معماری سلوکی
مقاله های وابسته
اهمیت سرزمین ماد بزرگ در تحولات ایران در دوره یونانی مآبی
حمیدرضا پیغمبری
تمرکز مطالعات تاریخی درباره دوره پرتلاطم و کمتر شناخته شده حاکمیت مقدونیان در ایران عمدتا بر مناطقی چون پارس و پارت بوده و اوضاع مناطق دیگر از جمله ماد مبهم و ناشناخته مانده است. این در حالی است که سرزمین ماد همواره یکی از بخش های مهم در قلمروهای پادشاهی ایران باستان بوده است. این مقاله تلاشی است برای پاسخ به این پرسش که این منطقه چه نقشی در تحولات دوره مورد نظر ایفا کرده است. بررسی منابع تاریخی و مدارک و شواهد باستان شناختی و تحلیل استعداد بالای اقتصادی و جغرافیایی ماد نشان دهنده استمرار جایگاه اداری این سرزمین در دوره اسکندر و جانشینانش در ایران است. با این که ماد کوچک (آذربایجان) به سرعت حکومتی مستقل یافت، اما ماد بزرگ مورد توجه دولت مرکزی مقدونی قرار گرفت و همدان پایتخت ساتراپ های علیا به شمار می رفت. با این حال، در این دوره تحولات بزرگ و تاثیرگذاری، مانند قیام برای کسب استقلال به رهبری بارواکس مادی و شورش های بزرگ ساتراپ های مقدونی، در این شهر رخ داد و سرانجام با همکاری اشکانیان در اخراج سلوکیان از ایران نقشی اساسی ایفا کرد. بنابراین، به نظر می رسد که برداشت رایج از جریان استقلال ایران در این دوره نیاز به بازبینی داشته باشد.
بازتاب هلنیسم در معماری اشکانیان
رضوان اعتمادزاده
عصر طولانی حکومت اشکانیان یکی از دوران های ناشناخته تاریخ ایران محسوب می شود که می توان از آن به عنوان تاریخ تاریک ایران زمین نام برد. . یکی از ویژگی های اشکانیان این بوده که سعی می نمودند اصول فرهنگی، هنری، اعم از معماری و . . . را از اقوام و حکومت های دیگر اقتباس نمایند به همین دلیل از سلوکیان پیروی نمودند. انعکاس عصرتمدن و فرهنگ یونانیان و سلوکیان در آیینه سیاست و مدیریت دوران اشکانی بازتابی روشن و غیرقابل انکار دارد.
بررسی تاثیر هلنیسم بر ساختار شهر ایرانی در دوره سلوکیان و تبیین ویژگیهای شهرسازی آن
حمیدرضا بذرگر / محمد حسین رستمی / سیده فاطمه حسینی / ملیکا سلطانی
پس از زوال امپراتوری هخامنشی توسط اسکندر مقدونی، وی در جهت تداوم فرمانروایی و تحکیم حکومت خود، شهرهای نوبنیاد متعددی را بنا کرد که آنها را اسکندریه میخواندند. ساخت این شهرها، مهاجرت یونانیان و مقدونیان را به دنبال داشت که سبب امتزاج بزرگی از فرهنگهای غربی و شرقی آن روزگاران شد که در نهایت منجر به شکل گیری شهر پارسی- هلنی گردید که تاثیرات عمدهای بر ساختار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مردمان آن نواحی به وجود آورد. جانشینان اسکندر، سلوکیان نیز برای اداره قلمرو پهناور خود و به پیروی از سیاست های اسکندر شهرهایی را در ایران، بین النهرین، سوریه و آسیای صغیر احداث یا تجدید بنا نمودند. این پژوهش، با هدف بررسی سیاستهای شهرسازی اسکندر مقدونی و شهرسازی شهرهای سلوکی و تاثیرات آن بر زندگی مردم و تحلیل ساختار فرمی شهرها و کاربرد آنها در جهت بازشناسی شیوه شهرسازی این دوره انجام شده است. بدین منظور از روش مطالعات کتابخانه ای و اسنادی بر مبنای منابع اصیل و اولیه شهرسازی دوره سلوکی، متون مرجع، منابع تاریخی و تحقیقات استفاده شده است. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان میدهد که ساخت و سازمان فضایی شهرهای ایرانی در دوره سلوکیان غالبا دارای پلانهایی مربع شکل و شطرنجی با خیابانهای عمودبرهم است که عمدتا در کنار راه های ارتباطی و نقاط سوق الجیشی شکل گرفته و برخی دارای ورزشگاه، سالن تئاتر و بازار بودند که در آنها سنت های یونانی حفظ می شده است. شهرهای این دوره نسبت به دوره های قبل بهداشت بهتری داشتند و به دلیل ایجاد راه ها، بهسازی و نوسازی آنها سرعت در ارتباطات و حمل و نقل به عالی ترین درجه ی خود رسیده بود. در این دوره برای طراحی معابر و منازل، مقیاس انسانی مبنا قرار گرفت.
