شهر یئری

بسطام کاوش ها در استحکامات اورارتویی 1972 – 1975 / ولفرام کلایس / پیتر کالایر / اشتفان کرول / میرجو سالوینی / اورزولا زایدل / کریستین اشتراوس / فرامرز نجد سمیعی

بسطام کاوش ها در استحکامات اورارتویی / ولفرام کلایس 1977 – 1978 / پیتر کالایر / اشتفان کرول / میرجو سالوینی / اورزولا زایدل / کریستین اشتراوس / فرامرز نجد سمیعی

تاریخ سنگ نبشته های اورارتویی در آذربایجان / محمد جواد مشکور

تاریخ اورارتو / محمد رحمانی فر

تاریخ ماد / دیاکونوف / کریم کشاورز

تمدن اورارتو / باریس باریوویچ پیاتروفسکی / حمید خطیب شهیدی

حسنلو و اورارتو / علی صدرایی / صمد علویون

زبان اورارتویی / گئورگی ملیکیشویلی / حمیده بحرانیان

سنگ افراشت‌های شهر یئری / مسعود فیضی / اصغر کفشچیان مقدم

سنگ‌نوشته‌های اورارتویی ایران: برگ‌هایی از تاریخ آذربایجان / قادر ابراهیمی

فرهنگ اورارتو در شمال غرب ایران / سید علی اصغر میر فتاح / رضا صبوری نوچه دهی

کتیبه‌های میخی اورارتویی از ایران / مریم دارا

کتیبه‌های هیروگلیف اورارتویی از ایران / مریم دارا

کمربندهای اورارتویی / رفعت چاووش اوغلو / رضا غفاری هریس / علی صدرایی

متن و ترجمه‌ی گزارش لشکرکشی سارگون به اورارتو در سال 714 پ.م. / والتر مایر / فرامرز نجد سمیعی

مجموعه‌ی مقالات گزارش لشکرکشی سارگون به اورارتو از منظر جغرافیای تاریخی، ادبی و عقیدتی / اسکاروایت ماسکارلا / صمد علیون / اشتفان کرول / علی صدرایی

مکان های حاکمیت اورارتو در شمالغرب ایران 1 / نزاهت جیلان / لیلا جلالی

مکان های حاکمیت اورارتو در شمالغرب ایران 2 / نزاهت جیلان / لیلا جلالی

اخبار وابسته:

اردبیل| شهر یئری؛ قدمتی به بلندای تاریخ و تمدنی ۸ هزار ساله+فیلم

ایجاد سایت موزه تنها راه حفاظت از محوطه باستانی شهریئری است

شهر یری پیرازمیان

سنگ افراشته های باستانی پیرازمیان ، میراث بی همتای تاریخ بشر

سنگ‌افراشته‌های «شهر یئری» اشک ریختند!

سایبانی برای مردان سنگی شهر یئری

محوطه تاریخی شهر یئری مشگین شهر مسقف شد

گزیده کتاب

گزیده‌ کتاب:

تاریخ تمدن هخامنشی / جلد دوم / علی سامی

هووخشتر بدون شک نه‌تنها از پادشاهان بزرگ ایران باستان، بلکه از فرماندهان عالی‌مقام مشرق‌زمین و از مردان تاریخی شرق قدیم است که نخستین‌بار امپراتوری بزرگی به نام «ماد بزرگ» را تشکیل داد که شامل تمام قسمت‌های شمالی و غربی ایران به اضافه اورارتو و ارمنستان و کپدوکیه و قسمتی از کشور سکاها و عیلام و آشور بود و به شاهان هخامنشی مقیم انزان و پارس نیز فرمانفرمایی داشت. دربار او بسیار باشکوه و پرتشریفات و هگمتانه به سهم خود یکی از پایتخت‌های معروف و ثروتمند و باشکوه عصر خود بود و تا زمان ساسانیان توانست اهمیت و موقعیت خود را نگاه دارد.

گزیده‌ کتاب:

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی

کاخ ها / ولفرام کلایس

در معماری اورتویی تحول دیگری هم قابل توجه است. در قرنهای نهم و هشتم قبل از میلاد شهرهای اورارتویی با طرحهای فشرده و خانههای نزدیک به هم و بدون تابعیت از عوارض سطحالارضی و روی سطح طبیعی زمین با دیوارهای بسیار محکم و بامهای مرتفع ایجاد شدند و به این ترتیب استفاده از عوارض طبیعی زمین به ندرت صورت گرفته است.

تالارسازی تشریفاتی در بناهای اشرافی اورارتوئی نیز در قرن‌های هشتم و نهم قبل از میلاد مشاهده می‌شود.
با وجود شناسائی بناهایی شبیه به کاخ در روستای “روزائی اورتور” واقع در بسطام (۷) و سایر کاخ‌های اوراتوئیدر ایران و یا خانه‌ای که به نام خانه فرماندهان در قلعه بسطام نام‌گذاری شده است، مسئله تالارسازی در یک کاخ اوراتوئی که در “كف قلعه سی ” نزدیک آدیل سهواز (۸) ترکیه از زیر خاک بیرون آورده شده بیش‌تر آشکار است.
در این بنا حیاط‌ها و راهروهای طولانی و پهن با معابر ارتباطی ستون‌دار به تنها تالار بزرگ بنا که به اطاق‌های کوچک اطراف خود راه دارد مربوط می‌شوند.
تالارسازی اورارتوئی اعم از این‌که در خانه‌های اشرافی ایجاد می‌شوند یا در بناهای تجارتی در سال‌های بعد به‌عنوان اولین پلکان معماری مادها در بناهای آن‌ها به‌کار رفت و تالار سازی مادها نیز به‌زودی سرمشقی برای معماری هخامنشی شد که نمونه مهم آن را در کاخ آپادانا می‌بینیم.

