میانوار نوشته شده در آگوست 9, 2020به روز شده در سپتامبر 6, 2023توسط omidjavidaniدسته بندی ها:تعاریف, فضاهای معماری گزیده ی کتاب: آشنایی با معماری ایران / محمد کریم پیرنیا / عبدالحسین معماریان هر فضایی که در وسط قرار گیرد میانوار نامیده می‌شود. گزیده ی کتاب: سیر تحول معماری ایران / غلامرضا نعیما از مسائل مهمی که در این مسجد اتفاق افتاد ایوان اصلی “میانوار” مسجد است، که با طاق آهنگ و به صورت ضربی اجرا شد و نسبت به دهانه‌های دو طرف که به صورت قرینه قرار دارد مرتفع‌تر است، در ضمن جهت پوشش‌هایی که در دو طرف ایوان قرار دارد و در هر طرف نه عدد است، از نوعی طاق کلمبو استفاده شده است و از نظر سازه‌ای مسجد جامع فهرج کلاً با طاق آهنگ پوشیده شده و تقریباً صد سال قبل از این مسجد ساخته شده در نوع سازه و پوشش سقف تحولاتی ایجاد شده است. گزیده ی کتاب: معماری ایران دوره اسلامی / یوسف کیانی در معماری ایرانی هرگاه چند کوچه تاق‌پوش در کنار هم جای می‌گیرد، دهانه کوچه میانی با میانوار بیش از کوچه‌های دیگر است و از دهانه بروارها با کوچه‌های دیگر کم‌کم کاسته می‌شود و کوچه کناری که تاق آن روی دیوار پرت (دیواری که پشت آن آزاد است) می‌نشیند کم‌ترین دهانه را دارد تا از رانش تاق کم‌کم کاسته شود و دیوار پرت را نیاندازد. ناگزیر نمای میانوار که به روی سرای سرگشاده باز می‌شود پردهانه‌تر و بلندتر می‌شود و از مردم‌واری آن می‌کاهد. معمار هنرمند مسجد فهرج برای پیشگیری از این کاستی در کنار دو جرز میانوار پیلک‌های (۶) نغزی افزوده تا دهانه‌ها یکسان نماید (این نغزکاری یک‌صد سال پس از آن در تاریخانه دامغان رها شده)، کار بهره‌گیری از ساختمایه‌های بوم‌آورد در این مسجد بدانجا کشیده است که به جای کاه در کاه‌گل (که شاید در فهرج کمیاب بوده) ژاژ (خارشتر ـ آدور) آسیا شده به کار برده‌اند و همین کار اندودها را از آسیب موریانه برکنار داشته است. خواجه نظام الملک چند چشمه از ستاوندهای شبستان جامع اصفهان (و شاید هم صفه صاحب) را برمی‌دارد و به جای آن گنبدخانه‌ای می‌سازد و در همان روزگار تاج الملک فیروزان شیرازی (که با او هم‌چشمی و ستیز داشته) روبری درگاه مسجد گنبدخانه دیگری بنیاد می‌کند که هیچ‌کدام از این دو هنوز اندام پیوسته مسجد به شمار نمی‌رفته است اما پیشان یا ایوان بیش از آن جای ویژه خود را در مسجد گرفته بوده چنان که می‌دانیم در همین مسجد صاحب بن عباد (در سده چهارم) میانوار شبستان بزرگ را بازسازی و بازپیرایی کرده و چهره پیشان بدان داده است که تا امروز هم (با این‌که دیگر چیزی از آن برجای نمانده) به صفه صاحب نامور است در مسجد ملا رستم با شگفتی می‌بینیم که رده ستون‌ها درست در راسته محراب گذاشته شده (در جایی که می‌بایست در پیش محراب میانوار و دهانه و کوچه باشد) اما چون نیک بنگریم درمی‌یابیم که معمار هنرمند این مسجد خواسته است تا بام را چون خرپشته شیب‌دار کند بدین گونه که ستون میانی را بلندتر گرفته و اندک‌اندک هر چه به دیوار نزدیک می‌شود از بلندی ستون‌ها کاسته است. سر ستون‌ها و پروازبندی‌ها (قاب‌سازی‌ها) و تیرگم‌های مسجد ابیانه و طرزجان را تنها باید به چشم دید که چه نغز و به هنجار است. چه نغزی و مردم‌واری مسجدهای ما همه دیدنی است نه شنیدنی. omidjavidani