بررسی تغییرات معماری منطقه محلات از دوران سلوکی تا پایان دوره ساسانی
ندا خراسانی
شیوه شهرسازی و معماری از اصلیترین ارکان متعلق به یک حکومت یا دوره است که عوامل مختلفی بر شکل گیری و ساخت آن موثر است. در هر دوره از حکومتها، شاهد معماری خاص و منحصر به فردی و با ویژگیهای متعلق به همان دوره هستیم که معماری آن دوره را از دیگر دوره ها متمایز میسازد. منطقه محلات واقع در استان مرکزی، یکی از محوطه های مهمی است که از دوران سلوکی تا دوران اسلامی دارای استقرار بوده و در بعضی از این استقرارها آثار معماری نیز بر جای مانده است که با توجه به مطالعه ساخت و شیوه معماری بنا میتوان دوره های زمانی هر یک را مورد بررسی و تحلیل قرار داد. در این مقاله با توجه به مطالعات میدانی و کتابخانه ای به بررسی توصیفی- تحلیلی معماری منطقه محلات از دوران سلوکی تا پایان دوره ساسانی پرداخته شده است با توجه به مطالعات حاصل شده، منطقه محالت دارای آب و هوای مناسبی است که آن را از محوطه های دیگر متمایز میسازد و از دوره سلوکی تا پایان دوره ساسانی و همچنین دوره اسلامی دارای محوطه های بسیاری است که بعضی از این استقرارها، دارای آثار معماری است. باتوجه به آثار معماری یافت شده این محوطه، منطقه خورهه دارای اهمیت بسیاری در دوره سلوکی و اشکانی بوده و در دوره ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده گرفته است و اما در دوره ساسانی منطقه نیمور اهمیت بیشتری مییابد و بناهای ساسانی بیشتر در این منطقه قرار گرفته است. معماری بنای خورهه از سنگ میباشد و از آثار خشتی آن اثری بر جای نمانده است. اما در بناهای دوره ساسانی لاشه سنگ و مالت آهک در بناهای آتشکده ها و آجر و خشت در بنای قلعه، مورد استفاده قرار گرفته است.
بنیاد شهروندی در شهر فرنگ های ایران عهد سلوکیان
سید اصغر محمودآبادی / سید محین قائم مقامی
سقوط شاهنشاهي بزرگ هخامنشيان به دست اسكندرمقدوني و ياران او، پيامدهاي متفاوت، اما تعيين كننده اي را در آن سرزمين بنياد نهاد. از يك سو دوران كوتاه حکومت فاتح مقدوني (334-323 ق.م) و آرمانهاي ناتمام او براي ايجاد سرزميني مشترك بين ايرانيان و مقدونيان با اهداف هلنيستي و از سويي ديگر، نبرد هاي خونين و طولاني جانشينان او براي تسلط بر سرزمينهاي وسيع هخامنشيان، شرايطي را -بويژه در ايران باقيمانده از عهد دولت پارس- پديدار ساخت كه سرانجام چهره اي بسيار متفاوت تر از پيش به شرايط اجتماعي و فرهنگي جامعه مغلوب بخشيد. سلوكيان كه فاتحان مقدوني از فرات تا بلخ بودند، براي حاكميت بر ايران تغييرات عمده اي را در ساختار سياسي، اقتصادي فرهنگي مردمان منطقه فراهم ساختند كه درپاره اي از شرايط تفاوتهاي عمده اي با گذشته آن داشت. حضور بازرگانان و سپاهيان مزدور يوناني و مقدوني چهره تازه اي به آن جامعه بخشيد و به دنبال آن شهرهايي پديد آمدند كه به شدت با چهره گذشته شهرهاي آسيايي متفاوت گرديدند. آنگاه لزوما با تغييرات جديد، فرهنگ هاي جديد نيز پديدار شد و بزودي، آن شهرها به پايگاه هاي اقتصادي و فرهنگي سلوكيان فاتح مبدل گرديدند. آن شهرها-پوليس ها- كه در اين تحقيق به صورت اختصاصي شهر فرنگ ناميده مي شوند، با اقتدار فرهنگ هلنيسم، بزودي گسترش يافته و نه تنها سبب ساز توسعه اقتصادي منطقه گرديدند، بلكه به پايگاه هاي قدرتمندي براي حفظ نظام دولت سلوكيان مبدل شدند. مقاله پيش رو، در صدد است روند شهر نشيني را در آن شهرهاي نو ظهور و عوامل ايجاد و ماندگاري فرهنگ يوناني مآبي را در شهر فرنگ هاي ايران مورد توجه و تحقيق قرار داده، تاثير آن شهرها و تغييرات پديد آمده را در ساختار هاي جديد اجتماعي و تاريخي مطالعه نمايد.
