ساباط



ساباط. (ع اِ) پوشش رهگذر. (منتهی الارب ) (آنندراج ). بالائی که زیر آن راه بود. (مهذب الاسماء). پوشش و سقف . پوشش بازار. سقف میان دو دیوار که زیر آن راه بود. ج ، سوابیط و ساباطات . || راهگذری میان دو خانه که از آنجا از خانه ای بخانه ٔ دیگر عبور کنند. (اقرب الموارد). در لهجه ٔ لارستانی طاقی که در معابر و بین کوچه ها از طرف نیکوکاران ساخته میشود. (فرهنگ لارستانی ). دالان . دهلیز. مابین دروازه و اندرون سرا : دیلمان در عراق فساد و ظلم و بدعت آشکارا کرده اند، و بر راهگذرها ساباطها کرده اند و زن وفرزند مسلمانان را به تغلب در سرای می برند و با ایشان فساد میکنند و چندانک خواهند میدارند و بمراد خویش رها کنند. (سیاستنامه چ کتابفروشی طهوری ص 67). امیر اسماعیل سامانی هر روز که باران و برف آمدی ساباطی بود بر در سرای وی ببخارا. آنجا بر در دکان بنشستی از دو طرف روز. (تاریخ بیهق ص 69). رنود کارد و ساقاط کشیدند و خون خلقی از منتمیان درگاه بهر کوی و ساباط بر زمین (زمخشری ). سایه گاه . پناهگاه . سایبانی که بالای دیوار میسازند تادرختانی را که کنار دیوار کاشته اند حفظ کنند. || (بلهجه ٔ قدیم قمی ) نهری که بر هر دو طرف آن میانه (؟) نشانده باشند اعم از آنکه معرّش (دارای چوب بست ) باشد یا غیر معرّش و بزبان قمی ساباط گویند…غیر ساباط باصطلاح اهل قم کرمی که آن را مطبق گویند مثل باغات و کروم قم . رجوع به تاریخ قم ص 107 شود.



این واژه که تقریبا به همه زبان‌های خاوری و باختری و آرامی و ایرانی و فرنگی و تازی رفته در زبانهای ایرانی و منجمله فارسی ریشه کهن دارد. جزء اول آن به معنای آسایش و جزء دومش پسوند بات نمودار ساختمان و بنا و آبادی و عمارت است و در آخر بسیاری از واژه ها چون رباط و کاربات و خرابات و جز اینها آمده و روی هم رفته به جای آسایشگاه و استراحتگاه امروز به کار می‌رفته است. ساباط به کلیه‌ی بناهایی که به منظور آسودن به پا می‌شده، چه در شهر و چه در بیرون از آن، اطلاق می‌شده در شهرستان‌های جنوبی ایران هنوز هم این واژه درست در جای خود به کار می‌رود. در تاریخ یزد، تالیف جعفری، در چندجا آمده است که فلان امیر یا فلان خواجه در کنار خانقاه یا مسجد خود، چند ساباط ساخت ولی امروز ساباط را به طور اخص برای بنای سرپوشیده کوچکی به کار می‌برند که بر روی جاده‌های بیرون شهر و یا کنار آنها ساخته شده و منحصر است به چند تختگاه و یک آب انبار و گاهی یک یا دو اطاق کوچک که تنها می‌توان به منظور رفع خستگی و اندکی آسودن پس از پیمودن راه خسته‌کننده آن را مورد