گزیده‌ کتاب:

فرهنگ مهرازی / علی محمد رنجبر کرمانی / ندا رفیع زاده / بیژن سرشکی

ستون، همواره یکی از بخش‌هاب بنیادی ساختمان بوده است. با این همه می‌توان آن را هنگامی که در شمار بخشی از کالبد ساختمان در نما به کار رفته است بررسی کرد. به ویژه شیوه‌هایی از مهرازی ایران که در آن‌ها از آسمانه تخت به روش تیر و ستون بهره‌گیری شده است. گرچه در شیوه‌های دیگر مهرازی هم شایان توجه است. پیشینه ستون به 4600 سال پیش باز می‌گردد که در شهر اوروک سومری شناخته شده است. همچنین می‌توان از مهرازی اورارتوییان یاد کرد که در آن آسمانه‌های تخت بر ستون‌های کلفت چوب سرو و شاه‌تیرهای پوشیده از رز نهاده شده بود.

گزیده‌ کتاب:

قلاع و استحکامات نظامی / کاظم ملازاده / مریم محمدی

سرزمین ایران به جهت قرار داشتن در مسیر شاهراه‌های ارتباطی و مهاجرت‌های قومی و نیز تنوع جغرافیایی طبیعی و بالطبع تنوع قومی و فرهنگی، در طول تاریخ شاهد تهاجمات، درگیری‌ها و کشمکش‌های بسیاری بوده است. این تهاجمات از جانب شمال شرقی و شمال غربی، توسط اقوام بیابان‌گرد و از غرب توسط آشوری‌ها و اورارتوئی‌ها و در دوره‌های بعد توسط مقدونی‌ها و رومی‌ها و نیز اعراب صورت گرفته است.

شمال‌غرب و غرب ایران در طی سده‌های نخستین هزاره اول قبل از میلاد به طور گسترده‌ای در معرض تهاجمات مکرر امپراتوری قدرتمند آشور و پادشاهی اورارتو و نیز اقوام بیابانگرد سکایی قرار داشت. چنین وضعیت ناامن و ناپایداری اقوام ساکن در منطقه را وادار به ساخت قلعه‌های بسیار و مستحکم نمود. از طرف دیگر دولتهای مهاجم نیز برای حفظ منافع خود اقدام به ساخت قلعه‌های مستحکم در منطقه نمودند؛ به ویژه اورارتو که با ساخت قلعه‌های مستحکم بسیاری در شمال‌غرب ایران، سبک خاصی از معماری نظامی را در ایران رواج داد. امروزه بقایای تعداد زیادی از این قلاع برجای مانده است. مهم‌ترین این بقایا، محوطه باستانی بسطام در شمال غرب دریاچه ارومیه می‌باشد که در قرن هفتم قبل از میلاد شکل گرفته است

و در کنار معماری نظامی اورارتو اقوام ساکن در منطقه (مانایی‌ها، مادها و دیگر گروه‌های قومی) نیز در راستای مقابله با تجاوزات قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، به احداث قلاع و استحکامات دفاعی اقدام کردند که شرح آن‌ها در نقوش برجسته و کتیبه‌های آشور و اورارتو آمده و بقایای آن‌ها نیز در جریان کشفیات باستان شناسی، شناسایی و مطالعه شده است

گزیده‌ کتاب:

ایران در عهد باستان در تاریخ اقوام و پادشاهی / محمد جواد مشکور

دولت آشور میانه ـ از 900 تا 745 پیش از میلاد این دولت بر آرامی‎ها فایق آمد؛ و از نو دولت آشور را تشکیل داد. بزرگ‌ترین پادشاه آن دوره آشور نصیر پال بود (860 تا 884 پیش از میلاد) وی حدود آشور را به زمان تیگلات پالسر رسانید. وی مردی سفاک و خون‌ریز بود. اسیران و کودکان مغلوب را در آتش می‎سوزانید. پسرش شلمه نصر دوم؛ بر بابل تسلط یافت. دولت آشور در این عصر نیرومندترین دولت آسیای غربی بود. ولی در این هنگام دولت نوظهوری در ارمنستان و وان به نام اورارتو یا آرارات طلوع کرد. حاصل آن‌که باز کشورهای تابع آشور از هم متلاشی شدند؛ و شورش‌ها پدید آمد.

دولت آشور جدید ـ از 745 تا 607 پیش از میلاد بالاخره رئیس شورشیان به نام تیگلات پالسر چهارم، بر تخت نشست. وی آرامیان و کلدانیان را در بابل شکست داد، و نبوکد نصر پادشاه بابل به اطاعت آشور درآمد. تیگلات پالسر در شمال با دولت اورارتو جنگ کرد، و اگرچه نتوانست آن دولت را از میان بردارد، ولی ولایت جنوبی آن را متصرف شد و دولت دمشق را برانداخت.