تغییروتحول ساختار شهری شوش در دوره سلوکیان
حسن اسماعیلی
شوش كه اززمان هخامنشيان به عنوان يك يازپايتخت هاي آنان دوره اي ازرشدوشكوفايي اقتصادي و سياسي را اغاز كرده بود درزمان سلوكيان نيز همچنان اهميت خودرا حفظ كرد سلوكيان درراستاي سياست شهرسازي خويش و نيزاحياي مجدد برخي ازشهرهاي گذشته شوش را هم مورد توجه قرار داده و اين شهر را به سلوكيه اولايوس تغيير نام دادند بخاطر حضور بيشمار يونانيان درانجا سلوكيان به اين شهر استقلال داخلي داده بودند و نهادهاي فرهنگي و سياسي آن متناسب با فرهنگ يونانيان دراين شهر طراحي شده بود دراين شهر نظام شوراي شهري وجود داشت كه نمايندگان آن ازسوي مردم انتخاب مي شدند و شهر را داره مي كردند ازسوي ديگر موقعيت مناسب شوش براي كشاورزي و قرارگرفتن آن درمسير راه هاي تجاري و نزديكي به بنادر خليج فارس موجب شكوفايي اقتصادي اين شهر دردوره سلوكي و اشكاني گرديد نفوذوتاثير فرهنگ يوناني درشوش تا مدتها پابرجا ماند هدف ازاين تحقيق بررسي تغير و تحول درساختارشهري شوش دردوره سلوكيان و پيامدهاي حاصل ازآن دراين دوره مي باشد. به نظر نگارنده دراين دوره نوع جديدي ازساختارشهري با ماهيت خودگردان ازسوي سلوكيان درايران طراحي واجرا شد كه شوش هم ازجلمله اين شهرها بود اين مساله درروند توسعه شهرنشيني و ساختارآن درايران تاثيرگذاشت
جایگاه و عملکرد کلونی ها و پولیس ها در نظام اقتصادی سلوکی
میلاد جعفری گاوزن / حمیدرضا پاشازانوس / مجید منتظرظهوری
گستردگی قلمرو سلوکیان در شرق و نیاز آن به تسلط بر اتباع ایرانی، منجر به ایجاد پایگاه های حامی خود با مجبور ساختن اتباع یونانی-مقدونی به مهاجرت در درون سرزمین های شرقی شد. ساخت زنجیرگونه کلونی ها درطول مسیر های تجاری شرق و عملکرد سیاسی-اقتصادی آن ها سبب استحکام حکومت سلوکی و دوام بیشتر آن نسبت به حکومت اسکندر مقدونی شد. وجود کلونی های هلنیستی در آسیای مرکزی سبب شد تا جمعیت انبوهی از مهاجران یونانی-مقدونی به سوی این منطقه گسیل شوند که خود پنجره جدیدی به روی تجارت شرق به غرب باز کرد. مقاله حاضر، بر آن است تا با تکیه بر داده های باستان شناختی و متون تاریخی و به روش توصیفی-تحلیلی، نخست به روشن ساختن ماهیت شهرسازی سلوکیان و تفاوت کلونی ها و پولیس ها بپردازد؛ سپس علل ساخت و کاربرد کلونی ها در آسیای مرکزی و فلات ایران را شرح دهد. از آنجا که تمرکز پژوهش های گذشته بیشتر به نحوه ساخت و تجدیدبنای شهرهای سلوکی در سوریه و آسیای صغیر بوده است. پژوهش حاضر، سعی دارد تا بر این پرسش اصلی تمرکز کند که، هدف سلوکیان در ساخت کلونی ها و شهرهای مختلف چه بوده است؟ فرضیه تحقیق آن است که سلوکیان علاوه بر استفاده نظامی از این شهرها، به استفاده اقتصادی از آن ها نیز می اندیشیدند؛ چراکه جایگاه این کلونی ها که بعد ها به شهرهای بزرگ تبدیل شدند، درطول جاده های تجاری شرق بوده است که خود بر نقش اقتصادی آن ها افزوده است.
