راهرو واژه‌نامه‌ی معماریِ اسلامی: راهرو rāhrow♦ عربی: مَجاز، مَسْلَک، مَعْبَر♦ انگلیسی: hallway; passageway. فرهنگِ بزرگِ سخن، «راهرو»: راه معمولاً باریک و سرپوشیده که به محوطۀ باز یا اتاق‌ها یا فضایی دیگر منتهی میشود♦ مسافر. لغت‌نامه‌ی دهخدا، «راهرو»: مسافر♦ دهلیز و دالان♦ معبر میان دو اتاق و بیشتر♦ کریدر♦ قسمتی از خانه که از آن به یک یا چند اتاق روند♦ دالیج♦ دلیج♦ بالان♦ بالانه♦ دالانه♦ محلی مسقف میان در خانه و میان چند اتاق♦ گذرگاه♦ معبر♦ راهگذر. گزیده ی کتاب: تحلیل معماری مساجد ایران / رضا شاطریان موادی که در ساختمان این معبد به کار رفته است، بیشتر از آجرهای پخته لعاب دار همراه با ساروج بسیار قوی بوده است. گنبد غربی معبد چغازنبیل که به صورتی ماهرانه ساخته شده بود هنوز هم پس از گذشت سه هزار سال از تاریخ آن به صورتی عجیب و حیرت‌آور در وضعیتی خوب به سر می‌برد. ساختن تاق‌های هلالی شکل برروی راهروها و پلکان‌های داخل معبد نشانگر موفقیت فوق‌العاده و شگفت‌آور معماری در ایران باستان است.چیزی که باعث تعجب و شوک بسیار در معماری چغازنبیل است، اینکه ابتکار هنرمندان آن دوره در اختراع و ساختن یک سیستم جدید که آب آشامیدنی ساختمان را تهیه می‌کرده است. آب تسویه شده به وسیله عبادتگران و پرستشگران و ساکنین آن منطقه مورد استفاده قرار می‌گرفت. گزیده ی کتاب: قلاع و استحکامات نظامی / کاظم ملازاده / مریم محمدی شگفت‌آورترین موردی که در قلاع دیده میشود عبارتست از مجموعه سربازخانه‌های قلاع، متشکل از اتاق‌های کوچک در دو طرف یک راهرو و بهترین این مجموعه‌ها در قلعه طبس مسینا (تصویر ش ۱۶۱) واقع در خراسان و نزدیک مرز افغانستان مشاهده میشود. در اثر ادامه قلعه سازی توسط اسماعیلیه یک روش تازه در معماری قلاع به وجود آمد و تدریجا توسعه و تکامل یافت تا آنجا که کامل‌ترین آنها در قلعه‌ای واقع در جنوب ساوه ایجاد شد که بیشتر شبیه یک کاخ می‌باشد (تصویر ش ۳۴۷). این بنا شامل یک راهروی میانی است که در دو طرف آن تعداد زیادی اناق برای سربازان ساخته شده است و متأسفانه در طول زمان آسیب فراوان دیده است نقشه قلعه فلک الافلاک با مساحتی در حدود ۵۳۰۰ متر مربع، متناسب با شکل تبه زیرین صورت گرفته و از نظم هندسی خاصی تبعیت نمیکنند (نقشه ش ۲۰۸) و تقریبا به صورت هشت ضلعی نامنظم است. بنا دارای حصاری است با هشت برج مستحکم و به ابعاد مختلف. بلندترین نقطه دیوار این قلعه از سطح زمین به 5/22 متر می‌رسد. ورودی بنا در جبهه شمالی و در بدنه برج جنوب غربی تعبیه شده‌است. عرض این ورودی ۲ / ۱۰ و ارتفاع آن ۲ متر است. این ورودی به یک راهرو سرپوشیده منتهی میشود. داخل برج سمت غربی ورودی، در اتاق و در شرق آن یک اتاق ساخته‌اند. راهرو مذکور با شیب ملایمی و پس از گردشی به سمت شرق به اولین صحن قلعه راه پیدا میکند. در گذشته قلعه تنها یک صحن وسیع داشته که با ساخت ردیفی متشکل از چند اتاق در میانه صحن اولیه، آن را به دو قسمت تقسیم کرده‌اند، و بدین ترتیب یک بخش بیرونی و یک بخش اندرونی شکل گرفته‌است. صحن اول به ابعاد 22.5 ×31 متر در جهت شمالی – جنوبی کشیده شده و در پیرامون خود چند اتاق و یک زیرزمین دارد. در جهت شمال شرقی این صحن، راهروئی است که با هفت پله به محوطه‌ای می‌رسد که چاه قلعه در آن واقع است. عمق این چاه در حدود ۴۲ متر است و آب مورد نیاز ساکنین قلعه را تامین می‌کرده است. چاه دارای دهانه چهار گوش به ابعاد هر ضل75/2 متر است و دیواره آن در بالا با آجر کار شده‌است. این چاه به سرچشمه آب گلستان راه می‌یافته و در حال حاضر نیز قابل بهره برداری است. در گوشه جنوب شرقی صحن نیز راهروئی وجود دارد که به صحن دوم و اصلی قلعه راه می‌یابد. از داخل این راهرو دسترسی به سرویس بهداشتی و نیز پشت بام صورت میگیرد. صحن اصلی قلعه ۲۱×۲۹ متر وسعت دارد و در پیرامون خود دارای ۱۶ اتاق و ۱۱ کفش کن (مابین اتاق‌ها) است. کف اتاق‌ها یک متر و نیم بلندتر از کف حیاط است. در قسمت جنوبی این صحن سه تالار به ابعاد 80/3× 80/10 متر و دو راهرو مابین آنها، هرکدام به عرض90/1 متر ساخته‌اند، در میانه اضلاع شمالی و جنوبی نیز تالار یا اتاق ستوندار بزرگی قرار گرفته و در اطراف آن نیز چند اتان و راهروی مستطیل شکلی وجود دارد. تالار ستوندار جنوبی از طریق یک فضای ایجاد شده در بدنه برج جنوبی قلعه، گسترش یافته‌است. نطر ستون‌های آجری این اتاق‌ها ۹۷×۹۷ سانتیمتر است، اتاق‌های این دو ضلع پنجره‌هایی به داخل و بیرون قلعه دارند. گزیده ی کتاب: معماری اسلامی / روبرت هیلن برند / باقر آیت الله زاده شیرازی مسجد شیخ لطف الله نمازخانه شخصی شاه عباس اول بود که با رسم معمول و سنتی ساخت مساجد تفاوت دارد، زیرا فقط یک گنبدخانه مربع عظیم است. گنبد مجلل و با شکوه آن توسط 32 طاقنمای کوچک، روی چهار قوس قرار گرفته است. سر تا سر درون آن با کاشیکاری‌های درخشان پوشیده شده و سطوح لغزان آن تمام ظرافتهای سازه‌ای آن را ساده میکند. با این که این مسجد با دقت تمام به سوی مکه جهت داده شده است، با این همه با زاویه به سوی میدانی باز میشود که از آن وارد مسجد میگردند این زاویه را ایوان سردر که از طرف بیرون از جهت اصلی میدان پیروی میکند پنهان کرده استو دالان طاق پوشی ارتباط سردر و گنبدخانه را برقرار می‌سازد در حالی که از هیچ یک قابل رویت نیست ولی مسئله در محور متعارض سردر و گنبد خانه را حل میکند. این راهرو همچنین توجه را به مغایرتی جلب میکند که به راحتی قابل اجتناب بوده و لذا سنجیده و عمدی است.
