آسیا فرهنگِ بزرگِ سخن:ساختمانی که مجموعۀ آلات آرد کردن در آن قرار دارد لغت‌نامه‌ی دهخدا: دستگاهی خرد کردن و آرد کردن حبوب یا گچ و آهک و مانند آن، یا گرفتن روغن و شیرۀ نبات و جز آن را♦ رحی♦ طاحونه♦ آس♦ آسیاو.|| این کلمه بر همۀ انواع از بادی و آبی و دستی و ستوری اطلاق شود. آس شدم زیر آسیای زمانه نیسته خواهم شدن همی به کرانه / کسایی مروزی دایرةالمعارفِ بزرگِ اسلامی: کارافزاری است برای آرد کردن گندم و جو و دانه‌های گیاهی♦ از آسیا برای خرد کردن سنگ‌های نمک، گچ، چینی نیز استفاده می‌کنند. فرهنگِ معین: آسیاب فرهنگ عمید: (اسم) [پهلوی: āsyāp] ‹آسیاو، آسیاه› ۱. دستگاهی که به‌وسیلۀ آن غلات را آرد کنند.۲. جایی که غلات را آرد می‌کنند۳. از لوازم برقی منزل که مواد غذایی را پودر یا نرم می‌کند.۴. (زیست‌شناسی) = دندان ⟨ دندان آسیا⟨ آسیای آبی: آسیابی مرکب از دو سنگ مسطح و گرد است که در روی هم قرار می‌گیرد و سنگ بالایی به قوۀ آب حرکت می‌کند.⟨ آسیای بادی: آسیابی که با نیروی باد کار می‌کند.⟨ آسیای دودی: آسیابی که با نیروی مکانیکی کار می‌کند. واژگان وابسته آسیاب آس آسیاو رحی طاحونه تارنماهای وابسته شبکه مرکز اسناد کشور موسسه لغت نامه دهخدا و مرکز بین الملل آموزش زبان فارسی کتاب‌های وابسته آخرین آسیابان شوشتر: گذری بر فرهنگ و ساز و کار آسیابانی در شوشتر / حسین احمدپناه / ناهید احمدپناه آسباد / فرشید حیدری آسبادهای شرق ایران / محسن مردانی / محمد معروف آسبادهای نشتیفان واثرات اجتماعی آن /نوراحمد بلند اختر آسیاب؛ معماری از یادرفته، با مروری بر معماری آسیابهای اصفهان / تارا رادی آسیابهای ایران / سودابه ملك زاده حفاظت از آس بادهای تاریخی سیستان با رویکرد گردشگری پایدار / سحر رستگارژاله خاطراتی از شوشتر و ساختار آسیاب‌هایش / حسین احمدپناه سه رساله دراختراعات صنعتی . ساعت ، آسیا، دستگاه روغن کشی / تالیف محمد حافظ اصفهانی ؛ تصحیح تقی بینش سیستان خاستگاه آسیاهای بادی در جهان / روابط عمومی دانشگاه زابل شناخت جامع آسیابانی / سید حسین وزیری فریاد آسباد / مختار مالداری مرمت و احیای آسیابها (آسیاب میرمحمود خیرآباد) / صهبا قدوسی مسجد سنگی و آسیاب سنگی داراب (بررسی تاریخی) / میرزا محمد حسنی نشتیفان، شهر آسبادها: نماد تکنولوژی سنتی در شرق ایران / امير اكبری/ علی محمدی / محمد تیموریان. فناوری و فرهنگ آسیابها در ایران / غلامحسین صالحی گزیده کتاب: فرهنگ مهرازی / علی محمد رنجبر کرمانی / ندا رفیع زاده / بیژن سرشکی دستگاه‌های آسیای نخستین مانند دستاس در زمان‌های دور و پیش از تاریخ در خاورمیانه به کار می‌رفته و هنوز هم به کار می‌رود. از یافته‌های باستان‌شناسی چنین برمی‌آید که آسیای گردان از سه هزار سال پیش ساخته می‌شده است. آسیاها در ایران به دو گونه ساخته می‌شوند: آبی و بادی. 1 – آسیای آبی: سه گونه چرخ آبی که کار آسیاهای آبی را انجام میداده از باستان در ایران روایی (رایج) بوده است: آسیاب تنوره (پره)ای که پیشینه آن را از یونانیان می‌دانند، گرچه برپایه گفته استرابو، نخستین بار در کاخ مهرداد، شاه اشکانی ساخته شده است. آسیاب چرخی که دارای آسه ترازی (محور افقی) است و پیشینه آن را از رومیان دانسته‌اند. آسیاب شناور که گمان می‌رود در سده سوم در ایران فراوان شده است. در آسیاهای آبی آب از یک جوی به چاهی به نام «تنوره» ریخته میشود. سپس با فشار در یک آبروی ترازی(افقی) زیر آسیاخانه (اتاغ سنگ آسیا) روان گشته و با نیروی فراوان خود به پره‌ای آسیا برخورد می‌کند و آسه ایستاده (محور عمودی) آن را می‌گرداند. پس از آن از جویی دیگر به بیرون برده میشود. دهانه تنوره بزرگتر از ته آن است تا فشار آب را بیشتر کند. فشار آب به یاری تخته‌ای به نام «دم آب» بسامان (تنظیم) میشود. بدین گونه سنگ رویی چرخانده شده و دانه را آرد می‌کند. ساختمان آسیا ساده است و دربرگیرنده آسیاخانه، تنوره و انبارهای گندم و آرد میشود. سیستان) بیشتر به چشم می‌خورد. در آن سرزمین‌ها همواره بادهای سد (صد) و بیست روزه از کَلاک (استپ)های سرزمین خوارزم (ترکستان کنونی) می‌وزد. درباره زمان پیدایش این گونه آسیاها گمان روشنی در میان نیست. از نخستین سده‌های اسلامی در نوشته‌ها به روشنی درباره آنها سخن رفته است. مسعودی و استخری از آنها یاد کرده‌اند. ابن خلدون از آسیاهای پیش از اسلام در ایران سخن گفته است. بیشتر پژوهشگران گفته‌اند آسیای بادی در سیستان پدید آمده است. گفته شده پس از تاخت و تاز مغولان، بندیان (اسیران) ایرانی آن را به فرانسوی مرزهای خاوری بردند». این گونه آسیاها تنها در جاهایی که بادهای همیشگی می‌وزد کاربرد دارند و بهره گیری از آنها بدون آشنایی با آب و هوا شدنی (ممکن) نیست. ساختمان آسیاهای بادی چشم‌گیرتر از آسیاهای آبی است. در نیمروز (جنوب) و خاور ایران آسیاها تکی، چندتایی تا ده‌ها آسیای به هم چسبیده در کنار هم ساخته می‌شوند. این گونه آسیاها دربرگیرنده اتاغی برای آسیاخانه هستند. بربام این اتاغ، اتاغی است بدون آسمانه. سوی رو به باد آن نیمه باز و سوی روبه‌رو باز است. باد به درون این اتاغ می‌وزد و یک آسه بزرگ ایستاده پره‌دار را که در میان آن است می‌چرخاند که آن نیز سنگ زیرین را می‌چرخاند. ساختمان این گونه آسیاها (به ویژه از نمای نیمروزی که رو به باد است) بسیار شگفت است. این نمونه‌ای از آمیختگی مهرازی و فند (تکنیک) در ایران باستان است. گزیده کتاب: ممالک و مسالک / ابو اسحق ابراهیم اصطخری / ایرج افشار و هیچ شهر بزرگتر از زرنج نیست… و بناهای ایشان همه از گل بود به حکم آن که چوب را خوره افتد …و شهری گرمسیر است و درخت خرما دارد و به زمستان آنجا برف بنارد و پیوسته باد سخت وزد و آسیا بر باد ساخته باشند و توده‌های ریگ را هریک چندباد بردارد و از جایی به جایی بگرداند. گزیده کتاب: بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران / وحید قبادیان از زمان هخامنشیان بسیاری از پل‌ها عملکرد دوگانۀ پل و سد داشته‌اند. به این ترتیب آب برای مواقع کم‌آبی ذخیره می‌شده. همچنین این پل – سدها عمل تقسیم آب را نیز انجام می‌دادند و بخشی از آب رودخانه به نواحی که دسترسی به آب نداشته، فرستاده می‌شده. در نتیجه ضمن گسترش کشاورزی و آبادانی در اطراف مراکز جمعیتی، تأثیر بسیار مثبتی بر اقلیم و آب و هوای روستاها و شهرهای مجاور رودخانه به‌ویژه در مناطق گرم و خشک داشته‌اند و باعث افزایش رطوبت هوا و کاهش نوسان درجۀ حرارت طی شبانه‌روز می‌شدند.در کنار و در زیر بسیاری از پل‌ها، آسیابهای آبی می‌ساختند و از جریان آب برای گرداندن سنگ آسیاب استفاده می‌کردند. گزیده کتاب: تاریخ ایران پژوهش آکسفورد / تورج دریایی قدمت روستاهای اولیه‌ی شناخته‌شده در ایران به 7000 سال قبل از میلاد باز میگردد، با کلبه‌های کوچک و ابزارهای گوناگون برای آسیاب کردن اما بدون نشانه‌ای از وجود حیوانات محلی یا گیاهان پرورشی… با مساعد شدن شرایط آب و هوایی جنگل‌ها گسترش یافت… استقرار و کاهش زیستگاه‌های باز به تعیین و تحدید قلمرو منجر شد. مردم شروع به نگهداری و پرورش گله‌های بزسانان کردند… فرصتی برای مردم پیش آمد تا روستاهای بزرگتری بر اساس اقتصاد گله داری، گردآوری و کشاورزی بیرون از منطقه جنگلی به وجود آورند…کمی بعد شکوفایی روستاهای اولیه در زاگرس…شروع شد. گزیده کتاب: تاریخ مهندسی در ایران / مهدی فرشاد در اوایل اسلام و در زمانی که خلفای عباسی دارای قدرت زیادی بودند سدهای قدیمی تعمیر و از آنها استفاده به عمل می‌آید. از جمله سیستم‌های آبی که مسلمانان از پیشینیان به ارث بردند سیستم‌هایی بوده که در شوشتر، اهواز، بند قیر و دزفول قرار داشت. این ساختمان‌ها توسط ایرانیان پس از اسلام تعمیر شد و به سیستم آبیاری شوشتر نیز سد دیگری به نام سد بولیتی افزوده گشت. این سد که بر روی کانال گرگر ساخته شده بود برای استفاده‌های نیروی آب به کار می‌رفت و همراه با آن در روی رودخانه گرگر چرخ‌ها و آسیابهای آبی نصب شده بود. این آسیابها در تونل‌هایی که در طرفین کانال و در سنگ تعبیه شده بده قرار داده شده بودند و این خود یکی از نمونه‌های اولیه برقراری سیستم نیروی محرکه آبی در دنیا به شمار می‌رود، در دنیای اسلام نظائر دیگری نیز داشته است. از جمله مثال‌های دیگر یک دستگاه چرخ آبی بوده که در پل سدی دزفول نصب شده و آب را تا ارتفاع 50 (ال) (متجاوز از 60 متر) بالا برده و به خانه‌های شهر آبرسانی