خلیج فارس در زمان سلوکیان و اشکانیان
عباس عاشوری نژاد / حیدر غلامی
سیاست شهرسازی سلوکیان در سرزمین های مفتوحه
مهرناز بهروزی
سلوکيان که پس از مرگ اسکندر در متصرفات شرقي امپراتوري وي به قدرت رسيدند، براي اداره ي اين قلمرو پهناور، نياز به عناصري داشتند که بتوانند در مواقع ضروري بر آن ها تکيه کنند. پادشاهان اين سلسله براي تحقق اين هدف، شهرهايي را در سراسر سرزمين هاي مفتوحه، از جمله ايران، بين النهرين و سوريه احداث يا تجديدبنا نمودند. احداث اين شهرها تغييرات عمده اي را در ساختار اجتماعي، سياسي، فرهنگي و اقتصادي مردمان آن نواحي به وجود آورد. اين شهرها متناسب با فرهنگ يوناني ساخته شدند و حضور بازرگانان و سپاهيان يوناني و مقدوني موجب شد تا تفاوت عمده اي با شهرهاي گذشته داشته باشند. هدف اين تحقيق پاسخ به اين پرسش ها است که سياست شهرسازي سلوکيان در سرزمين هاي مفتوحه تابع چه عواملي بوده است و از سوي ديگر اين سياست چه تأثيري بر زندگي مردم ساکن در سرزمين هاي مزبور داشت؟ دليل اصلي ساخت شهرهاي جديد توسط دولت سلوکي چه چيزي بوده است؟ با بررسي اين سياست به نظر مي رسد با احداث شهرهاي جديد مردم اين شهرها تحت تأثير اهداف دولت سلوکي قرار مي گرفتند. اين پژوهش به روش کتابخانه اي و برمبناي متون مرجع، منابع تاريخي و تحقيقات صورت گرفته در اين زمينه و نيز با تحليل مطالب به روش علمي و استدلال منطقي مباحث متناقض مورد بررسي و مقايسه قرار گرفته است. يافته هاي تحقيق حاکي از آن است که هر چند سلوکيان با هدف سلطه ي اقتصادي، سياسي، اجتماعي و اشاعه ي هلنيسم اقدام به شهرسازي در سرزمين هاي مفتوحه نمودند، اما در درازمدت به جز در مواردي اندک به اين هدف نرسيدند و مي توان اذعان داشت که فرجام آن براي سلوکيان موفقيتي در پي نداشت. مردم اين شهرها هرگز نتوانستند حال و هواي شرقي خود را فراموش کنند و با مقاومت در همه ي ابعاد و هم چنين ميل و علاقه ي آنان به فرهنگ بومي و تجربيات نياکانشان، بعداز گذشت سال ها به حالت اول خود برگشتند.
