. متاسفانه امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی اکثر آنها از رونق افتاده و متروک و رها گردیده‌اند. ایجاد آسیاب های بادی جدای استفاده بهینه از پارامترهای اقلیمی همان گونه که ذکر شد یک ساخت فرهنگی است که این ساخت در طول تاریخ دچار تغییراتی شده تا به امروز که به این صورت باقی مانده است. و فرهنگ و دانش غنی انسان را قادر ساخته است تا یکی از محدودیت های محیط طبیعی را از میان بردارد و آن را به نقطه قوتی تبدیل سازد تا نه تنها دافع جمعیت نباشد بلکه سبب جذب و تثبیت جمعیت نیز شود. امروزه وظیفه مسئولان و کارشناسان مربوطه آن است که ضمن انجام مطالعات مستندسازی که مهمترین و ضروریترین مرحله در شناسایی آثار تاریخی است، اقدامات جامعی در زمینه معرفی این آثار ارزشمند، نخست به مردم کشورمان و سپس به جهانیان انجام دهند با چنین اقداماتی ضمن تامین نیازهای این مناطق دور افتاده، چرخه‌ی صنعت گردشگری کشورمان به گردش درآورد . برای حصول به این امر تهیه مستندات لازم در زمینه تهیه پرونده ثبت جهانی این مجموعه‌ می‌تواند راه‌گشا باشد. امید است با انجام چنین مطالعاتی در حفظ و نگهداری آثار باستانی با معماری ایرانی قدم‌های هرچند کوچک برداشته شود.

“آس بادها” نوعی آسیای بادی با محور عمودی هستند که قدیمی ترین آسیاهای بادی در جهان محسوب می شوند. این آسیاها در منطقه سیستان و جنوب خراسان از پیش از اسلام ساخته شده اند. در این زمینه شواهد گوناگونی وجود دارد که نشان می دهد قدیمی ترین آسیاهای بادی در شرق ایران در منطقه سیستان ساخته شده اند. آسبادها در گذشته در معیشت مردم اهمیت زیادی داشته اند. همچنین نمودی از ترکیب معماری سنتی با نیازهای زیست بوم و بهره گیری مناسب از انرژی های پاک به شمار می آیند. با عنایت به ویژگی های منحصر به فرد آسبادها، و خصوصیات عملکردی و زیبایی شناسانه، بازشناسی آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. سوال پژوهش این است که آسیاهای بادی سنتی در سیستان یا آسبادها، از نظر گونه شناسی به چند دسته تقسیم می شوند و تنوع و گستردگی آنها در فلات ایران چگونه است؟ اغلب آسبادهای ایران در ناحیه شرق و جنوب شرقی فلات ایران قرار گرفته اند، یعنی در موقعیتی که بادهای ارزشمندی در تمام طول سال می وزند. شاخه هایگوناگونی از بادهای 120 روزه در نیمه دوم فصل گرم، تمام شمال سیستان و جنوب خراسان را در بر می گیرند. آسباد به عنوان روشی سنتی و بومی در منطقه سیستان نشان دهنده امکان خوبی است که برای ساکنان در استفاده از انرژی های تجدیدپذیر فراهم می باشد. انواع متفاوتی از آسبادها در سراسر سرزمین”سیستان بزرگ”موجودند که بسته به شرایط و توانایی ساکنان برای استفاده از انرژی باد ایجاد شده اند.