میکرده است. در نزدیکی سد اهواز نیز تعدادی آسیاب آبی نصب شده بوده است. مقدسی (قرن دهم میلادی) می‌گوید: “کانال‌هایی از بالا دست سد در بالاترین نقطه شهر جدا شده و در پایین دست در محلی به نام کارچنان به رودخانه می‌پیوندند از این کانال‌ها کشتی‌ها به بصره می‌روند و روی آب آسیابهای جالبی ساخته شده است. گزیده کتاب: معماری ایران دوره اسلامی / یوسف کیانی محمدعلی مخلصی نکته جالب توجه اینکه در تعدادی از کاروانسراها برای رفع نیازمندیهای مسافرین، حتی نانوائی، قصابی، آسیاب، مسجد و یک سری دکان جهت خرید و فروش کالاهای کاروانی وجود داشت. برای مثال می‌توان از کاروانسرای دیر گچین در جنوب تهران در حاشیه کویر – و کاروانسرای مهیار واقع در جاده اصفهان – شیراز نامبرده. گزیده کتاب: قلاع و استحکامات نظامی / کاظم ملازاده / مریم محمدی پایان‌نامه‌های وابسته سازه های آبی یزد از دوره خوانین تا انقلاب اسلامی نیلوفر بنازاده / زهره چراغی / علی اکبر تشکری بافقی در فلات مرکزی ایران از جمله یزد با توجه به موقعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی منطقه از دیرباز برای استحصال آب های زیرزمینی از قنات و سازه های وابسته به آن هم چون آب انبار، یخچال، آسیاب و … بهره برده می شد. این سازه های آبی بر ابعاد مختلف زندگی انسان از جمله شرایط اجتماعی، اقتصادی، منطقه شهری و محل سکونت مردمان کویر تأثیرگذار می باشد. با هدف پی بردن به این تأثیرات، پژوهش پیش رو بر اساس روش کتابخانه ای و تا حدی میدانی همراه با مصاحبه شفاهی به بررسی سازه های آبی و اهمیت این سازه ها در منطقه یزد از دوره خوانین تا انقلاب اسلامی، با توجه به اهداف زیر مورد مطالعه قرار داده شده است. – نقش سازه های آبی در ساختار اقتصادی – کارکرد اجتماعی سازه های آبی – نقش سازه های آبی در منظر شهری بر اساس اهداف مطرح شده نتایج حاصل از این پژوهش به شرح زیر است: – قنات با توجه به اهمیت خاص آن در سیستم آبیاری یزد در اشتغال زایی و رونق اقتصادی منطقه نقش مهمی داشته است. این سازه از یک طرف در کشاورزی و باغداری منطقه تأثیرگذار بود. همچنین موجب پدید آمدن شغل هایی در زمینه آب و آبیاری، که به نحوی در اقتصاد منطقه موثر بود. – سازه های آبی در مناطق کویری به ویژه یزد با توجه به نحوه شکل گیری و حفظ آن ها در اجتماعات پیرامون خود اثرگذار بود. به نحوی که در خلق وخوی مردمان کویر یا به بیان دیگر مردمان تمدن کاریزی قابل مشاهده است. به این ترتیب روحیه آرامش طلبی و محافظه کاری، حس همکاری و تعاون در میان مردم این مناطق وجود دارد که به خصوص در زمان ساخت این سازه ها دیده می شود. همچنین خصوصیاتی مثل قناعت، صبوری و قانونمند بودن از خصوصیات بارز مردمان این خطه است. – با توجه به اهمیت این سازه ها در شکل گیری مناطقی هم چون یزد لذا در چیدمان اجتماعات شهر و پراکندگی ابنیه عمومی هم چون مسجد و زیارتگاه ها نقش مهمی داشتند به نحوی که این بناها معمولاً در کنار مظهر قنات و یا مناطقی که به آب قنات دسترسی داشت، شکل گرفته است. بررسی آسیاب آبی در منطقه بختیاری غلامحسین صالحی وجود آسیاب آبی در مناطقی از سرزمین بختیاری که دارای رودخانه و چشمه سارهای پراب و یا فصلی هستند یک امر ضروری بمنظور ادامه حیات و بقا محسوب می گردد. دراین مناطق این فن سنتی و کهن از دیرباز رسالت تامین “نان” و سایر ملزومات بان را برعهده دارد. آسیاب دارای کارکردهای متنوع و فواید گوناگونی است و شامل چندین نوع از انواع ساده و دستی تا گسترده و پیچیده ترآن، یعنی، نوع آبی در اغلب مناطق بختیاری از ازمنه کهن ساخته و حفظ و حراست شده است برای ساختن انواع آسیاب آبی، گروه ها و افراد انسانی مختلفی، درگردآوری وسایل و ابزار آن ایفای نقش می کنند. دامنهء تهیه و تدارک اینگونه ابزار متنوع و مورد نیاز، بیرون از مرزها منطقهء ایست و ساکنین محلی را نیز در برمیگیرد. برای ساختن آسیاب ، تخصص و مهارت و روش و الگوهای متعددی بکار برده می شوند که اهمیت وسعت و قلمرو آنها از محدودیت های فردی و شخصی فراتر می روند. شعاع فعالیت و تراوشات فرهنگی و اشاعهء آنها در رشد و پرورش و قرب فرهنگی اقوام و طوایف بسی گسترده و وسیع و پردامنه است . از طریق این فنون و متفرعات آن که هدفش حداقل برآوردن یک نیاز (زیستی – اقتصادی) بوده می توان تا اعماق لایه های اجتماعی و فرهنگی افراد و گروه های انسانی راه یافت ، به سخن دیگر، این فن و اهمیت و نقش آن، هم چون ملاطی تمام عناصر فرهنگی و حتی خرده فرهنگهای اینگونه جوامع را به سایر اجتماعات و طوایف دیگر پیوند می دهد و سبب جوشش فرهنگی آنها می گردد. نقش آسیاب آبی در جوامع قومی گوناگون و نحوهء برخورد اجتماعی و فرهنگی آنان با یکدیگر و ارتباطات اقتصادی وابسته به آن بسیار حائز اهمیت است . این موضوع در قلمرو مردم شناختی واجد اهمیت تعمق و تامل بسیار می باشد. زیرا این فن و سایر فنون پیوسته به آن تنها به کارکرد تبدیل غلات به آرد مورد نیاز آنان محدود نمیشود، بلکه موجب ایجاد روابط اجتماعی و بسط روابط خانوادگی، ازدواج – مبادلهء اقتصادی برخورد فرهنگی – جنگ و نزاع – صلح و اتحاد و همبستگی مردم وابسته به طوایف و تیره ها را نیز در برمی گیرد. از سوی دیگر سبب پیوند و جوشش خانواده ها و فامیل و در نهایت تردد و رفت و آمدهای آفراد و انسجام ایلی و طایفه ای را نیز شامل می گردد . این گونه مسائل اجتماعی منجر به انواع همکاریها و تعاون و همیاری بین اقشار مردم – اولادها و خانواده ها و فامیل می گردد. بررسی تاریخی سازه های آبی دوره ساسانی در ایالت پارس و خوزستان باستان (224-651 م) فرشته کرد زنگنه / میرزا محمد حسنی / نادر میرسعیدی مجدآبادی مشکل کم آبی در فلات ایران از گذشته تا زمان حاضر وجود داشته است. از گذشته های دور انسانی که در فلات ایران می زیسته، همیشه سعی داشته است تا با ساخت سازه هایی با این مشکل مقابله کند. ما از وجود و نحوه ساخت این سازه ها بی اطلاع نیستیم. آثار و شواهدی که از این سازه ها در دوران تاریخی به جا مانده است، نشان دهنده تلاش برای ساخت این نوع سازه هاست. اولین آثار بر جای مانده از این نوع سازه های آبی مربوط به دوره ایلامیان است، پس از آن در دوره های بعد و با گستردگی جوامع بشری استفاده از سازه های آبی که روند زندگی بشر را تسهیل می کرد، بیشتر و بیشتر شد. با ورود به دوره ساسانی و رشد زندگی شهری و همچنین رشد جمعیت و گستردگی جغرافیایی این دوران استفاده از سازه هایی که بتوان با آن حداکثر استفاده را از منابع آب جهت تقویت و رشد کشاورزی نمود، افزایش یافت. علاوه بر بخش کشاورزی که به تبع آن، اوضاع اقتصادی را نیز بهبود می بخشید. مسائل اجتماعی، تجاری، سیاسی و مذهبی نیز در ساخت و گسترش سازه های آبی در این دوران تاثیر گذاشته اند. نگارنده در این پژوهش بر آن است تا به تفکیک به بررسی هر یک از این عوامل و میزان تاثیری که هر یک در ساخت و گسترش سازه های آبی در این دوران داشته اند، بپردازد. طرح احیای آسیاب ریگاره با رویکرد باززندهسازی آسیابهای زیرزمینی داریوش حیدری بنی / اکبر حاج ابراهیم زرگر / مهسا فهامی آس‌های آبی در گذشته نقش حیاتی را در زندگی مردم ایفا می‌کردند اما با ورود تکنولوژی جایگاه اصلی خود را از دست دادند و به تدریج از بطن زندگی مردم خارج شدند. آس‌های آبی اگرچه در ظاهر کارخانه های کوچک و ساده‌ای به نظر می‌آیند اما از دانش مهندسی بالایی برخوردارند و به بهترین شکل بهره مندی بشر از نیروها و انرژی های موجود در طبیعت را به نمایش می‌گذارند. آس‌های آبی در تمامی نقاط جهان بسته به نوع اقلیم و چگونگی دسترسی به آب، با سیستم‌های مختلفی طراحی شده‌بودند. در ایران نیز گونههای متفاوتی از آس آب وجود داشته اما امروزه تعداد محدودی از آنها باقی است. از این میان آس‌های آبی زیرزمینی به دلیل قرارگیری در زیرزمین بیشتر در معرض خطر ویرانی و مدفون شدن در دل خاک هستند. متأسفانه با توجه به ارزش و اهمیتی که این بناها دارند کمتر به بررسی دقیق و علمی آنها پرداخته‌شده و اقدامات سازنده‌ای در جهت حفظ و احیای آنها صورت نگرفته‌است. مهم‌ترین هدف از انتخاب این پروژه، احیاء و باززنده سازی آسیابها نه تنها به عنوان یک کارخانه کوچک تولید آرد بلکه به عنوان آشنایی هر چه بیشتر نسل های آینده با چگونگی عملکرد این دستگاه ها و حفظ آن ها به عنوان یک میراث فنی- مهندسی به جای مانده از گذشتگان است که به تدریج به دست