گچ گزیده ی کتاب: تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی گچ از دیگر مصالح ساختمانی است که در تمامی ادوار، در معماری استفاده شده است. از آنجایی که گچ از مصالح ارزان قیمت بوده و زود سفت می‌شده است، کاربردهای متعدد داشته و مورد توجه معماران بوده است. گچبری برای آراستن سطوح داخلی بناها، نوشتن کتیبه‌های تزیین محراب‌ها، زیر گنبدها و ایوانها به کار می‌رفته است. بسیاری از بناهای عصر سلجوقی و ایلخانی با گچبری تزیین شده‌اند. اهمیت گچبری در بناهای اسلامی به حدی بود که هنرمندان این رشته به «جصاص» معروف بودند و نام بسیاری از این هنرمندان در کتیبه‌های بناها به یادگار مانده است. علاوه بر این، هنرمندان گچبر در قرن پنجم تا دهم هجری از شیوه‌های گوناگونی مانند گچبریی رنگی، گچکاری وصله‌ای، گچکاری توپر و توخالی، گچبری مشبک و گچبری مسلح و بر برجسته استفاده کرده اند (مانند اصفهان: محراب اولجایتو، زنجان: گنبد سلطانیه، همدان: گنبد علویان و اشترجان: محراب اشترجان). گزیده‌ی کتاب: تاریخ مهندسی در ایران / مهدی فرشاد تالیف از: ولف گچکاری دارای تاریخی کهن است که قدمت آن به 2500 سال قبل می‌رسد. روکش گچی و آهکی ابتدا برای محافظت و زیبا ساختن دیوارهای خشت خام و نیز صاف کردن سط ناصاف نماها و آماده کردن آنها برای نصب فرم‌های تزئینی به کار می‌رفت. ولی بعدها روکش همراه با گچ کاری و گچ بری معمول گشت. آثاری که از دوره‌های خامنشی و بعد، پارتی و ساسانی، به جای مانده نشان دهنده قدمت هنر گچ کاری در ایران است. در این آثار ملات گچ با هنرمندی و ظرافت خاصی در ساختمان‌های ایران باستان به کار رفته است. بعد از اسلام نیز گچ کاری و گچ بری در مساجد و در ساختمانها انجام و تا حد زیادی توسعه یافت و انواع سبک‌های متنوع در این زمینه پدید آمد. گزیده‌ی کتاب: مصالح شناسی سنتی / حسین زمرشیدی به طوری که از شواهد زندگی و حیات انسان مشخص می‌گردد. تاریخ پیدایش از ساختن گچ به پیش از ساختن خشت و پختن آن به صورت آجر می‌رسد. انسان‌هایی که در صحراها روزگار می‌گذرانیده‌اند بدون سرپناه زندگی می‌کردند. در زمستان و فصول سرد برای مقابله با سرما به روشن کردن آتش روی آورده و در جوار شعله‌های آتش زندگی را می‌گذراندند. مسلما آتش در محلی گود و در زمین و یا به صورت اجاق دارای دوامی بیشتر بوده است. گچ خام دارای انواع مختلف بوده که یکی از انواع آن گچ خاکی یا کلوخی می‌باشد. این عنصر در مجاورت آتش کم پخته شده. پس از گرفتن آب که می‌تواند ناشی از بارندگی باشد یا جابجایی و ورز غیره مستقیم، خودگیری خود را انجام می‌دهد. انسان‌هایی در آن زمان این پدیده را حس کرده و متوجه پیدایش گچ شده‌اند که با شکل گرفتن تمدن و ساختن سرپناه از این ماده برای اتصال آجرها جهت رجهای چهار دیواریها و بعدها به شکل عنصری مؤثر در بناها مورد استفاده قرار گرفت. از این مصالح در قدیمی ترین بنای دنیا، یعنی «اهرام ثلاثه» مصر که سابقه نزدیک به چهار هزار و پانصد ساله دارد، به عنوان مواد چسبنده مقاوم بعد از ازاره در بین سنگها و جهت کلاف سازی آنها استفاده شده است. در آثار به دست آمده از اکتشافات سده سیزدهم در هزاره اول قبل از میلاد در شهر دوران تاشی و در معبد شاهان ایلامی در بنای چغازنبیل در هفت تپه خوزستان، وجود ملات گچ و کاربرد آن باعث ساخت و استقرار قوس‌های سهمی شده است. همچنین کاربرد گچ در پوشش قوسی کانالها در قسمتی از بناهای تخت جمشید از دوره هخامنشی به یادگار مانده است. ملات گچ در دوره ساسانیان در اسکلت سازی بناها و همچنین جهت نماسازی به شکل حرکات گل‌های روزاس» کاربرد فراوان داشته است. به طور کلی از ملات گچ در پوشش قوس‌ها و طاق‌های رفیع و پوشش شبستان‌ها و ایوان‌های بلند و گنبدهای آجری و در اسکلت بناهای اسلامی و غیره در ادوار مختلف بعد از اسلام استفاده بسیار فراوان شده و باید گفت که این ملات، از عناصر لاینفک و از مصالح مهم ساختمانی از روزگار باستان تا امروز بوده است. هنر گچبری یکی از پدیده‌های هنری در معماری بی همتای ایران، هنر گچبری است که در کاوشهای باستان شناسی نمونه‌ها و نشانه‌هایی از رواج این هنر در روزگار ساسانی به دست آمده است. یکی از کاربردهای ویژه گچ، اندود کردن دیوارها و آراستن سطوح داخلی ساختمانها است و هنر گچبری، این آراستگی را به حد کمال و دلنوازی می‌رساند. از میان نمونه‌های به جا مانده می‌توان به گچبری، چفت گیری و ابزار زنی طاقچه بسیار ارزشمند هنری از کاخ بیشابور از سده سوم میلادی که در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود. همچنین تعدادی از آثار دوره ساسانی که در موزه ملی ایران قرار دارد یاد کرد.