امروزه در پي بروز آلودگيهاي زيست محيطي و بحران انرژي، مفاهيم پايداري و توسعه پايدار بيش از پيش مورد توجه قرار گرفتهاند. معماران و شهرسازان ايران نيز با نوعي بازانديشي و نظر به معماري سنتي، سعي دراستفاده از تجربههاي پيشينيان در به كارگيري انرژيهاي تجديد پذير و ايجاد همخواني ميان انسان، طبيعت و معماري دارند. آسبادها از نمونههاي موفق سازگاري با اقليم در معماري ايران هستند كه چرخش آنها مستلزم وجودبادهاي مداوم و طولاني است. در جنوب و شرق خراسان، به خصوص منطقه خواف، تعداد زيادي از اين آسبادها مشاهده ميشوند كه به نظر ميرسد مربوط به دوران صفويه تا قاجاريه اند. خواف تا پيش از مدرنيسم و استفاده ناآگاهانه محصولات صنعتي، داراي توسعه پايدار و گونههاي متعدد بناهاي همساز با اقليم و زندگي مردم بوده، بنابراين آسبادهاي اين منطقه برايمطالعه موردي پژوهش انتخاب شدهاند. اين سازهها با اينكه به دست فراموشي سپرده شدهاند؛ ولي همچنان كالبدي استوار دارند و با تغييراتي اندك مي- توان به احياي آن در راستاي جذب گردشگران داخلي و خارجي پرداخت. در اينپژوهش با مطالعه كيفي و استفاده از روش توصيفي تحليلي، ابتدا تعاريف و – مفاهيم مرتبط با پايداري و طراحي پايدار بررسي شده، سپس با توجه ويژه به منطقه پژوهش به معرفي ساخت و كار آسبادها پرداخته شده و در انتهامؤلفههاي مؤثر بر اين سازه پايدار استخراج شده است: مولفههايي نظير شناسايي مكان مناسب در استقرار بنا، همخواني مناسب فرم بنا با زمينه،شناخت فرآيندهاي طبيعي، ارتباط با طبيعت و محيط پيرامون و هماهنگي با زندگي و فرهنگ مردم منطقه. شناخت اين مؤلفهها ميتواند گامي بسيار اساسي در توسعه پايدار و معماري سازگار با محيط امروزي باشد.

ارزشهای زیست محیطی معماری سنتی ایران از این دیدگاه واجد اهمیت می تواند باشدکه دربکارگیری شیوههای گوناگون استفاده بهینه از انرژی و بهره برداری اکولوژیک از آن و خصوصا کاربرد انرژیهای پایدار و بی زیان بی نظیر است.اگرچه استفاده از باد و به عبارت صحیح تر بهره برداری از حرکت هوا و ایجاد نسیم عمده ترین و رایج ترین نوع کاربرد انرژیهای بیزیان در آسبادها سیستان می باشد. با این حال نظر به این نکته که سیستان،خاستگاه آسیاهای بادی در جهان می باشد و از نعمت بادهای معروف به بادهای 120 روزه برخوردار است.لذا پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا با بازشناسی ویژگی های منحصر به فرد معماری آسبادهای منطقه سیستان ، آنها را به عنوان الگویی از معماری پایدار در جهت بهره گیری واستفاده از انرژیهای پایدار وتجدیدشونده منطقه معرفینماید. در این راستا با مطالعه کیفی و روش تحقیق توصیفی صورت گرفته ومشاهدات عینی و منابع مکتوب به معرفی تنها آسباد باقیمانده در منطقه حوض دار ونحوه بهره گیری آن از پتانسیل طبیعی باد منطقه میپردازیم .در پایان با شناسایی ونگاهی پایدار بر معماری بومی آسبادهای سیستان وبه روز کردن الگویهای بکار رفته در آن به دنبال بکارگیری مدیریتی هوشمنددر انرژی بدون نیاز به هر نوع تاسیسات و تجهیزات مکانیکی می باشیم



