پنج دری فرهنگِ بزرگِ سخن، «پنج‌دری»: اتاقی که در یک ردیف، پنج در معمولاً رو به حیاط دارد و بیشتر به عنوان مهمان‌خانه از آن استفاده می‌شد. لغت‌نامه‌ی دهخدا، «پنج‌دری»: اتاقی که پنج در یک سو (معمولاً رو به صحن) دارد.|| این نوع بنا سابقاً بیشتر معمول بوده. گزیده‌ی کتاب: فرهنگ مهرازی / علی محمد رنجبر کرمانی / ندا رفیع زاده / بیژن سرشکی اتاغ پنج دری:اتاغی که پنج درگاه رو به میانسرا (حیاط) داشت و در خانههای کهن بیشتر برای پذیرایی از مهمان از آن بهره می‌بردند که در خانههای کوچکتر کارکرد اتاغ نشیمن را داشته است. اتاغ شاه نشین :اتاغی که دارای شاه نشین است. اتاغ پنج دری. گزیده‌ی کتاب: سیر تحول معماری ایران / غلامرضا نعیما خانه بروجردی ها / ایوان جلوی این بخش یا نمائی شاخص و بلند در جلوی حجم پرهیبت سقف تالار خود نمایی می‌نماید. مجموعه این عناصر باد و بادگیر در دو سوی این جبهه اهمیت این بخش خانه را به مخاطب تازه وارد گوشزد می‌نماید و حوض طویل و کشیده میان حیاط و باغچه‌های دو سوی آن نیز به شکوه این منظره می‌افزایند، سرداب بزرگ خانه در زیر این بخش واقع شده و ورودی آن بر محور حیاط و در زیر ایوان اصلی واقع است. مجموعه واقع در جبهه شمالی دارای یک تالار پنج دری با شاه‌نشین است که یک مهتابی در جلوی خود دارد و بادگیری هم در پشت آن دیده میشود. فضای داخلی تالار دارای تزئینات گچ‌بری است. دو اتاق سه دری کوچک در دو سوی مهتابی قرار دارند که در مقایسه با تالار و فضاهای طرفین آن از ارتفاع کمتری برخوردارند و ترکیب حجمی خاصی را به وجود آوردهاند. مقاله های وابسته: بررسی عملکرد حرارتی مصالح و فرم اتاق های پنج دری فضاهای زمستان نشین خانه های سنتی یزد و ارائه پیشنهادات در جهت کاهش مصرف انرژی طیبه یازرلو در سال های اخیر ،توجه به بارهای گرمایشی و سرمایشی در طراحی ،بهسازی و اجرای سیستم هتای ستاخ و ستاز بته من تورکاهش هزینه های اقمصادی و اسمفاده حداقل از سیسم های فعال ،جه تأمین آسایش حرارتی برای ساکنان ،به مسئله ای بسیار مهتبدیل شده اس .از طرفی پوسمه ساخممان )جدارهای کدر و نورگذر( به عنوان واسطهء اصلی بین فضای درون و بیرون ،نقشی اساستی در کنمرل شرایط محیطی و تأمین آسایش حرارتی ساکنان ساخممان ایفا می کند .بررسی این امر که مصالح و سیسم ساخ و ساز بته کار برده شده در ساخممان های سنمی اقلی گرم و خشک ایران تا چه حد آسایش حرارتی ساکنان خود را فراه متی کترده انتد و نیتز مصالح و سیسم های ساخ و ساز جدید تا چه حد می توانند سبب بهبود آن شوند ،پرسشی اس که این تحقیق در پی پاست بته آن اس .این تحقیق با اسمفاده از نرم افزار انرژی پلاس ،به محاسبهء بارهای گرمایشی و سرمایشی در یک زون حرارتی مسکونی ستنمی در شهر یزد می پردازد و مواردی از قبیل تأثیر فرم معماری اقلیمی بتر آستایش حرارتتی ،جتنخ ،تتوام و جترم حرارتتی جتدار ،تأثیر جدارهای نورگذر و اهمی وجود فضاهای کنمرل نشده را بیان می کنند . بهینه سازی اقلیمی فضاهای تابستان نشین در دانشکده هنر و معماری یزد نمونه مورد مطالعه: آتلیه پنج دری حیاط لاریها محمد محمدی / شیدا اعتمادی / محمد حسین آیت اللهی معماری سرزمینهای کویری در پاسخ به شرایط محیطی و اقلیمی خاص خود، استعداد خاصی در متعادل سازی حرارتی بدون کاهش منابع طبیعی و با کمترین دخالت در محیط اطراف فراهم آوردهاند. خانههای سنتی شهر یزد نمونه بارزی از این نوع فضاهای زیستی هستند که با نگاه ویژه بهاصول سیستمهای غیرفعال خورشیدی، به همسازی مناسبی با محیط طبیعی دست یافتهاند. اما با تغییر کاربری بسیاری از این خانهها نحوهکارکرد فضاها و چگونگی مصرف انرژی طبیعی در آنها دستخوش تغییراتی شده است. یکی از این موارد، تغییر کاربری خانه لاریها در مجموعه هنر و معماری یزد است. به دلیل نیازهای آموزشی دانشکده، فضاهای موجود در این خانه فارغ از موقعیت قرارگیری و میزان بهرهبری از انرژی خورشید در فصول مختلف، در تمام طول سال مورد استفاده قرار میگیرد و اغلب منجر به مصرف بیش از حد انرژیهای تجدید ناپذیر میشود.بنابراین مدیریت جذب، ذخیره و کنترل انرژی با توجه به نحوه اشغال و کارکرد فضاها، در جهت استفاده حداکثری از انرژیهای تجدیدپذیر و استفاده حداقلی از انرژیهای تجدید ناپذیر ضرورت مییابد. از این رو با توجه به گستردگی این امر پژوهش حاضر با رویکرد مدیریت و برنامهریزی جهت جذب تابش به عنوان یکی از چهار عامل اقلیمی، بهبررسی موردی فضای تابستانی پنج دری در زیرزمین خانه لاریها و ارائه راهکار در جهت خودکفاسازی آن در فصل زمستان میپردازد. روش این پژوهش مبتنی بر مطالعات کتابخانهای و تحقیقات میدانی است و رویکرد توصیفی – تحلیلی دارد که به منظور تحلیل وضعیت موجود و کنترل دستاوردهای آن از نرمافزار اکوتکت استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که علاوه بر بکارگیری تعدادی راهکار کلی که برای این نوع فضاها در همه خانهها عمومیت مییابد، راهکار معرفی شده در راستای رویکرد اصلی پژوهش میتواند نیازهای فضاهای تابستاننشین در زمستان به وسایل گرمایشی را به حداقل رسانده و حتی از بین ببرد
