برج طغرل

عکس قدیمی

نقاشی قدیمی

۳- برج طغرل (د-2) : این برج به مسافتی اندک در مشرق بقعه ابن بابویه واقع است.طغرل نخستین به سال 455 در سن هفتاد سالگی در تجریش ری در‌گذشته، و در این شهر مدفون شده است.

در سلجوق‌نامه واقعه فوت وی بدین‌گونه ثبت افتاده: « وفاتش در خمس وخمسین و اربعمائه به در شهر ری به دیه طجرشت که خانه او بود».

گویا طجرشت معرب تیگرشت است، و تیگر در لغت به معنی تند و شیب‌دار است، و دجله را به همین مناسب تیگر گفته‌اند، و «شت» نیز پسوند توصیف است همانند و بهشت و غیره .

در راحه الصدور نیز در همین باب چنین مذکور است: « آنگاه ( پس از عقد دختر خلیفه) سلطان از تبریز سوی ری رفت ، تا زفاف به دارالملک باشد، اندک مایه رنج بر وی مستولی شد، به قصران بیرونی به درِ ری به دیه طرشت از جهت خنکی هوا نزول فرمود، چه حرارت هوا به غایت بود رُعاف بر او مستولی شد، و به هیچ دارو امساک نپذیرفت تا قوت ساقط شد و از دنیا رفت در رمضان سنه خمس وخمسین و اربع مائه … »

ظاهراً قدیم‌ترین منبع که در آن ذکری از گورخانه طغرل رفته کتابه النقض است، در این کتاب در جایی آمده است: «عجیب است که گورخانه سلطان کبیر سعید طغرل رحمه الله باری ندیده است با چندین زینت و آلت بعد از صد سال …» در جای دیگر ذکر شده : «جامعی که در گنبد طغرل نهاده به خط مرتضی علم الهدی …»

در مجمل التواریخ است که: « سلطان طغرل بیک را به شهر ری وفات رسید و تربتش آنجا برجای است…»

این‌که گروهی در باب صحت انتساب این برج به طغرل تردید کرده ، آن را به فخرالدوله نسبت داده اند، حدسشان موجه نمی‌نماید، چه : نخست آن‌که قراینی که در باب محل گنبد فخرالدوله مذکور افتاد، به ھیچ روی با محل این برج قابل انطباق نیست، آن‌جا باید کوهستانی باشد و این‌جا مسطح و هموار است.

دو دیگر آن‌که این حقیقت که طغرل در ری مدفون گردیده، با توجه به اسناد مذکور، در فوق انکارپذیر نتواند بود و این سخن، که این خلکان گفته:

« توفی طغرلبیک… و نقل الی مرو و د فن عند قبر اخیه داود …»قابل تعارض با گفته صاحب النقض، که خود به زمان سلجوقیان در ری می‌زیسته نمی‌نماید، به ویژه آن‌که خود وی در همین باب نقل کند:

«… و قال ابن الهمذانی فی تاریخه انه دفن بالری فی تربه هناک…» .

دیگر آن‌که جز این نقطه جایی از خرابه‌های ری به سلجوقیان نسبت داده نشده است.

قرائن دیگری نیز در دست انتساب این نقطه به سلجوقیان در فصل نهم کتاب حاضر صحیفه ۱۹۹ به بعدمذکور افتاده بدان‌جا رجوع شود، درمجلد دوم نیز شواهدی بیاید .

ناصر الدین شاه در پایان سی و ششمین سال پادشاهی بسال ۳۰۱ و هجری قمری این بنا را که در حال انهدام و ویرانی بود تعمیر کرد، و تفصیل این اقدام در روزناسه شرف شماره ۲۹ سال ۱۳۰۲ قمری ضمن مقالتی مبسوط به قلم صنیع الدوله، با اثبات صحت نسبت آن به طغرل درج افتاده است. به مناسبت تصویر صفحه نخستین آن که مطالب مفیدی را در این باب در بردارد ، و ضمنا شیوه روزنامه‌نگاری را در آن زمان نشان می‌دهد در ذیل ثبت می‌افتد.

مستشرقانی که از خرابه‌های ری دیدن کرده‌اند، کمابیش شرحی درباب این برج در سفرنامه‌های خود نوشته‌اند.

ملخص سخن کرپرتر که سفرنامه خود را به سال ۱۸۲۰ بچاپ رسانده چنین است: «پس از گذشتن از باروها ، در داخل شهر برج آجری بلند ظریفی را مشاهده کردیم که بنای آن بس زیبا و جالب بود ، محیط این برج به بیست و چهارقسمت (به صورت مضلع) تقسیم گردیده ، و دوطرف هرقسمت ضلع مثلثی را می‌سازد، و در حدود چهار پا و شش اینج بعد دارد و بر روی هم گرداگرد برج را به صورت خط منکسر ممتدی درآورده است. برج را در قسمت فوقانی کتیبه‌ای است با خط کوفی ، که از آجر فراهم آمده است. مدخل آن به سوی جنوب شرقی هلالی شکل و دارای دری چهار گوش است، و با مهارتی مخصوص آرایش یافته است. بلندی بنا را محاسبه کردم با تقریبی در حدود شصت پا می شود و سقف آن اکنون باز است»

در سخن کرپرتر تامی از صاحب برج برده نشده است.

جاکسن را نیز در سفرنامه از این برج وصفی است، که ملخصی از آن در ذیل درج می گردد: «در درون شهر باستانی، در میان خط سنگر و نقطه مرکزی، برجی آجری و مرتفع وجود دارد، که مردم آن را کهنه و قدیمی می‌دانند، لکن این دعوی نمی‌تواند به بیش از هزارسال برسد.»

پاره ای از نویسندگان آنجا را مدفن خلیل سلطان از فرزندان تیمور لنگ و همسر وی شادالملک(کذا) در قرن پانزدهم پنداشته‌اند، و جمعی دیگر آن را مدفن طغرل متوفی به سال ۱۰۶۳ دانسته‌اند…

این بنا، استوانه‌ای را می‌ماند که از سوی بیرون مضلع و شیاردار است ، بلندی آن قریب هفتاد و قطر آن چهل پاست. درونش خالی و بالایش باز است.

ملاط دیوار به صورتی شگفت‌انگیز همانند کندوی زنبور لانه لانه شده است، و سال‌ها پیش مورد توجه یک مبلغ آمریکایی دکتر پرکینس (Dr. J. Perkins) قرار گرفت. وی در نامه‌ای به تاریخ دوم دسامبر ۱۸۶۰ نوشته که ملاط میان آجرها به صورتی عجیب مضرس گردیده، و به هیأت قطعه‌هایی کندو مانند درآمده، و لطفی به بنا بخشیده است.

