حسینیه گزیده ی کتاب تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی در بسیاری از شهرهای اسلامی در مواقع خاصی مانند محرم، صفر و رمضان مراسم دعای روضه و سوگواری برگزار می‌شده است. این مراسم بیشتر در مکان‌هایی معروف به تكیه و حسینیه برقرار بوده است. به طور کلی تکایا و حسینیه‌ها مکان‌های محصوری بودند که در مسیر گذرگاه‌های اصلی شهرها قرار داشتند. از این مکان‌ها بویژه در ایام سوگواری – خصوصاً محرم – برای مراسم تعزیه‌خوانی، شبیه‌خوانی، پرده‌خوانی و سینه زنی استفاده می‌شد. در این ایام مكان را سیاه‌پوش کرده، آن را با طوق و نخل و علامت و کتل آذین می‌کردند. مصلی اغلب در خارج از شهرها قرار داشت و برای اقامه نماز عید فطر و قربان از آن استفاده می‌شد. اینگونه بناها دارای طرح و نقشه خاصی نبودند و با توجه به مکان‌های شهری و عمومی در گذرگاه‌ها، میدان‌ها و راسته بازارها ساخته می‌شدند. همچنین این مکان‌ها فاقد تزیینات معماری بودند (مانند امیر چخماق یزد، پهنه و ناسار سمنان و گذر حاجی محله کاشان). گزیده‌ی کتاب: فرهنگ مهرازی / علی محمد رنجبر کرمانی / ندا رفیع زاده / بیژن سرشکی جایگاهی در میان برزن شهرها و روستاها برای گردهمایی مردم سوگوار که بیشتر به هنگام سوگواری برای پیشوای سوم شیعیان حضرت امام حسین (علیه السلام) در سالگرد رویداد کربلا و گاه برای دیگر زمان‌های سوگواری در سال به کار می‌رود. حسینیه جایی دیواربَست (محصور) است که به هنگام سوگواری سیاه پوش شده و با چادر پوشیده می‌شود. برخی حسینیه‌ها دارای ساختمانی با اندام‌های ویژه هستند که دارای شبستانی برای سوگواری و سینه‌زنی و اندام‌های دیگر برای پذیرایی از مردم سوگوار می‌باشند. از بیشتر آنها در روزهای دیگر سال نیز بهره می‌برند. برخی ساختمان‌های همگانی مانند مسجد، تکیه و حسینیه، گرمابه، آموزشگاه (مدرسه)، بیمارستان (دارالشفاء)، چایخانه (قهوه‌خانه)، آب‌انبار و… که همگی از اندام‌های بزرگ شهری هستند، برپایه نیاز، به بازار راه یافته و در جای‌های ویژه ساخته شده‌اند. گزیده‌ی کتاب: معماری تکایای ایرانی / الهه ذوقی حسینی در بوشهر مراسم در حیاط مساجد برگزار می‌شود…زنان در منزل شخصی یا بناهایی به نام ماتم‌خانه به عزاداری پرداخته سپس برای تماشا به مسجد می‌روند… در بندر لنگه با وجود غلبه جمعیت سنی، چندین حسینیه هست از جمله دوتا که به نام‌های غضنفر و بنگی مربوط به دوره زندیه‌اند…از نظر تنظیم شرایط محیطی و نوع مصالح ساختمان حسینیه‌ها شبیه به مساجد است. به علت سرمای شدید از اواخر فصل پاییز مراسم… اغلب در ساختمان‌های محصور و سرپوشیده… انجام می‌گردد. در اردبیل چند حسینیه کوچک هست… در زنجان مراسم از جلوی تکایا آغاز و به تجمع در برابر یکی از دو امامزاده شهر تجمع می‌کنند. دشت‌های فلات : فرم و کالبد فیزیکی میدان، تکیه و حسینیه در حاشیه کویر به بهترین شکل ممکن نمود پیدا کرده است… که معمولاً در مرکز محله‌اند و در ایام محرم و صفر سیاه‌پوش می‌شوند… فضاها اغلب محصور، متقارن، مربع، مستطیل یا هشت گوش‌اند و در گرداگرد خود دیوار و سکو‌هایی دارند. دو فضای اصلی در بافت شهرک کویری زواره… به نام حسینیه بزرگ و حسینیه کوچک خوانده می‌شود که مجاور بازار و مسجد جامع و در هسته مرکزی شهرک و مسیر گذرهایی اصلی قرار دارند. فضاهای سرباز مخصوص ایام گرم است و بناهای آجری دوطبقه‌اند. برای فصول سرد سال از فضاهای سربسته مجاور استفاده می‌شود. میدان نقش جهان وسیع‌ترین میدان ایران است و یک تکیه بسیار بزرگ که کالبد فیزیکی و بدنه آن شبیه سایر تکایا و حسینیه‌ها در شهرهای کویری می‌باشد و داری تاقنماهایی در دو طبقه است. انجام مراسم عزاداری که در آن صاحب‌عزا حکمران شهر بوده است از جمله عملکردهای میدان می‌باشد. گزیده‌ی کتاب: مصالح شناسی سنتی / حسین زمرشیدی در شهر تاریخی ارگ بم کرمان که یادگاری از دوره ساسانی است و شامل بناهای گسترده و با ابهت حکام‌نشین با برج و باروهای اصولی بناها و تشکیلات نظامی با دژهای مقاوم و کنگره دار بناهای مسکونی عامه‌نشین و همچنین بناهای دیگری چون بازارها و بازارچه‌ها و دکاکین، نانوایی، بقالی، سبزی، فروشی، قصابی، عطاری، سلمانی، معامله‌گری، مسجد، حسینیه، زورخانه، یخدان (یخچال) و غیره می‌باشد گزیده‌ی کتاب: آشنایی با معماری اسلامی ایران / محمد کریم پیرنیا / غلامحسین معماریان در روستاها و شهرهای کوچک در هر کوی و برزنی میدانگاهی یا بنگاهی وجود داشت که همه کوچه‌های آبادی به آن متصل می‌شد، در کنار میدان یک گرمابه، یک خانقاه، یک مسجد و یک بازارچه می‌ساختند و بعدها اغلب میدانچه‌ها به حسینیه ای تبدیل شد که تکیه ای در کنار آن داشت و در مراسم مذهبی دسته‌ها و گروههای عزادار یا نمایشگران مذهبی در آن گرد می‌آمدند و روزهای عادی مردم محل مایحتاج روزانه خود را از بازارچه مجاور میدان تهیه می‌کردند. کمتر مسجدی است که در کنار یا در پیش سردر آن وضوخانه‌ای (درست مانند پادیاوهای ایران پیش از اسلام) نیز نداشته باشد. به جز مساجد، امامزاده‌ها و حسینیه‌ها نیز اغلب دارای پادیاو و یا حوضخانه است. گزیده‌ی کتاب: ؟؟؟ / مقاله محیط طباطبایی … محل تعزیه خوانی و شبیه در آوردن را حسینیه میگویند که با تکیه و میدان سابق بی‌شباهت بود… و نیز همو در مورد موطن و مولد خود می‌گوید که “… قدیمتریں تعزیه در ایران حسینیه میدان بزرگ زواره موطن من در دوران سلطنت آتا محمد خان با اوائل فتحعلیشاه ساخته شده بود و شامل دو قسمت مجزای سر باز و سرپوشیده که به اقتضای فصول در یکی از آن در میدان هر ساله ایام محرم عزاداری برپا می‌شد و تعزیه می‌خواندند و شبیه در می‌آوردند…