پایان‌نامه‌های وابسته:

بررسی استقرار های اورارتویی در شمال غرب ایران / کریم حاجی زاده

در اوایل قرن نهم قبل از میلاد بدنبال خلاء سیاسی ناشی از فروپاشی قدرت‌هیتی، اقوام آناتولی برای ایجاد یک مرکزیت نظامی و سیاسی، بمنظورمقابله با آشوریان که برای بدست آوردن چوب و فلزات به این منطقه حمله‌می‌کردند، با یکدیگر متحد شده و دولت اورارتو را تشکیل دادند. در اواخرقرن نهم قبل از میلاد قدرت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی اورارتو افزایش‌یافت و قسمتی از سرزمین ماننا در حوزه دریاچه ارومیه به متصرفات‌اورارتو پیوست . تحقیقات تاریخی نشان می‌دهند که نفوذ اورارتوها درشمالغرب ایران دلایل ژئواستراتژیک داشته و برای مقابله با گسترش‌اقتدار آشوریان صورت می‌گرفته است . به بیان دیگر شمالغرب ایران بدلیل‌دارا بودن موقعیت ژئواستراتژیک . بعنوان مکمل امنیتی برای آشوریان واورارتوها حائز اهمیت بوده و بهمین دلیل پیوسته بخشی از استراتژی نظامی‌این دولتها را تشکیل میداده است . یافته‌های باستان‌شناسی و داده‌های‌تاریخی در زمینه‌های مختلف نشان می‌دهند که سرزمین اورارتو از نظر قومی،فرهنگی و معتقدات دینی سرزمینی مرکب بوده و روابط قومی و فرهنگی میان‌این ناحیه با ساکنین سرزمینهای مجاور از زمانهای بسیار قدیم برقرار بوده‌است . نکته مهم در فرهنگ و تمدن اورارتویی حضور خدایی ایرانی در دین‌آنهاست ، خالدی بزرگترین خدای اورارتورها، خدایی ایرانی است که پس‌از تصرف شهر ایرانی موسیسیر از ایرانیان اقتباس شده است . نام باگبارتو همسر خالدی نیز کلمه‌ای ایرانی است که معنی همسر خدا میدهد. در دین‌اورارتویی خدا مجسمه و تصویر نداشت ، بلکه آنرا با نماد یا علامتی نشان‌می‌دادند. ترجیح دادن یک علامت به جای تصویر و تندیس خدا یکی از آثارفرهنگی ˆ دینی کاسیان است . ایده بی‌تصویر بودن خدا به ادیان اولیه هند وایرانی (گاتها و ریگ ودا) می‌رسد. در جریان امور اداری و سلطنتی نیزمی‌توان اثر نفوذ رسوم و اندیشه سیاسی اورارتویی را در مراکز قدرت نظامیˆ سیاسی که بعدها در ایران بوجود آمد نشان داد. توجیه نظری اندیشه شاهی‌براساس جهان بینی دینی همراه شیوه سخن گفتن شاهان در کتیبه‌ها و کاربردتکراری عنوان شاهنشاه در عصر هخامنشی، تحت تاثیر نفوذ عقاید سیاسی‌اورارتوها شکل گرفته و از طریق مادها به هخامنشیان رسیده است . کتیبه‌های‌بر جای مانده از دولت اورارتو در شمالغرب ایران اسناد بسیار با ارزشی‌در مطالعه تحول اندیشه سیاسی و حتی تاریخ سیاسی منطقه عرضه می‌کنند. سهم‌اصلی در توسعه شهرسازی حصاردار ایران نیز به عهده معماران اورارتویی‌است . در قرنهای 9 و 8 ق. م. شهرهای اورارتویی با طرحهای فشرده وخانه‌های نزدیک بهم و بدون تابعیت از عوارض سطح الارضی با دیوارهای‌بسیار محکم و بامهای مرتفع ایجاد شدند. قسمتی از بقایای بجا مانده‌تاسیسات این دولت که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. اشارت به یک شبکه‌ارتباطی مطمئن و یک دستگاه اداری پسندیده دارند که غالبا” در حاشیه‌دشتهای مزروعی قرار گرفته‌اند. در گونه‌شناسی این استقرارها دو گونه عمده‌وجود دارد که عبارتند از : محوطه‌های استقراری بسته و باز. این پدیده‌بیش از هر چیز ناشی از دو خصلت معیشتی حاکم بر شمالغرب ایران، یعنی‌معیشت یکجانشینی است که در مقابل معیشت کوچ نشینی قرار دارد. عامل‌ناهمواری یا عوارض منتج از آن نیز، با توجه به شرایط جغرافیای طبیعی‌حاکم بر محیط در شکل‌گیری فضایی و کالبدی محوطه‌های استقراری اورارتوها،نقش موثری داشته است .

