آثار باستانی / بناهای یادبود / سنگ نگاره / کرمانشاهان / نیایشگاه

گوردخمه دکان داوود

دانستنی ها

اطلس تاریخی ایران

آرامگاه

اقوام ایرانی

برج خاموشان

دخمه زرتشتیان

لولوبیان

باغ مقبره

برج مقبره

فرهنگنامه ها

آبادیس

دهخدا

تارنماها

ایرانشهرپدیا

تور مجازی

دانشنامه ایرانزمین

دایره المعارف بزرگ اسلامی

نگارستان

ویکی پدیا

ویکی مدیا

ویکی واند

کتاب ها

پایان نامه ها

مقاله ها

واکاوی قداست مکانی گور دخمه دکان داود در سرپل ذهاب کرمانشاه در آیین اهل حق
پوریا حیدری مهر / علی اصغر سلحشور / بهمن فیروزمندی

مکان های مقدس در یک کارکرد نقطه مشترکی دارند و آن دربرگرفتن امر قدسی است و معماری از دیرباز بستر تبلور اندیشه های متعالی انسان،تجلی گاه احساسات ناب بشری و خاستگاه تحقق کمالات آدمیان بوده است. داده های پژوهش که از طریق بازدید و مشاهده اثر و مراسم مذهبی، و نیز مصاحبه و بررسی اسناد گردآوری شده است متعلق به گروهی است که در استان کرمانشاه با عنوان یارسان یا اهل حق شناخته می شوند.گوردخمه دکان داود به عنوان یک مکان مقدس که روزانه در آنجا به عبادت پرداخته می شود نمودی از فضایی مقدس و معنوی است که توسط پیروان اهل حق از دیرباز مورد ستایش و عبادت قرار گرفته است. حس قداست، در این بنا با انجام نیایش و برگزاری مراسم مذهبی در جوار آن، به معنای واقعی به عبادت کننده و پیروان این آیین و حتی به کسانی که به عنوان بازدیدکننده یک اثر تاریخی به آنجا می روند القا می شود و پیروان آن پیوسته در تلاش اند با انجام مراسم مذهبی، به این مکان روح و تقدس بدهند. قدسی به منزله امری انتزاعی و رابطه آن با جهان واقعیت، محوری ترین بحث این پژوهش است که سعی بر آن است تا با نگاهی اجمالی به ماهیت آیین اهل حق، به بیان مفهوم امر قدسی و تجلی آن در گوردخمه دکان داود به عنوان یک معماری قدسی بپردازیم که استعاره قابل رویت برای یک دنیای مذهبی محسوب می شود و آنچه قداست این مکان را تبیین می کند فارغ از ظاهر معماری آن، به امر قدسی اشاره دارد.

فیلم ها

یافته های آپارات

یافته های گوگل

یافته های یوتوب

اخبار

خبربان

مهرنیوز

میراث آریا

همشهری

تاریخ تطبیقی

تاریخ ماد / ا م دیاکونوف / کریم کشاورز

دیگر مقابر صخره‌ای تقلیدی از خانه‌های مسکونی می باشد. بیشتر این مقابر از یک یا چند اتاق داخلی و جلوخان و رواق ایوان که بر ستون‌ها استوار است مرکب می باشند. شمالی‌ترین مقبره فخریکا در ماننای باستانی و نزدیک به میان دو آب است که جلو خان ندارد و سقف ساده سنگی آن را چند ستون نگاه می دارد و ظاهرا محلی بوده است برای گذاشتن جنازه‌ها. تعیین تاریخ این مقبره دشوار است ولی تشریفات تدفین در آن بالکل با مراسمی که پیشتر در ناحیه اطراف دریاچه ارومیه متداول بوده تفاوت دارد… و بالنتیجه نمی توان تاریخی قدیمی‌تر از قرن هفتم برای آن قایل شد.

