معبد مهری

محوطه‌ی باستانی معبد مهر با مساحتی بالغ بر در روستای ورجوی از توابع مراغه قرار گرفته که معبد، گورستانی را شامل است. این مجموعه در 140 کیلومتری جنوب شرق تبریز و 6 کیلومتری قبل از ورود به مراغه در سمت جنوب آن دهکده‌ای مشاهده می شود که به لحاظ دارا بودن آثار تاریخی از دوران مختلف تا 3 هزار سال قبل، انسان را با دنیای باستان آشنا می کند.(شکاری نیری، 1385، 111). که محوطه شامل قبرستان، معبد و یک محوطه تاریخی است. و از نظر مختصات جغرافیای در فاصله 45 درجه و30دقیقه تا46درجه و37دقیقه طول و36درجه 52دقیقه تا37 درجه و38دقیقه عرض جغرافیایی (مروارید،1372،1)و ارتفاع 1275متری از سطح دریا قرار دارد. این مجموعه در سال 1356در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این مجموعه در 1353 توسط دکتر پرویز ورجاوند شناسای و کروکی آن توسط ایشان تهیه گردید. متاسفانه از آن زمان کاوش باستان شناسی در این محوطه صورت نگرفته است و تنها در بعضی از قسمت های محوطه آوار برداری صورت گرفته است.

مقاله‌های وابسته:

مطالعه و بررسی معماری دستکند ایران

یعقوب محمدی فر / اسماعیل همی ازندریانی

معماری دستکند گونه خاصی از معماری است که در آن هیچ مصالحی برای تولید فضا استفاده نمیشود و برخلاف اصول معماری متعارف مسائل ایستایی در این نوع معماری چندان مورد بحث نیست. این نوع معماری را می‌توان به نوعی تولید فضا از طریق ایجاد فضاهای منفی در بستر کوه و سنگ دانست که از ترکیب فضاهای پر و خالی متولد می‌شود و به نوعی پاسخگویی به نیازهای اقلیمی بشر است. فضاهای دلخواه در این نوع معماری با برداشتن توده صخرهای با روش کاستن از بستر اصلی خود به‌وجود میآید، بنابراین فضای مورد نظر به اشکال متفاوت می‌تواند ایجاد شود. این شاهکار معماری به گونههای متفاوتی در نقاط مختلف ایران زمین قابل مشاهده است. با توجه به مطالعات محدودی که در زمینه معماری دستکند انجام گرفته، نگارندگان در این نوشتار سعی بر آن دارند تا ضمن ارائه چیستی این نوع معماری بومی، به فلسفه و عوامل شکل‌گیری و گونهشناسی آن بپردازد تا زمینه مطالعاتی را برای محققان در این حوزه مطالعاتی به‌وجود آورد. روش تحقیق در این مقاله بر‌اساس فعالیتهای میدانی می‌باشد که شامل بازدیدهای میدانی است که از تعداد زیادی از مجموعه آثار معماری دستکند در نقاط مختلف ایران به‌عمل آمده، همچنین مطالعات کتابخانهای در راستای این موضوع نیز مکمل فعالیتهای میدانی بوده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که ایجاد مجموعه آثار معماری دستکند به عوامل متعددی از جمله شرایط اقلیمی و جغرافیایی، دفاعی و امنیتی، ماندگاری و جاودانگی، دینی و مذهبی بستگی دارد که در بستری از شرایط فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به‌وجود آمده است. همچنین معماری دستکند را به‌‌لحاظ شکل ظاهری (وضعیت قرارگیری)، فرم داخلی (نوع پوشش) فضاها و نوع کاربری (آیینی ـ تدفینی، اقامتی ـ سکونتگاهی و مخفیگاهی ـ پناهگاهی) می‌توان به‌صورت‌های مختلف تقسیم بندی نمود.

تحلیل ساختار منظر ستایشگاه‌های مهری

سارا پورعلی / محمد رضا نصیر سلامی / محمد منصور فلامکی

نگرش‌ بشر به آداب و آیین‌های مذهبی و ارزش و اهمیتی که برای آنها قائل بوده است، به بهترین شکل در معماری و هنر نمود پیدا می‌کند. در ایران باستان یکی از بارزترین و شکوهمندترین مبانی آیینی که فضا را شکل داده، باورهای مهرپرستان بوده است. پرداختن به آثار معماری و منظر ستایشگاه‌های این آیین و مکان برگزاری مراسم این کیش از آن جهت اهمیت دارد که باورها و سمبل‌های میتراییسم‌ با همة پیچیدگی معنایی در راز‌های آن، در هنر و معماری ادوار مختلف ایران و حتی پهنة گسترده‌ای از جهان نمود پیدا کرده است. تمایل وسواس‌گونه به مطالعة ستارگان و علم نجوم از اهم آموزش‌ها در حلقة یاران بود و بر همین اساس عموماً بررسی‌های انجام‌شده دربارة ستایشگاه‌های مهری‌دینان متمرکز بر معماری داخل مهرابه بوده و به محیط و منظر پیرامون آن پرداخته نشده است. هدف این پژوهش بررسی و شناخت منظر ستایشگاه‌های باستانی مهر براساس شواهد و بناهای موجودی است که تا به امروز متعلق به این آیین شناسایی شده‌اند. این تحقیق براساس روش پژوهش پیمایشی از نوع توصیفی
_تبیینی است. ابتدا با مطالعة شواهد و باورهای آیینی و تحلیل کتب و مقالات موجود و در نهایت با بررسی منظر مهرکده‌ها این نتیجه حاصل شد که علی‌رغم تغییر ساختار بنیادی مهرکده از شکل‌های غاری تا میتراییوم‌های زیرزمینی، به شکل پویا در همة گونه‌های مهرکده‌ها محور اصلی طراحی، منظر شبانه است.