فراموشی سپرده می‌شوند. جهت شناخت هر چه بیشتر موضوع تا حد امکان از آسیابهای مختلف بازدید صورت گرفت و با تهیه کروکی و اسکیس و عکس از جزئیات اجزا و ساختمان آسیابهای گوناگون به بررسی عملکرد، نحوه ساخت و شیوه بهره گیری آن ها از انرژی نهفته در آب پرداخته‌شد و بعد از تحقیقات و مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده در مورد کلیه آسیابها، آسیاب ریگاره محمدیه مورد بررسی قرار گرفت و به منظور احیای آن طرح‌های لازم ارائه شد. طرح مرمت بنای آسیاب ناژوان اصفهان اسکندر مختاری طالقانی / محمد بهشتی / ندا قبادی هفشجانی آسیاب آبی ناژوان اصفهان از جمله آسیاب های پر تعداد این شهر می باشد، که در سالهای دور و نزدیک حول رودخانه زاینده رود شکل گرفته اند، عبور مادی های منشعب شده از رودخانه زاینده رود موجب پراکندگی این سازه ها در مسیرهای مادی شده است، به طوریکه در شهر اصفهان کوچه های زیادی به نام کوچه آسیاب یافت میشود. به جرات می توان بیان کرد که آسیاب ناژوان جز آخرین بازماندگان نسل آسیابهای آبی شهر اصفهان است. آسیاب آبی بیانگر یک استفاده بسیار کاربردی از نیروی آب است، گرچه آسیاب آبی در روزگار حاضر کارایی ندارد و تکنولوژی و پیشرفت علم بشر را به سمت و سویی دیگر سوق داده است، ولی نگاه به گذشته و پاسداشت هنر و فن پیشینیان می تواند سرلوحه زندگی مردمان معاصر باشد. قدمت بنا به اواخر دوره قاجار بر میگردد و با گذر زمان کوشک چوبی دو طبقه ای به بنای آسیاب الحاق گردیده؛ این بخش کاربری تفریحی برای مالک بنا داشته و از لحاظ تکنیک ساخت، مصالح و نوع بهره بری در تقابل با بنای زیرین خود می باشد. الحاق کوشک را می توان نقطه آغاز فرسودگی و تحمیل بارهای نامتعادل و پیش بینی نشده به بنا دانست. این کاربری مجلل کوشک، آسیاب مذکور را از زمره تمامی آسیاب های آبی جدا کرده؛ گرچه کوشک آسیاب هدف این پژوهش نبوده، ولی به فراخور اهمیت موضوع در راستای پرداختن به بنای آسیاب و مکانیزم آسیاب آبی ناژوان به بررسی و معرفی کوشک نیز پرداخته شده است. آسیاب ناژوان دو سنگه بوده و تا دهه شصت ه.ش نیز فعال بوده است. با روی کار آمدن نمونه های برقی این آسیاب نیز همچون دیگر موارد مشابه از رونق افتاد و روند زوال با سرعت بیشتری طی شده به طوری که اکنون به جز چند قطعه به جا مانده، اثری از آسیاب دو سنگه کوچه آسیاب حاجی یافت نمی شود. مبحث مورد نظر در این بیان کوتاه چگونگی و فن و مهندسی در ساخت انواع آسیاب های آبی و شناخت بعد فنی مکانیزم حرکتی و عملکردی این آسیاب ، بررسی انواع آسیاب های آبی و معرفی تکنولوژیی که از آن به عنوان کهن ترین دستاورد فنی ایرانیان در متون متعدد یاد شده است، می باشد. هرچند که امروزه این فن ومهندسی و هنر به دست فراموشی سپرده شده است. در نتیجه هدف نویسنده از طرح این موضوع حفظ و احیای یکی از ارزشهای ملی در تاریخ تمدن کهن این مرز و بوم می باشد.در ادامه به بحث استحکام بخشی کالبدبنا پرداخته شده و طرح پیشنهادی باز زنده سازی ارائه گردیده است. گرچه باید پذیرفت که با تمام تلاش های تخصصی که در جهت شناخت بنا صورت می گیرد، هچنان لایه هایی به علت نقص علم امروزی به صورت ناشناخته باقی می ماند، امید است که با مرمتی صحیح حق و حقوق بنا را رعایت کرده و آن را در اختیار نسل های آینده قرار دهیم. مقاله‌های وابسته آب زاینده رود و شکل گیری معماری آسیاب ها ( مطالعه موردی آسیاب ناژوان شهر اصفهان ) تارا رادی / حسین پورنادری / داریوش حیدری بنی آب به عنوان حیاتی ترین عنصر طبیعت همواره نقش عملکردی پررنگی در زندگی انسان داشته و از دیرباز حضور آن در عملکرد و زیبایی و مفهوم معماری نقشی به سزا داشته است. در سرزمین ایران به دلیل وجود شرایط اقلیمی خاص، و از آنجایی که کشوری کم آب می باشد. دسترسی به آب در بسیاری از مناطق که از آب جاری به دور هستند، از راه منابع زیرزمینی، چون قنات و چاه ها حاصل می شود. آب علاوه بر نقش حیاتی که دارد، کاربری های دیگری در مصادیق مختلف معماری چون : شتر گلو ، پل ، بند ، آسیاب ، استخر و … داشته است.آب در شکل گیری معماری آسیاب ها با پاسخ به نیاز ضروری انسانی، معماری را به وجود آورده است. و جز اصلی و جدا نشدنی آن محسوب می شود. استفاده از انرژی رایگان و طبیعی آب در آسیاب بسیار هوشمندانه و قابل توجه می باشد. و تنها با تغییر فرم چرخ، راهکارهایی برای استفاده از آب در تمام مناطق ایجاد کرده اند. این پژوهش سعی بر آن دارد، که با نگاهی مختصر به آب زاینده رود در شکل گیری معماری آسیاب، جایگاه آن را در معماری بررسی و بیان نماید . و با بررسی نمونه موردی آسیاب ناژوان، تنها بازمانده این معماری، چگونگی استفاده از آب و نقش آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای، به همراه مطالعات میدانی بوده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش آب زاینده رود در حوزه معماری آسیاب است. پس از شناخت، مطالعه و نحوه عملکرد آسیاب ها ، جایگاه و نقش آب زاینده رود در این معماری بررسی شده و در انتها نتیجه گیری لازم ارائه شده است. آس بادهای مناطق کویری ایران و پل- آسیاب های آبی شهر دزفول مصادیق معماری پایدار در معماری فراموش شده ایرانی شهره پارسایی / ایرج کودرزنیا اول راجع به تاریخچه آسیا ب آبی صحبت می شود و اینکه از چه تاریخی کاربا آسیاب آبی در ایران شروع شده است. آسیاب آبی عمدتًا برای آرد کردن گندم ساخته شده است .از نیروی آب برای گرداندن سنگ آسیاب استفاده می شود . بیشتر آسیابها کنار ‐ رودخانه ها ومزارع گندم سا خته می شد. سه نوع آسیاب آبی وجود دارد: ۱‐ آسیاب تنوره ای ۲ ‐ آسیاب ناوی یا ناودانه ۳ آسیاب آب چرخی یا شیبی آرد کردن گندم برای خرد کردن غلات , خردکردن چینی وخردکردن گچ استفاده می شد . آسیاب آبی شهره پارسایی / ایرج کودرزنیا اول راجع به تاریخچه آسیا ب آبی صحبت می شود و اینکه از چه تاریخی کاربا آسیاب آبی در ایران شروع شده است. آسیاب آبی عمدتًا برای آرد کردن گندم ساخته شده است .از نیروی آب برای گرداندن سنگ آسیاب استفاده می شود . بیشتر آسیابها کنار ‐ رودخانه ها ومزارع گندم سا خته می شد. سه نوع آسیاب آبی وجود دارد: ۱‐ آسیاب تنوره ای ۲ ‐ آسیاب ناوی یا ناودانه ۳ آسیاب آب چرخی یا شیبی آرد کردن گندم برای خرد کردن غلات , خردکردن چینی وخردکردن گچ استفاده می شد . آسیاب آبی اشکذر، یادگار ناب گذشته شهره پارسایی / ایرج کودرزنیا آسیاب آبی قنات روستای ضامنجان اراک، یادگاری کهن از دانش مردمان ایران زمین مجتبی مرادی / لیلا همتی مردمان ایران زمین از دیرباز به ارزش آب به عنوان ماده ای زندگی بخش و ارزشمند آگاهی داشنتد. با توجه به فراوانی تعداد قناتها یا کاریزها در ایران و ساختمان متنوع آن و نتایج تحقیقات و بررسیهای متعدد در این زمینه ، کریز در اصل سازه ای آبی ایجاد و تکمیل شده توسط ایرانیان می باشد. ایرانیان با داشتن دانش و علم کافی از زمین شناسی و آب شناسی حدود 6000 سال پیش کاریز یا قنات را ساخته اند. در استان مرکزی و دشت اراک نیز مشابه سایر مناطق ایران، تا قبل از رونق گرفتن حفر چاه جهت بهره برداری از منابع آب زیرزمینی، قنوات متعددی تامین آب شرب کشاورزی را برای مناطق شهری و روستایی بر عهده داشتند. با توجه به جریان دایمی آب در قنوات استفاده های دیگری از این آب نیز ابداع گردید که از مهترین آنها می توان به آسیابهای آبی اشاره نمود. در مقاله حاضر علاوه بر تشریح مکانیزم عملکرد آسیابهای آبی و نحوه فعالیت آنها با استفاده از حریان آب قنات، به معرفی یکی از این آسیابها در روستای ضامنجان از روستاهای کهن شهرستان اراک پرداخته شده است. آسیابانی و بازنمایی مناسبات اجتماعی طبقات فرودست در جوامع روستایی: بررسی پدیده آسیاب و آسیابانی در روستای حسن آباد ششتمد سبزوار جلال الدین رفیع فر / موسی الرضا غربی / محمد زرقی آسیاب به عنوان یکی از نمودهای تمدن ایرانی، جلوه ای از دانش بومی ایرانیان در راستای سازگاری با اقلیم خشک و کم آب ایران است. این پژوهش، به بررسی بسترمند و زمینه مند فرهنگ آسیابانی در یکی از روستاهای منطقة جنوبی سبزوار می پردازد و با اتخاذ رویکردی مردم نگارانه، با رویکرد نظری بوم شناسی فرهنگی، از خلال بررسی این پدیده، به دنبال واکاوی مناسبات طبیعت و فرهنگ است. نتایج نشان می دهد شکل گیری فناوری و سازه آسیاب، پاسخی سازگارانه به ویژگی های طبیعی و اقلیمی منطقه است که فرهنگ سازی خاصی به همراه داشته است؛ بنابراین، سویه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آسیاب، مواردی هستند که به آن ها پرداخته می شود. با توجه به داده ها و شواهد میدانی پژوهش حاضر می توان گفت آسیابانی در منطقه مورد مطالعه، به عنوان حرفه ای کارآمد و ضروری مطرح است، اما این حرفه، در تحلیل نهایی حرفه ای، چندان مطلوب تلقی نمی شود. با توجه به نتایج، به نظر می رسد جایگاه نه چندان مطلوب این حرفه در فرهنگ مورد مطالعه را باید در ساخت پرتنش جوامع روستایی در مناطق حاشیه کویر جست وجو کرد. آسیاب دوسنگی میبد: پدیده ای ویژه در میان آسیاب های کاریزی عبدالعظیم پویا در سرزمین هایی که خوراک اصلی مردم نان باشد، آسیاها نقش تعیین کننده در سامان زندگی دارند و به همین دلیل در روند زمان مستمراً با مقتضیات محیط سازگار و روزانه می شوند. آسیاب های کاریزی در سرزمین یزد به ویژه در میبد با همین سازوکار تحول یافته اند. نمونه بارز «آسیاب دوسنگی» میبد است که با بهره گیری از فناوری پیشرفته کاریزی در محیط بیابانی پدید آمد. این آسیاب که نوعاً بسیار ویژه است، در چهل متری زیرزمین و در مسیر قنات قطب آباد جای دارد. آسیاب دوسنگی که با خشکیدن کاریز ناکار و پنجاه سال در بیابان زیر باد و خاک و سیلاب رفته بود، در سال 1378 به یاری اطلاعات سالخوردگان بازشناسی و به خوان اثر ملی به ثبت رسید. آسیاب ها فناوریهای سازگار با طبیعت نیما ولی بیگ / مهسا مختاری در گذر زمان بشر همواره، با قدرت خرد و انديشه دست به رام كردن نيروهاي طبيعت و بهره برداري از آن ها زده است. گاهي انسان بر آن ها غلبه كرده و از آن ها سود برده است و گاهي نيز مخل و ويرانگر بوده اند. روي آوردن دوباره انسان به انرژي هايي كه در گذشته هاي نه چندان دور از آن ها بهره مي برده، يكي از راهكارهايي است كه در جهان انرژي هاي ناهمخوان با طبيعت، آشتي دوباره اي بين انسان و محيط اطرافش برقرار مي كند با اين رويكرد، هم زيستگاه هاي طبيعي را حفظ كرده و هم نيازهاي بشري را برآورده مي كند. يكي از انرژي هايي كه همواره در ايران زمين مورد استفاده بوده است، نيروي آب است. آب هم در سطوح زير زميني، به فرم كاريز و چاه به سرزمين هاي دور از آب، و هم در روي زمين، به فرم جوي هاي دست كند و كانال ها، انرژي و زندگي بخشيده است. آسياب ها يكي از فناوري هاي ديرينه اين سرزمين هستند كه تا چندي پيش هم مورد استفاده ي چند منظوره قرار مي گرفته اند. در دنياي امروزه با روند افزايش نياز به انرژي و بحران انرژي از يك سو و هم چنين دستيابي به انرژي هاي پاك از سوي ديگر، لزوم باززنده سازي فناوري هاي سازگار با طبيعت آشكار مي شود. اين مقاله بر آن است تا نگاهي به اين فناوري شگرف و همخوان با طبيعت كه مي تواند به منظور توليد انرژي برق، خرد كردن غلات و مصالح ساختماني و… نيز بسيار سودمند واقع گردد، داشته باشد. آسیاب وآسیابانی در جامعه روستایی ایران حسین ایمانی جاجرمی / ماهرو شاه حسینی آسياب و آسياباني بخشي از ميراث فرهنگي و اجتماعي جامعه ايران است كه به تدريج مرگي خاموش را تجربه مي كند. آسياباني به عنوان يكي از دانش هاي بومي مردمان اين سرزمين كه سازگاري كاملي با محيط زيست اطراف خود دارد، شايسته حفظ و نگهداري و به سبب اهميت تاريخي آن در اجتماعات شهري، روستايي و عشايري نيازمند مطالعه و بررسي است. هدف اين مقاله بيشتر بررسي جايگاه آسيابان در ساختار اجتماعي روستا است. مقاله حاضر سه بخش دارد. در بخش نخست آسياب و آسياباني تعريف شده و تفاوت ميان آسياب با ساير آسياها توضيح داده شده است. در بخش دوم جايگاه آسيابان در ساختار اجتماعي روستا بررسي و مشخص شده با وجود آن كه آسيابان بخشي از قشر خوش نشين روستا محسوب مي شده اما به سبب دانش فني و درآمد قابل توجه از اقشار مورد احترام اجتماع روستايي به شمار مي آمده است. بخش سوم نيز به مساله زوال آسياب و آسياباني پرداخته و ورود آسياهاي موتوري، تغيير سبك زندگي و كاهش آب را از علل مساله دانسته است. داده هاي مقاله با دو روش مطالعه اسنادي و مطالعه ميداني تهيه شده اند. براي يافتن داده هاي ميداني نويسندگان دو سفر به مناطق روستايي آشتيان و بجنورد داشته اند. بر اساس يافته هاي مقاله آسيابان را نمي توان جزو گروه هاي خوش نشين با مرتبه اجتماعي پايين قلمداد كرد. آسیاب های آبی دزفول نماد تمدن و تاریخ و ضرورت ثبت جهانی آنها علیرضا خبازان / حسن براتی آسیا به جای آلپی دزفول یکی از آثار ارزشمند تاریخی، معماری و گردشگری این شهرستان دزفول بود و در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده اند. آنچه امروز به عنوان آسیاب های عادی شناخت میشود مجموعه‌ای است از سازه‌های آبی که در گذشته به عنوان پنج و آسیاب استفاده می‌شد به دست. این آسیاب ها دارای مالکیت خصوصی بود که به آسیابان به اصطلاح محلی لوینه می‌گفتند. تعداد آسیایی‌ها در دوره صفوی حدود 50 تا 60 عدد بود که بخشی از آنها در اثر سیل داده‌های فصلی تخریب شدند اهمیت این موضوع که با روش اسنادی نگاشته شده است مراد بر آن داشت تا ضمن بررسی آسیب‌های آبی دزفول به این سؤال اساسی پاسخ به این که: زمینه‌های ایجاد و کاربرد آنها چه بوده است ؟ آسیاب های بادی ایران باستان محمد مهدی ململی / ایرج گودرزنیا ایرانیان باستان نخستین مردمانی بودند که از حدود ٢ هزار سال پیش، از نیروی آب و باد برای پیشبرد آسان کارهای خود بهره گرفتند. آنان آسیاب های آبی و بادی را برای آرد کردن دانه های گندم، جو و دانه های گیاهی و همچنین برای خرد کردن سنگ، از جمله سنگ نمکو سنگ گچ، به کار گرفته بودند.چنان چه اشاره شد، ساختمان اولین آسیاب های بادی در ایران به هزارهای پیش از میلاد میرسد. اما از آن جا که اسناد، مدارک و نوشته های ملت ما در یورش بیابان گردان از میان برده شد، متاسفانه اکنون نوشتاری در این مورد از دوران باستان در دست نداریم. آسیاب های قناتی یزد نریمان فرح زا / محسن عباسی هرفته آسیاب های قناتی سازه هایی احداث شده در زیرزمین هستند و به منظور تامین آرد، یکی از ضروری ترین مایحتاج مردم تلفیقی از دانش ها فنون و رموز در زمینه های مختلف اعم از معماری سازه مهندسی آب مهندسی مکانیک زمین شناسی و معدن در آنها به کار رفته است. در این پژوهش به منظور آشنایی و شناخت بیشتر این آثار ارزشمند مغفول پیمایشی در ادبیات مربوطه و تفحص در ابنیه باقی مانده در منطقه یزد و حومه صورت گرفته است. آسیاب های کمره و پیشینه آسیاب های آبی در ایران رضا سرافرازی در بخش نخست این مقاله به پیشینه آسیاب های آبی و انواع آن در مناطق پرآب و کم آب ایران پرداخته شده و آمار این آسیاب ها را به شکل تخمینی بدست می دهد. جالب ترین مطلب این بخش معرفی یک آسیاب خودکار آبی – بدون استفاده از نیروی پتانسیل آب جاری – در مرند آذربایجان است که از قول دمشقی نقل شده است. در بخش دوم که کاری میدانی است . آمار آسیاب های منطقه با شیوه کار و انواع آنها بدست داده شده و بازتاب – آسیاب را در فرهنگ منطقه ی گرفته است و اجزاء آسیاب تعریف و توضیح داده شده است. گفتنی است که تا حد اطلاع ما، این گفتار نخستین مقاله مستقل در باره آسیاب های ایران می باشد ابهر شهر آب ها و آسیاب ها سید قاسم موسوی استفاده از انرژی باد در ایران باستان و نقش آن در اقتصاد احمد فتاحی / ملیحه غبرایی / فرزانه زمانه قدیمی ترین روش استفاده از انرژی بادی به ایران باستان بازمی گردد . ایرانیان باستان توانستند با استفاده از نیرویباد، دلو (دولاب) یا چرخ چاه را به گردش درآورند و از چاه های خود، آب را به سطح مزارع برسانند. آسیاب های بادییا آسباد ها نمونه هایی گویا هستند که نشان می دهند بشر خود را با شرایط محیطی وفق داده و حداکثر استفاده را ازآن کرده است . همچنین در ایران در طی قرون متمادی تمام ساختمان ها با توجه به اقلیم و شرایط محیطی ساختهشده است. آفتاب، باد، رطوبت، سرما و گرما و به طور کلی شرایط آب و هوایی و جغرافیایی، تاثیر مستقیمی درمعماری سنتی ایران در مناطق مختلف داشته است. بارزترین روش تهویه طبیعی ساختمان بادگیر است. استفاده ازبادگیر از سنوات بسیار قدیم در ایران متداول بوده است. بادگیر ها با اشکال مختلف در شهر های مرکزی و جنوبایران ساخته شده که هر کدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی و اجرا شده اند. این تحقیق روشهایاستفاده از نیروی باد در ایران باستان و چگونگی کارکرد و تاثیر