محتملاً تازه‌ترین مقابر صخره‌ای دکان داوود است در جاده همدان بابل و دو مقبره موسوم به قیزقاپان و کورخ و کیچ در دره شهرزور کنار دهکده سورداش سلیمانیه. دو مقبره اولی مسلما متعلق به شاهان است ولی هردو در سرزمین سابق آشور قرار دارند و بالنتیجه نباید قبل از 612 قبل از میلاد ساخته شده باشند. حدس زده می‌شوند که قیزقاپان قبر کیاکسار و دکان داوود قبر آستیاگ باشد.

قیزقاپان مانند مقبره صحنه تقلیدی است از یک خانه با سقف بزرگ پیش آمده. ستون‌ها به جرزهای ستون نما تبدیل یافته و سقف تقلید از پوششی است که از تنه درختان تعبیه شده باشد.

در فاصله ستون ها نقوش برجسته مظاهر خدایان دیده می‌شود بدین قرار:

صفحه مدوری با هیکل چهار بال و صفحه مدور دیگری که هیکل آدمی بر آن منقوش است و هلالی زیر آن دیده می‌شود و صفحه مدور دیگری که ستاره‌ای بر آن نقش است. مظهر اخیر در شرق باستانی علی الرسم خاص ایشتار و سیاره زهره می‌باشد ولی این‌ها شاید مظهر آناهیتا باشد. دوتای دیگر به معنی خورشید و ماه و یا به عقیده هرتسفلد اهورامزدا و میترا می‌باشند.

بالای سر در تصویر برجسته صحنه‌ای از نیایش در مقابل آتشگاه است . کاهن سمت چپ ایستاده و لباس مخصوص مغان را به تن دارد روی ملبوس معمولی ماد شرقی جبه‌مانندی که آستین‌های خالیش آویزان است پوشیده است . باشلق مانند ـ پتی‌دان بر سر و پارچه یا نواری بر صورت دارد لباس شاه که سمت راست ایستاده ، لباس مغ واضح نیست . او هم صورت را بسته است . هر دو نفر کمان که مظهر پیروزی است بدست دارند (؟).

مقبره دکان داود نیز ساختمان همانندی داشته . در نقش برجسته مدخل مقبره فقط مغ دیده می‌شود پیراهن بلند عیلامی که تا قوزک پایش را پوشانده در بر و دست‌های از شاخه‌های مقدس به دست دارد. این تصویر – اگر لباس عیلامی را به حساب نیاوریم – با تصاویر مغان که بر صفحات طلا کنده شده و به شكل مجمسه‌های کوچک ساخته شده است و در گنج آمو دریا کشف شده است ـ و محتملاً مربوط به زمان هخامنشیان می‌باشد ـ مشابهت کامل دارد .

هیاکل آدمیانی که در این دو نقش برجسته مجسم گشتداند از لحاظ مهارت در ادای مقصود و توازن و تكنيك با نقوش برجسته مشهور هخامنشی چندان تفاوتی ندارند . محتملاً نقوش هخامنشی را شاگردان استادان مزبور به اتفاق دیگر استادانی که شاهان هخامنشی از کشورهای مفتوح آورده بودند ، آفریده‌اند.

از لحاظ کومپوزیسیون و طرح ترکیب اجزاء نقوش صخره بهیستون (بیستون) موضوع تصویر برجسته آنوبانینا (آنوبانی نی) پادشاه لولوبی را که استادان مادى نيک بدان آشنا بودند. تکرار می‌کند و این تصادف محض نیست . در نقوش برجسته استخر هیکل‌ها تا حدی کوتاه و ستبر است و نظیر این هم در نقوش مادی وجود دارد بر روی هم در هنر تصاویر برجسته مادی که بر صخره‌ها منقور است ، آشنایی استادان آن سرزمین با هنر متشابه آشور و عیلام نيک مشهود و محسوس است و شاید هم از کشورهای اخیرالذکر استادانی را به خاک ماد جلب می‌کرده‌اند . ولی همچنان‌که شیوه معماری مقابر صخره‌ای ، نمونه‌ای از خانه‌های ماد و نواحی پیرامون آن است ، هنر برجسته نگاری آن نیز مسلماً از سنن دیرین لولوبیان و کوتیان ریشه می‌گیرد.

