آرامگاه سعدی

نقشه شیراز که در‌این کتاب دیده می‌شود محل باغ‌های مهمی را که هم امروز وجود دارد و همچنین محل چندین باغ ویران شده را ( تصویر ۸۰ ) نشان می‌دهد. هنگامی که مسافر از جاده اصفهان به شیراز نزدیک می‌شود در قسمت آخر راه جاده پیچاپیچی در میان تپه‌های سنگی است تا جایی که سرانجام شهر شیراز در معبری به نام معبر الله اکبر (خدا بزرگ است) ناگهان نمایان میشود.‌این معبر را از‌این جهت الله اکبر می‌نامند که مسافر با مشاهده سرسبزی و طراوت شهر شیراز و گنبدهای خوشرنگ و منظره کوهستانی شهر جمله مشهور الله اکبر را به زبان می‌راند. در پایان‌این معبر جاده از دروازه‌ای به نام دروازه قرآن (تصویر۸۱) می‌گذرد. وجه تسمیه ‌این دروازه‌ این است که در گذشته یک جلد قر آن بسیار بزرگی در اطاقی واقع در سردر با دروازه مقوسی که بر بالای جاده تعبیه کرده بودند قرار داشت. چندین سال قبل برای تسهیل عبور وسایط نقلیه موتوری ‌این دروازه را خراب کردند ولی در سال ۱۹۹۸ یکی از اهالی محل به نام حسین ‌ایکار که به خیر خواهی و بشر دوستی شهرت داشت به جای آن ساختمان جدیدی بنا کرد و روی آن را با کاشی پوشانید. جاده میان‌این دروازه آن قدر وسعت دارد که دو کامیون بار کش می‌توانند پهلو به پهلوی هم از آن بگذرند.

در سمت چپ‌این جاده که پس از یک سراشیبی به رود کوچک کوشک و به قلب شهر منتهی می‌گردد نهر کوچکی در جریان است که زمانی شمس الدین محمد حافظ شیرازی که از بزرگترین شعرای ‌ایران بلکه جهان است در تاریخی که به درستی معلوم نیست در شیراز به دنیا آمد و در سال ۱۳۸۹ در زادگاهش در گذشت. وی علاقه شدیدی به مولد خود داشت و‌این احساس خود را در بسیاری از ابیاتش نشان می‌دهد:

سعدی فرزند دیگر‌این مرز و بوم است که شهرت او کمتر از شهرت حافظ نیست. وی در سال ۱۹۸۱ در شیراز متولد شد و گفته می‌شود که در سال ۱۲۹۱ در گذشت. سعدی بر خلاف حافظ که همیشه در مولدش به سر می‌برد و به ندرت زادگاه خود را ترک می‌کرد سفر را بسیار دوست داشت و به هندوستان و عربستان و افریقا و آسیای صغیر مسافرت کرد. آثار مهم ادبی او عبارتند از گلستان یا باغ گل و بوستان ( باغ میوه ). به‌این ترتیب بحث در باره‌این آثار در‌این کتاب بسیار به جا می‌باشد. سعدی در نخستین کتاب خود به شرح سلسله‌ای از حکایات و داستآن‌های منثور می‌پردازد که در فواصل آن‌ها اشعاری آمده در صورتی که دومین اثر وی منظوم است و طی آن به پرورش صفات پسندیده و اخلاق نیکو اشاره می‌کند و غالبا آن را تأکید می‌نماید. چون وی مردی سلیم‌النفس بوده مردم را به میانه روی و اعتدال در کارها و اعمال نیک تشویق و ترغیب می‌کرد و‌این صفات را توشه‌ای برای آخرت می‌پنداشت.

می گویند کریمخان زند به تجدید بنای آرامگاه سعدی همت گماشت. سعدیه در حدود یک میل در شمال شرقی حافظیه، در بالای دره کوچکی واقع گردیده و مدت چندین سال بازدید کنندگان آرامگاه، مجموعه کامل خطی آثار شاعر را که تاریخ آن همان تاریخ حکومت کریمخان زند بود مشاهده می‌کردند.

اغلب‌این بازدید کنندگان از استخری سخن می‌گویند که ماهی‌های بسیار بزرگ داشته و برای‌این‌که در پناه و حفاظت ‌این شاعر بزرگ قرار داشته‌اند از هر گونه حمله و خطری مصون بوده‌اند. زیبایی آرامگاه سعدی قبل از تجدید بنا بیشتر به خاطر درختان کاج و سرو وموقع برجسته مدخل آن که رو به دره باز می‌شد و چشمه عمیق و خوش قطعی بود که در شکافی در سطح زمین واقع گردیده بود. لیکن سنگ گور شاعر در ساختمانی به سبک قرن نوزدهم که هیچگونه شکوه و جلالی نداشت محصور شده بود. به طوری که مردم شیراز در‌این امر متفق‌القول شدند که‌این بنا برای چنین شاعری شایسته و مناسب نیست تا سرانجام در سال ۱۹۰۲ به فرمان شاه‌ ایران بنای تازه‌ای به سبک معماری جدید‌ایران جانشین بنای قدیمی شد (تصویر84). می‌توان سبک ساختمان آرامگاه سعدی را دنباله نئوکلاسیک (کلاسیک نو) خواند. چون در عین حال که ساختمان‌های جدید، مطابق با سبک متداول روز به نظر می‌آید، از طرح‌های محلی مانند به کار بردن کاشی در تزیین بنا و تعبیه گنبدی از کاشی‌های آبی‌رنگ نیز استفاده شده است. خود باغ نیز مانند‌این بنای جدید نشان می‌دهد که تا چه حد در طرح رسمی یک باغ‌ایرانی از طرح‌های اروپایی استفاده شده است.

