حوض خانه

ایرانشهرپدیا

فرهنگِ بزرگِ سخن، «حوض‌خانه»: فضایی در زیرزمین برخی خانه‌ها، دارای حوض و فواره که برای اقامت در روزهای گرم تابستان از آن استفاده می‌شود.|| هنوز در همان حیاط بیرونی هستی؟ حوض‌خانه هم هنوز هست؟ <علوی‌>.

فرهنگِ معین، «حوضخانه»: زیرزمین خانه که در آن حوض باشد.

لغت‌نامه‌ی دهخدا، «حوض‌خانه»: زیرزمین و در آن حوضی برای سکونت تابستان‌♦ خانۀ تابستانی که در آن حوض باشد و بیشتر با فواره.واژه‌نامه‌ی معماریِ اسلامی: حوض‌خانه ḥowż-xāneh♦ انگلیسی: hawz-khāna.

گزیده کتاب:

آشنایی با معماری اسلامی ایران / محمد کریم پیرنیا / غلامحسین معماریان

اگرچه گاه به تالار اصلی تابستان نشین نیز گفته می‌شود، اما به طور مشخص زیرزمینی است که در زیر تابستان نشین ساخته شده و مانند ایوان، فضایی نیمه‌باز است و اغلب یک حوض نیز دارد. در خانه عباسیان کاشان، نمونه‌های عالی حوض خانه و سرداب وجود دارد. در کاشان فضاهای بسیار متنوعی با عنوان حوض خانه در طبقه همکف یا زیر زمین یا در گوشه‌ها به چشم می‌خورد. در این شهر به زیرزمین‌های گود که در زیر هریک از وجوه ساختمان مخصوصاً تابستان‌نشین ساخته می‌شود و اغلب الگوی شکم‌دریده دارند، سرداب می‏گویند. در شهرهایی چون تبریز که فاقد تابستان نشین هستند، حوض خانه در زیر فضای اصلی زمستان نشین با در و پنجره ساخته می‌شود. معمولاً امتداد بادگیرها به این فضا می‌رسد و عبور باد از روی آب حوض، هوایی لطیف در این فضا بوجود می‏آورد.