آسبادهاي سيستان به عنوان قديمي ترين نوع آسياي بادي در ايران و جهان شناخته مي شود. آسبادهاي سيستان پيرامون شهر زابل و در مسير بادهاي 120 روزه، بيشتر به صورت منفرد و گاه به صورت دوقلو ساخته شده است. بررسي پيشينه پژوهش در مورد آسبادها، نشان دهنده کمبود و نقص در مطالعات آزمايشگاهي و شبيه سازي آسبادها و مبين ضرورت انجام چنين تحقيقي است. هدف پژوهش حاضر، بررسي تأثير ساختار کالبدي جبهه رو به باد آسبادها، بر ميزان بهره وري از انرژي پايدار باد است. روش تحقيق، شامل آزمايش تجربي در تونل باد و شبيه سازي رايانه اي بوده است و همچنين روش جمع آوري اطلاعات، مطالعه منابع کتابخانه اي است. بدين منظور ابتدا ماکتِ سالم ترين آسباد منطقه سيستان، يعني آسباد شماره 2 مَچي در مقياس کوچک ساخته شد و بر اساس آن، چهار آزمايش در تونل باد انجام شد. در آزمايش اول و دوم، دلايل جابجايي فضاي پرخانه و آسخانه آسبادهاي سيستان مورد بررسي قرار گرفت و در آزمايش دوم، سوم و چهارم با تغيير در ساختار کالبدي جبهه رو به باد آسباد تعداد دور پره ها در سرعت هاي مختلف باد مورد ارزيابي قرار گرفت. در ادامه جهت تأييد نتايج آزمايشگاهي شبيه سازي آسباد در نرم افزار COMSOL Multiphysics انجام شد و قدرت باد مؤثر بر پره ها، در مد ل هاي دوم، سوم و چهارم بررسي گرديد. مقايسه نتايج آزمايش اول و دوم نشان مي دهد عامل مهم و زمينه ساز در جابجايي فضاي پرخانه (محل قرارگيري پره ها) و آسخانه (محل قرارگيري سنگ هاي آسيا) در آسبادهاي قديمي سيستان، بهره گيري بهتر از انرژي باد بوده است. مقايسه آزمايش هاي دوم و سوم مويد آن است که افزودن باله هاي هدايت کننده باد در نماي رو به بادِ آسبادها، منجر به افزايش و همگرايي باد و عملکرد مطلوب آسبادهاي سيستان شده است. نتايج آزمايش چهارم نشان مي دهد کانال کوچک به گونه اي طراحي شده که باعث تمرکز باد و افزايش قدرت باد بر روي پره ها شود و اين مسئله علاوه بر امکان کنترل باد و عملکرد بهينه آسباد، منجر به افزايش هر چه بيشتر راندمان آسباد شده است.


قدیمی ترین روش استفاده از انرژی بادی به ایران باستان بازمی گردد . ایرانیان باستان توانستند با استفاده از نیرویباد، دلو (دولاب) یا چرخ چاه را به گردش درآورند و از چاه های خود، آب را به سطح مزارع برسانند. آسیاب های بادییا آسباد ها نمونه هایی گویا هستند که نشان می دهند بشر خود را با شرایط محیطی وفق داده و حداکثر استفاده را ازآن کرده است . همچنین در ایران در طی قرون متمادی تمام ساختمان ها با توجه به اقلیم و شرایط محیطی ساختهشده است. آفتاب، باد، رطوبت، سرما و گرما و به طور کلی شرایط آب و هوایی و جغرافیایی، تاثیر مستقیمی درمعماری سنتی ایران در مناطق مختلف داشته است. بارزترین روش تهویه طبیعی ساختمان بادگیر است. استفاده ازبادگیر از سنوات بسیار قدیم در ایران متداول بوده است. بادگیر ها با اشکال مختلف در شهر های مرکزی و جنوبایران ساخته شده که هر کدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی و اجرا شده اند. این تحقیق روشهایاستفاده از نیروی باد در ایران باستان و چگونگی کارکرد و تاثیر این روش ها در زندگی و اقتصاد مردم آن زمان رابررسی کرده است.

مردمان سخت کوش کویر از گذشته های دور تا کنون برای مقابله با شرایط سخت کویر و همچنین رفع نیاز های خود از انرژی های پایدار و بی زیان طبیعت بهره گرفته اند . استفاده از انرژی باد از متداولترین ابزار انرژی در دست های پرتوان کویر نشینان شرق کشور محسوب می گردد. آسباد های خراسان جنوبی که بخشی از معماری بومی و پایدار این منطقه بحساب می آید نیز از آن جمله است که بمنظور بهره گیری از نیروی باد صد و بیست روزه سیستان احداث گردیده اند. این بنایهای تاریخی علاوه بر حفظ، شناخت و بکار گیری این الگو ها در جهت حفظ محیط زیست، میتواند باعث جذب گردشگران و سبب توسعه فرهنگی ، هنری و اقتصادی این منطقه بشمار رود. با توجه به اینکه جهان امروز به سوی استفاده ازانرژهای پاک پیش می رود به کارگیری و معرفی چنین الگوهایی می تواند به عنوان راهنما در ساختن محیط زیست مناسب و بهبود الگوی مصرف انرژی مورد بهره برداری قرار گیرد که لازمه آن حفاطت و شناخت این میراث های ارزشمند است.