این روش ها در زندگی و اقتصاد مردم آن زمان رابررسی کرده است. باز زنده سازی آسیا های شیخ و عماد زهرا میراشه / محمد ایراهیم میرزکی دشت شو شان با وجود رودهای کارون و کرخه و اگر حیاتی آن دز ، شالوده استقرار های بسیاری را بنیان گذارد . با وجود سازه‌های مرتبط با معماری در حاشیه علم رودهای مزبور به خصوص دز گذشته پر رونقی را نوید می‌دهد . آسیاب با توجه به کاربرد فراوان در کوبیدن ، ساییدن ، آرد کردن می‌توانست با کنترل و تسلط بر طبیعت و استفاده از نیروی فراوان در معیشت شهر و روستاهای اطراف آسایش بیشتری را فراهم نماید . با توجه به عدم کاربری این سازه‌های مدت خواه بلا استفاده باقی مانده‌اند . در این مقاله ابتدا عملکرد آسیایی‌ها توصیف و سپس ساختار و سبک ساخت آنها مورد بررسی قرار گرفته و در انتها به مراحل مختلف مرمت، حفاظت و احیای آسیا بهای شیخ و عماد در سالهای 1388 به وسیله سازمان نوسازی شهرداری دزفول، تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پرداخته میشود. بررسی آسیاب آبی در منطقه بختیاری غلامحسین صالحی / جلال الدین رفیع فر وجود آسیاب آبی در مناطقی از سرزمین بختیاری که دارای رودخانه و چشمه سارهای پراب و یا فصلی هستند یک امر ضروری بمنظور ادامه حیات و بقا محسوب می گردد. دراین مناطق این فن سنتی و کهن از دیرباز رسالت تامین “نان” و سایر ملزومات بان را برعهده دارد. آسیاب دارای کارکردهای متنوع و فواید گوناگونی است و شامل چندین نوع از انواع ساده و دستی تا گسترده و پیچیده ترآن، یعنی، نوع آبی در اغلب مناطق بختیاری از ازمنه کهن ساخته و حفظ و حراست شده است برای ساختن انواع آسیاب آبی، گروه ها و افراد انسانی مختلفی، درگردآوری وسایل و ابزار آن ایفای نقش می کنند. دامنهء تهیه و تدارک اینگونه ابزار متنوع و مورد نیاز، بیرون از مرزها منطقهء ایست و ساکنین محلی را نیز در برمیگیرد. برای ساختن آسیاب ، تخصص و مهارت و روش و الگوهای متعددی بکار برده می شوند که اهمیت وسعت و قلمرو آنها از محدودیت های فردی و شخصی فراتر می روند. شعاع فعالیت و تراوشات فرهنگی و اشاعهء آنها در رشد و پرورش و قرب فرهنگی اقوام و طوایف بسی گسترده و وسیع و پردامنه است . از طریق این فنون و متفرعات آن که هدفش حداقل برآوردن یک نیاز (زیستی – اقتصادی) بوده می توان تا اعماق لایه های اجتماعی و فرهنگی افراد و گروه های انسانی راه یافت ، به سخن دیگر، این فن و اهمیت و نقش آن، هم چون ملاطی تمام عناصر فرهنگی و حتی خرده فرهنگهای اینگونه جوامع را به سایر اجتماعات و طوایف دیگر پیوند می دهد و سبب جوشش فرهنگی آنها می گردد. نقش آسیاب آبی در جوامع قومی گوناگون و نحوهء برخورد اجتماعی و فرهنگی آنان با یکدیگر و ارتباطات اقتصادی وابسته به آن بسیار حائز اهمیت است . این موضوع در قلمرو مردم شناختی واجد اهمیت تعمق و تامل بسیار می باشد. زیرا این فن و سایر فنون پیوسته به آن تنها به کارکرد تبدیل غلات به آرد مورد نیاز آنان محدود نمیشود، بلکه موجب ایجاد روابط اجتماعی و بسط روابط خانوادگی، ازدواج – مبادلهء اقتصادی برخورد فرهنگی – جنگ و نزاع – صلح و اتحاد و همبستگی مردم وابسته به طوایف و تیره ها را نیز در برمی گیرد. از سوی دیگر سبب پیوند و جوشش خانواده ها و فامیل و در نهایت تردد و رفت و آمدهای آفراد و انسجام ایلی و طایفه ای را نیز شامل می گردد . این گونه مسائل اجتماعی منجر به انواع همکاریها و تعاون و همیاری بین اقشار مردم – اولادها و خانواده ها و فامیل می گردد. بررسی اهمیت نقش قنات در کارکرد آسیاب های آبی بشرویه زهرا باعزم / مصطفی یعقوب زاده قنات نشانه ی نبوغ و شکست ناپذیری انسان است. چراکه پس از رسیدن به بن بست بی آبی در روی زمین از تفکر و جستجو نایستاده و تا اعماق زمین پیش رفته است. گذشتگان با استفاده از قنات آب های زیرزمینی را توسط نیروی ثقل به حاشیه ی کویرها راندند و کویرها را آباد ساختند. همچنین سازه های آبی را متکی بر آب قنات بنا نمودند. یکی از این سازه ها آسیاب های آبی هف تگانه ی بشرویه است که از آب قنات این شهرستان بهره گرفته است. در این مطالعه به بررسی نقش قنات بر روی آسیاب های آبی بشرویه پرداخته شده است. نتایج این مطالعه نشان داده است که این آسیاب ها از نظر عملکرد فنی از نوع تنورهای می باشند. همچنین نتایج نشان داده است که گذشتگان با استفاده از شیب، ارتفاع و افزایش سرعت آب در مسیر خود به طور دقیق بهره گرفته اند و با استفاده از انرژی پاک و ارزان جاذبه زمین ادامه ی حیات را برای آسیاب های آبی ممکن ساخته اند. بررسی تأثیر قنات بر شکل گیری الگوهای آسیاب آبی نمونه موردی: آسیاب های آبی یزد علی ساکت یزدی / سمیه امیدواری / مهدی حاتمی تاجیک آسیاب های آبی بناهایی هستند که از گذشته دور تا امروز برای بهره گیری از نیروی حرکت آب در طبیعت ساخته شدند. آسیاب ها در شهرهای کویری چون یزد در مسیر قناتها ساخته می شدند و با توجه به انواع و ویژگیهای قنات ها، گونههای آسیاب آبی مختلفی در مسیر قنات ها شکل گرفته اند. الگوی غالب در آسیاب های یزد با توجه به طرازهای مختلف قنات ها نسبت به سطح زمین الگوهای خطی و متمرکز می باشد. این نوشتار در نظر دارد با پاسخ به این پرسش که قنات چه تأثیری بر شکلگیری معماری آسیابهای آبی و الگوهای به وجود آمده دارد، بر زمینه گرا بودن معماری ایرانی تأکید نموده و نشان می دهد از مواردی که باعث شده تا الگوهای معماری در این سرزمین پایدار ماند توجه به زیرساخت های طبیعی در شهرهاست و فرم و اتنظام فضاها در این معماری متأثر از نظم طبیعت می باشد. در این مقاله موقعیت، سطح و فشار آب قنات و وجود زورنا در مسیر قنات مورد بررسی قرار گرفته و تأثیر آن بر روی شکل گیری الگوهای آسیاب مورد مطالعه قرار خواهد گرفت بررسی مرمت ابنیه تاریخی و سنتی ایران، البرز( مطالعه موردی: آسیاب آبی، روستای مهدی آباد) سینا رضایی / محمدحسن زهتابان آثار معماری و شهرسازی نه فقط سند تاریخ معماری ما، بلکه سند تاریخ ماست. بسیاری از گمشده های تاریخ از طریق استناد به اینگونه اسناد است که میتوانند از پشت مه بیرون آیند. بازسازی و احیاء فعالیت هایی هستند که به ترتیب با جسم و روح یک موضوع سر و کار دارند. این موضوع می تواند یک شهر، محیط طبیعی یا یک بنا و اثر معماری باشد. رویکردهای متفاوتی نسبت به بازسازی و احیاء وجود دارند که بعضا در میزان دخالت در یک موضوع تاریخی دارای اختلافات اساسی هستند. این شیوه ای است که باستان شناسی ما زیاد با آن آشنا نیست. اگر ما با نگاه باستان شناختی به آثار تاریخی نگاه کنیم، شاید هیچ سندی مانند آثار معماری که با شرایط احوال جامعه همخوان بوده است، نتواند شهادت دهد. هنر تاریخ مدرن این است که باید دید، چه چیزی در اسناد تاریخی است که تاکنون به آنها توجه نشده است. نگاه ما، نگاهی نبوده است که آثار گذشته شهادت تاریخی میدهند و باید آنها را به مثابه سند حفظ کنیم. به طور کلی برای مرمت و نگه داشت بناها باید هرچه سریع تر تدبیری اندیشیده شود. زیرا ایران دارای بناهای با قدمت بسیار زیاد است و میشود از این بناها برای استفاده در صنعت گردشگری به کار گرفته شوند. هدف از نگارش این مقاله، برررسی بنای قدیمی و شاخص شهرستان نظرآباد و روستای مهدی آباد به نام آسیاب آبی مهدی آباد است که در زمان های قدیم کاربرد فراوان داشته است و به نظر میرسد با باززندهسازی و احیاء، همچنان میتواند دارای قابلیت و پتانسیل برگشت به صنعت را به طور سنتی داشته باشد، که با پژوهش های انجام گرفته و بازدید های میدانی از این بنا راهکار هایی را در پیش گرفته ایم. بررسی مکانیزم آسیاب آبی ناژوان اصفهان ندا قبادی هفشجانی / امیرحسین محمدزاده عبور رودخانه زاينده رود از قلب شهر اصفهان موجب شكلگيري آسيابهاي متعددي در اطراف اين رودخانه شده است، ولي متاسفانه تعداد اندكي از اين آسيابها باقي مانده است. با توجه به اهميت و مكانيزم اين آسيابهاي خاص و عدم پژوهش كافي در مورد اينگونه آسياب كه از نوع آسياب سينتكي بوده، بهطوريكه چرخ آسياب در معرض عبور جريان آب قرار دارد، بهبررسي نوعي از اينگونه چرخابهها پرداخته شده است. آسياب مورد نظر دوقلو بوده و داراي دو اتاقك آسياب است. (دو سنگه). در بررسي پيشرو سيستم اين نوع چرخ آسياب، مكانيزم حركت چرخدندهها، جهت حركت آنها، چگونگي حركت سنگ آسياب همراه با ابعاد تقريبي آنها به تفصيل بيان شده است. همچنين بررسي مسير آب آسياب و آب كنار گذر (هرز آب) و نيز مسير آب مادي همراه با نقشه ارايه شده است. بررسی و مطالعه آسیاب های آبی شهرستان دره شهر اکبر شریفی نیا انسان همواره به دنبال رفع نیازهای خود، متناسب با توانمندی های محیطی است. اندیشه استفاده از این توانمندی ها، نشان دهنده تلاش انسان ها درزمینه انطباق با شرایط محیطی و استفاده حداکثری از آن ها با خلق آثار معماری گوناگون است. آسیاب آبی یکی از گونه های مختلف معماری ایرانی است که ارتباط مستقیمی با زندگی اجتماعی و اقتصادی ساکنان گذشته این سرزمین و به ویژه روستاییان دارد. در این پژوهش درنتیجه مطالعات بررسی و شناسایی باستان شناسی، 14 باب از آسیاب های آبی پراکنده در روستاهای شهرستان دره شهر با هدف مستندنگاری و مطالعه این آثار در شهرستان دره شهر و درک درستی از ساختار معماری و دیگر ابعاد اجتماعی و اقتصادی آن ها شناسایی و موردمطالعه قرارگرفته است. براین اساس و برای نیل به چنین مقصودی، سوالات پژوهش عبارتند از؛ 1: ساختار معماری و اجزای سازنده آسیاب های آبی شهرستان دره شهر چه بوده است؟ 