کلیسای سنت استپانوس



تارنماهای وابسته:




فیلم‌های وابسته:




کتاب‌های وابسته:







عکس‌ها



کلیسای سنت استپانوس پلاک 1

کلیسای سنت استپانوس پلاک 2

کلیسای سنت استپانوس راه ورودی

کلیسای سنت استپانوس حیاط و پلکان شرقی

کلیسای سنت استپانوس محراب اصلی

کلیسای سنت استپانوس سقف گنبد

کلیسای سنت استپانوس راهرو اصلی

کلیسای سنت استپانوس از روی تراس اصلی

کلیسای سنت استپانوس از روکلیسای سنت استپانوس از روی سمت مقابلی تراس اصلی

کلیسای سنت استپانوس بدنه گنبد

کلیسای سنت استپانوس ضلع غربی 1

کلیسای سنت استپانوس ضلع غربی 2

کلیسای سنت استپانوس ضلع غربی 3

کلیسای سنت استپانوس ضلع غربی 4

کلیسای سنت استپانوس برج و باروی ضلع غربی


پلان و نما



پلان در سه تراز

نمای شرقی و نمای غربی

نمای حنوبی و نمای شمالی


پایان‌نامه‌های وابسته:



سنگ اصلی ترین مصالح تشکیل دهنده کلیسای سنت استپانوس واقع در شهرستان جلفا است. در بخش مذهبی کلیسا سنگ هایی در سه رنگ قرمز، زرد و سفید به صورت پاکتراش به کار رفته و حجاری های زیبایی بر روی این سنگ ها انجام شده است که نقش آنها را علاوه بر مصالح، به عنوان یک کار هنری زیبا و منحصر به فرد مطرح می سازد. سنگ های قرمز به کار رفته در این کلیسا، تحت تاثیر شرایط محیطی نسبت به سنگ های دیگر بیشتر دچار هوازدگی شده است. بنابراین برای متوقف ساختن روند تخریب سنگ، بررسی شرایط محیطی و ساختار تشکیل دهنده آن ضروری است. به همین منظور بررسی شرایط آب و هوائی و موقعیت جغرافیایی منطقه با استفاده مطالعات میدانی صورت گرفت. همچنین شناخت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی سنگ با استفاده از مطالعات آزمایشگاهی مانند آنالیز دستگاهی پراش پرتو ایکس( xrd )، پتروگرافی با مقاطع نازک و میکروسکوپ الکترونی روبشی ( sem ) انجام شد. با بررسی های انجام شده علت ناپایداری سنگ نسبت به عوامل محیطی و چگونگی ایجاد هوازدگی-های مختلف مشخص شد. در نتیجه با جمع بندی اطلاعات به دست آمده راه حل حفاظتی مناسب برای جلوگیری و درمان هوازدگی ها پیشنهاد گردید.

سنگ اصلی‌ترین مصالح تشکیل دهنده کلیسای سنت استپانوس واقع در شهرستان جلفا است. در بخش مذهبی کلیسا سنگ‌هایی در سه رنگ قرمز، زرد و سفید به‌صورت پاکتراش به‌کار رفته و حجاری‌های زیبایی بر روی این سنگ‌ها انجام شده است که نقش آنها را علاوه بر مصالح، به عنوان یک کار هنری زیبا و منحصر به فرد مطرح می‌سازد. سنگ‌های قرمز به‌کار رفته در این کلیسا، تحت تاثیر شرایط محیطی نسبت به سنگ‌های دیگر بیشتر دچار هوازدگی شده‌ است. بنابراین برای متوقف ساختن روند تخریب سنگ، بررسی شرایط محیطی و ساختار تشکیل دهنده آن ضروری است. به همین منظور بررسی شرایط آب و هوائی و موقعیت جغرافیایی منطقه با استفاده مطالعات میدانی صورت گرفت. همچنین شناخت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی سنگ با استفاده از مطالعات آزمایشگاهی مانند آنالیز دستگاهی پراش پرتو ایکس( XRD )، پتروگرافی با مقاطع نازک و میکروسکوپ الکترونی روبشی ( SEM ) انجام شد. با بررسی‌های انجام شده علت ناپایداری سنگ نسبت به عوامل محیطی و چگونگی ایجاد هوازدگی-های مختلف مشخص شد. در نتیجه با جمع‌بندی اطلاعات به‌دست آمده راه حل حفاظتی مناسب برای جلوگیری و درمان هوازدگی‌ها پیشنهاد گردید.