سرزمین ایران دارای میراث بسیار غنی و باستانی در زمینه فنی مهندسی است؛ و در طول تاریخ در بنیان گذاری پیشرفت تمدن جهان سهم بسزای داشته است؛ همچنین بسیاری از اختراعات در بنیان گذاری و تئوری مهندسی در قدیم یا در ایران انجام شده یا در ایران انجام شده یا آنکه ایرانیان در تکامل و اشاعه آن نقش بسزایی داشته اند؛ آسبادها از مهمترین ماحصل خلاقیت و ابتکار پیشینیان این سرزمین محسوب می شوند. آسبادها نوعی آسیاب بادی هستند که در منطقه سیستان و خراسان می توان آنها را یافت و دلیل وجود آن ها در این منطقه شاخه ای از بادهای 120 روزه ای است که تمام شمال سیستان و جنوب خراسان را در بر می گیرد؛ اما آسبادهای ایران که قدیمی ترین آسبادهای جهان محسوب می شوند به دلیل بی مهری و کم توجهی نه تنها در داخل کشور کمتر کسی از وجود آن ها اطلاعی دارد، بلکه در بسیاری از کتب داخلی و خارجی پیدایش آن را به دیگران نسبت داده اند؛ که این جای بسی تاسف است. در این راستا با مطالعه کتابخانه ای ابتدا، تعاریف و مفاهیم مرتبط با موضوع بررسی شده، سپس با روش تحقیق تفسیری-تاریخی و منابع مکتوب به بررسی خاستگاه آسبادها که سیستان بوده است؛ و موقعیت جغرافیایی، گستره، موارد استفاده، ساختمان و اجزاء، کارکرد آسبادها در ایران پرداخته شده؛ همچنین انواع آسبادها در ایران از لحاظ پلان و شکل ظاهری معرفی شده است. در آخر، مکان آسبادهای کنونی ایران و تعداد آن ها، همچنین گونه بندی از نظر پلان و سیمای شهری ، و خصوصیات مشترک آن ها به صورت جدول ارائه شده است.

آسباد (آسیای بادی)، از مهم ترین سازه های معماری خراسان است که نماد تکنولوژی بهره گیری از نیروی باد جهت تامین آرد از گندم و تهیه نان به شمار می آید. این آثار منحصر به فرد معماری بومی – صنعتی، که در محدوده شرقی ایران (محدوده ورزش باد های 120 روزه سیستان) گسترش یافته اند، کهن ترین آسیاهای بادی با محور عمودی در جهان می باشند. در این گونه آسیا ها، سنگ زبرین آسیا به وسیله محور عمودی بر روی سنگ زیرین که ثابت است، می چرخد . سرزمین پهناور خراسان با پیشینه دیرینه در ساخت سازه های بی نظیر معماری کهن ایرانی از دوره های پیش ازاسلام و به ویژه دوران اسلامی دارای نمونه های شاخص و بی بدیل آسبادهایی است که با قدمتی بیش از هزار سال در شهر های نهبندان، خواف، نشتیفان، خرگرد، برآباد و… قد برافراشته اند. از این میان تنها مجموعه آسبادهای نشتیفان است که با وجود مهجور ماندن، طی سالیان متمادی پابرجای مانده و تعدادی از آنها هنوز کارآیی خود راحفظ نموده اند. ساختار معماری ساده و در عین حال کاربردی آسباد ها که با بهره گیری از مصالح بومی در ایجاد فضای معماری، سنگ آسیا و اجزای تشکیل دهنده پره آسباد نمود یافته است، از ویژگی های در خور توجه در ساخت این سازه معماری می باشد. امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی این سازه های کهن معماری ایرانی که در گذشته نقش حیاتی در زندگی مردم داشته اند از رونق افتاده و جز تعداد انگشت شماری از این آسبادها که به صورت نمادین جهت تولید آرد به صورت سنتی کاربرد دارند، بسیاری از آنها در معرض آسیب های طبیعی در حال تخریب می باشند . در این پژوهش سعی شده است با بهره گیری از بررسی های میدانی و مستندات تصویری، ساختار معماری و گونه های مختلف آسیا های بادی خراسانی که در شهرستان های: نشتیفان، نهبندان و … استقرار یافته اند، معرفی شود .

