اتاق

نوشته شده در به روز شده در توسط omidjavidaniدسته بندی ها:تعاریف, فضاهای معماری
گزیده‌ی کتاب:
فرهنگ مهرازی
اندامی از ساختمان که با چهار دیوار و آسمانه ساخته می‌شود تا کارکردی ویژه داشته باشد. امروزه اتاغ را می‌توان اندام بنیادی هر ساختمان دانست و بسته به کارکرد آن در ساختمان نامی ویژه می‌یابد. مانند: اتاغ نشیمن، اتاغ خواب… باید یادآور شد «در زبان پارسی کهن، خانه را “سرا” و اتاغ را “خانه” می‌گفتند و اکنون نیز در بسیاری از جاهای ایران مانند خراسان به همین گونه است».  در مهرازی کهن ایران، اتاغ‌ها بیشتر بر این پایه‌ها نام‌گذاری می‌شدند:
1 – ریخت آن: تالار، تنبی.
2 – شماره درگاه یا پنجره‌های آن: سه دری، پنج دری.
3 – جای آن: بالاخانه، گوشواره.
4 – هنگام بهره گیری از آن: اتاغ زمستان نشین.
5 – کمتر بر پایه کارکرد آن: آشپزخانه.
برخی اتاغ‌های خانه را بدین گونه بازنمود می‌کنیم:
اتاغ پنج دری:اتاغی که پنج درگاه رو به میانسرا (حیاط) داشت و در خانه‌های کهن بیشتر برای پذیرایی از مهمان از آن بهره می‌بردند که در خانه‌های کوچکتر کارکرد اتاغ نشیمن را داشته است.
اتاغ پیشخان:اتاغی نزدیک درآیگاه (ورودی) خانه که برای سرایدار ساخته می‌شده و گاه برای پاسخگویی یا پذیرایی از کسی نیز به کار می‌رفته است.
اتاغ تهرانی:اتاغی که یک تورفتگی در یک سوی آن (روبه‌روی درگاه‌ها) کمی بالاتر از کف اتاغ، به نام «شاه نشین» دارد که جایگاه مهمان یا بزرگ خانه بوده است.1 – اتاغی ویژه خواندن در برخی خانه‌ها.2 – اتاغی در کنار کتابخانه‌ها برای خواندن.
اتاغ زیرشیروانی: اتاغی در زیر آسمانه شیبدار.
اتاغ سردر:در خانه کهن، اتاغی بود که بالای سردر خانه روی هشتی و بیشتر برای پذیرایی از مهمان ساخته می‌شد. راه پله‌ای در گوشه هشتی آن را دسترس می‌ساخت. بالاخانه، فَروار.
اتاغ سه دری:در خانه‌های کهن، اتاغی بود که سه درگاه رو به میانسرا داشت و بیشتر برای خواب از آن بهره می‌بردند. از اتاغ پنج دری کوچکتر بوده و در پشت آن پستویی داشته همراه با دولابی و گنجه‌های بزرگ برای نگهداری رختخواب‌ و چیزهای دیگر.رختخواب‌ها را می‌توانستند بپیچند و کنار دیوار بگذارند و از اتاغ، به جای اتاغ نشیمن خانواده بهره ببرند.
اتاغ شاه نشین :اتاغی که دارای شاه نشین است. اتاغ پنج دری.
اتاغ شکم دریده:اتاغی به ریخت پیلی
ارسی:
اتاغی که دارای ارسی است.

omidjavidani