2: آسیاب های آبی شهرستان دره شهر از کدام گونه آسیاب های آبی شناخته شده در ایران است؟ 3: اداره آسیاب های آبی چگونه و توسط چه کسانی صورت گرفته است؟ 4: الگوی پراکندگی آسیاب های آبی دره شهر، متاثر از کدام عوامل یا عامل محیطی بوده است؟ برآیند پژوهش نشان می دهد، آسیاب های آبی شهرستان دره شهر از نوع آسیاب های تنوره ای و الگوی پراکندگی آن ها به طور مستقیم وابسته به مسیر رودخانه هایی است که از کوه کبیرکوه سرچشمه می گیرند. ساختار معماری این آسیاب ها شامل؛ تنوره، توره، بلسکه، مزگیو، پره پره، کینه میخ، سنگ میره(مهره)، خو، چقچقه، سرسویل، سردوللون، سنگ های آسیاب، ژیرشو و محل استراحت است. مدیریت و نظارت بر این آسیاب ها که برخی از آن ها را افراد متمول روستاها صاحب بودند به ترتیب بر عهده اشخاصی بنام های؛ اوستا آسیاو، لوینه و میشه کونه بوده و تامین دستمزد آن ها به صورت برداشت آرد غلات چون، دریافت 1 من از 20 یا 10 من محصول وارداتی به آسیاب ها توسط لوینه، برداشت یک کاسه تا 1من آرد از گندم آسیاب شده توسط شخص میشه کونه و یا اجاره دادن این آسیاب ها در ازای 5 خلوار گندم یا جو بوده است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و اطلاعات آن براساس مطالعات میدانی و کتابخانه به سرانجام رسیده است. بررسی و معرفی آسیاب های آبی شهرستان کازرون مسلم رضایی / سمیرا مطیع نیاز طبیعی بشر به آب، وضع جغرافیایی فلات ایران و کمیابی این مایع گرانبها، ارزش این ماده را نزد ایرانیان صدچندان نموده و آن را در جایگاه والایی قرار میداده است. تمدن های باستانی همگی درکنار رودهای بزرگ، همانند نیل، دجله، فرات، سند و … شکل گرفتند. پیش از ساخت آسیابهای آبی، انسان برای آرد کردن گندم متکی به نیروی بازوان خود و یا نیروی دام بود. پس از ساخت آسیاب های آبی، ایرانیان توانستند درکناراختراع چرخ گام دیگری در راستای شناخت ژرف تر فناوری بردارند.در این مقاله محققان بدنبال آن هستند که از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی به معرفی و تشریح آسیاب های آبی شهرستان کازرون بپردازند ،لذا در این راستا به بررسی آسیاب های آبی این شهرستان پرداخته ،گرچه شهرستان کازرون دارای آسیاب های متعددی است اما در این مقاله محققین تنها در صدد معرفی آسیاب هایی پرداخته اندکه با نیروی آب فعالیت میکرده اند. پل-آسیاب آبی شهر دزفول الگویی پایدار در معماری رودخانه‌ای امین سعیدیان / مجتبی قلی / احسان زمانی / احمدرضا کابلی ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین نیاز بشر نان است و انسان برای تهیه آرد ، لازم بود تا دانه‌های طلایی گندم به نرمی خرد کند و برای این کار معماران ایران نیروی هیدرولیکی آب کمک گرفتن و با ساختن آسیاب های‌هاچی به هدف خود دست یافتند. در کنار آب دز در شهر دزفول تأسیسات قدیمی وجود دارد که مردان به سبک قدمت آن را حدوداً 1700 سال می‌داند و پایه و اصل آن را به دوران ساسانی نسبت میدهند. چرخش این آسیایی‌ها مستلزم وجود جریان آب قوی و مداوم و طولانی است و خوشبختانه رود دز این شرایط لازم را دارا است و مردان منطقه را به فکر بهره‌گیری از این نیروی آب رود دز انداخته و موجب اختراع آسیای آبی شده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای به همراه مطالعات میدانی به ده است پس از شناخت قدمت آسیاب ها و: های جهانگردان، کتب علمی به جای مانده از آن زمان، جایگاه و بعد کارکردی و معماری آن بررسی میگردد سپس چنین نتیجه میشود که آسیایی‌ها بیانگر خلاقیت و ابتکار پیشینیان ایرانزمین و میراث فرهنگی گذشتگان برای آگاهی و پژوهش نسل حاضر است و عناصر کارکردی آن بر اساس علم هیدرولوژی طراحی شده‌اند و این گویای آشنایی کامل سازندگان با قابلیت و رفتار آب می‌باشد به نحوی که نیازهای فیزیکی و روزمره آدمیان (بعد کارکردی و زیباشناختی) را برآورده سازد و نمایانگرتکنولوژی روز آن دوران می‌باشد. حفظ این آثار ارزشمند میتواند به عنوان یکی از کانون‌های جذب جهانگردی و ایران‌گردی و علاقه‌مندان قرار گیرد و این میراث فرهنگی، تاریخی میتواند برای نسل‌های آینده نشان و تابلویی از توسعه فرهنگی و هنری تاریخی آن مقام باشد . حفاظت از میراث صنعتی تاریخی ایران و تبیین استراتژیهای مداخله مطالعه موردی: آسیاب های آبی شوشتر شهرزاد آیینه چی در تمام قرن نوزدهم، ظهور انقلاب صنعتي در انگلستان منجر به توليد وسايل و ساختارهاي موردنياز صنعت شد. امروزه نيزدر اطراف جهان تنوع زيادي از سراچهها، ساختارها، مجموعهها، شهرها و سكونتگاهها، مناطق، منظرها و راهها وجود دارد كه شواهد فعاليتهاي بشر در زمينه توليدات و اقدامات صنعتي را در بردارد. در مناطق زيادي اين ميراث همچنان در حال استفاده است و صنعتي شدن هنوز يك فعاليت در حال انجام يا يك احساس تاريخي در حال تداوم است، درحاليكه درجاهاي ديگر تنها شواهد تاريخي فعاليتهاي صنعتي و فناورانه گذشته را عرضه ميكنند فيضي، 1931:93 . كنگرهاي كه در روسيه در سال 3119 برگزار شد بيانگر اين بود كه ميراث صنعتي نشاندهنده ارتباط عميق ميان فرهنگ و محيط طبيعي است چنانكه فرايندهاي صنعتي، خواه باستاني يا مدرن، براي تأمين مواد اوليه به منابع طبيعي وابسته هستند و براي توليد و توزيع محصولات در بازارهاي گستردهتر به انرژي و شبكه حملونقل وابسته هستند و اين شامل هر دو بخش ميراث يعني ميراث ملموس، منقول و غيرمنقول و ابعاد ناملموس ارزشمند مانند دانش فني، چگونگي سازماندهي كارگران و كار و مجموعه ميراث فرهنگي و اجتماعي آنكه به زندگي جوامع شكل داده است و تغييرات سازماني مهمي را در تمام جوامع به ارمغان آورده استمنشور حفاظت ميراث صنعتي، 3119. اين فرآيند در ادامه، در قالب بخشهاي طرح مسئله و سؤالات و فرضيه تحقيق، پيشينه تحقيق شامل بررسي تجربيات مشابه در اين زمينه در پيشناخت نمونههاي منحصربهفرد معماري صنعتي- بومي كشورمان و تجربيات موفق خارجي، بررسي ادبيات موضوع و يافتههاي تحقيق )شامل مدل تحليلي پژوهش، شناخت عرصه پژوهش، روششناسي و تحليل دادهها( و درنهايت بحث و نتيجهگيري شامل جمعبندي نهايي و ارائه راهكارهاي عملي در راستاي آناليز مسائل و مشكلات و ارائه چندين راهحل براي حفاظت و امكان استفاده دوباره از فضاي مجموعههاي صنعتي تاريخي آسيابهاي شوشتر دنبال ميشود دزفول ، مهد معماری ساسانیان نگین نیروبخش در این مقاله به تشکیل بخشی از سازه‌های آبی شهرستان دزفول پرداخته شده است که البته برخی از آنها به زمان‌های بسیار دور ؛ به ویژه دوره ساسانیان برمی‌گردد . بقایای پل بندها ،قمش ها، سربطاق هاو آسیا پا از جمله آثار معماری سنتی و جوان در بستر رودخانه دز می‌باشد ، اولیایی ساختارها جهت آبیاری زمین‌های کشاورزی حومه رود ، استفاده از قدرت آب جهت چرخاندن سنگ آسیاب ها و تهیه آرد مصرفی مردم شهر باید جهت هدایت آب رودخانه به سمت اراضی بالاتر از سطح رودخانه ، در سوی دیگر شهیر و نیز تأمین آب شرب روزانه مردم ایجاد شده‌اند . هدف از نوشتن این مقاله آشنایی با سازهای قدیمی آبی و سبک معماری مردان آن دوره در جهت هدایت آب به منظور مصارف مختلف می‌باشد . اطلاعات جمع‌آوری شده در این مقاله از منابعی چون : معدود کتاب نوشته شده در این زمینه ، برخی سایت‌های اینترنتی، مقالات و صحبت‌مردمانی که در زمان‌های نه چندان دور ، زندگی آنان با این قمش ها ، سربطاقها من آسیاب ها گره خورده بود ، کسب شده است . رهیافتی در منظر پایدار بر روی رودخانه های دایمی مهدی زندیه / محمود فرجامن شکل گیری اکثر تمدن های بشری در کنار رودخانه هایی با کاربری های متفاوت و گسترده شامل تامین آب آشامیدنی، مصارف کشاورزی، صید آبزیان و ماهیگیری، تامین انرژی در گذشته و همچنین به کارگیری از پتانسیل های گسترده رودخانه ها در بهبود سیما و منظر شهری و ایجاد تنفس گاه های عمده شهری و خلق کمربندهای سبز طبیعی در حاشیه رودخانه ها در زمان حال، نشانگر اهمیت بسیار این منبع حیاتی و طبیعی است.