گزیده‌ی کتاب:

بناهای دوره اسلامی از آغاز تا 1218 شمسی / پاسکال کوست / آتوسا مهرتاش

آرامگاه‌های سعدی و حافظ هر دو در خارج شهر قرار دارند.
شیخ مصلح‌الدین سعدی یا به‌طور ساده شیخ – آن‌چنان که ایرانیان او را می‌نامند – در سال 591ق/1194م در شیراز متولد شد. او تقریباً تمام آسیا را زیر پا گذاشتف در جنگ مسلمانان ضد صلیبیان اروپایی در سوریه شرکت داشته و مدتی نیز اسیر آنان بوده است. سعدی پس از بازگشت به دیارش در 102 سالگی دار فانی را وداع می‌گوید. او با جوهری ذاتی نوشته‌هایی به نظم و نثر، که نشانۀ احساسات مذهبی و اخلاقی بسیار قوی و گاه بی‌پروا و در پاره‌ای موارد بسیار بی‌پرده بوده‌اند، از خود به جا گذاشته که تمام ایرانیان را شیفتۀ خود کرده است. گلستان او از قرن 17 میلادی (11 هجری) تقریباً به تمام زبان‌های اروپایی ترجمه شده است؛ بوستان، قصیده‌ها و غزل‌هایش نیز هنوز مرجع و نمونه‌ای برای سبک بدیع و زبان زیبای فارسی است و نوشته‌هایش برای همۀ فارسی‌زبانان ایران، عثمانی و هند دلنشین است.

آرامگاه سعدی به شهر نزدیک‌تر است. مقبرۀ شیخ در اتاقی طاق‌پوش و در گوشه‌ای از بنایی بزرگ و محصور با دیوار و باغ واقع شده است. این مقبره از سنگ آهکی نرم بوده و با نوشته‌های عربی و فارسی تزیین شده است. در پای این بنا حوضی با آب زلال و پر از ماهی‌هایی است که به احترام خاطرۀ شیخ تقدس یافته‌اند. ابن‌بطوطه، جهانگرد عرب در قرن 8 هجری (14 میلادی)، از تقدس آرامگاه سعدی سخن گفته است.ابن‌بطوطه، جهانگرد عرب در قرن 8 هجری (14 میلادی)، از تقدس آرامگاه سعدی سخن گفته است. آرامگاه حافظ گویا مربوط به قرن 9 هجری (15 میلادی) است؛ زلزله به دفعات این بناها را تخریب کرده است. در نیمۀ دوم قرن اخیر کریم‌خان این بناها را بازسازی کرد ولی مجدداً آرامگاه‌های شیخ و خواجه منظره‌ای مخروبه یافته‌اند.

گزیده‌ی کتاب:

سفرنامه ابن بطوطه / محمد علی موحد

از مشاهدی که در بیرون شهر شیراز واقع شده قبر شیخ صالح معروف به سعدی است که در زبان فارسی سرآمد شاعران زمان خود بوده و گاهی نیز در بین سخنان خویش شعر عربی سروده است.
مقبره سعدی زاویه‌‌ای نیکو دارد نیکو با باغی نمکین که خود او در زمان حیات خویش بنا کرده و محل آن نزدیک سرچشمه نهر معروف رکن‌آباد است و شیخ در آنجا حوضچه‌هایی از مرمر برآورده که برای شستن لباس می‌باشد.
مردمان از شهر به زیارت شیخ آمده پس از خوردن غذا در سفره‌خانه شیخ و شستن لباس ها مراجعت می‌کنند و من خود نیز چنین کردم. رحمت خدا بر اوباد.

هنوز نیم قرن از وفات سعدی نگذشته که سرود خنیاگران چینی از شعر‌تر اوست.

پاسکال کوست

اوژن فلاندن

شناسائی سعدی در اروپا

مقام سعدی در ادبیات فرانسه

مقام سعدی در ادبیات فرانسه 4

جلال ستاری

شایسته (هنرمندی با روح سعدی و حافظ)

تجلی قداست آب در آرامگاه سعدی

بازنشانی ویژگی‌های معماری بنای آرامگاه سعدی

آرامگاه سعدی

مطالب مرتبط

آتشکده یزد

آرامگاه

آرامگاه استر و مردخای