بررسی تطبیقی گوردخمه های ماد واورارتو

سمیرا اصغرپور سارویی / غلامعلی حاتم

پیدایش معماری صخره ای در هزاره اول پیش از میلاد به وقوع پیوسته است که آنرا در تمدن مادها،اورارتوها و مانناها از سده هشتم پیش از میلاد می توان جست.اطلاعات و بررسیهای باستان شناسی در مناطق غربی ایران حاکی از این است که پیش از آمدن قوم ماد اقوامی در همسایگی ایشان می زیسته اند که یکی از آنها به نام تمدن اورارتودر بخش غربی و نواحی شرقی آسیای صغیر از ابتدای قرن نهم پیش از میلادساکن بوده اند.گوردخمه های ماد را میتوان تقلیدی از گوردخمه های اورارتو دانست که بررسی آن با اهداف زیر صورت گرفته است : مطالعه عمیقتر اعتقادات و آیین های دینی مردم باستان در ایجاد معماری دخمه ای وآشکار شدن دلایل آنچه موجب ایجاد تفاوتهایی در معماری دخمه ای دو تمدن شده است و اینکه تداعی معماری هزاره اول پیش از میلاد و روشن کردن وضعیت منطقه ای از فلات ایران که در آستانه تشکیل دولتهای عظیمی چون ماد و هخامنشی بوده است. با مطالعات کتابخانه ای و بررسی پژوهشهای باستان شناسی و تاریخی انجام شده این نتیجه حاصل گردید که گوردخمه های هر دو تمدن جهت تدفین پادشاهان و افراد روحانی در دل کوه وصخره ها ایجاد گردیده است و همچنین نقش مذهب و اعتقادات و باورهای دینی وآیینی نیز در ایجاد این نوع معماری از اهمیت خاصی برخوردار بوده است همچنین نقش دفاعی و استحکامی این مقابر را نباید از نظر پنهان داشت .وجه افتراق گوردخمه های این دو تمدن در این است که در نمای ظاهری دخمه های اورارتو اثری از نقش برجسته و کتیبه دیده نمی شود در حالیکه در نمای خارجی دخمه های مادی کتیبه و نقش برجسته به چشم می خورد،از طرفی عدم استفاده از پلکان در نمای خارجی دخمه های مادی دسترسی به آن را از بین برده است . اما استفاده از پله در نمای خارجی دخمه های اورارتو مرسوم بوده است. تاریخ

بررسی و معرفی مهرهای اورارتویی

مهدی رفیعی دستجردی / فرشید ایروانی قدیم / مرتضی حصاری

حکومت اورارتو در نیمه هزاره اول پیش از میلاد مهم ترین قدرت سیاسی شرق آناتولی می باشد. یکی از مهم ترین مواد فرهنگی بدست آمده از تمدن اورارتو، مهر می باشد. هنر مهرسازی، علاوه بر اینکه جزو اولین هنرهایی است که به هنر تصویری فرهنگ ها در دوره های تاریخی مختلف اشاره دارد، ضمناً تنوع تولید آن در جنس و فرم و نقش می تواند درمطالع? موضوعات مختلف با ستان شناختی مورد تأمل قرار گیرد. تصاویر مهرهای بدست آمده، اطلاعاتی مستتر و خام هستند که نیاز به استخراج و تفسیر دارند، به ویژه سرزمین اورارتو که سکونتگاه اقوامی است که از تنوع اعتقادی زیادی برخوردار بوده است. بر اساس استفاده گسترد? مهر، درهزار? اول پیش از میلاد در حکومت اورارتو، مهرهای این فرهنگ را در ارتباط با نمونه های بین النهرینی و هیتیت جدید فرض کرده و نقش مایه های مذهبی و آئینی به عنوان موضوعات اصلی مهرهای اورارتویی پیشنهاد می شود. در این پایان نامه علاوه بر معرفی مهرهای اورارتویی، تعاملات فرهنگی با مناطق همجوار از منظر مهر ارزیابی شده و جنبه های هنری و باستانشناختی نیز مد نظر قرار گرفته اشت. لذا برای حصول به این هدف از روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد به مطالعه نقش مایه ها و مضامین آنها در ارتباط با دیگر آثار بدست آمده از فرهنگ اورارتو و نمونه های مهری فرهنگ های هم عصرش، استفاده شده است. آنچه به عنوان پیش فرض می توان بیان کرد اینست که مأخذ اصلی هنر مهر اورارتویی، فرهنگ های با پیشینه اقتدار سیاسی و هنری غالب منطقه ای، بالاخص آشوربوده است. ضمناً اقتدار سیاسی روسای دوم در میان? قرن هفتم میلادی پیش از میلاد که تحول نظام اداری- اقتصادی را به همراه دارد می تواند به عنوان نقط? عطف هنر مهر سازی در نظر گرفته شود.