متأسفانه در عصر حاضر و شهرهای کنونی سرزمینمان، ایران، آن طور که شایسته است به این عامل حیات بخش توجه کافی نمی شود و کناره رودخانه ها با پتانسیل بسیار بالا برای زیباسازی و بهبود سیما و منظر شهری، بی استفاده مانده و نه تنها حاشیه ای نازیبا از خود به نمایش گذاشته است، بلکه در بعضی از شهرهای کهن از جمله شوشتر و دزفول، تاسیسات آبی همچون آسیاب های آبی و پل های باستانی آن مناطق که به دوره ساسانی بر می گردد، نیز در حال تخریب است.بی شک راه نجات از این وضعیت کنونی، توجه به اصول معماری پایدار و دخالت دادن آن در طراحی های محوطه و کناره رودخانه ها است. در این تحقیق که جزو تحقیقات توسعه ای محسوب می شود سعی خواهد شد تا پس از ارایه تعاریفی مرتبط با موضوع به اصل طراحی پایدار و مؤلفه های آن بر روی جداره رودخانه ها پرداخته و در نهایت با تبیین این مولفه ها در برخورد با رودخانه، راهکارهایی برای رسیدن به طرحی جامع برای ایجاد کمربند سبز مناسب در حاشیه رودخانه ها و تبدیل آنها به مراکز پویا و زنده شهری ارایه شود. سازه آبی لور اندیمشک یادگاری به جا مانده از دوران ایلخانی حسن اکبری / محمد شریف مراد سلطان / سید محمود میر اسکندری / حمید رضا کرمی نیاز انسان در طول تاریخ به ایجاد ارتباط با مناطق مختلف منجر به ساخت راه ها شد. همچنین او برای سهولت در امر حمل و نقل و رفت آمد اقدام به ایجاد ابنیه فنی برای راه ها کرده که یکی از این ابنیه، پل است. سرزمین حاصلخیز خوزستان که پرآب ترین و طولانی ترین رودخانه های ایران در آن جاری است حکایتی از این موارد دارد در کنار رودخانه های پرآب و فراوان، کمی ارتفاع و شیب و مسطح بودن خوزستان امکان کاربری پل ها را به موارد دیگر نیز داده که نمونه کاملاً شناخته شده آن مجموعه سازه های آبی شوشتر است که در جهان شناخته شده و نسبتاً سالم و پابرجاست. در سال 1390 در راستای تعین حریم محوطه لور و در بررسی سطحی این محوطه بقایای این پل بند کشف و بدین منظور محوطه کاملاً بررسی شد تا تمامی آثار متعلق به این مجموع کشف و ثبت شود. ابعاد و اندازه پل ثبت و ضبط و بقایایی از طاق قوس های پل به دست آمد و اندازه آنها مشخص شد. اثراتی از راه عبوری مربوط به پل کشف و کانال های ارتیاطی، حوضچه ها و محل آسیاب آبی نیز کشف شد و در گمانه های کنار پل تعدادی قطعه سفال نیز که احتمالاً متعلق به زمان آبادانی پل بوده جمع آوری شد تا بتوان به تاریخ نسبی ساخت پل را دست یافت. در انتها با طراحی پل شکل احتمالی آن به دست آمده و با دیگر مجموعه های دارای کاربری یکسان مقایسه شد. با توجه به اینکه این اولین گزارش درباره این مجموعه است ، ما در این پژوهش به دنبال این هدف و پرسش هستیم که به طور دقیق این سازه ها به چه منظوری ساخته شده اند؟ با توجه به اینکه محوطه لور از اواخر دوره ساسانی تا دوره متأخر اسلامی مسکونی بوده، این پل در کدام دوره ساخته شده است؟ احتمالاً پل به چه شکل بوده است؟ این پل بند چگونه ساخته شده است؟ آیا فقط به منظور عبور و مرور ساخته شده یا کاربرد دیگری هم داشته؟ چه عامل احتمالی باعث ریزش پل شده است؟ مصالح پل از چه موادی تشکیل یافته است؟ فن شناسی آسیاب های بند امیر محمدجعفر ملک زاده گونه شناسی آسیاب های قناتی نایین مهدی سلطانی محمدی / مهدی رییسی / مهسا فهامی آسياب ها، اين دستاوردهاي معماري و مهندسي ايران، در گذشته نقش حياتي در زندگي مردم داشته اند ولي در سال هاي اخير در اثر برخي عوامل مانند خشک يا کم آب شدن قنات ها و در نتيجه عدم مقرون به صرفه بودن، رونق خود را از دست داده-اند. اين بناها به عنوان ميراثي از دانش گذشتگان و نمودي از بهره برداري مناسب از محيط، تلفيق و تجميعي از علوم و فنون مختلف (در زمينه هاي معماري، سازه، مهندسي آب و مهندسي مکانيک و معدن) هستند. کارکرد آسياب ها به عنوان يکي از بناهاي وابسته به قنات، باعث شده که در نقطه اي استقرار يابند که امکان دسترسي و استفاده از آب قنات براي آن ها فراهم باشد. در آسياب آب ديده نمي شود امّا تجلّي نيروي آن را در حرکت سنگ آسياب مي توان ديد و پيرو عملکردي بودن بنا، آب نيز تنها جنبه عملکردي خود را آشکار مي کند. براساس پيمايش ميداني مشخّص شد در محدوده شهرستان نايين 12 آسياب باقي مانده و تعدادي نيز بکلّي تخريب شده است لذا صرف بررسي و مستندنگاري آن ها ارزشمند است. لکن در آسياب هاي نايين نوعي گونه گوني کالبدي ويژه مشاهده مي شود يعني هر آسياب اجزاء، حجم و تناسبات خاص خود را دارد؛ حال آنکه محدوده استقرار اين بناها کوچک، اقليم اين محدوده يکسان و منبع آب همه آن ها قنات است؛ حتّي نحوه کارکرد آن ها تقريباً يکسان بوده است. سه جزء متفاوت ولي در عين حال مکمل در يک آسياب، فضاهاي معماري، کانال هاي ورود و خروج آب و تنوره، اجزاي سيستم مکانيکي مانند چرخاب (توربين، پره ها و تبري) هستند که در آسياب هاي نايين تنوعي جالب توجّه دارند. مقاله مي کوشد عوامل مؤثر بر اين گوناگوني را شناسايي کند و يک گونه شناسي از اين آسياب ها ارائه دهد. نتايج بررسي نشان داد که آسياب هاي نايين بر اساس معيارهاي معماري و موقعيت قرارگيري به 3 گونه رو زميني، دستکند زيرزميني و دستکند بر ديواره رسي قابل تقسيم بندي هستند. روش پژوهش توصيفي تحليلي مبتني بر مطالعات کتابخانه اي و برداشت ميداني است. نقشه هاي برداشت شده از آسياب ها، براي اوّلين بار در اين مقاله ارائه شده است. گردشگری پایدار در محدوده آسیاب های آبی دزفول سارا عطار روشن / اکرم سلطانعلی توسعه روزافزون گردشگری پایدار و اهمیت آن به عنوان یکی از پارامترهای توسعه پایدار و قرارگیری آن در ردیف صنایع مولد اقتصادی، چالش توسعه گردشگری در ایجاد گردشگری پایدار را ایجاد نموده است . در این میان، دزفول به دلیل برخورداری از پتانسیل‌های بالقوه طبیعی، تاریخی، فرهنگی و…. از منظر توجه و توسعه گردشگری، از شهرهای مستعد کشورمان محسوب میگردد. بر این اساس، ضرورت انجام مطالعات مناسب به منظور رشد، توسعه و پایداری گردشگری آن حمیت می‌یابد . این اهمیت به دلیل وجود سازه‌های آبی دزفول که شاهکار تاریخی ایران در زمینه مهندسی آب که از آثار کهن و باارزش تمدن ایرانی به حساب می‌آید فزونی می‌یابد . در این بین یکی از نکات قابل تأمل در مورد سازه‌های آبی دزفول ، رو کرده تفکیکی و گردشگری ساکنین دزفول نسبت سازه‌های آبی در رودخانه دز به ساحل پیرامون آن می‌باشد. تلاش پژوهش، شناخت این محدوده و ارائه تدابیری به منظور توسعه گردشگری پایدار آن می‌باشد . روش تحقیق به صورت توصیفی – تحلیلی بر اساس مطالعه کتابخانه‌ای، بررسی ادبیات موضوع و بررسیهای میدانی می‌باشد که نتایج حاصل از تحقیق بیانگر راهکارهایی در جهت اجرای گردشگری پایدار در محدوده ساحلی آسیاب های آبی دزفول می‌باشد مرمت آسیاب آبی یوسف باد ابراهیم روستایی پاتپه / شاهین روستایی پاتپه در این مقاله به مرمت آسیاب آبی یوسف آباد می پردازیم.این اسیاب از تقریبا در قرن دهم هجری شمسی مورد ساخت قرار گرفته است و تاریخ دقیقی از ساخت آن در دسترس نمی باشد. از نوع معماری بنای آن می توان متوجه شد که این بنا در دوران قاجاریه ساخته شده است. معماری این بنا تقریبا دست به فراموشی زده است و با وجود معماری های مدرن امروزی، ساخت یک همچون بنایی به صورت چیدمان آجر های خطایی دیگر صورت نمی گیرد از این رو معماران انگشت شماری قادر به مرمت این نوع بنا هستند. از جمله استاد ابراهیم روستایی مطالعه و بررسی عملکرد آسیابهای حاشیه زاینده رود (نمونه موردی آسیاب ناژوان شهراصفهان) طاهره رادی / حسین پور نادری / داریوش حیدری بنی آسیابها از جمله آثار معماری با ارزشی می باشند که نشانگر خلاقیت و مهندسی گذشتگان هستند. درک شور ایران، انواع مختلفی ازآسیاب وجود داشته است که با توجه به کمی یا زیادی آب هر منطقه ازکشورمان، تنها با تغییر سیستم چرخ توانسته اند از انرژی آب به منظور آس نمودن غلات استفاده کنند.