راه ورود به برج از درگاهی مرتفع و هلالی است. عکس نشان می‌دهد که چرا نوشته کوفی که کرپرتر ذکر کرده ناپدید شده است. و کوششی نرفته تا به هنگام تعمیر بنا ، آن نوشته مرمت گردد و بماند ؛ چون بدین امر بیشتر اهتمام رفته است که در اطراف برج باغی احداث گردد، و استقامت درخت‌ها هم آهنگی تحسین آمیزی پا خطوط بنا پیدا کند.

مناظر اطراف از بالای برج به زیباست، در سوی شمال قله بلند دماوند پیدا است. در سمت پایین، نزدیک به بنا خط شکست یافته دیوار شمالی رغه (Ragha) باستانی از شرق به غرب دیده می‌شود .

وی مناظر اطراف برج را چنین توصیف می کند: «در تپه‌های شمالی، دخمه گبرها با برج سکوت ، همانند نقطه‌ای سفید بنظر می‌رسد، روی تپه دیگری در سوی مشرق برجی کوچک است (برج روی کوه نقاره خانه و یا استودان بزرجومید) و راهنما گفت که گوری قدیمی است. کمی دورتر در سوی جنوب شرقی دیوارهای دژی بلند (قلعه گبری) جلب نظر می‌کند. در طرف جنوب و جنوب غربی آرامگاه شاه عبدالعظیم در میان درختانی سرسبز قراردارد ، و خط غربی ری به وسیله راه آهنی که به امامزاده نزدیک می‌شود قطع می گردد».

این بود وصفی که جاکسن از برج طغرل و مناظر اطراف آن کرده است، و بعید نمی‌نماید که خلیل سلطان نیز در همان حدود به خاک رفته و بعدها برج طغرل اشتباهاً به وی نسبت داده شده باشد.

دیولافوا و دونالد ویلبر نیز از «برج سلجوقی» و «برج طغرل» نامی برده‌اند.

تعمیر این برج به دستور ناصر الدین شاه به دست امین السلطان وزیر این به صورت گرفته ، و به یادبود این بنا لوحه‌ای سرسری بر سر در آن نصب کردند که متن آن در تصویر روزنامه شرف در ذیل عکس ثبت است . این تعمیر هرچند ہنا را از خرابی نجات بخشید، لکن آثار قدمت و ظرافت‌کاری‌های قدیم و بقیه کتیبه کوفی آنرا از بین برد.

امروز این برج جز توده‌ای از آجر چیزی ندارد. اکنون از بستان مذکور در لوحه و سفرنامه جاکسن نیز جز حیاطی کوچک چیزی به جای نمانده است.

روزنامه شرف

گزیده‌ کتاب:

گنجنامه امامزاده ها و مقابر جلد دوم دفتر دوازدهم / کامبیز حاجی قاسمی

کتیبه های تاریخ دار بنا: تنها کتیبه موجود در بنا یک لوح سنگی است بر پیشانی در بنا، که حاکی از تعمیر بنا در سی و ششمین سال سلطنت ناصر الدین شاه قاجار و مورخ ۱۳۰۱ است.

صاحب مزار: در منابع تاریخی، مانند راحه الصدور، از بیماری و مرگ طغرل اول سلجوقی در روستای طجرشت، در بیرون شهر ری، به سال ۴۵۵ خبر داده‌اند. همچنین بر اساس گزارش محمد حسن خان اعتماد السلطنه، این بنا باید مقبره طغرل اول باشد. روایاتی نیز مبنی بر دفن دیگر افراد خاندان سلجوقیان در برج طغرل وجود دارد، چون تتش سلجوقی و طغرل سوم، آخرین فرد این دودمان. احمد محیط طباطبایی این بنا را مقبره ابراهیم خواص دانسته است، نه طغرل سلجوقی.

بانیان و سازندگان بنا: بانی و دیگر متولیان ساخت بنا شناخته نشده‌اند. این بنا به دستور ناصرالدین شاه و به اهتمام میرزا علی اصغر خان اتابک (امین السلطان) و به معماری حاج ابوالحسن معمارباشی مرمت شده است.

دیگر اطلاعات مکتوب: در سفرنامه دیولافوا، تصویری از این بنا متعلق به سال ۱۸۸۱م، مقارن با سال ۱۲۹۸، با عنوان «برج طغرل» آمده است.

اوژن فلاندن نیز در سفرنامه خود تصویری از این بنا آورده است. او در سال های ۱۲۵۶ تا ۱۲۵۸ به ایران مسافرت کرده است.

همچنین هانری د المانی ” یک نقاشی از ژول لورنس آورده است که برج طغرل را در سال ۱۸۴۸م (برابر با سال ۱۲۶۴) نشان می دهد.

سیر تحول بنا: چنان که گذشت، این بنا از آثار قرن پنجم هجری قمری و دوره سلجوقیان است. بدنه برج بیست و دو ترک دارد و درون آن فضای استوانه‌ای ساده است. این بنا در دوره ناصر الدین شاه قاجار کاملا مرمت شده است. شرح این اقدام در روزنامه شرف سال ۱۳۰۲ درج شده و در آن تصاویری مربوط به قبل از تعمیر بنا آمده است. این تصاویر نشان می‌دهد که قسمت‌هایی از دیوار برج فروریخته بوده و سپس مرمت شده است. بر اساس مدارک تصویری و یادداشت‌های سفرنامه نویسان، در بالای این برج کتیبه ای به خط کوفی وجود داشته که به هنگام این مرمت، در حفظ آن کوشش نشده است. امروزه بر بالای برج قطاربندی‌هایی وجود دارد که با تزیینات اولیه آن تفاوت کلی دارد. گنبد برج فروریخته است و از چگونگی پوشش سقف اطلاعی در دست نیست؛ البته این احتمال می رود که گنبدی مخروطی بر فراز برج بوده باشد.

گزیده‌ی کتاب:

سیر معماری اسلامی ایران / غلامرضا نعیما

تنها کتیبه موجود در بنا، یک لوح سنگی است دهر پیشانی در بنا، که حاکی از تعمیر بنا در سی و ششمین سال سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و مورخ 1301 هجری قمری است. این برج به فاصله‌ای اندک در شرق ابن بابویه واقع شده است. در منابع تاریخی، مانند راحه الصدور، از بیماری و مرگ طغرل اول سلجوقی در روستای طجرشت، در بیرون شهر ری، با سال 455 هجری.ق خبر داده‌اند. همچنین براساس محمد حسن خان اعتمادالسطنه، این بنا باید مقبره طغرل اول باشد. روایاتی نیز مبنی بر دفن دیگر افراد خاندان سلجوقی در برج طغرل وجود دارد، چون تتش سلجوقی و طغرل سوم، آخرین فرد این دودمان. احمد محیط طباطبایی این بنا را مقبره ابراهیم خواص دانسته است، نه طغرل سلجوقی. بانی و دیگر متولیان ساخت بنا شناخته نشده‌اند. این بنا به دستور ناصرالدین شاه و به اهتمام میرزا علی اصغر خان اتابک (امین السلطان) و به معماری حاج ابوالحسن معمار باشی مرمت شده است.