در این پایان‌نامه آسیب‌پذیری لرزه‌ای کلیسای سنت‌استپانوس مورد بررسی قرار گرفته است. کلیسای سنت استپانوس یا کلیسای استپانوس مقدس بعد از قره کلیسا در استان آذربایجان غربی، مهم‌ترین کلیسای ارامنه ایران می‌باشد همچنین این اثر تاریخی یکی از شاهکارهای معماری ایران و جهان است که در سال 1386 در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. نمازخانه اصلی کلیسا از قسمت‌های مهم و بسیار زیبای این بنای تاریخی است، که با توجه به اهمیت این بنا به لحاظ تاریخی، فرهنگی، گردشگری و زلزله‌خیز بودن منطقه‌ای که در آن واقع شده است مطالعه و بررسی آسیب‌پذیری به عنوان اولین قدم در مقاوم‌سازی این بنا ضروری می‌باشد.با انگیزه فوق، در این تحقیق بررسی آسیب‌پذیری لرزه‌ای این سازه بنایی با استفاده از روش المان‌های محدود انجام شده و برای این کار از نرم‌افزار ANSYS بهره گرفته شده است. از میان مدل‌های مختلف موجود برای مدل‌سازی المان محدود سازه‌های بنایی، روش مدل‌سازی ماکرو با المان‌های همگن Solid185 برای آنالیزهای خطی و مودال و المان‌های Solid65 برای آنالیزهای غیرخطی دینامیکی انتخاب شده است. مدل ایجاد شده تحت بار استاتیکی خطی و مودال آنالیز شده و نقاط ضعف آن بدست آمده است. سپس با انتخاب چند زلزله قوی، آسیب‌پذیری لرزه‌ای این سازه بنایی مورد بررسی قرار گرفته است. زلزله‌های انتخاب شده همه از شتاب‌نگاشت‌های معروف و معتبر در ایران و جهان می‌باشند که در دهه‌های اخیر تخریب‌های عظیمی بجا گذارده‌اند.سیستم‌ها در هنگام وقوع زمین‌لرزه همواره تحت تاثیر شش مؤلفه زلزله قرار می‌گیرند. در طراحی لرزه‌ای سازه‌ها بر اساس آیین‌نامه‌های موجود، معمولاً از اثر مؤلفه‌های دورانی (گهواره‌ای و پیچشی) زلزله صرف‌نظر می-شود. مؤلفه‌های دورانی حرکت زمین می‌توانند اثرات قابل ملاحظه‌ای بر پاسخ سازه‌ها ایجاد کنند. مطالعات نشان می‌دهد که در‌حین زلزله حتی سازه‌هایی که دارای هندسه متقارن هستند نیز ممکن است دچار تحریکات پیچشی شوند. در این مطالعه مؤلفه‌های دورانی زلزله با استفاده از مؤلفه‌های انتقالی بدست آمده و در نهایت به سازه اعمال شده است و نتایج آن مورد بررسی قرار گرفته است. پس از انجام تحلیل‌های اجزای محدود تحت بارگذاری لرزه‌ای افقی براساس کانتورهای تنش اصلی بدست آمده نقاط آسیب‌پذیر سازه از جمله گنبد اصلی و طاق ورودی کلیسا مشخص شده است.

