کنیسه / کنشت گزیده‌ی کتاب: معماری ایرانی / محمد کریم پیرنیا / غلامحسین معماریان یهودیان در اصفهان و همدان و دیگر جاهایی که در آن زندگی می‌کرده‌اند کنشت‌هایی را بر پایۀ معماری خودشان ساخته‌اند ولی ما در ایران یک ساختمان کنشت که از دید معماری شایان توجه باشد، نداریم. تنها یکی از دو آرامگاه از یهودیان هست که در گذر زمان به یک ساختمان اسلامی تبدیل شده‌اند. یکی از نمونه‌های ساختمانی در پشت ایوان پیر بکران، آرامگاه «استرخاتون» و نمونۀ دیگر در همدان، آرامگاه «استر و مُردخای» است. برخی بر این باورند که آنجا آرامگاه استر، زن خشایارشاه بوده که بی‌گمان این نادرست است چون ساختمان آن در زمان ایلخانان مغول ساخته شده است. گزیده کتاب: تاریخ کلیسای قدیم در امپراطوری روم و ایران / ویلیام مک الوی میلر / علی نخستین کنایس یهود در تمامی شهرها و قراء پیدا می‌شد چنان‌که امروزه مساجد در همه جای ایران پیدا می‌شود، و در این کنایس کلام خدا در هر شنبه قرائت شده و بیان می‌گردید. امور شرعی نیز در آنجا رسیدگی می‌شد. در هر کنیسه یک هیئت پرسبیترها یعنی مشایخ کنیسه بودند که به امور کنیسه رسیدگی می‌نمودند. در کنایس بزرگ‌تر یک مدیری نیز از برای این هیئت پرسبیترها تعیین می‌شد که رئیس کنیسه محسوب می‌گردید. همچنین یک عده دیگری نیز بودند که به امور جمع‌آوری پول و تقسیم صدقه رسیدگی می‌کردند. در ابتدا یهودیانی که مسیحی می‌گردیدند یا در کنایس سابق مانده و یا شاید کنایس علیحده‌ای از خود تشکیل می‌دادند (یعقوب 2: 2). اما بعد از شهید شدن استیفان اغلب مسیحیان از کنایس یهودی بیرون رانده شدند و برای ایشان لازم گردید که مجامع مسیحی برای خویش تهیه نمایند.