گزیده‌ی کتاب:

گنج دانش جغرافیای تاریخی شهرهای ایران / محمد تقی خان حکیم / محمد علی صوتی / جمشید کیانفر

تبرک
حصاری است در اصفهان برفراز تلی و تپۀ مرتفع جای حصین مستحکمی بوده، هنوز آثارش باقی است و معروف است و نیز در حوالی طهران در ری کهنه بالای کوه و تپۀ بسیار بلند که آن را تبرک می‌گفتند و آبی داشت که هنوز باقی است. فخرالدوله دیلمی شبی در آن جصار بوده شراب و کبابی از گوشت گوساله خورده خفه گردیده فوت شد. او را به شهر ری آورده مدفون ساختند و دیالمه گنبدی بر سر قبر وی برافراختند که بعد از خرابی ری آن گنبد هنوز برپا و بجاست و بعضی به غلط قبر طغرل می‌پردازند چرا که بعد از قتل طغرل سر و تن او را حمل به بغداد نمودند و او را دیگر وارث معتبری نمانده بود که گنبدی برای او چنین استوار بنا کنند.

گزیده‌ی کتاب:

معماری ایران/ دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی

مقابر / رابرت هیلن برند

اکنون هنگام آن رسیده است که هرچند مختصر هم باشد، تکامل معماری این دو نوع بنای عمده موصوف در فوق را مورد توجه قرار دهیم. پیشرفت آنها تا حدی نابسامان است. ظاهراً روشن است که آرامگاه‌های نخستین واقع در سرزمین ایران چهارضلعی گنبددار بودند لیکن در طی اواخر قرن دهم محبوبیت برج‌های مقبره‌ای برآنها غلبه یافت این همان شکلی است که در دوره سلجوقیان برتری دارد. ترجیح برج بر بنای چهارگوش به‌حدی قوت گرفت که در واقع همه انواع گوناگون مهم اشکال برج‌های مقبره‌‌ای را می‌توان در حدود سال‌های 1000–1200 میلادی یافت. قسمت عمده‌ای از این آرامگاه‌ها برای سلسله‌های کوچک مانند امیر اسفهسالاران و غیره ساخته شد. بر طبق روش اهل تسنن در سده‌های روزگار سلجوقیان، آرامگاه‌های امامان شیعه به‌ندرت در شمار این برج‌های مقبره‌ای قرار میگیرد. اگرچه چندتن از اعضا خاندان سلسله‌های شیعی مذهب سواحل دریای خزر برج‌های آرامگاهی برای خود ساختند، غالب این بناها از جنس عالیترین نوع آجر پخته است که با آجر چینی‌های گوناگون تزئینی اغلب به‌صورت اسپرهای نصب شده–و حاشیه‌های کتیبه‌ای در بالای تنها درب برج یا زیر گنبد جان یافته‌اند و گاهی دهلیزها یا گیلوئی‍ها بر زیبایی آنها می‌افزاید. بام‌های چند وجهی یا گلگیر مانند پوشش معمول این بناهاست. این نوع بام‌ها پوششی است برای گنبدهای بسیار کوتاه‌تر داخلی. از نقطه‌نظر معماری و ساختمانی صرف، ارتفاع آنها در سادگیشان همانند اندازه بی‌تجمل هستند که در تزئینات به‌کار رفته اغلب اسراف گردیده است. این سادگی و این تاکید برروی یک میله منفرد لاغر اندام است که تاثیر عمده بصری برج را بوجود می‌آورد و خطای باصره اثر بلندی آن را شدت می‌بخشد. حتی گرچه بیشتر این برج‌ها اولیه فقط در حدود 15 تا 20 متر ارتفاع دارند ولی بلندتر از این حد بنظر میرسند. البته چندتا برج، مانند بنایی که در ری به برج طغرل شهرت دارد و مهمتر از همه گنبد قابوس بناهای کاملاً بلندی میباشند. در اینجا نیز با به‌کار گرفتن پره‌هایی مرکب از یک دسته از خطوط ممتد تیغ مانند موازی که به خط مستقیم از سکوی پایه بنا تا گیلویی زیربام کشیده شده تصور یک نوع پیش راندگی را فراهم می‌سازد که باز ارتفاع را خیلی بیشتر از آنچه هست نمودار می‌نماید–در روزگار ایلخانیان چیز تازه زیادی به این تکامل افزوده نگردید هرچند که برج‌های مقبره‌ای شیوه‌های متداول آن عصر را منعکس می‌کنند مانند دوره پی همانطور که برج‌های پره دار بسطام و رادکان شرقی و ورامین نشان می‌دهند تمایل عمومی متوجه نوع تناسب‌های لاغر اندام بوده لیکن در زمان‌های بعدی این شیوه کمتر رواج داشت بلکه سبک عمده‌ آرامگاه هشت گوش جسیم‌تر بود که گریو 16 ضلعی گنبد آن بامی چند وجهی را برفراز خود داشت. این طرح عمودی سه بخشی خوب طراحی شده معیار معمول تعدادی از آرامگاه‌های شیعی قم گردید، مانند مقابر سه‌گانه در باغ سبز و از آن پس در سده‌های بعد، تعداد نسبتاً کمتری آرامگاه‌های شیعی قم گردید، مانند مقابر سه‌گانه در باغ سبز و از آن پس در سده‌های بعد، تعداد نسبتاً کمتری آرامگاه بدین شیوه در اکناف مملکت احداث گردید. در داخله این نوع آرامگاه همان سه‌بخشی مشخص بیرونی نیز منعکس بود و در بخش هم کف فضای داخل برج‌ وسیعتر از فضای برج‌های سلجوقی بود در طول سده پانزدهم نوع ساده شده این قسم بنا در مازنداران قبول عام یافت لیکن این مرحله غزل آخر این گونه ساختمان گردید. در روزگار تیموریان برج‌های مقبره‌ای فوق‌العاده کمیاب است و البته همانطور که در بالا گذشت آنها هیچگاه مانند سابق مورد توجه قرار نگرفتند. برخلاف آرامگاه‌های برج مانند آرامگاه مربع شکل گنبددار و مشتقات چندگانه‌اش در ایران گذشته‌ای پا برجا از مقبولیت عام داشت که اقلاً از اوائل سده دهم تا ایام جدید ادامه یافته مانند وضع یرج‌های مقبره‌ای بطور کلی منحصر به مناطق شمالی ایران نبوده است. دقت شگفت‌انگیز و اطمینان بخش “گورسامانی” و شماره‌ای از انواع کمال یافته آن شوه در حوالی سده بعد بوجود آمدند اسلاف بسیار کهن را به بحث میگذارد. این بناها شامل دهلیزهای وسیع (مقابر واقع در مهنه و سرخس شوروی) تکامل بیشتر منطقه انتقالی (بقعه دوازده امام یزد) تکمیل پیش طاق است. از مطالب مذکور چنین استفاده می‌شود که در صورتیکه برج‌ آرامگاهی اغلب در مرحله اول به‌صورت گنجینه‌ای از تزئینات پرکار درمی‌آید و از نظر ساختمانی چیزی بن بست میشد، چهارضلعی گنبددار و اشکال پیوسته بدان، در حالی‌که همان اندازه میدان برای تزئین بدست می‌دهند نیز تجربه فضایی را مشوق میگردد لذا همین امر برای این نوع بنا نقش بسیار پر معناتری را در معماری آرامگاهی فراهم می‌سازد، درابتدا چنین آزمایشی بر روی ناحیه معین متمرکز میشد تا اینکه در همه بنا بعمل آید. در هر صورت بتدریج یک ارتفاع منسجمی تعبیه شد. یک چهار ضلعی چون سنگ‌بست یک مرحله بینابینی را در این تحول، آشکار می‌سازد. ارتفاع سه‌بخشی آن هم از درون و هم از بیون قویاً مشخص است. این فضای درون است که بخش عمده تزئین به خود اختصاص داده است. از بیرون قاعده و گنبد هردو ساده هستند و تنها دهلیز که اکنون از میان رفته وضع مفصل‌داری را که بسیار مورد نیاز بوده فراهم میساخته است.