بررسی و معرفی هنر تصویرنگاری بر روی کمربندهای اورارتو

آتنا مشهدبان / الیاس صفاران / فرشید ایروانی قدیم / مرتضی حصاری

در این پایان نامه به بررسی و معرفی تصویر نگاره هایی که بر روی کمربندهای مفرغی اورارتو که از قرن6-9 قبل از میلاد در شرق آناتولی، قفقاز جنوبی و شمال غربی ایران یک امپراطوری مقتدر را تشکیل داده بودند، پرداخته شده است. در ابتدا تکنیک ساخت و تکنیک تزیین این کمربند های مفرغی مورد بررسی قرار گرفته است و سپس به گروه بندی کمربند ها بر اساس صحنه هایی که برروی آنها ایجاد شده اند، پرداخته شده است. انواع صحنه ها، فیگورها و موتیف های شناسایی شده و بکار رفته بر روی این کمربندها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. میزان تاثیر و تاثر نقشمایه ها از فرهنگ های همجوار و کشور های همسایه نیز در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به این مسئله که تحقیق های انجام گرفته در زمینه هنر اورارتو بسیار اندک می باشد، هدف از این پژوهش شناسایی و معرفی هنر اورارتو و به طور اخص کمربند های مفرغی این تمدن می باشد. فصل های پایان نامه شامل: فصل اول: کلیات فصل دوم: تکنیک ساخت و تکنیک تزیین فصل سوم: گونه شناسی(تیپولوژی ) از لحاظ صحنه ها فصل چهارم: صحنه های به کار رفته بر روی کمربند های مفرغی اورارتو فصل پنجم: فیگورهای به کار رفته بر روی کمربند های مفرغی اورارتو فصل ششم: موتیف های به کار رفته بر روی کمربند های مفرغی اورارتو فصل هفتم: تاثیر و تاثر واژگان کلیدی: اورارتو، کمربند، تصویر نگاری

تاثیر دین اورارتو بر آثار اورارتوئی بر اساس نقش تاثیرگذار خدای هالدی

علیرضا اسفندیار / فرشید ایروانی قدیم / رضا مستوفی

زمان بررسی متون آشوری و در کتیبه شلمنصر اول (1245-1274ق.م) با کلمه اورارتو روبرو می شوند. شاه آشوری این کلمه را به عنوان نام سرزمینی معرفی می کند که دارای هشت قبیله بوده است. در زمان جانشین وی توکلتی نینورتا، (1208-1244ق.م) او نیز شرق آناتولی را نائیری معرفی می کند و ساکنان آن را در قالب شصت پادشاهی ارائه می کند. اطلاعات ما در زمینه ساکنان منطقه وابسته به لشگرکشی آشور بوده است. به هر حال این اطلاعات تا زمان آرامو را دربرگرفته اند. این اطلاعات تنها در قالب اطلاعات جغرافیایی هستند.این درحالی است که پادشاهان اورارتویی سرزمین خود را در کتیبه های خود بیاینیلی ـ اقوام کوهستان نامیده اند. سلسله پادشاهی در زمان ساردوری اول (830-840ق.م) بنیان نهادی می شود و در ادامه جانشینان وی: ایشپوینی (830-840ق.م)، منوآ (786-810ق.م)، آرگیشتی اول (764-786ق.م)، ساردوری دوم (735-764ق.م)، روسای اول (714-735ق.م)، آرگیشتی دوم (685-713ق.م) و روسای دوم (645-685ق.م) بودند. در اواخر دوره اورارتو، که بعد از زمان روسای دوم را در بر می گیرد اطلاعات تاریخی درستی در مورد آن وجود ندارد. با توجه به شرایط تاریخی دوره اورارتویی می توان این طور بیان کرد که تاریخ اورارتو شامل: 1ـ دوره شاهک نشین ها 2ـ دوره پادشاهی

شناسایی و معرفی خدایان اورارتو بر اساس نقوش طراحی شده

وحید قاسمی قزلچه / فرشید ایروانی قدیم / مرتضی حصاری

در این پایان نامه نقوش دوازده خدای طراحی شده اورارتو از میان هفتادو دو خدای معرفی شده در نوشته ی مهر کاپیسی بر روی مهرها ،پلاکهای نذری ،پایه میزها ،ادوات جنگی شناسایی گردیده وآثار بدست آمده بر اساس مناطق یافت شده دسته بندی و معرفی شده اند. سپس جنس آثار بدست آمده و تکنیک ساخت و تکنیک تزیین آنها به صورت مستند مورد بررسی قرار گرفته است وسپس تصاویر خدایان بر اساس فیکورها و صحنه های تشکیل داده شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. سمبلهای خدایان و همچنین حیوانات خدایان جهت ارائه تحلیل منطقی در مورد چگونگی ارتباط آنها با خدایان به صورت مجزا مورد بررسی قرار گرفته است.

مطالعه جنگ افزارهای فلزی ایران در عصر آهن (550-1500پ.م.) و رابطه آن با شکل گیری حکومت های نیمه متمرکز