عدم توجه به بنیادهای پایداری معماری سنتی ایران و عوامل گوناگون موثر آن ، منجر به تخریب و ناپایداری بخش های وسیعی از بناهای از یاد رفته سنتی شده است.این در حالی است که دستیابی به حفاظت از انرژی های تجدیدپذیر، کاهش استفاده از منابع زمین و تاثیر تخریب کمتر ساختمان ها بر محیط زیست از جمله مواردی است که در طراحی معماری باید به آن توجه ویژه ای مبذول داشت تا با کسب روش های نوین طراحی و خلق فضاهای همساز با محیط زیست، شرایطی برای برقراری یک زندگی استاندارد با حداقل آلودگی های محیط زیست برای نسل حال و آینده به وجود آید. همچنین، انرژی حاصل از باد، رایج ترین نوع کاربرد انرژی های بی زیان در معماری سنتی ایران است که در آس باد به خوبی به کار گرفته شده است. به طورکلی، روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای بوده است؛ بدین ترتیب که پس از شناخت قدمت و تاریخچه آسبادها و کتب علمی به جای مانده از آن زمان، جایگاه و بعد کارکردی و معماری پایدار آن بررسی می گردد ؛ سپس چنین نتیجه می شود شناخت چنین الگوهایی می تواند به عنوان راهنما در ساختن محیطی مناسب زیست و هماهنگ با نظم موجود، مورد بهره برداری قرار گیرد ، لذا ارزش های معماری سنتی و سنت ارزش های زیست محیطی معماری سنتی ایران واجد قابلیت فراوان در شیوه های گوناگون استفاده بهینه از انرژی و بهره برداری اکولوژیک از انواع انرژی ها است. از این رو نمونه آسبادها بازمانده مورد بررسی قرار گرفته و معماری آنها شناسایی شده است. حفظ این آثار ارزشمند می تواند به عنوان یکی از کانون های جذب گردشگران بوده و نشانه ای از توسعه فرهنگی ، هنری وتاریخی قومی است که خلاقیت و چگونگی سازش آنها با طبیعت را به معرض نمایش می گذارد.

یکی از اصول اصلی معماری پایدار استفاده از انرژی های تجدید پذیر است. نیروی آیرودینامیکی باد و انرژی حاصل از ان یکی از نیروهای مؤثر در تهویه، سرمایش و آسیا کردن غلات در مناطق گرم و کم آب ایران بوده است. آسبادها بخشی از میراث های صنعتی و پایدار در نواحی گرم و خشک خراسان و سیستان هستند که به دلیل کمبود آب از نیروی باد صد و بیست روزه سیستان برای به حرکت درآوردن چرخ آنها جهت تولید گندم استفاده شده است. هدف اصلی این نوشتار بر اساس بررسی نحوه عملکرد آسبادهای ایران در بهره گیری از انرژی پایدار باد و تحلیل شاخصه های معامری پایدار در این ساختارهای سنتی شکل می گیرد و بر اساس آن با استفاده از روش های توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و مطالعات میدانی، ضمن معرفی معماری پایدار، روش های بهروری بناهای سنتی مناطق حاشیه کویر ایران از انرزی باد بررسی می گردد و سپس به بررسی تاریخچه، خاستگاه و نحوه عملکرد آسبادها در بهره گیری از انرژی پایدار باد به طور خاص پرداخته و شاخصه های پایداری در معماری بومی آسبادها بیان می گردد. در ن هایت نتیجه می شود ک ه شناخت، معرفی و حفاظت این آثار به وسیله مستند سازی، ارائه طرح های جامع مرمت و احیا و آماده سازی آنها برای ثبت در فهرست میراث جهانی، می تواند در جذب گردشگران و تسوعه فرهنگی، هنری و اقتصادی منطقه، ساختن محیط زیست مناسب و بهبود الگوی مصرف انرژی مؤثر باشد در حالی که خلاقیت ساکنان حاشیه کویر و چگونگی سازش آنها با طبیعت را به معرض نمایش می گذارد.