بناهای تاریخی، نمادهای ارزشمند و زبان گویای ملل مختلف در طول تاریخ بوده که بایستی در مقابل زلزله‌های آینده، سالم بمانند. به منظور حفظ و نگهداری از بناهای تاریخی در مقابل آسیب‌های ناشی از وقوع زلزله‌ها، بررسی رفتار لرزهای، ازجمله ارزیابی قابلیت آسیب‌‌پذیری و درنهایت تقویت و بهسازی آنها، امری ضروری و غیرقابل اجتناب هست. مطالعه رفتار لرزه‌ای سازه‌ها، مستلزم تعیین مشخصات دینامیکی آنها بوده و شامل فرکانس‌های طبیعی، اشکال مودی و میرایی هست که میتوانند از طریق آزمایشهای دینامیکی روی سازه‌های واقعی تعیین شوند. آزمایشهای دینامیکی مختلفی برای تعیین مستقیم مشخصات دینامیکی وجود دارد که در میان آنها آزمایش ارتعاشات محیطی با استفاده از اندازهگیری میکروتریمورها روشی مناسب و عملی برای تعیین دقیق خصوصیات دینامیکی سازه‌ها است. در این روش، ارتعاشات ناشی از عوامل طبیعی همچون لرزه‌های بسیار خفیف زمین، باد و ترافیک سبب ارتعاش سازه در مودهای مختلف آن می‌شود. با اندازه‌گیری پاسخ سازه در برابر این ارتعاشات و تحلیل آنها می‌توان خصوصیات دینامیکی سازه را به دست آورد. در این مطالعه، ارتعاشات محیطی کلیسای سنت استپانوس در نقاط مختلف آن اندازه‌گیری شده، داده‌های حاصل از اندازه‌گیری میکروتریمورها، با استفاده از دو روش تبدیل موجک و زیرفضای تصادفی مورد پردازش‌ قرار می‌گیرد. با آزمایش و بررسی‌های بدست آمده در علم پردازش سیگنال این نتیجه حاصل شده است که روش تبدیل موجک پیوسته به دلیل برخورداری از تکنیک‌های جدید ایجاد شده در علم پردازش سیگنال، می‌تواند در حکم روشی مناسب در استخراج مشخصات دینامیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. روش تبدیل موجک پیوسته که در این پزوهش مورد استفاده قرار گرفته شده است، پردازش سیگنال را در حوزه‌ی زمان – فرکانس انجام می‌دهد. در روش زیر‌فضای تصادفی مدل فضای حالت بوسیله‌ی داده‌های اندازه گیری شده تخمین زده می‌شود و سپس مشخصات دینامیکی بنای کلیسا از طریق آن محاسبه می‌شود. از این مشخصات می‌توان در تقویت و بازسازی لرزه‌ای بنای کلیسا در آینده اقدام کرد، تا در صورت وقوع لرزه‌های شدید محتمل این سازه که به ثبت جهانی و ملی رسیده است و از آثار ارزشمند کشور می‌باشد، از خرابی در امان بماند.