زهرا کوزه گری / حسن طلایی / کمال الدین نیکنامی

دست یابی به فن آوری فلزگری، در ابتدا تولید آلیاژ مفرغ و پس از آن دستیابی به فن آوری ذوب و تولید آهن، موجب به وجود آمدن تغییرات و تحولات بسیاری در میان جوامع پیش از تاریخ شده است. از این رو، این فن آوری ها در مباحث باستان شناسی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده اند. از یک سو استفاده از این فلزات در ساخت ابزار و ادوات، کارآیی و دوام آن ها را افزایش می داده و از سوی دیگر در افزایش مهارت های مردمان آن عصر و به موجب آن پیدایش نیرو ی کار متخصص در این جوامع بی تأثیر نبوده، که پیشرفت های بسیاری را در زمینه تولید روزافزون جوامع نیز موجب شده است. بنابراین از فلزات می توان به عنوان یک عامل و ابزار در پشتیبانی اقتصادی یاد کرد. فن آوری فلزکاری، که در ایران ، از اواسط هزاره دوم پ.م. به بعد گام مهمی در روند تحول و پیشرفت خود برداشت، و تحولات جدیدی را در ساختار فرهنگ مادی و معنوی منطقه ایجاد کرد، تحت عنوان “عصر آهن ” نامیده شد که یکی از وجوه بارز تحولات فن آورانه آن، ظهور فلز “نویافته” آهن بود. باید توجه داشت که تولید آهن، بر خلاف فلزات دیگر، با در نظر گرفتن مسائل و مشکلات فنی ذوب و عمل آوری، پیچیدگی های خاصی دارد که مهم ترین آن سازمان دهی تولید است. از این رو اصولاً تولید انبوه آهن بدون پشتیبانی یک قدرت حداقل نیمه متمرکز امکان پذیر نبوده است (طلایی، 1387: 103). استفاده از ابزار های مستحکم آهنی به جای نمونه های مفرغی بدون تردید نقش موثری در تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته است. از این رو در اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پ.م. از آهن به عنوان یک فلز” استراتژیک ” در منطقه می توان یاد کرد و در همین دوران است که بر اساس داده های مادی و آثار مکتوب می توان به رقابت دولت های قدرتمند منطقه، مانند آشور و رقیب آن ها اورارتو ، برای دستیابی هر چه بیشتر به این فلز اشاره کرد. ایران نیز به عنوان یکی از مناطق دارای منابع آهن، بی شک بی تأثیر از این روابط جدید در منطقه نبوده است. افزایش حملات آشور به مناطق غربی ایران (بنا به مدارک مکتوب آشوری) از اوایل هزاره اول پ.م. به بعد، افزایش بی سابقه تولیدات آهنی در فلات ایران، به خصوص در نیمه غربی آن (مانند حسنلو) که در بین آن ها ابزار های جنگ و سلاح ها میزان قابل توجهی را به خود اختصاص داده اند، تغییر در فرآیند های معماری به صورت وجود دیوارهای دفاعی، استحکامات نظامی که دچار آتش سوزی شده اند، همچنین وجود طبقه نظامیان در میان جوامع آن دوران، که به خوبی از شیوه های تدفینی آن ها قابل درک است، همگی مدارک مستقیم و غیر مستقیمی دال بر پیدایش رابطه تاریخی- منطقه ای جدیدی است که در پی افزایش استفاده از آهن در اوایل هزاره اول پ.م. به صورت برخورد و کشمکش برای دستیابی به منابع، توسط قدرت های برتر ، در منطقه رُخ داده است. از این رو پرداختن به ابزار های در ارتباط با جنگ، به عنوان یکی از داده های منسجم باستان شناختی که از لحاظ کمی و کیفی قابل بررسی و مطالعه هستند، از یک سو می تواند راه گشای خوبی در زمینه های نحوه فلزگری و حتی گاه نگاری باشد و از سوی دیگر با توجه به نوآوری و سرعت تغییر و پیشرفت های سریع فن آورانه در زمنیه ساخت آن ها، که منجربه ساخت سلاح های کارآتر و موثرتری در میدان جنگ شده اند، به جایگاه و اهمیت جنگ در آن زمان پی برد. هدف مطالعه حاضر بر روی سلاح های فلزی، که بر اساس مطالعات گونه شناختی، و تا حدی ویژگی های فنی و سبک آن ها صورت گرفته، نشان دادن سیر پیشرفتهای فن آورانه و تغییرات کمی آن ها در بازه زمانی 550- 1500 پ.م. در ایران، مقایسه سبک شناختی نمونه های به دست آمده از حفاری های (علمی و غیر علمی) انجام شده در مناطق مختلف ایران و همچنین نمونه های مشابه به دست آمده از مناطق پیرامونی است، تا با تبیین دلایل تغییرات صورت گرفته در زمینه های ذکر شده و بررسی رابطه میان مراکز تولید این سلاح ها و قدرت های حکومتی وابسته به تولید آن ها و همچنین جایگاه آن ها در مراکز مربوطه و بر پایه آن و استناد به مدارک باستان شناختی دیگر، به تبیین اوضاع سیاسی- اجتماعی این دوران در فلات ایران بپردازد. به این منظور بحث خود را در بخش نخست ابتدا با بیان مسأله آغاز و در ادامه (بخش دوم) به معرفی مراکز واقع در مناطق چهارگانه عصر آهن ایران که این سلاح ها از آن جا به دست آمده، با ذکر موقعیت های جغرافیایی و ونهشت هایی که آثار موبوط به عصر آهن را به دست داده اند، پرداخته شده است. پس از آن سلاح ها، که در این پژوهش تنها به ابزار تهاجمی مورد استفاده در جنگ ها خنجر، شمشیر، شمشیرهای کوتاه یا قمه ، سرنیزه و زوبین، سرپیکان، سرتبر و سرگرز پرداخته شده است. طبقه بندی این اشیا در بخش های جداگانه بر اساس شکل ظاهری طبقه بندی و نمونه های مختلف به دست آمده از آن ها در موزه های ایران باستان، رضاعباسی، موزه خرم آباد لرستان، موزه اَشمولین ، موزه لور پاریس ، موزه سلطنتی اونتاریو ، موزه نیکلسون ، موزه کیمبریج و . . .، مجموعه های خصوصی و تصاویر مربوط به گزار ش حفاری ها و یا مطالب (اعم از کتاب یا مقاله) انتشار یافته در ارتباط با آن ها، پرداخته شده و در پایان هر بخش به جمع بندی مطالب آمده پرداخته شده است. در فصل نهایی پس از بررسی سیر تحول سلاح ها به بررسی رابطه بین افزایش و پراکندگی ابزار جنگ در مناطق مختلف ایران و تاثیر شرایط اجتماعی- سیاسی آن دوران بر آن ها پرداخته شده است