انرژی های طبیعی یکی از عوامل تاثیر گذار در معماری سنتی ایران هستند. تحلیل اثر نیروی باد در شکل گیری آسباد های نشتیفان بخشی از دانش نهفته در معماری صنعتی ایران را آشکار می کند .نیروی آیرودینامیکی بادصد و بیست روزه سیستان یکی از انرژی های پایدار طبیعی است که می تواند در آسباد های نشتیفان دوباره احیا شود. پژوهشگران دیگر آسبادها را صرفا در جهت معرفی عملکرد کلی آنها و معرفی نمونه های آسبادها در سیستان و خراسان مورد بررسی قرار داده اند و جای خالی مطالعات مربوط به تاثیر نیروی باد در شکل گیری آسباد های خواف خالی است.در این نوشتار با بررسی های اسنادی، کتابخانه ای، میدانی، شامل بازدید بررسی نمونه های موردی موجود در نشتیفان خواف ضمن جمع آوری اطلاعات موجود داده های بدست آمده با به بررسی و سپس تحلیل نیروی باد در شکل گیری آنها پرداخته شده است. پژوهش پیش رو بر آن است تا تاثیر نیروی باد صد و بیست روزه سیستان را بر عملکرد آسبادها مورد بررسی قرار دهد.. بررسی معماری آسبادها نشان می دهد که مهمترین عامل در اختراع این میراث های بومی کمبود آب در منطقه و وزش بادهای 120 روزه سیستان و نیروی آیرودینامیکی حاصل از این بادها بوده است که امروزه قابل احیا می باشند.

معماری ایران، با رمز و رازهای نهفته در آن، کلید پاسخ به نیازهای مردمانی است که انبوهی از ضعف‌ها و تهدیدهای اقلیمی و جغرافیایی را به صورت خردمندانه و به پشتوانه تجارب صدها و هزاران سال، به نقاط قوت و ایجاد فرصت‌های طلایی بدل کرده‌اند. آسباد از جمله مهم‌ترین این فرصت‌ها و سازه‌های معماری کویری ایران است. این کارخانه کوچک و به‌ظاهر ساده نمایانگر تلفیق هنر و دانش معماری صنعتی پیشینیان این سرزمین در بهره‌گیری به­جا و شایسته از امکانات محلی و بومی است. آسبادها در نیمه جنوبی خراسان بزرگ و سیستان هر جا که باد از شدت مناسبی برخوردار باشد ساخته می‌شدند، با شناخت و مقایسه عملکرد این سازه‌ها و از سویی دیگر با توجه به نابودی منابع سوخت فسیلی، می‌توان از دانش ساخت آسبادها در ساختارهای امروز معماری جهت تولید انرژی بهره‌ گرفت. باهدف شناخت عملکرد این سازه‌ها این پژوهش به بررسی عملکرد آسبادها در دو منطقه سیستان و خراسان پرداخته است و به بررسی این سوال می‌پردازد که کدامیک از آسبادهای خراسان و سیستان عملکرد مطلوب‌تری در به­کارگیری از انرژی باد را نشان می‌دهد؟ برای این منظور از نرم‌افزار 1ANSYS ورژن 19 برای مقایسه عملکرد این دو سازه بادی استفاده شده است و یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان می‌دهد، آسباد سیستان به دلیل وجود دهانه وسیع‌تر و ورودی هوای مناسب‌تر عملکرد مطلوب‌تری را شکل می‌دهد. 