ضمناً باید در نظر داشت که نقوش برجسته صخره‌ای همه جا و همیشه خشن‌تر و بدوی‌تر از حجاریهایی است که کاخ‌ها و معبدها را تزئین می‌نموده و در کارگاه‌ها تهیه می‌شده است . مسلماً اگر قادر می‌بودیم که کاخهای اکباتانا را از زیر خاک خارج سازیم، اطلاعات روشن تری درباره هنر شبیه‌سازی سرزمین پادشاهی ماد به دست می‌آمد. عجالتاً ناگزیریم به شرحی که در تألیفات نویسندگان یونانی موجود است اکتفا نمائیم. و اطلاعات ایشان از این رهگذر ناچیز است . هرودوت می‌گوید که دژ مرکزی اکباتانا با هفت دیوار متحدالمرکز محاط بوده که هريک بلندتر از قبلی و به رنگ‌های مختلف ملوّن بوده ( سفید و سیاه و سرخ و آبی و زرد و قهوه‌ای و کنگره‌ها نقره فام و زرفام بودند ) . ساکنان شهر خارج از این حصارها منزل داشتند. برخی از محققان اظهار عقیده کرده اند که ناقل و مخبری افسانه ساختمان شهری قدیم را که در اساطیر ایرانی شایع است ، برای هرودوت نقل کرده و وی خود آن افسانه را مربوط به شهر اکباتانا پنداشته و نقل کرده است ، ولی نقوش آشوری نشان می‌دهند که دژهائی محاط به دیوارهای متحدالمرکز در ماد وجود داشته و به تقریب همان تناوب رنگ‌ها که مذکور شد نیز در اشکوب‌های بروج معابد آشوری ـ بروجی که متدرجاً یکی از دیگری کوتاه‌تر بود – (زیگورات) مشهود است.

اطلاعاتی که یکی از نویسندگان قرن دوم قبل از میلاد بنام «پولی بی» در باره اکباتانا به دست می‌دهد نیز با ماهیت داستان هرودوت مغایرت ندارد. نویسنده مزبور از یادداشت‌های تحسین‌آمیز شخصی از معاصران خویش و یا معاصران اسکندر استفاده کرده بوده است. به گفته او اکباتانا از لحاظ شکوه و زیبائی وصف پذیر نبوده و درون آن شهر کاخی قرار داشت که محیطش هفت استاد (بيش از يک کيلومتر) بود. تمام قسمت‌های چوبی بنا از چوب سدر یا سرو بود … تیرهای سقف و ستون‌های سردرها و دالان‌ها با صفحات طلا پوشیده شده بود و سفال‌ها از نقره خالص بوده می‌بینیم که این عمارت نیز سردرهایی داشتند که ستون‌های چوبی آن با طلا و نقره پوشیده شده بوده . ساختمان معبد آناهیتا نیز چنین بوده و با این‌که از زمان اسکندر دزدان و غارتگران اموال آن را ربوده بودند – هنوز در پایان قرن سوم قبل از میلاد صفحات و شمش‌های فراوان سیم و زر در آن وجود داشته .

البته شاهان هخامنشی نیز در اکباتانا که یکی از تختگاه‌های ایشان بود – ساختمان‌هایی کردند ولی بدیهی است فقط آن‌چه را که در روزگار کیاکسار و آستیاگ ایجاد شده بود حفظ کرده و توسعه دادند و بنابر این پولی بی» که میگوید کاخ زیبای اکباتانا شاهد ثروت عظیم بانیان نخستین آن ـ یعنی شاهان ماد می‌باشد سخنی به جا و به حق گفته است . واقعاً جریان سیل ثروت به کشور پادشاهی ماد هم به ناگهان بود و هم فراوان و این خود موجب تشدید تمام تضادهای داخلی جامعه برده‌داری ماد گشت و انقراض آن امپراطوری را تسریع کرد .