سیمای ایران در دوره های هلنیستی و اشکانی از نگاه یونان و روم : تثبیت دریافت ها و برساخت های غرب از شرق
بهرام روشن ضمیر
By the fall of the Achaemenids, Greek cultural heirs came to power. However, rather than Hellenistic antithesis for the Achaemenid thesis, we are confronted with an Eastern-Western synthesis. This article deals with a very new concept in the context of the post-Alexandrian period called Persianism or Achaemenidism. Cruel oriental despotism, legendary luxury, excessive sexual pleasure and the enjoyment of innumerable pleasures are repetitions of the old stereotypes we see in the Roman image of the Iranians. The Romans’ perception of the east, especially during the empire, seems to be more deliberate and ideological than imaginative. At that time, it was necessary for the writers to rewrite the glorious history of the Greeks and Greek dialectic between Hellenism and eastern barbarism. Cicero, the foremost Roman thinker, first put forward the idea of the separation of the East and West and called it the will of the gods. He is to be considered the father of the metaphors of oriental and occidental in the history of the mentalities. Using the stereotypes of Augustus, the propagandist machine evolved its discriminatory view of the “Oecumenes” (civilized world) and introduced “Orbis Alius” (the alien world) to the humble Orbis Romanus (Roman Empire).
شهر سلوکیه نمادی از تاثیر هنر قوم یونانی در معماری و شهرسازی دوره سلوکیه و اشکانیان در ایران
جواد چوپانیان / حسن اسماعیلی
سلوکوس نیکاتور که بعد از مرگ اسکندر در ایران به قدرت رسید، شهر سلوکیه را در سال 307 ق.م در جانب غربی رود دجله و در برابر بابل- درمحلی که شهر اپیس باستانی واقع بود- بنا کرد. از این زمان به بعد، شهر مذکورجایگاه خود را به عنوان پایتخت سلوکیان در متصرفات شرقی آنها تثبیت نمود. موقعیت جغرافیایی خاص سلوکیه یعنی قرارگرفتن در بین النهرین در ساحل دجله و درتلاقی جاده های مهم که آسیای مرکزی و ایران را به آناتولی و سواحل مدیترانه متصل می ساخت و نیز استقرار سکنه یونانی و غیریونانی در این شهر که دارای مهارت و توانمندی های اداری و هنری و تجاری بودند، به همراه برخورداری از ضرابخانه و کارگاه های تولیدی و زمین های حاصلخیزکشاورزی در پیرامون آن، موجبات رونق و شکوفایی اقتصادی این شهر را فراهم آورده بود. در عین حال، سلوکیه یک دولت شهر و شهری خودگردان به شمار می آمد و اختیار امور سیاسی و اداری آن در دست شورای شهر بود. نحوه مواجهه نظام سیاسی اجتماعی ایران با تاثیرات هلنیستی برآمده از شکل گیری شهرهای یونانی نشین نظیر سلوکیه به عنوان مساله اصلی پژوهش حاضر تلقی می شود. این مقاله می کوشد تا با تکیه بر منابع دست اول تاریخی و یافته های باستان شناختی، ضمن مطالعه نحوه تاثیرگذاری متقابل تمدن های هلنی و ایرانی درفرایند تکوین شهرسلوکیه و پیامدهای حاصل از آن، جایگاه این شهر باستانی را از زمان تاسیس تا زوال بررسی کند.
شهرهای سلوکیان در سواحل خلیج فارس و جنوب ایران
حسن اسماعیلی
اسکندر مقدوني پس از غلبه بر شاهنشاهي هخامنشيان جهت تحکيم و تداوم فرمانروايي خويش در مناطق تسخير شده، شهر هايي را تاسيس کرد که در آن شمار زيادي از مقدونيان و يونانيان ساکن شدند. سلوکيان هم اين سياست را ادامه دادندو شهر هاي جديدي در مناطق مختلفي همچون ايران، بين النهرين، سوريه و آسياي صغير، جهت مهاجرت و اسکان يونانيان تاسيس کردند. سواحل خليج فارس به خاطر موقعيت جغرافيايي، سياسي و تجاري خود براي سلوکيان حائز اهميت بود به همين جهت آنها شهر انطاکيه در محل بوشهر کنوني را بناکردند. همچنين شهر مهم ايکاروس (فيلکا) و خاراکس اسپاسينو هم از مراکز مهم تجاري سلوکيان در خليج فارس بودند. دراين مقاله به شهرها و ماندگاه هاي مهم سلوکي در جنوب ايران و سواحل خليج فارس بر اساس منابع تاريخي و اسناد باستان شناسي اشاره شده است.
عکس های جدید
عکس های قدیمی
تندیس های سلوکی