معماری ایران، با رمز و رازهای نهفته در آن، کلید پاسخ به نیازهای مردمانی است که انبوهی از ضعف‌ها و تهدیدهای اقلیمی و جغرافیایی را به صورت خردمندانه و به پشتوانه تجارب صدها و هزاران سال، به نقاط قوت و ایجاد فرصت‌های طلایی بدل کرده‌اند. آسباد از جمله مهم‌ترین این فرصت‌ها و سازه‌های معماری کویری ایران است. این کارخانه کوچک و به‌ظاهر ساده نمایانگر تلفیق هنر و دانش معماری صنعتی پیشینیان این سرزمین در بهره‌گیری به­جا و شایسته از امکانات محلی و بومی است. آسبادها در نیمه جنوبی خراسان بزرگ و سیستان هر جا که باد از شدت مناسبی برخوردار باشد ساخته می‌شدند، با شناخت و مقایسه عملکرد این سازه‌ها و از سویی دیگر با توجه به نابودی منابع سوخت فسیلی، می‌توان از دانش ساخت آسبادها در ساختارهای امروز معماری جهت تولید انرژی بهره‌ گرفت. باهدف شناخت عملکرد این سازه‌ها این پژوهش به بررسی عملکرد آسبادها در دو منطقه سیستان و خراسان پرداخته است و به بررسی این سوال می‌پردازد که کدامیک از آسبادهای خراسان و سیستان عملکرد مطلوب‌تری در به­کارگیری از انرژی باد را نشان می‌دهد؟ برای این منظور از نرم‌افزار 1ANSYS ورژن 19 برای مقایسه عملکرد این دو سازه بادی استفاده شده است و یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان می‌دهد، آسباد سیستان به دلیل وجود دهانه وسیع‌تر و ورودی هوای مناسب‌تر عملکرد مطلوب‌تری را شکل می‌دهد. 

معماری ایران، با رمز و رازهای نهفته در آن، کلید پاسخ به نیازهای مردمانی است که انبوهی از ضعف‌ها و تهدیدهای اقلیمی و جغرافیایی را به صورت خردمندانه و به پشتوانه تجارب صدها و هزاران سال، به نقاط قوت و ایجاد فرصت‌های طلایی بدل کرده‌اند. آسباد از جمله مهم‌ترین این فرصت‌ها و سازه‌های معماری کویری ایران است. این کارخانه کوچک و به‌ظاهر ساده نمایانگر تلفیق هنر و دانش معماری صنعتی پیشینیان این سرزمین در بهره‌گیری به­جا و شایسته از امکانات محلی و بومی است. آسبادها در نیمه جنوبی خراسان بزرگ و سیستان هر جا که باد از شدت مناسبی برخوردار باشد ساخته می‌شدند، با شناخت و مقایسه عملکرد این سازه‌ها و از سویی دیگر با توجه به نابودی منابع سوخت فسیلی، می‌توان از دانش ساخت آسبادها در ساختارهای امروز معماری جهت تولید انرژی بهره‌ گرفت. باهدف شناخت عملکرد این سازه‌ها این پژوهش به بررسی عملکرد آسبادها در دو منطقه سیستان و خراسان پرداخته است و به بررسی این سوال می‌پردازد که کدامیک از آسبادهای خراسان و سیستان عملکرد مطلوب‌تری در به­کارگیری از انرژی باد را نشان می‌دهد؟ برای این منظور از نرم‌افزار 1ANSYS ورژن 19 برای مقایسه عملکرد این دو سازه بادی استفاده شده است و یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان می‌دهد، آسباد سیستان به دلیل وجود دهانه وسیع‌تر و ورودی هوای مناسب‌تر عملکرد مطلوب‌تری را شکل می‌دهد. 


مطالب مرتبط