گزیده‌ی کتاب:

فهرست مشکوتی

بنای آجری عظیمی است که بلندی آن در حدود 20 متر می‌باشد. بدنه‌ی این برج ترْک‌ترْک است. این برج که در وسط محوطه‌ای قرار گرفته باید مدفن طغرل اول پادشاه سلجوقی باشد.ضمن تعمیری که در سال 1300 هجری قمری در این برج به عمل آمده است کلیه‌ی آثار و علائم تاریخی و معماری سلجوقی آن را ( از قبیل کتیبه‌ی کوفی و نقش‌ونگار آجری سبک سلجوق ] از بین برده‌اند و اکنون این برج تاریخی که در عداد بناهای نیمه‌ی اول قرن پنجم هجری قمری به‌شمار می‌رود به صورت بنای تازه‌ای درآمده است. لوح سنگ مرمری به یادگار مرمت بر سردر این برج نصب می‌باشد. استاد حاجی حسن معمارباشی این برج را تعمیر کرده است.

گزیده‌ی کتاب:

آثار بازمانده از ری قدیم / حسین کریمان

شهر ری باستان از نظر تاریخی دو بخش دارد:
ری کهنۀ پیش از اسلام،
ری مستحدث عهد اسلامی.
بخش اول آن قسمت است که در جنوب چشمه‌علی میان بارویی که به روزگاران پیش از اسلام به وجود آمده قرار داشت، و آن را «ری علیا» یا «ری برین» می‌گفتند.
بخش دوم یا ری عهد اسلامی آن پهنه است که در جنوب کوه بزرگ ری (کوه بی‌بی شهربانوی فعلی)، در جنوب شرقی بخش اول در قرون نخستین اسلامی ایجاد شده بوده است، و آن را «ری سفلی» یا «ری زیرین» می‌نامیدند.

گزیده‌ی کتاب:

معماری ایرانی / کریم پیرنیا / غلامحسین معماریان

برج طغرل در ری از زمان سلجوقیان بازمانده است و آرامگاه طغرل اول و یکی دو فرمانروای سلجوقی است. در زمان ناصرالدین‌شاه این برج بازسازی شد.
ولی ناصرالدین‌شاه در ساختمان‌هایی که بازسازی کرده، تغییرات فراوانی پدید آورده است.
در این برج او دری را در یک سو باز کرده، سردر را از میان برده و یک کتیبه هم در بالای آن کار گذاشته است.
بازسازی آن هم در بالای برج، نادرست است. اصلاً در گذشته ساختمان این‌گونه نبوده است

گزیده‌ی کتاب:

تزیینات وابسته به معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی

نقش آجر در هویت معماری ایران / سیمون آیوازیان

می‌توان مقرنس‌های موجود در ایران را به ۳ گروه تقسیم نمود.
دسته اول مقرنس‌های جلو آمده که مواد آن غالباً از مصالح اصلی بنا (آجر) بوده و استحکام ان زیاد است. اکثر آن‌ها ساده و در انتهای سطوح خارجی بنا ساخته می‌شوند.
دسته دوم در مقرنس‌های روی هم قرار گرفته هستند که احیاناً از مصالح اصلی بنا همراه با ترکیبات دیگر از قبیل سنگ وگچ، در سطوح داخل و خارج بنا ساخته می‌شوند و نسبت به دسته اول دارای استحکام کم‌تری هستند.
دسته سوم مقرنس‌های معلق است. مانند استالاکتیت که غالباً از چسباندن مواد و مصالح مختلف چون گچ، سفال و کاشی و… به سطوح مقعر داخل بنا شکل می‌گیرد و به صورت آویزان به نظر می‌رسد. این نوع مقرنس‌ها دارای ثبات کمی هستند.
برج طغرل (قرن ۶ هجری) و گنبد علی در ابرقو (قرن ۵ هجری) دارای مقرنس‌هایی از دسته اول بوده و کاملاً از آجر ساخته شده‌اند. از دیگر بناهای شاخص، منار ساربان در اصفهان (قرن تر هجری) که دارای دو رشته مقرنس آجری است همچنین گوشواره گنبد نظام الملک در مسجد جامع اصفهان که با مقرنس آجری مزین شده است. به‌طور کلی پیش آهنگ مقرنس کاری آجری و تحولات آن را در معماری اسلامی ایران، قرن چهارم هجری می‌دانند. اما دوره درخشان به کارگیری آجر و تزیینات مربوط به آن در کلیه سطوح و عناصر تشکیل دهند و معماری، مربوط به دو قرن ۵ و ۶ هجری می‌باشد.
از دیگر موارد تزیینات آجری در دوران شکوفائی آن، نماسازی و به کارگیری انواع ترکیبات این عنصر در چارچوب و قالب یک هندسه بسیار ساده ولی غنی می‌باشد از نمونه‌های منحصر به فرد و به جای مانده برج‌های خرقان در نزدیکی قزوین و برج شبلی در دماوند بوده که هر سه آن با نقشه ۸ ضلعی ساخته شده‌اند. دیوارها و نقوش تزئینی این بناها و به‌طور کلی هر وجه از نماهای آن کاملاً با یکدیگر متفاوت است.