ساخت کلیسا در ایران به قبل از ورود اسلام به ایران بر می گردد. از دوره ساسانی که مبلغان مسیحی وارد ایران شدند به ساخت کلیسا همت گماردند. ساخت کلیساها و تزییناتی که در این کلیساها بکار رفته سبب بسط و اشاعه مسیحیت در ایران گردید، کلیساها نیز همانند دیگر آثار معماری این سرزمین به دلیل دارا بودن تزیینات معماری از نظر ارزش های بصری اهمیت فراوانی دارند. این نقش مایه ها بیانگر مفاهیمی می باشند که در قالب هنرهای تجسمی ساده شده اند و بصورت شکلهای ساده و پر مایه در طول دوره های تاریخ باقی مانده اند.بنابراین با بررسی و تجزیه و تحلیل نقش مایه های تزئینی در اماکن تاریخی و مذهبی می توان به قابلیت های بسیار زیادی دست یافت و با بکاربردن آنها درطراحی وساخت زیورآلات معاصر چهره جدیدی از هویت رابیان نمود. دراین رساله به بررسی نقش مایه های تزئینی کلیسای سنت استپانوس بعنوان یکی از اماکن تاریخی ومذهبی پرداخته شده است. تجزیه وتحلیل نقوش حجاری شده ونقاشیها ومنبت کاری در این بنابه منظور ایجاد تنوع درطرح و نقش درجواهرسازی امروز، که میتوان آن را بعنوان یک مرجع مناسب جهت کاربرد نقش مایه های سنتی در زیورآلات معاصر معرفی کرد و بررسی و شناخت نقوش تزئینی معماری کلیسای سنت استپانوس و مفاهیم نمادین آن و شناسایی قابلیت های تصویری نقوش کلیسای سنت استپانوس و ارائه ایده ها و طرحها، از اهدافی است که در این پژوهش آن را دنبال میکنیم تا بنگریم، به چه شیوه میتوان از طرحهای حجاری و نقوش موجود در کلیسای سنت استپانوس برای طراحی و اجراء در زیورآلات دوره معاصر استفاده کرد؟روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، تاریخی، توصیفی و تحلیلی می باشد. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و میدانی بوده واین اطلاعات جمع آوری شده بصورت کیفی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته اند. درفرایند این تحقیق، نتیجه به دست آمده این است که نقوش کلیسای سنت استپانوس قابلیت اجرایی برای طراحی و ساخت در زمینه زیورآلات را دارا می باشد.


مقاله‌های وابسته:



کلیسای سنت استپانوس یا کلیسای استپانوس مقدس بعد از قره کلیسا در استان آذربایجان غربی، مهمترین کلیسای ارامنه ایران میباشد این اثر تاریخی یکی از شاهکارهای معماری ایران و جهان است که در سال 1386 در میراثجهانی یونسکو به ثبت رسیده است. نمازخانه اصلی کلیسا از قسمتهای مهم و بسیار زیبای این بنای تاریخی است، که با توجه به اهمیت این بنا به لحاظ تاریخی، فرهنگی، گردشگری و زلزلهخیز بودن منطقهای که در آن واقع شده استمطالعه و بررسی آسیبپذیری به عنوان اولین قدم در مقاومسازی این بنا ضروری میباشد .در این تحقیق بررسی آسیب پذیری لرزهای این سازه بنایی با استفاده از روش المانهای محدود انجام شده و برای این کار از نرمافزارANSYS بهره گرفته شده است. مدل ایجاد شده تحت بار استاتیکی خطی و مودال آنالیز شده و نقاط ضعف آن بدست آمده است. سپسبا انتخاب چند زلزله قوی، آسیبپذیری لرزهای این سازه بنایی مورد بررسی قرار گرفته است. زلزلههای انتخاب شده همه از شتابنگاشتهای معروف و معتبر در ایران و جهان میباشند که در دهه های اخیر تخریبهای عظیمی بجا گذاردهاند. پس از انجام تحلیلهای اجزای محدود تحت بارگذاری لرزهای افقی براساس کانتورهای تنش اصلی بدست آمده نقاط آسیبپذیر سازه از جمله گنبد اصلی و طاق ورودی کلیسا مشخص شده است