مقاله‌های وابسته:

آذربایجان در زمان حکومت آشور، اورارتو و ماننا

منیژه صدری / منوچهر صمدی وند

بررسی و تحلیل باستانشناختی محوطه شهریری استان اردبیل

علیرضا هژبری نوبری / حمید خانعلی / یلماز آنیل / سید مهدی موسوی کوهپر

عصر مفرغ متاخر و آهن I از نظر فرهنگی نشانگر تحولاتی بسیار مهم در ساختار فرهنگ مادی و معنوی مردمان ساکن فلات ایران است. شناخت و استفاده از آهن در این دوره به مثابه کشف عظیمی بود که در تمام زوایای زندگی بشر آن روز سایه افکند. زمینههای ایجاد امپراطوریهای گسترده در پی این دوره بر پایههای جامعهای استوار گشت که با سپریکردن عصر آهن، پتانسیل جهانی شدن یافته بود؛ لذا میتوان این برهه را دوره آغاز تاریخی ایران نامید. یکی از شاخصترین و مهمترین محوطههای نشانگر این تحولات در شمالغرب ایران، محوطه باستانی شهریری در مشکین شهر استان اردبیل است که در طی بررسیهای چالز برنی شناسایی شده و طی سه فصل کاوش باستانشناختی طی سالهای 1382،83،84 به سرپرستی نگارنده (علیرضا هژبری نوبری) با هدف شناسایی فرهنگهای عصر آهن حوزه شرقی شمالغرب ایران مورد مطالعه قرار گرفت. در این محوطه میتوان شاخصههای فرهنگی عصر آهن حوضه شرقی شمالغرب را در بستر فرهنگی پیوستهای مطالعه نمود. وجود قلعهی استحکاماتی با بهره گیری از موانع طبیعی دفاعی، گورستان پراکنده در اطراف محوطه و فضای آیینی همراه با سنگ افراشتهای انسان ریخت از مهمترین قسمتهای شناخته شدهی حاصل از کاوشهای باستان شناختی محوطه شهریری میباشد. نتایج مطالعات انجام یافته در قلعه شهریری نشان میدهد که شکلگیری محوطه از اواخر دوره مفرغ میانی و مفرغ متاخر بوده و نمود باستان شناسی این دوره معبد اولیه و استقرارهای کوچ نشینی است. توسعه محوطه در دوره آهن بوده و نمود باستان شناسی آن قلعه استحکاماتی، معبد شهریری و گورستان وسیع میباشد.

بررسی و مطالعه تپه های تاریخی در استان اردبیل مطالعه موردی محوطه خرمن یئری نیر

مهران منتشری

تاکنون گزارش مستقل و جامعی درباره معرفی و بررسی ویژگی های محوطه باستانی خرمن یئری شهرستان نیر در استان اردبیل به دست داده نشده است. در این پژوهش نتایج بررسی سطحی در محوطه خرمن یئری نیر که در بهار سال 1393 توسط نگارنده صورت گرفته است، ارائه می شود. تپه باستانی خرمن یئری در روستای بوران شهرستان نیر قرار دارد. تا به حال گمانه زنی، بررسی باستانشناختی، کاوش و… در این محوطه صورت نگرفته و در منابع مکتوب تاریخی نیز چندان ردی از آن نمی توان گرفت. با این حال فقط از طریق بررسی باستان شناختی و توصیف معماری می توان به روشن کردن زوایای تاریک گذشته آن امید داشت. بخش عمده گزارش حاضر با تمرکز بر روی ویژگی های خاص این محوطه، موقعیت قرارگیری، فرم های سفالی و مشخصات آن ها تدوین شده است. هدف از این تحقیق، معرفی و بررسی تپه باستانی خرمن یئری است و در آن سعی شده با استفاده از روش بررسی سطحی، مستندنگاری داده های سفالی و بررسی ویژگی های معماری به سوالات از قبیل زمان استقرار و استفاده از این مکان و در نهایت چیستی کاربری پاسخ داده شود.