گزیده‌ی کتاب:

عصر زرین فرهنگ ایران / ریچارد نلسون فرای

ری که همان رقۀ باستانی باشد، واقع است میان البرز کوه و دشت نمک مرکزی و بازپسین شهر بزرگ مغرب ایران است بر سر راه شرق. در زمان دیلمیان این شهر بارخانه و مرکز بازار بود.

دیلمیان مردمی کوهستانی بودند که با مردم ری علیه عربان که به شهر نزدیک شده بودند، جنگیدند. ری مرکز سرزمین‌های نوار مانند کشیده شده از دشت قزوین به سوی مشرق تا قومس است که همان استان سلوکی کومیسن باشد.

نما و برش

برش افقی از کتاب گنجنامه امامزاده ها و مقابر شمار ه 12

نمای جنوبی از کتاب گنجنامه امامزاده ها و مقابر شمار ه 12

مقاله‌های وابسته:

باز زنده سازی گردشگری با محوریت پیاده نمونه موردی: مسیر پیاده بین چشمه علی گورستان ابن بابویه و برج طغرل

الهام امینی / آزاده یاری

باز زنده سازی گردشگری با محوریت پیاده در مسیر بین چشمه علی،گورستان ابن بابویه و برج طغرل در منطقه 20شهرداری تهران، هدف اصلی ما در این پژوهش بوده است. چشمه علی،گورستان ابن بابویه و برج طغرل سه اثرتاریخی و مذهبی شهر ری می باشند که بهره گیری از رویکردهای طراحی و تمرکز بر روی مسیرهای پیاده در این منطقه و مسیر بین این سه بنای ارزشمند، می تواند مقدمه ای باشد تا با شناخت و کشف قابلیت های درونی بافتهای تاریخی گامی در جهت طراحی مسیرهای پیاده گردشگری برداشته شود. در این راستا مسیرهای پیاده گردشگری که مطابق با حرکت انسان برای بافتی مطابق با حرکت او طراحی می شود؛ ضمن معرفی بافت و عناصر با ارزش آن به عنوان یک راوی و یک هادی مناسب می تواند عمل نماید. برای رسیدن به این هدف، از روش پیمایشو مطالعات میدانی در محدوده ی مورد مطالعه استفاده شده است.جامعه آماری شامل تمامی ساکنین منطقه 20شهرداری تهران بود که با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای و بر مبنای فرمول کوکران در جهت تعیین تعدادنمونه، تعداد 220 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل عاملی و تحلیل رگرسیون در نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج حاصل از تحلیل عاملی پرسشنامه نشان داد که پنج عامل اصلیکه از منابع نظری نیز استخراج شده بود از نظر شهروندان تاثیر بسزایی در افزایش پیاده مداری و جذب گردشگری در محله داشته و نظر مردم امکانات و تاسیسات شبکه بیشترین نقش را در پیاده مداری محله دارد، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان می دهد که امنیت و ایمنی با امتیاز 429 / 0 اولویت اصلی طرح از نظر شهروندان می باشد

برج طغرل کجاست

سید احمد موسوی

“نویسندهء محترم به منظور موجودیت بخشیدن به‌ مقبره و زاویه و تحقق فرضیهء خود،بعد از دورهء صفوی با توجه به قلت منابع و شواهد به قول خود معتبر و موثق، این بار با تمسک به حدس و گمان،با تمام مسائل‌ و مشکلات موجود،مهمترین بنای تاریخی در ری را انتخاب و در صحت انتساب آن به طغرل و دیگران تردید کرده‌اند و با ذکر همهء قضایا خواسته‌اند از«وجود مقبرهء زاویهء ابراهیم خواص»در این مکان خبر دهند و سرانجام‌ نیز ثابت کنند که برج طغرل در دورهء قاجاریه به جهت‌ دور داشتن شیعیان از مزار عارف و سوق تمایل و توجه‌ آنان به حضرت عبدالعظیم به برج یزید مشهور شد و با این کلمات مقاله را ختم می‌دهند-شاید بتوان تا دلیل‌ قاطع دیگری به دست نیامده برج طغرل کنونی را مقبرهء ابراهیم خواص دانست که کتیبهء آن پیش از تعمیر بتدریج فرو ریخته چنانکه پس از تعمیر،دیگر اثری از کتیبهء کوفی در بالای برج و همچنین در آن باقی نماند. ولی کتاب جهان‌نمای مسیوژان فرانسوی که نسخهء خطی آن به انشا و ترجمهء محمدحسین فراهانی مورخ‌ به سال 1272 هجری قمری بوده است،به برج طغرل با همین نام و نشان اشاره کرده و گوید:«از آثار قدیم آن‌ چیزی که حالا باقی است دو برج بسیار مرتفع که نصف‌ بیشتر از آنها(کذا)خراب شده،آن نصف که باقی است‌ بسیار مرتفع است و آجر ساخته شده یکی در سر راه‌ شاهزاده عبد العظیم است قدری از راه دور،از راهی که‌ از تهران به شاهزاده عبد العظیم می‌روند و در آنجا واقع‌ است و دیگری در دامن کوهی که نزدیک همانست و به‌ دخمهء طغرل و به نقاره‌خانهء ری مشهور است.”

بررسی مقابر اسلامی ایران در دوره سلجوقی

حبیب شهبازی شیران / فرزاد فیضی / زهرا میراضی

در قرآن آیات مشخصی برای تدفین ذکر شده و دفن کردن مرده در خاک به عنوان یکی از اصول مهم شریعت مورد تاکید قرار گرفته است.از سوی دیگر برجسته کردن قبور و ساختن بنا بر روی آن نه تنها توصیه نشده بلکه بنظر می رسد در بسیاری از مذاهب اسلامی نهی نیز شده است.ساختن مقابر حداقل پس از سده دوم هجری در ایران رواج پیدا کرد و مفهوم مردگان با شأن بالای مذهبی، در قالب ساختن مقابر باشکوه بر سر گوراولیای مذهبی و گاه شاهان رایج گردید. احداث مقابر در دوره سلجوقیان به عنوان یک بنای مذهبی، مانند سایر ادوار پیشین اسلامی و قبل از اسلاماز اهمیت خاصی برخوردار بوده و مقابر و متعددی در حوزه حکومت سلاجقه بنا گردید که امروزه نمایانگر قسمتی از هنر باشکوه آن دوره است. مقابرسلجوقی با پلان های متنوعی ساخته شده اند و اغلب با آجرکاری، کاشیکاری و گچبری تزئین گردیده اند.این تحقیق با روش تحلیلی، توصیفی ومقایسه ای و با توجه به اسناد کتابخانه ای به بررسی و معرفی مقابر و آرامگاه های شاخص سلجوقی مثل گنبد سرخ و مدور مراغه، سه گنبد ارومیه،برج شبلی، برج طغرل، برج مهماندوست، برج چهل دختر دامغان، برجهای خرقان و … می پردازد.