با توجه به تغییر رویکرد جهانی برنامه مدیریتی مناطق حفاظت شده در زمینه جذب توریست در جهت تأمین مالی این مناطق این تحقیق با هدف حفاظت از تنوع زیستی در نواحی با حفاظت شدید این نوع مناطق، به مطالعه ارزش تفرجی کلیسای سنت استپانوس یکی از کلیساهای معروف منطقه حفاظت شده مراکان واقع در مرز بین دو استان آذربایجان غربی و شرقی می­پردازد. برآورد ارزش تفرجی این کلیسا می­تواند در پیش­بینی نیازها، رفع کمبودها و توسعه گردشگری در منطقه مؤثر باشد. اهداف این پژوهش برآورد ارزش تفرجی کلیسای سنت استپانوس با استفاده از روش‌ ارزش‌گذاری مشروط و تفکیک عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت گردشگران با برآورد مدل هکمن دو مرحله­ای بودند. داده­های مورد نیاز از طریق تکمیل پرسش­­­­نامه و مصاحبه حضوری با 321 بازدیدکننده از کلیسای سنت استپانوس در سال 1391 جمع­آوری گردید. نتایج نشان داد که 52 درصد بازدید­کنندگان، تمایل دارند مبلغی جهت بازدید از کلیسای سنت استپانوس پرداخت نمایند. متغیرهای درآمد، سطح تحصیلات، اندازه خانوار و جنسیت بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان و متغیرهای درآمد، اندازه خانوار، سطح تحصیلات، سن و میزان رضایت بازدید­کنندگان از وضعیت امکانات رفاهی کلیسا بر میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان مؤثر بودند. میانگین تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان 2445 ریال و ارزش تفرجی سالانه کلیسای سنت استپانوس 317 میلیون ریال برآورد گردید. لذا با توجه به اهمیت و ارزش بالای کلیسای سنت استپانوس از نظر بازدیدکنندگان، می­طلبد که برنامه­ریزان و مسئولان برای توسعه گردشگری و افزایش تعداد گردشگران از طریق بالا بردن امکانات رفاهی آن­ها و در نتیجه تأمین مالی منطقه حفاظت شده مراکان و سایر مناطق حفاظت شده به این کلیسا توجه بیشتری داشته باشند.



نقوش به کار رفته در تزیینات معماری ایرانی از جمله مباحث مطالعاتی مورد توجه هنرمندان آثار تاریخی در ایران بوده است. نقوش به کار رفته در قره کلیسا، کلیسای سنت استپانوس، با الهام و تأثیر از نقوش معماری آیین مهری ایران باستان می باشد. در این پژوهش، به تجزیه و تحلیل نقش مایه های خورشید، چلیپا، نیلوفر و درخت سرو در تزیینات معماری کلیسای ارامنه و هنر ایران پرداخته شده است. روش پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی، و از نوع تحقیقات کیفی با رویکردی تطبیقی است. بخش اصلی این پژوهش، بر اساس مطالعات کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. بیش ترین عناصر تزیینی به کار رفته در کلیسای ارامنه و معماری بناهای ایران باستان شامل نقوش خورشید، نیلوفر و درخت سرو بوده است. هدف این پژوهش، بررسی نقش مایه های خورشید، چلیپا، نیلوفر و درخت سرو در آیین های مسیحیت و مهری بوده است، تا از این طریق به شباهت ها و تفاوت های موجود در هنر کهن ایرانی و هنر مسیحیت در ایران دست یابد. پرسش پژوهش این است که: تا چه اندازه نقش مایه های کلیسای ارامنه از آیین مهری ایران باستان الهام گرفته است و آیا این نقوش تزیینی به یکدیگر شباهت دارند؟ نتایج حاکی از آنست که: هنر ایرانی آیین مهری، حدود 900 میلادی، در نتیجه آمیزش با آیین مسیحیت دچار دگردیسی مفهومی و دینی شده و به حیات خود ادامه داده است. تأثیر پذیری و نفوذ نقش مایه های مهری در تزیینات معماری کلیسای ارامنه مشهود می باشد، این نقوش به لحاظ طرح و فرم به یکدیگر شباهت دارند و تا حدودی به هم نزدیک هستند.