بررسی میزان تاثیرگذاری معماری اورارتو بر معماری هخامنشی ( نمونه موردی کاخ آپادانای شوش )

امیر اکبری / آمنه سادات فتاحی معصوم

اورارتو نام تمدنی است که در غرب آذربایجان امروزکه حدود 1000 سال ق.م. قدرت گرفت. این تمدن همزمان با آشوری‌ها در شمال عراق و تمدن عیلام نو در غرب ایران بود. بیشتر اطلاعات از تمدن اورارتو، از نوشته ‌های آشوری است. سلطنت اورارتو در قرن 8 ق.م. از بین رفت و باقیمانده آن، به زیر قدرت مادها در آمد. آنان قومی مبتکر، خلاق و آبادکننده بودند. اورارتوها در سرزمینی که در زمان قدرت آنها از ساحل باختری دریای خزر تا سوریه کنونی گسترده بود؛ شهرها، کاخ ها، دژها و معابد متعدد ساختند، تاکستان ها و باغ های میوه به وجود آوردند.آنها برای تأمین آب مورد نیاز، نهرها وکانال های بسیاری حفر کردند و در فلزکاری نیز سرآمد اقوام آن ادوار بودند. به نظر می رسد به دلیل همجواری مادها و پارس ها به مدت دویست سال با اورارتو و در ادامه به دست گرفتن قدرت توسط پارس ها، آنها بسیاری از روش ها و شیوه های ساخت بناها را از اورارتوئیان الگوبرداری کردند و در ایجاد بناهای پرشکوه خود همچون آپادانای شوش و تخت جمشید از آن بهره جستند. این مقاله سعی دارد ابتدا نگاهی به تاریخ و معماری اورآرتوئیان داشته باشد و سپس با بررسی کاخ آپادانای داریوش در شوش، بر مبنای روشی تحلیلی-تطبیقی، میزان تاثیرگذاری تمدن اورارتو در معماری دوره هخامنشیان مورد بررسی قرار دهد. نتایج نشان می دهد اگرچه هخامنشیان از تمامی تمدن های پیشین خود در ساخت بناهای باشکوه بهره جستند، اما در این میان نقش اورآرتو پررنگ تر است. نقشی که کمتر از آن یاد می شود.

بررسی باستان شناختی نظام آبیاری اورارتو

حسین علیزاده / علیرضا هژبری نوبری

دانسته های ما از شیوه های آبیاری دنیای باستان بسیار اندک است و در ارتباط با نظام آبیاری بسیار توسعه یافته اورارتو ( نیمه نخست هزاره ‏‎i‎‏ ق . م ) نیز ، اطلاعات موجود براساس بررسیهای باستانشناختی سالیان اخیر است . مطالعاتی که روی شبکه های آبیاری اورارتویی از قبیل سدها ، دریاچه های مصنوعی ، آب انبار و کانالها انجام شده نشان می دهد که این تاسیسات در منطقه کوهستانی و پر برف شرق آناتولی با حمایت و توجه ویژه دولت اورارتو احداث شده و نه تنها باعث انسجام و تثبیت نظام حکومتی بوده بلکه سبب به وجود آمدن تمدنی با شکوه بر پایه آبیاری نیز شده است . دولت اورارتو به آبادانی و انجام کارهای عمرانی ، آبیاری در همه نقاط سرزمین خویش توجه داشته است . امروزه با توجه به تقسیم این سرزمین در بین چهار کشور ترکیه ، ایران ، ارمنستان ، آذربایجان ( نخجوان ) انجام مطالعات هماهنگ در این زمینه عملی نیست . بهترین روش برای شناخت دقیقتر نظام آبیاری اورارتو این است که باستانشناسان این کشورها هر کدام به طور جداگانه بر روی شیوه های آبیاری این دوره کار کرده و سپس حاصل این پژوهشها در قالب یک اثر کلی ارائه شود. در مجموع با توجه به پژوهش انجام شده می توان گفت که شیوه های اورارتو تحت تاثیر عوامل متعدد طبیعی ، اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی رشد نموده و با گذشت زمان تکنیک ها و فنون معماری ( قابل استفاده برای گاهنگاری ) احداث تاسیسات آبیاری از پیشرفت قابل توجهی برخوردار شده است و فعالیت آبرسانی برخی از آنها بعد از گذشت هزاران سال نشاندهنده توجه به اصول علمی در احداث آنها بوده است .

تمدن اورارتو در آذربایجان ایران

حمید خطیب شهیدی

جنبه های سازمانی تولید برنز در اورارتو

راینهارد برنبک

دیسک مفرغی کتیبه دار افسار اسب اورارتویی در موزه باستان شناسی آذربایجان شرقی

مریم دارا

مطالعات آزمایشگاهی استحکام بخشی سنگ افراشته های محوطه باستانی شهر یئری مشکین شهر با سه ماده پارالوئیدB72، رزین اپوکسی و فناوری نانو

مهدی رازانی / لیلی نعمانی خیاوی

معماری اورارتو 1

ولفرام کلایس / غلامعلی همایون

معماری اورارتو 2

ولفرام کلایس / غلامعلی همایون

معماری آلتین تپه در عهد اورارتو

بهمن فیروزمندی

مناطق تحت سیطره حکومت اورارتوها و کتیبه های اورارتویی در ایران

حمیده بحرانیان

نگاهی به معماری دفاعی اورارتو

علیرضا هژبری نوبری

شهر یئری

گزیده کتاب

پایان‌نامه‌های وابسته:

مقاله‌های وابسته:

مطالب مرتبط

آتشکده اسپاخو

آتشکده بالاده

آتشکده کوسان