میانوار





در معماری ایرانی هرگاه چند کوچه تاق‌پوش در کنار هم جای می‌گیرد، دهانه کوچه میانی با میان‌وار بیش از کوچه‌های دیگر است و از دهانه بروارها با کوچه‌های دیگر کم‌کم کاسته می‌شود و کوچه کناری که تاق آن روی دیوار پرت (دیواری که پشت آن آزاد است) می‌نشیند کم‌ترین دهانه را دارد تا از رانش تاق کم‌کم کاسته شود و دیوار پرت را نیاندازد. ناگزیر نمای میانوار که به روی سرای سرگشاده باز می‌شود پردهانه‌تر و بلندتر می‌شود و از مردم‌واری آن می‌کاهد. معمار هنرمند مسجد فهرج برای پیشگیری از این کاستی در کنار دو جرز میانوار پیلک‌های (۶) نغزی افزوده تا دهانه‌ها یکسان نماید (این نغزکاری یک‌صد سال پس از آن در تاریخانه دامغان رها شده)، کار بهره‌گیری از ساختمایه‌های بوم‌آورد در این مسجد بدانجا کشیده است که به جای کاه در کاه‌گل (که شاید در فهرج کمیاب بوده) ژاژ (خارشتر ـ آدور) آسیا شده به کار برده‌اند و همین کار اندودها را از آسیب موریانه برکنار داشته است.