برج طغرل یا مقبره ابراهیم خواص

سید احمد محیط طباطبایی

“قدیمترین جایی که وصفی از قبر ابراهیم خواص در آن‌ وجود داشته ترجمه طبقات الصوفیه عربی است که‌ خواجه عبد الله انصاری به زبان فارسی دری در آورده و جامی مطلب آن را در قرن نهم به نفحات الانس منتقل‌ کرده است راجع به قبر ابراهیم خواص می‌گوید: «در پای کوه طبرک چون شیری خفته است که‌ ناگاه فرا آن رسی فرو گیرد»7 که لابد استفاده از عبارت«فرو گیرد»اشاره به بلندی مقبره می‌کند8 در دوره ولیعهدی غازان خان مغول که جوان با ذوق و درویش دوستی بود و در خراسان به سر می‌برد،دستور داد مقایر عرفا و شعرای معروف را تعمیر کنند که از آن‌ جمله مقبره بایزید بسطامی در بسطام و مقبره فردوسی‌ در توس و دیگری برج رادگان-در راه قوچان-چون‌ غالب این بناها از نظر شکل بی شبهات به یکدیگر نیستند همگی تقریبا هرم کثیر الاضلاع می‌باشند می‌توان حدس زد که مقبره ابراهیم خواص هم در ری به‌ دستور او تعمیر و بازسازی شده و چهره معماری آن‌ عصر را یافته است. از مجموعه این قراین کسی که باستان شناسی‌ سر و کاری نداشته باشد ولی حداقل طریق استفاده از آثار و مدارک باستانی را بداند می‌تواند با توجه به این‌ نکته که کوه طبرک در همین محل کنونی خود بوده و در پای کوه مقبره ابراهیم خواص وجود داشته و این‌ مقبره در قرن چهارم و پنجم مانند شیری در پای کوه بر پا ایستاده بود و بعدها که ری و شهرهای معروف دیگر به دست مغولان خراب شد به این مقبره هم آسیب جدی‌ رسید و سپس مقبره توسط غازان خان تعمیر گردید (با توجه به شباهت آن به مقبره بسطام و میل رادکان) شاید به توان تا دلیل قاطع دیگری به دست نیامده برج‌ طغرل کنونی را مقبره ابراهیم خواص دانست که کتیبه‌ آن پس از تعمیر بتدریج فرو ریخته چنانکه پس از تعمیر دیگری اثر از کتیبه کوفی در بالای برج و همچنین‌ در آن باقی نمانده و برج به شکل کنونی از زمان‌ ناصرالدین شاه به سال 1301 ق در آمده است.”

پژوهشی پیرامون برج منسوب به طغرل در ری

نگار یوسفی

فرنامه ها و متون جغرافیایی و تاریخی منابع ارزشمندی در تحقیق درباره معماری ایران در زمان های گذشته هستند، و اهمیت آن ها به ویژه در بیان آثاری است که یا از بین رفته اند، و یا در آن ها تغییری ایجاد شده است. یکی از این آثار، برج آرامگاهی منسوب به طغرل در ری است. در تاریخ دقیق و انتساب این برج تردید وارد است؛ اما تعلق آن به عهد سلجوقیان تایید می شود. این برج در حالی که نیمه ویران شده بود، در زمان ناصرالدین شاه قاجار تعمیر و بازسازی شد؛ اما بر اساس برخی منابع، با این تعمیر بخش هایی از بنا دستخوش تغییر شد. در این مقاله ویژگی های ساختمان برج، پیش از بازسازی آن، در تصاویر قدیمی برج، متون شرقیان (شامل سفرنامه ها و متون جغرافیایی و تاریخی)، و سفرنامه های غربیان جستجو شده، و در این میان تاریخ بنا و شکل کنونی آن نیز درنظر گرفته شده است.

تدوین راهنمای طراحی شبکه پیاده گردشگری در بافت کهن با رویکرد بازآفرینی فرهنگی، نمونه موردی: شهرری از چشمه علی تا برج طغرل

محمد علی فرحی

با نگاهی به برنامه کشورهای توسعه یافته در دهه های اخیر می توان دریافت، جهت حفظ و ارتقای بافت های تاریخی شهرهایشان از رویکرد بازآفرینی فرهنگی و ایجاد مسیرهای پیاده برای حضور گردشگر در درون این بافت ها بهره جسته اند. کشور ایران با داشتن تاریخ و فرهنگ غنی، بافت های تاریخی فراوانی در خود جای داده است، که می توانند مقصد مناسبی برای حضور گردشگران باشند. بافت تاریخی شهرری نیز با وجود پتانسیل های فراوان تاریخی – فرهنگی، نتوانسته در جذب گردشگر و اجرای برنامه های فرهنگی موفق عمل کند. برهمین اساس نیازمند به یک برنامه ی جامع جهت حفظ و بهره برداری از این تاریخ و فرهنگ غنی می باشد. روش انجام این پژوهش تفسیری –تاریخی و تحلیلی– توصیفی بوده که اطلاعات آن از طریق مطالعات کتابخانه ای، برداشت های میدانی، جمع آوری پرسشنامه و مصاحبه با مسئولین گردآوری شده و در بخش تحلیل از نرم افزارهای spss و space syntax، جدول سوات و معیارهای مستخرج شده از ادبیات بازآفرینی، گردشگری و تجارب جهانی جهت تحلیل اطلاعات استفاده شده است. بر اساس نتایج بدست آمده در بخش تحلیل، شبکه پیاده بهینه انتخاب شده، سپس به ارائه راهنمایی جهت بهبود وضع شبکه پیاده بافت، ارتقاء سطح گردشگری و حفظ بافت تاریخی با استفاده از معیارهای بازآفرینی فرهنگی پرداخته شده و در انتها یک الگوی طراحی (طرح موضعی عرصه چاربازار) ارائه شده است.

