قلعه رودخان نوشته شده در آگوست 5, 2019به روز شده در ژوئن 25, 2023توسط omidjavidaniدسته بندی ها:ارگ, استحکامات, بناهای آموزشی, قلعه, گیلان مکان فاصله ویکی پدیا تارنماهای وابسته: کتاب وابسته: قلاع و استحکامات نظامی / کاظم ملازاده / مریم محمدی اخبار وابسته: گزیده‌ی کتاب: قلاع و استحکامات نظامی / کاظم ملازاده / مریم محمدی بقایای این قلعه که به نام های سکسار، سکسال و صلصال نیز خوانده شده، بر فراز تپه بلندی در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن و ۵ کیلومتری روستای حیدرالات و در یک منطقه جنگلی واقع شده و رودخانه رودخان از مجاورت آن جریان دارد. علی رغم وجود کتیبه تاریخی مربوط به تعمیرات و بازسازی بنا، در خصوص تاریخ ساخت بنای اولیه قلعه اطلاع دقیقی در دست نیست، با این حال با توجه به مصالح و شیوه ساختمانی احتمال داده میشود از آثار دوره سلجوقی باشد. همچنین این احتمال نیز وجود دارد که بنای دوره سلجوقی بر روی بقایای قلعه قدیمی تری مربوط به پیش از اسلام ساخته شده باشد.در گذشته سنگ نوشته‌ای بر بالای دروازه ورودی قلعه نصب بوده که در حال حاضر در موزه رشت نگهداری میشود و بخش هایی از آن محو و نابود شده است. بر اساس قرائتی که از این کتیبه در دوره قاجار صورت گرفته، قلعه رودخان در طی سالهای ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری به فرمان «سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علاء الدین اسحقی، تجدید بنا بافته و از همین رو به قلعه حسامی» شهرت یافته بود. بر اساس تأکید این سنگ نوشته، برای اولین بار بود که قلعه مورد بازسازی قرار میگرفت. در ادامه کتیبه اشعاری وجود داشته که بخش اصلی آن از میان رفته است. حجاری این کتیبه کار کمال الدین محمد گیلانی بوده و اشعار و خط آن به ترتیب از خان احمد شیروانی و ابن حسین خراسانی بوده است، در دوره زندیه نیز تعمیراتی در این بنا صورت گرفته است.با توجه به نوشته رابینو: هدایت خان هنگامی که بر ضد کریمخان زند به عصیان پرداخت، شروع به تعمیر قلعه رودخان نموده و در آنجا اسلحه و مهمات ذخیره کرد.قلعه رودخان به مساحت تقریبی ۵۰۰۰ متر مربع دارای بارویی به طول ۱۵۵۰ متر است که متناسب با پستی و بلندی های تپه شکل گرفته است. فرم کلی قلعه به شکل نامنظم است و از دو بخش شرقی و غربی تشکیل میشود. تمامی این دو بخش توسط برج و بارو محصور شده‌اند. در این قلعه در کل ۴۲ برج دفاعی و دیده بانی وجود دارد که به اشکال و ابعاد مختلف ساخته شده‌اند. مصالح مورد استفاده در برج و بارو از سنگ و آجر است. وجود دوره های تعمیرانی از شیوه ساخت و مصالح مورد استفاده مشخص میشود.دروازه ورودی قلعه در ضلع شمالی آن قرار دارد و با دو برج مستحکم مدور حفاظت میشود. در طرفین این دروازه دو سکو از سنگ لاشه به ارتفاع 5 / 1 متر ساخته شده است، عرض دروازه 60/2 متر و ارتفاع آن تا نوک قوس طاق، 5 / 3 متر است. این دروازه با درگاه با طاقی جناغی مسقف شده است. بعد از دروازه و در جانب چپ آن چند پله سنگی وجود دارد که به پشت بام سردر راه پیدا میکند.