ارامنه تا پيش از گرويدن به مسيحيت داراي مذهبي شبيه مذهب ايرانيان پيش از اسلام (زرتشت) بوده اند ولي بعد از ظهور مسيحيت به اين دين گرويدند، تغيير مذهب بوجود آمده موجب ايجاد تغييراتي در نحوه اجراي آيين هاي مذهبي گرديد و به همين خاطر ارامنه شروع به تغيير بناهاي مذهبي خود از جمله چهار طاقي ها به نمازخانه، ويژه مراسم آيين مسيحيت نمودند. از جمله اين تغييرات در وانك مقدس استپانوس در جلفاي آذربايجان اتفاق مي افتد. در اين كليسا بناي قديمي وجود دارد كه در بين عوام به نام كليساي قديمي شهرت يافته است، ولي فرم، شكل، پلان و محل قرارگيري آن نشان از چهار طاقي دوران ساساني دارد؛‌ ولي اجراي گنبد بر روي زمينه مربع با استفاده از گوشه سازي پندانتيو (Pendantive) انتساب آن به دوره ساساني را با ترديد روبرو مي سازد. مطابق نظر پژوهشگران تاريخ معماري اين نوع گوشه سازي در دوره ساساني در ايران مرسوم نبود ولي مطالعات صورت گرفته بر روي بناهاي مشابه ارمنستان و بيزانس (هم دوره با ساسانيان) نشان دهنده وجود اين سيستم در دوره ساسانيان و رومي بوده و در كليساي اياصوفيه در قسطنطنيه استفاده شده كه منشا ايراني داشته است. اين مقاله با مطالعه و تحليل نظرات موجود و الگوهاي مشابه و همدوره سعي در اثبات ساساني بودن و چهار طاقي بودن كليساي قديمي وانك مقدس استپاتوس دارد، كه بعد از قبول مسيحيت از طرف ارامنه به نمازخانه مبدل گشته است.

در این پژوهش نوع خاک ساختگاه کلیسای سنت استپانوس جلفا با استفاده از میکروتریمورها تعیین گردید. برای به حداقل رساندن وجود نویز، اندازه گیری ها در شب انجام شد. از بین 8 نقطه اندازه گیری شده در اطراف محوطه کلیسا، 4 نقطه دارای نتایج بسیار مناسبی بودند به همین جهت نتیجه گیری ها بر اساس این نقاط انجام گرفتند. پس از آنالیز داده های میکروتریمور در این نقاط با استفاده از روش H/V، مشخص شد که ساختگاه به طور میانگین دارای فرکانس غالب 8/279 هرتز است که نشان دهنده سخت بودن خاک محل می باشد. همچنین یک نقطه در داخل کلیسای اصلی اندازه گیری شد، که برای این محل فرکانس غالبی برابر با 3/397 هرتز بدست آمد که در مقایسه با نتایج نقاط دیگر به مراتب کمتر می باشد. دلیل این اختلاف با توجه به مشاهدات در اطراف کلیسا و شیب دار بودن محل احداث بنا، به مسطح کردن کف سازه در هنگام ساخت به وسیله خاک دستی (خاک نرم با فرکانس پایین) نسبت داده شد. برای تعیین سرعت موج برشی ساختگاه با فرض لایه یکنواخت الاستیک از رابطه Ts=4H/Vs استفاده شده است. برای تعیین ضخامت لایه خاک اثر گذار بر میکروتریمورها از مقایسه نتایج حاصل از گمانه زنی و اندازه گیری میکروتریمورها در محل بازار تبریز استفاده گردید که عمق این لایه برابر 33 متر می باشد. بر این اساس سرعت موج برشی در ساختگاه کلیسا حدود 1000 متر بر ثانیه بدست آمد که طبق آیین لرزه ای ایران (استاندارد 2800)، خاک در رده نوع اول قرار می گیرد.