تحلیل آسیب پذیری حریم برای مستندنگاری میراث فرهنگی (بررسی موردی: برج طغرل)

عباس مالیان / محمدرضا ملک / وحید کاویان

حریم باید به منظور مستندنگاری و نگهداری به دقت مورد توجه قرار گیرد و در هرفعالیت عمرانی از تجاوز به حریم و چشم انداز آثار تاریخی پرهیز کرد. برای میراث فرهنگی حریم های مختلف تعریف می شود که برای هر یک نوع ویژه ای از مراقبت های خاص از نظر ساخت و ساز و دخل و تصرف تعیین شده است. متأسفانه در ایران این مهم مورد توجه قرار نگرفته است که در نتیجه میراث فرهنگی و حریم آن تحت تأثیر پیامدهای نامطلوب این موضوع قرار گرفته و دچار آسیب شده اند. برای حفظ آثار وجود نقشه های مبین آسیب پذیری ضروری می نماید. به کمک چنین نقشه هایی مدیران می توانند تصمیم های صحیح را اتخاذ کنند. تحقیق حاضر، برپایه رویکرد مبتنی بر تحلیل های مکانی و با هدف مستندنگاری و مدیریت آسیب پذیری میراث فرهنگی، به بررسی مفاهیم حریم، شناسایی و انتخاب عوامل اساسی و تأثیرگذار بر روی حریم و چشم انداز برج طغرل نظیر انواع کاربری قطعه ها، وضعیت نمای قطعه های موجود در حریم، ارتفاع قطعه های ملکی و تراکم آنها می پردازد. برای این کار، از روش فازی یگانه برای استنتاج و همچنین تحلیل های مکانی و محاسبات رستری برای تولید نقشه های آسیب پذیری استفاده می گردد. در نهایت مشاهده می شود که فقط 6 درصد حریم برج طغرل واقع در ناحیه یک منطقه 20 تهران بدون آسیب باقی مانده اند و بیش از نیمی از آن دارای آسیب پذیری متوسط و زیاد می باشد که این یک تهدید جدی برای اثر تاریخی است.

تحلیلی بر منظره سازی محوطه های تاریخی از بعد فرهنگی- اجتماعی (محوطه برج طغرل)

مینا کبودرآهنگی / سارا منیری

محوطه برج طغرل جزیی از مناطق واقع شده در شهر ری است که قسمتی از آن بصورت بایر باقیمانده است .این بنای تاریخی نماینده ای از دوره سلجوقی است که به عنوان یک نشانه شهری مطرح بوده است .امروزه با توجه به تاکیدات مبذول شده مبنی بر تعریف فضایی برای اجتماع مردمی مکان سوم در حوزه های مختلفی همچون معماری،معماری منظر و شهرسازی، برای رسیدن به تبادلات فرهنگی اینگونه عرصه ها جزیی جدانشدنی در مقوله طراحی گشته اند. نظر به میزان اهمیت اینگونه فضاها، در چند دهه اخیر سعی بر آن است که برای رسیدن به ارتقای فرهنگی و اجتماعی به بررسی بیشتر محوطه های با ارزش تاریخی پرداخته شود.در این نوشتار سعی بر شناخت نمودهای تاثیر فرهنگی – اجتماعی در جهت محافظت و معرفی یک بنای تاریخی به عنوان یک فضای تجمع در حفظ فرهنگ غنی شهر ری، شده است. بر این اساس، روش کار بر مطالعه میدانی و اسنادی بویژه بهر ه گیری از تعاریف کنوانسیون میراث جهانی در بررسی توصیفی – تحلیلی بخشی از منظر محوطه بنای تاریخی برج طغرل است. در ابتدا، به مفهوم فرهنگی_اجتماعی و لایه های سازنده آن اشاره شده است، و در گام بعدی به بسط و تطابق ابعاد فرهنگی-اجتماعی با محوطه بنای تاریخی برج طغرل پرداخته است. نتیجه نهایی پژوهش تاکید دارد که بعد فرهنگی و بعد اجتماعی در مجموع میتوانند هویت یک بنای تاریخی و بطور گسترده تر هویت یک شهر را تجلی بخشند و آن را در دید همگان بیش از یک بنای ساده ی تاریخی به تصویر کشند.

در جست و جوی ریشه های خلق معنا و پیوند فرد با محیط فضاهای شهری و کالبدهای معماری با نگاه پدیدارشناسانه به مکان و ادراکات حسی(مطالعه موردی: بستر تاریخی برج طغرل)

مهسا شیخ اکبری / لیلا کریمی فرد

رویکرد کمی و تمرکز افراطی بر ادراک بینایی در جوامع و شهرهای امروزین، جدایی فرد و مکان را منجرشده است. مکان ها فقط نام مکان را با خود به همراه داشته و ویژگی های مکان و غنای معنایی ندارند. هیچتجربه و رخداد ویژه ای در آن ها رخ نداده و هیچ خاطره و تصویر ذهنی روشن و ماندگاری در ذهن افرادشکل نمی گیرد و دیگر کالبد و ادراکات افراد تحت تأثیر نبوده و در این جدایی سوژه و ابژه، انسان تماس بیواسطه خود را با چیزها از دست می دهد. پس باید بار دیگر به خود چیزها بازگردیم. این بازگشت به کمکرویکرد کیفی پدیدارشناسی امکان پذیر است؛ زیرا که پدیدارشناسی خواستار بازگشت به خود چیزها است.در این پژوهش سعی بر آن است نسبت آدمی با مکان را آشکار نمود؛ تا فرد با درک و دریافت مکان و داشتنحس تعلق به مکان و شکل گیری خاطره در آن به یگانه پنداری با مکان دست یافته و جدایی فرد و مکان ازمیان رود. همچنین با بررسی تعاملات روانی انسان و محیط مانند خاطرات جمعی و حس تعلق در بسترتاریخی برج طغرل، علل از هم گسیختگی های فضایی کالبدی و عملکردی این عنصر ارزشمند و زوال تعاملاتبافت انسانی و محیط مصنوع (بستر پدیدارها) مورد کاوش قرار می گیرد؛ تا با شناسایی عوامل دخیل به راهحل های برون رفت از ناهنجاری های ایجاد شده دست یافته و این یافته ها در طراحی های آتی در نظرگرفته شوند. این مقاله با رویکرد تحلیلی و تفسیرگرا با مباحثی پیرامون پدیدارشناسی، مکان، روح مکان،خاطره و خاطرات جمعی و شناخت مکان (بستر تاریخی برج طغرل) به نکات و یافته های فوق، دست یافتهو نتیجه محتمل، بازگشایی دید و بصیرت رهگذران و مردمان ایران زمین برای بازیابی و تعامل با محیطمعنایی خویش است.

دو لوح آهنی کتیبه دار متعلق به مقابر ری از سده ششم هجری

احمد خامه یار

در این نوشتار،دو لوح آهنی با کتیبه های خط کوفی،متعلق به درهای آستان حضرت عبدالعظیم و برج طغرل بازخوانی و معرفی شده است.از بانیان این دو کتیبه،به عنوان عبدالصمد بن فخراور و عبدالوهّاب بن فخراور قزوینی یاد شده و نویسنده مقاله تلاش کرده است میان این دو ارتباط برقرار کند.