همانگونه که اشاره شد قلعه از در بخش اصلی شرقی و غربی تشکیل میشود. وجود بناهای مهم در هر دو بخش این احتمال را بوجود آورده که قلعه رودخان دارای ۲ ارگ با حاکم نشین است. در منتهی البه بخش غربی قلعه، در فاصله حدود ۲۰۰ متری از دروازه اصلی و در بلندترین نقطه این بخش، بنای معظمی قرار دارد که شاه نشین خوانده میشود، بناهای این قسمت از نظر نوع مصالح، ابعاد، اندازه و زیبایی با سایر ساختمان‌ها متفاوت بوده و در کل مستحکم تر و مجلل تر ساخته شده اند. این بنا در دو طبقه و با آجر ساخته شده است. چند پله سنگی دسترسی به یک ایران در طبقه همکف و در اتاق مستطیل شکل، به ابعاد 4/3 ×6/3 متر را که در طرفین راه پله طبقه اول واقع شده اند، فراهم می‌سازد. آجرهای بکار برده شده در این ساختمان و دیگر بناهای قلعه به ابعاد 20 × 20 × 5/3 و 5/23 × 5/23 × 4 سانتی متر می‌باشند .بناهای بخش شرقی نیز از برجستگی خاصی برخوردار بوده و برای رسیدن به آن پس از طی مسافتی حدود ۹۰ متر از دروازه اصلی، در باریک‌ترین نقطه قلعه، جایی که برج و باروهای شمالی و جنوبی به هم می‌رسند، به دروازه شرقی می‌رسیم که همانند دروازه اصلی قلعه ساخته شده است. پس از عبور از این دروازه به بنایی چهار طاقی می‌رسیم که در شمال و جنوب آن در اتاق وجود دارد. اتاق شمالی فقط روزنه‌ای کوچک در بالا دارد و بسیار تاریک است. با عبور از این چهار طانی، وارد بخش شرقی قلعه می‌شویم. در سمت چپ تعدادی پله سنگی وجود دارد که به تراس بالای دروازه راه دارد و در سمت شمال و جنوب آن دو اتاق ساخته‌اند. پس از عبور از ۷ برج نگهبانی با قراول خانه و پایین رفتن از پله سنگی، در منتهی الیه شمال شرقی، بنای دو طبقه‌ای مشاهده میشود که دارای اتاق‌ها و راهروهای متعددی است. احتمال دارد این بنا محل اسکان فرماندهان نظامی و با ارگ و شاه‌نشین دیگری بوده باشد. در ادامه برجها و باروها پس از عبور از سه قراول خانه به یک در خروجی اضطراری می‌رسیم که به بیرون قلعه راه پیدا میکند. دره، در این قسمت شیب ملایم تری دارد.در پایین ترین سطح قلعه و در فاصله ۱۴۰ متری غرب دروازه ورودی، آب انبار قلعه قرار گرفته‌است. طرح این آب انبار از داخل به صورت هشت ضلعی، با ابعاد مر ضلع ۲ متر است. کف آن با سنگ فرش شده و ارتفاع آن از کف تا نوک گنبد 5/4 متر است. برای دسترسی به این آب انبار در راه پله سنگی، یکی با ۱۸ پله و دیگری با ۱۱ پله، تعبیه شده‌است. در وسط آب انبار حوضی هشت ضلمی، په عمق ۳ متر وجود دارد که اندازه هر ضلع آن 90 سانتیمتر است. جنس دیواره آن از آجر است کف آن با آجرهای لعابدار فیروزه‌ای رنگ و مثلث شکل (به ابعاد هر ضلع ۱۴ و ضخامت ۵ سانتیمتر) فرش شده‌است. آب چشمه های اطراف توسط تنبوشه های سفالی به این حوض هدایت می‌شده است. در ارتفاع 5 / 2متری از کف آب انبار، چهار سوراخ در در ضلع از هشت ضلع بنا دیده میشود که به نوشته دکتر رزازی محل قرارگیری تیرهای چوبی است که در سابق مواد غذایی را جهت سرد نگه داشتن به آنها می‌آویختند.در بنای قلعه رودخان از سنگ های لاشه و در مواردی تراشیده، آجر و نیز تیرهای چوبی استفاده کرده‌اند. از آجر برای نیمه فوقانی برج و باروها و نیز برای بنای ساختمان های داخلی به ویژه پوشش های طاقی استفاده کرده‌اند. از سنگ های تراشیده نیز برای دروازه‌ها و نقاط مهم استفاده نموده‌اند. طبقات اول برجها و واحدهای مسکونی و پوشش در و پنجره نیز در مواردی به کمک تیرهای چوبی صورت گرفته‌است.در سالهای اخیر از طرف سازمان میراث فرهنگی استان گیلان مطالعات و تعمیراتی در این قلعه صورت گرفته‌است. در جریان این مطالعات گلوله آهنی تویی (احتمالاً از دوره صفویه) و انبار بزرگی از آجر قرمز و آجرهای لعابداری در بخش شرقی قلعه به دست آمده‌است. قلعه رودخان به شماره 1546 در فهرست آثار ملی به چاپ رسیده‌است. پایان نامه های وابسته: مقاله های وابسته: قلعه رودخان omidjavidani
دیدگاه‌ها