توصیف طرح شگرف و دل‌انگیز این گنبد و منشور پاطاق آن‌ و نقش برجسته‌ها و سنگنبشته‌ها و مجسمه‌های تمام گرد و کامل‌ متقارن و منظم نصب شده در جاهای مختلف آن،بی‌شک و بدون مبالغه شکل 5 (گنبد چتری شانزده پره 32 پهلو)برفراز نمازخانهء کلیسای سن‌استپانوس از عهدهء قلم و زبان یک بینندهء عادی خارج است. در قسمت بالاتر از طاقنما،برروی سرستونها تصویر یک‌ فرشته و در بین فرشتگان،زیر زاویه‌های بالائی دامنهء گنبد چتری، شکل 6 چگونگی تزیینات و ریزه‌کارهای بدنهء شانزده ضلعی زیر گنبد کلیسای سن‌استپانوس طرح یک صلیب،و در طرفین صلیب،دوستاره یا گل هشت‌پر منقش‌ برجسته تعبیه گردیده است. از تزیینات و حجاریهای شگرف درون معبد، یکی مقرنسکاریهای پاطاق گنبد چتری کلیسا و نقاشیهای قسمت‌ داخلی گنبد است که همه روح و شیوهء ایرانی دارند و مانند سایر آثار هنری ایران عزیز،ظرافت و دقت به کار رفته در تنظیم زوایا و تقارن اشکال و رعایت دیگر مختصات و ضوابط هنری در آنها،انسان‌ را به اعجاب و تحسین وامی‌دارد،و دیگری سه نمازگاه سنگی انفرادی طبقه بالا\طبقه پایین شکل 7 نقشه طبقه بالا و طبقه پایین کلیسای استپانوس است که هریک،چهار طاق حجاری شدهء خوش‌طرحی است که قریب‌ سه متر بلندی دارد و کلاهک هرمی آن برروی چهارستون ظریف قرار گرفته است. دیری که در کنار کلیسا واقع شده سابقا منزل و محل استراحت‌ مسافران و زائران کلیسا به‌شمار می‌رفت،در هر چهارسوی آن‌ اطاقهائی وجود داشته که طبقهء پایین آنها مخصوص دواب بوده، ولی اکنون این دیر،که روزگاری طرح‌بنا و مشبک‌کاری درها و پنجره‌های آن نمونه‌ای از شاهکارهای معماری و هنرهای چوبی بود، به صورت کاروانسرای ویرانه‌ای درآمده است و اگر همتی برمرمت‌ و تعمیر آن نشود،تا چندسال دیگر کاملا فرو خواهدریخت.”


شاید همه ما از واژه گردشگری تصویری کم و بیش یکسان در ذهنداشته باشیم، تصویری از مارکوپولو، ابن بطوطه، ناصرخسرو و … کهجهان را گشتند و از خود سفرنامه ها و سیاحت نامه هایی بر جایگذاشتند، مقصود این سیاحان نام آور عمدتاً کشف نقاط نادیده جهانو سفر به ناشناخته ها بود. جلفا از زمان های پیش از میلاد به خاطرموقعیت جغرافیایی و استراتژی اهمیت خاصی داشته و از لحاظفرهنگی و گردشگری دارای شهرتی بس فراوان بوده است. اقلیت هایمذهبی ایران در ایالات شمال غرب و به خصوص ارومیه از مسیحیانارمنستان می باشند که اغلب ساکنین قدیمی جلفا بودند و در زمانصفویه، شاه عباس کبیر در سال های 1625م- 1629 م عده ای از مسیحیان صنعت گر این شهر را به اصفهان کوچانید و در آنجا شهریدر کنار زاینده رود با همین نام احداث کردند. تاریخ جلفا را مورخینبه قرن 5 قبل از میلاد ارجاع می دهند که در آن زمان اسم جلفا،جولاء (بافنده) بود و پس از مکان گزینی ارامنه جولا به جوغا تغییرکلمه داد، ولی پس از کوچاندن ارامنه توسط شاه عباس صفوی نام جلفا به این مکان گزیده شد. کلیسای سنت استپانوس از جمله دیدنی های این شهرستان محسوب می شود که همه ساله افراد زیادی ازجاهای مختلف به این مکان سفر می کنند. کلیسای سنت استپانوس دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره کلیسا قرار می گیرد. این کلیسا به یاد و احترام استفان «یکی از حواریون عیسی مسیح)، استفان مقدس یا سنت استپانوس نامگذاری شد. در این مقاله از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده و هدف از طرح این پژوهش بررسی معماری کلیسای سنت استپانوس و تأثیر آن در رونق گردشگری منطقه جلفا می باشد.