گنبد سلطان یا گور درویش

سید احمد محیط طباطبایی

“» ناقد ارجمند علاقه دارند که این برج بازمانده از آثار متعدد ری قدیم را-با وجودیکه وضع محلی آن نسبت به حصار طبرک مسجد جامع ری، گواه تطبیق این اثر با گور ابراهیم خواص بوده که در قرنهای پنجم و هشتم و نهم و دهم هجری در ری معمور و یا مخروبه، همواره مزاری معتبر و محلی مشخص شناخته می‌شد-گنبد طغرل سلجوقی بنامند که از سده هفتم هجری به بعد از بقایای آن در ری خبری در دست نداریم و در آخرین مرحله از انتقاد خود چنین نوشته‌اند: [جهان نمای موسیو ژان فرانسوی 12 ]«شاید این پرسش مطرح شود که توصیفات برج طغرل توسط جهانگردان، عموما همزمان و یا بعد از تعمیرات و تحقیقات اعتماد السلطنه صورت گرفته است، ولی کتاب جهان نمای موسیو ژان فرانسوی که نسخه خطی آن به انشا و ترجمه محمد حسین فراهانی مورخ به سال 1273 هجری قمری بوده است، به برج طغرل به همین نام و نشان اشاره کرده و گوید:از آثار قدیم آن چیزی که حالا باقی است دو برج بسیار مرتفع که نصف بیشتر از آنها خراب شده آن نصف که باقی است بسیار مرتفع است!و از آجر ساخته شده یکی در سر راه شاهزاده عبد العظیم است قدری از راه دور، از راهی که از تهران به شاهزاده عبد العظیم می‌روند و در آنجا واقع است و دیگری در دامن کوهی که نزدیک همان است و به دخمه طغرل و به نقاره خانه ری مشهور است».”

مدل سازی عددی برج طغرل با استفاده از روش اجزاء محدود غیر خطی

امیرحسین کریمی / محمود گلابچی / پژمان همدانی رناسی / امین زراسوند چقاخور

در این تحقیق با استفاده از روش اجزاء محدود غیرخطی، رفتار بنای تاریخی برج طغرل مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه، مصالح بنایی بصورت معادل شده در نظر گرفته شده و با استفاده از مدل رفتاری پلاستیسیته بتن آسیب دیده که یکی از الگو های رفتاری مصالح در نرم افزار ABAQUS می باشد، رفتار آن مدل گردیده است. در ابتدا، برای اطمینان از صحت نحوه مدل سازی عددی و تعیین مقادیر پارامترهای رفتاری مصالح، رفتار یک دیوار مصالح بنایی (که نتایج آزمایشگاهی آن در متون مرجع موجود است) با استفاده از المان های سه بعدی هرمی در نرم افزار شبیه سازی شده و کالیبراسیون نرم افزار بر روی آن انجام گردیده است. در ادامه، بنای برج طغرل به همین شیوه در نرم افزار مدل گردیده و وضعیت تنش و کرنش در آن بررسی شده است. همچنین، با انجام تحلیل مودال بر روی بنا، شکل های مودی آن و نیز فرکانس های مربوطه محاسبه شده است. نتایج آنالیز نشان داد که بنا در برابر نیروهای ثقلی مقاوم بوده و بارهای وارده را به خوبی تحمل می کند اما در برابر نیروهای لرزه ای جانبی ضعیف بوده و تخریب می شود. روش و شیوه ای که در این مطالعه استفاده شده است می تواند برای مدل سازی سایر بناهای تاریخی ایران نیز مورد استفاده قرار گیرد.

مقایسه تطبیقی برج طغرل تهران با برج مقابر سلجوقی خرقان قزوین شبلی دماوند بابا محمود شهریار رسکت مازندران

مجتبی کاویان / غلامحسین غلامی / بهاره قربانی / گلاب سمائی

برج طغرل تهران، یکی از بناهای زیبای برجای مانده از دوره سلجوقی است که در شهر ری واقع است. این بنای ارزشمند در طول دوره های مختلف، دستخوش تحولات متعددی قرار گرفته است؛ لیکن کاربرد مصالح مرغوب و نظام هندسی دقیق بنا و مرمت هایی که به خصوص در دوره قاجاریه بر روی آن انجام شد، مانع از تخریب آن شده است. مقاله حاضر با هدف شناخت ویژگیهای معماری برج طغرل تهران و مقایسه آن با سایر برج مقابر سلجوقی، به روش توصیفی-تحلیلی به رشته تحریر در آمده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که به طور معمول بیشتر برج مقابر سلجوقی دارای یک ورودی است، به لحاظ سلسله مراتب ورودی، اجزاء ورودی ساده و به صورت معمول مشتمل بر درگاهی برجسته تر از جداره خود است، مقیاس ورودی انسانی و دارای نسبتهای عرض به ارتفاع 1 به 2 یا 1 به 1/5 است. طرح پلان در برج های سلجوقی تنوع زیادی دارد که بناهای مورد مطالعه در این پژوهش بیشتر از پلانی دایره ای به صورت ساده یا در ترکیب پیلک های متعدد در پوسته خارجی و یا پلانی هشت ضلعی با پوسته داخلی دایره و هشت ضلعی استفاده شده است. آجر چینی مهمترین نوع تزیین اینگونه بناهاست که در برخی از برجها تنوع خیره کننده ای دارد.

مقدمه‌ای بر استفاده از ریاضیات فازی در باستان‌شناسی (مورد مطالعاتی: بازسازی مجازی برج طغرل با استفاده از قابلیت اعتماد فازی) مقاله

سید محمود طاهری

هندسه در معماری بررسی موردی برج طغرل

عرفان دستانی / شعیب کاسه گر محمدی

برای ساختن یک بنا از نخستین گام ها تا مراحل پایانی همواره نیازمند دانش هندسه هستیم امروزه استفاده از ابزارهای بسیار دقیق که خود بر پایه دانش ریاضیات و هندسه ساخته شده در تمامی امور ساختمانی رواج دارد یکی از پرسش های متداول در معماری گذشته چگنگی اجرای تناسبات و تقسیم بندی ها در معماری سنتی بدون داشتن ابزار امروزیست در گذشته پیاده سازی فرم و اندازه های ساختمان با استفاده از دانش هندسه انجام می گرفت از اغاز پیاده سازی نقشه ها تا ترسیم گره چینی های هندسی معمار همواره با تقسیم بندی خطوط سروکار داشت تحقیقات میگوید این هنرمندان به رغم آنکه تئوریهای خودرا بیان نکرده اند درک بالایی از فرمولهای ریاضی پیچیده داشته اند و همچنین نتایج نشان میدهد که در حدود سالهای 1200 میلادی تحولی عظیم در ریاضیات اسلامی و طراحی به وجود آمده است در این میان بناهای آرامگاهی به شکل برج در شیوه رازی رواج بیشتری داشت این برجها با ساختار منفرد جنبه سمبلیک و نمادین پیداکرد که در این تحقیق به نظام هندسی برج طغرل که دارای ارزشهای ویژه نهفته معماریست پرداخته شد

برج طغرل

عکس قدیمی

نقاشی قدیمی

روزنامه شرف

نما و برش

مطالب مرتبط

آرامگاه

آرامگاه استر و مردخای

آرامگاه اوحدی مراغه‌ای