سربینه گزیده کتاب: بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران / وحید قبادیان ترتیب سلسلهمراتب فضاهای مختلف حمام بهگونهای بوده که مشتریان ابتدا پس از دخول به حمام و گذر از دالان و هشتی ورودی، وارد بینه حمام میشدند. این قسمت حکم ورودی حمام را داشته و از سایر قسمتها مجللتر بوده و تزیینات بهتری داشته است. سپس جهت استحمام، کفشها را کنده و آنها را در قسمت کفشکن که در زیر سکوی سربینه میباشد، قرار میدادند و وارد سربینه میشدند. این قسمت مانند سکویی اطراف بینه را احاطه کرده و مشتریان لباسها را در آنجا کنده و در گوشهای قرار میدادند. در سالهای اخیر قفسههای لباس با قفل جهت این امر تعبیه شده است. سپس پس از بستن لنگ مجدداً وارد بینه شده و بعد از گذشتن از یک دالان که به نام «میاندر» معروف است وارد گرمخانه میشدند. پس از اتمام استحمام از همان مسیری که آمده بودند، بازمیگشتند و پس از گذشتن از گرمخانه و میاندر، وارد بینه شده از پلههای اطراف بینه بالا رفته و پاهای خود را در حوض کوچکی که آب جاری در آن روان بوده، آب کشیده و به قسمت سربینه وارد میشدند. در این هنگام متصدی حمام به آنها دو لنگ میداده که یکی را دور کمر و دیگری را روی دوش انداخته و خود را خشک میکردند. در بعضی موارد از کارگر حمام میخواستند که آنها را در این محل مشتومال دهد. در پایان لباس را پوشیده و پس از پرداخت پول و تشکر از اوستای حمام، از طریق هشتی ورودی خارج میشدند. گزیده کتاب: سیر تحول معماری ایران / غلامرضا نعیما کاشان ـ حمام سلطان میراحمد بخش اعظم این بنا را حمام بزرگ تشکیل میدهد. این حمام مطابق معمول، شامل دو بخش سربینه و گرمخانه است. سربینه فضایی با قاعده هشت ضلعی است که هشت ستون آن را به دو فضای متفاوت تقسیم کرده است. فضای میانی محل تردد و عبور است و با سقف رسمی بندی مرتفع و مزینی پوشیده است؛ فضای پیرامون، که کف آن بالاتر است، محل کندن رخت و استراحت است، فضای میانی حوض هشتگوش در مرکز دارد و تزیینات معلقی در سقف. در میانه شمسه رسمی بندی سقف و بر بالای حوض، نورگیر بزرگی قرار دارد که نقوش کاشی بر گرداگرد آن بر زیباییاش افزوده است. در بعضی فصول، با برداشتن گلجامهای این نورگیر، دما و رطوبت هوای سربینه را تنظیم میکردهاند. فضاهای پیرامون سربینه سقفهایی کوتاه دارند. در این فضاها، غرفههایی هست که مهمترین آنها دو غرفه روبهروی هم، با قاعده نیم هشت، در محور سربینه است. از غرفهها و تاقچههای متعدد فضاهای پیرامون سربینه گوشهها و فضاهای خصوصیتر پدید آمده است. سقف و دیوارهای این قسمت آهکبری دارد. کاشیکاری گنبد میانی سربینه با ازاره کاشی این فضاست راه خروج از سربینه و ورود به گرمخانه، با دو چرخش نود درجه، از طریق میان در است. میان در به فضاهای خدماتی دیگر نیز راه دارد. حمام کوچک ورودی سادهای دارد. با عبور از دالان، میتوان وارد سربینه شد. سربینه فضایی با قاعده هشت و نیم هشت است سکوهایی در پیرامون آن قرار دارد و تاقی رسمی بندی آن را میپوشاند. تزیینات سقف و ازاره این سربینه با تزیینات سربینه حمام بزرگ شباهت کامل دارد. گرمخانه و دیگر قسمتهای این حمام احتمالاً در دوره اخیر تغییراتی یافته و صورت اصلی خود را از دست داده است.