معماری کلیساهای ارامنه در ایران که دارای سابقه بیست قرنی و پراکندگی قابل توجه جغرافیایی است، در سه حوزه؛ آذربایجان، اصفهان و تهران، و در چهار نوع؛ مجموعه رهبانی، کلیسای شهری، کلیسای روستایی و عبادتگاه کوچک، در متن شرایط تاریخی و فرهنگی همراه با ویژگی های نمونه های شاخص در هر دسته مورد بررسی قرار می گیرد. این بررسی تطبیقی با مقایسه زمانی و مکانی بناها با یکدیگر و مقایسه با دیگر نمونه های هم دوره متعلق به فرهنگ معماری ارمنی ،در تمام دوره های تاریخی انجام می شود. از این مطالعه که به تفکیک پلان و حجم، و با نگاهی به معماری ایران دوره صفوی و معماری کلیسا در جهان معاصر صورت می گیرد این نتیجه حاصل می شود که؛ کلیساهای ارمنی تمام گستره جغرافیایی ایران و متعلق به تمام دوره های تاریخی، دارای هویت فرهنگی واحدی هستند و باید آن را معماری کلیسای ارمنی در ایران نامید. این معماری در منطقه آذربایجان به صورت بومی، در منطقه اصفهان به صورت التقاطی با معماری هم دوره ایران و در تهران به صورت معماری معاصر با ریشه هایی عمیق در فرهنگ مولد خود، نمود می یابد. معماری کلیساهای تمام شهرها و روستاهای دیگر ایران نیز در همین دسته بندی جای می گیرد یا به عنوان گذری میان آنها محسوب می شود.

کلیسای سنت استپانوس تبریز، ازجمله بناهایی است که حداکثر سطوح خارجی و داخلی آن با انواع تزئینات مختلف آراسته و تقدس داده شده است. در میان انبوه تزئینات، چندین کتیبه شاخص مشابه شمایل های کلیسا با ترکیب و فاصله مشخص، بر روی دیوارهای بیرونی کلیسا در چهار جهت اصلی قرارگرفته است. بااتصال مجازی این کتیبه ها به همدیگر، یک فرم خاص و معنادار شکل میگیرد که به لحاظ فرمی یک صلیب را تشکیل داده و به لحاظ محتوایی دارای ارتباط و از هم گرفتگی معنایی زیادی میباشند. این رمزنگاری و پنهان کاری صلیب بهواسطه کتیبه ها در میان انبوه نقوش برجسته، ضرورت این پژوهش را برای واکاوی و بررسی فرم و محتوای آن ایجاب کرده و مسئله اصلی پژوهش فوق میباشد. بر این اساس در ابتدا واکاوی معانی نمادها در کتیبه ها صورت گرفت، سپس تحلیل و بررسی این کتیبه ها بر اساس آرای بینامتنیت از منظر ژرار ژنت در جهت خوانش روابط فیمابین کتیبه ها به لحاظ ارتباط فرم و محتوای بین آن ها برای تایید فرم صلیب مجازی صورت میگیرد.این پژوهش از نوع کیفی محسوب شده و روش گردآوری داده ها در این پژوهش مطالعات کتابخانهای ، بررسی میدانی از طریق مشاهده عینی بوده و روش پژوهش به شیوه توصیفی و تحلیلی میباشد و در پی پاسخ به سوالهای زیر است:-۱آیا انتخاب، ترکیب بندی، چینش و پنهان کاری این کتیبه ها آگاهانه بوده و از پیوند مجازی آنها به همدیگر، یک صلیب مجازی به لحاظ فرمی تشکیل میشود؟-۲ارتباط بین این کتیبه ها به لحاظ فرم و محتوایی به چه شیوه است و آیا آگاهانه این انتخاب در دو محور افقی و عمودی صلیب صورت گرفته و به لحاظ محتوایی بر تشکیل صلیب مجازی تاکیددارند؟



مطالب مرتبط