دراصفهان به دلیل حضور رودخانه پرآب زاینده رود، آسیاب های فراوانی وجود داشته است. نهرهای منشعب از رودخانه، امکان ایجاد آسیاب ها را در مسیر این نهرها فراهم کرده و موجب پراکندگی آنها شده است. در حال حاضر تقریبا تمامی آسیاب های حاشیه زاینده رود از بین رفته اند و متاسفانه به دلیل عدم شناخت و عدم پژوهش مناسب در این زمینه، معماری و عملکرد این آسیابها رو به فراموشی است. آسیاب ناژوان شهر اصفهان ، یکی از معدود موارد باقی مانده از این معماری سنتی می باشد که با انتخاب این نمونه موردی به شناخت و بررسی عملکرد آسیاب های حاشیه زاینده رود پرداخته می شود. هدف این پژوهش سعی در شناساندن این نوع آسیاب به عنوان یکی از شاخص های معماری و فنی مهندسی ایران می باشد . در این راه ابتدا با مطالعات دقیق کتابخانه ای، دسته بندی انواع چرخ آسیاب انجام پذیرفته و یک نتیجه مشخص در رابطه با نوع چرخ آسیاب های زاینده رود حاصل شده است. پس از آن با مطالعات میدانی و رولوه قطعات باقیمانده از نمونه موردی، تمامی اجزا و نحوه عملکرد این نوع آسیاب به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. از نتایج حاصله در این پژوهش می توان در جهت شناخت و معرفی عملکرد آسیاب های حاشیه زاینده رود به عنوان نمونه ای از هنر و معماری سنتی بهره جست و همچنین بقای تاریخی و کالبدی نمونه های باقی مانده را تضمین نمود. مطالعه‌ای بر معماری آسیاب های آبی دزفول زهره عزتی / عبدالحسین پوررکنی / نجمه کثیری فارغ از موقعیت جغرافیایی، آبی در طی اعصار مختلف منشأ پیدایش تمدن‌های بشری بوده که به واسطه تأمین نیازهای متقابل انسان‌ها، سازه‌های آبی موجب برقراری ارتباطات مؤثر فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بوده‌اند که در این خصوص آسیا به جای آبی نقش و جایگاه رفیع و حایز اهمیتی دارا می‌باشد این مقاله از طریق مطالعه منابع مختلف موجود در صدد تنویر و معرفی دقیق‌تر این آثار تألیفی باارزش شهر دزفول با رویکرد معماری است . مطالعه و گونه شناسی معماری آسیاب های برون شهری کاشان با تحلیل نمونه موردی آسیاب آخرین علی عمرانی پور / محمد امین اسلامی / فاطمه داوری آسیاب ها که در تاریخ ایران، نقش مهمی در فرایند تولید کشاورزی بر عهده داشته اند، به عنوان آثار معماری که ساختار کالبدی آن ها متأثر از عملکرد و تأسیسات فیزیکی آن است، امروزه با توجه به تغییر فناوری به فراموشی سپرده شده اند. در این پژوهش، دو پرسش در مورد آسیاب های تاریخی کاشان مطرح است: آسیاب ها در چه نقاطی وجود داشته و با شهر تاریخی و حوزه های اصلی زمین های زراعی چه ارتباطی داشته اند؟ معماری این آسیاب ها دارای چه اجزای فضایی کارکردی بوده است؟ در این مطالعه که بر پایه مطالعات تاریخی و بررسی و برداشت های میدانی کالبد معماری استوار است، با شناسایی و مطالعه این آسیاب های برون شهری، عوامل مرتبط با مکان یابی آن ها نسبت به شهر، در ارتباط با منابع آبی و نیز حوزه های مختلف کشاورزی مطالعه شده، سپس به گونه شناسی فضایی کارکردی معماری آن ها پرداخته می شود. در ادامه، نمونه موردی آسیاب آخرین مورد تحلیل کالبدی فضایی قرار می گیرد. آسیاب های آبی پیرامون کاشان، در ارتباط با مسیرهای اصلی حرکت آب و در سه محور طبیعی شامل چشمه سلیمانیه در محور فین به کاشان، نهر قهرود به منطقه لتحر و محور حرکت نهر برزک به راوند قرار داشته اند. معماری این آسیاب ها که بر پایه روش ها و فناوری بومی ساخت و سازمان فضایی آن، مبتنی بر عملکرد ویژه فرایند آسیاب شکل می گرفت، دارای اجزای فضایی مشتمل بر ورودی، تختگاه، راهروی میانی، جابار، اتاق آسیابان، طویله، پشکمبه، سنگ آسیا، تنوره، کانال سرآب بوده است. مهندسی آب در آسیاب های آبی با نگاهی ویژه به آسیاب های آبی تنگ ترمان در جنوب فارس محسن انصاری / یاسر فولادیان استفاده از انرژي هاي پايدار مانند آب مي تواند سرلوحه علوم مهندسي جديد باشد. م عماري ايران سرشار از تكنيك ها و فنون بهره برداري از آب است در اين ميان آسياب هاي آبي نيز با تركيبي از علم مهندسي آب و مكانيك و معماري جايگاه ويژه اي دارد اين آسياب ها در ايران تا اندكي قبل فعال بوده اند. در اين مقاله سعي شده است با بررسي ساختار آسياب هاي آبي در ايران و بررسي نمونه ي موجود آن به مستندات بيشتري در اين رابطه دست يابيم. مجموعه آسياب هاي آبي تنگ ترمان واقع در شهرستان لامرد (جنوب فارس)، مي تواند يك الگوي ارزشمند جهت بررسي و احيا باشد و با ارائه راهكاري جهت حفظ اين ميراث تاريخي، گامي در جهت پويايي كالبد و شناخت بيشتر اين ثروت فرهنگي برداريم و با توجه به فقدان مكان هاي گردشگري در منطقه مي تواند سرآغاز حركتي نوين باشد. مهندسی آسیاب های آبی با مطالعه ی موردی آسیاب دو سنگی میبد علی روشن ضمیر / فاطمه باسط / امیر ماهر آسیاب های آبی از دیرباز ، با توجه به شیوه معیشت اقتصادی متکی بر کشاورزی و نیاز روزافزون جوامع به غلات ، نقش به سزایی را در چرخه نظام اجتماعی شهرها و روستاها ، ایفا می کرده است . تا قبل از آسیاب های آبی کار آسیاب کردن غلات توسط نیروی باد ، دست و یا چارپایان صورت می گرفته است ، اما با ایجاد آسیاب های آبی ، روند آسیاب گندم و غلات ، با سرعت بیشتر و بازده مناسب تری انجام گردیده است . سازه دستکند آسیاب آبی دوسنگی میبد به عنوان عمیق ترین آسیاب آبی شناخته شده در عمق 04 متری زمین و به طول 104 متر ، حفر گردیده است و هیچ گونه ساختار معماری این آسیاب ، بر روی سطح زمین قرار نگرفته و تماما در دل زمین ایجاد شده است . از خصوصیات منحصر به فرد دیگر این مجموعه ، قرارگیری این آسیاب در محل تقاطع دو رشته قنات در زیر زمین است که این ویژگی از نظر هیدرولیکی و تامین انرژی لازم جهت گردش پره های آسیاب ، حائز اهمیت است . این آسیاب احتمالا در دوران صفویه شکل گرفته و پابرجا بوده است ، اما به دلیل وقوع سیل در حدود 04 سال پیش ، از نظرها پنهان مانده بوده و اخیرا به طور تصادفی شناسایی گردیده که این مسئله موجب محفوظ ماندن عناصر فضایی مجموعه شده است. هدف از این نوشتار ، معرفی و بررسی آسیاب آبی دوسنگی میبد ، به عنوان یکی از آسیاب های محفوظ مانده ، به منظور تحلیل عملکرد و مهندسی آسیاب های آبی می باشد ویژگی های پایداری در آسیاب های زیرزمینی مطالعه موردی آسیاب ریگاره مهسا فهامی / اکبر حاج ابراهیم زرگر / داریوش حیدری بنی واژه های معماری پایدار، معماری سبز، معماری اکولوژیکی و یا معماری زیست محیطی همگی دارای مفهوم یکسان و دارای یک هدف مشترک هستند و بر معماری همساز با محیط زیست دلالت دارند (احمدی، 1393: 31). اگرچه برداشت افراد از معماری پایدار متفاوت است، اما همه در این نکته که این معماری توجه زیادی به ساخت محیط مصنوع با در نظر گرفتن حفظ منابع طبیعی و استمرار آن برای آیندگان دارد، موافقند (آذربایجانی و مفیدی، 1382: 348). معماری زیست بومی ایران با هنرمندی استادانه ای انرژی های طبیعی را ارج نهاده و در جهت استفاده بهینه از آن ها بسیار خردمندانه و موفق عمل نموده است (احمدی، 1393: 44). آسیاب های زیرزمینی به واقع شاهدی بر این ادعا هستند. تامین آب در این نوع آسیاب ها، از طریق قنات ها صورت می گیرد که خود از مصادیق معماری پایدار به شمار می روند. نیاز مردم منطقه به تولید آرد و عدم دسترسی به آب در سطح زمین باعث شکل گیری این آسیاب ها در اعماق زمین برای بهره گیری از کانال های زیرزمینی قنات شده است. علاوه بر آن در مواردی، آب قنات در جایی در سطح زمین ظاهر می شده که فاصله طولانی با زمین های زراعی، روستا و یا شهر مورد نظر داشته است و از آن جایی که انتقال آب به وسیله کانال های روباز باعث تبخیر حجم زیادی از آب می شده لذا بایستی آب از طریق چاهی به عمق پایین تر فرستاده و از آن جا با استفاده از کانال های زیرزمینی به مقصد هدایت می شده که در بعضی مکان ها با احداث آسیاب و بهره گیری از تنوره ی آن این امر محقق شده است. با ساخت این آسیاب ها در دل زمین کمترین تبادل حرارتی رخ می دهد و همین امر باعث ایجاد دمای آسایش در تمامی فصول سال و عدم نیاز به سوختهای فسیلی می شده است. بدین ترتیب گذشتگان با مدیریت صحیح منابع انرژی و بهره گیری از محدودیت های طبیعی دست به آفرینش شاهکارهای معماری زدند که به خوبی جلوه گر سازگاری با محیط هستند.