مطالعه و شناخت معماری دستکند و با نگاهی ویژه بر آرایه های معماری

یاسر حمزوی / مهدی رازانی

معماری دستکند و زیرزمینی موسوم به «معبد وَرجووی» از بناهای شاخص در گونۀ معماری‌ مذهبی و دستکند در دامنۀ کوه آتش‌فشانی سهند است که در روستای وَرجووی از توابع شهرستان‌ مراغه، استان آذربایجان‌شرقی واقع‌ شده است. در منابع گذشته چندان به آرایه‌ها و تزئینات این اثر توجهی نشده و به‌طور کلی بسیاری از مطالعات پیشین، تکرار اطلاعات نخستین در رابطه با تاریخ، کاربری و حجاری‌های این معماری زیرزمینی هستند. باتوجه به این نکته که درمورد آرایه‌های معماری این مجموعه، تاکنون مطالعات تخصصی صورت نپذیرفته است، وجود تنوع آرایۀ معماری در این بنا، همچنین وجود شواهدی از کاربرد آرایه‌ها با مصالحی به‌جز سنگ در این بنا می‌تواند ازجمله یافته‌های این تحقیق باشد. از این‌رو هدف از ارائۀ این مقاله، بازشناسی و معرفی آرایه‌های معماری دستکند وَرجووی مراغه است که در همین‌راستا پرسش‌هایی از قبیل این‌که: در معماری دستکند وَرجووی به‌غیر از آرایه‌های حجاری‌شده در بدنه‌ها، چه شواهد دیگری از کاربرد آرایه‌ها با مصالح دیگر وجود دارد؟ آرایه‌های نویافتۀ جدید مربوط به چه دوره‌ای هستند؟ چگونه می‌توان ازطریق مطالعه در آرایه‌های معماری، به تدقیق بخشی از تاریخ استفاده و کاربرد بنا دست‌ یافت؟ مطالعات درراستای هدف مقاله براساس بررسی میدانی (کدگذاری و عکاسی از فضاهای معماری و بررسی دقیق و عکاسی از آرایه‌های معماری) و مطالعات کتابخانه‌ای جهت تدقیق اطلاعات به‌دست‌آمده انجام گرفت و در ادامۀ تحلیل محتوا صورت پذیرفت. درنهایت آرایه‌هایی ازقبیل اندودهای پوششی و تزئینی (ملات رنگی) و مقرنس‌کاری و همچنین خوشنویسی ثلث با استفاده از رنگ‌دانه در بنا برای اولین‌بار شناسایی گردید. موارد فوق نشان‌دهندۀ کاربرد بنا در طی دوره‌های مختلف است و می‌توان قدیمی‌ترین آثار و شواهد استفاده از گنبدخانۀ اصلی را در کاربری جدیدش در دورۀ اسلامی، به دورۀ ایلخانی نسبت داد.

اماکن مقدس با پیشینه نیایشگاه مهر

شهره جوادی

صخره ها و غارهای طبیعی، چارتاقی و اماکن غاری شکل زیرزمینی یا به اعتقاد بسیاری از نظریه پردازان و صاحب نظران مکان هایی در ارتباط با نیایش مهر (میترا) بوده اند وجود این اماکن در دل کوه و صخره یا در زیر زمین و غارها بازگشت به باورهای میترایی دارد که زاده شدن مهر از دل سنگ و صخر (یا طبق استوره ایران از نوری که از برهم خوردن دو صخره ایجاد شده (صاعقه) و سپس قربانی گاو در غار) بوده و نیایش ایزد در مکان هایی این چنین انجام می شده است. تاکنون مردم برجا مانده که در جوار غار، کوه، چشمه و درختان مقدس انجام می شود و بسیاری از آداب ایرانیان کهن را حفظ کرده است. از این رو می توان حضور باور و آیینی کهن را در گذر زمان شاهد بود و دگردیسی تفکر و رسوم ایرانی را در دوران اسلامی نیز پی گرفت. چنانکه امروز اغلب زیارتگاه های مسلمانان همانا نیایشگاه های دوران باستان بوده که تقدس خود را حفظ کرد، محل و مامن مردم و تکیه گاهی برای توسل و حاجت خواهی است.

امامزاده معصوم ورجووی مراغه معبد مهر پرستی ایرانی و نشان ها در معابد اروپایی

جواد نیری شکاری

آیین مهرپرستی یکی از قدیم‌ترین آیین‌های ایرانی است که‌ قدمت آن لا اقل به هزاره‌ی دوم قبل از میلاد می‌رسد.متون‌ زرتشتی کهن از مهر یا میترا نام می‌برد.همچنین،از مهر در کنار دیگر خدایان،در کتیبه‌های میخی متعلق به 0041 قبل از میلاد نام‌ برده شده است. براساس نظرات و نوشته‌های دانشمندان غربی،از جمله دکتر و رمازرن آلمانی،آیین مهرپرستی اواخر هزاره‌ی اول قبل از میلاد از ایران به اقصی نقاط اروپا راه یافته است.وجود معابد مهرپرستی‌ در کشورهایی مثل ایتالیا،آلمان،لهستان و حتی انگلستان حاکی از واقعیت این موضوع است. ویژگی عمومی معابد مهرپرستی این است که غالبا در دل‌ صخره‌ها کنده شده‌اند و معمولا در مکان‌های دور از دسترس و در نواحی کوهستانی واقع شده‌اند.به همین خاطر است که در بسیاری از موارد دور از چشم کنجکاو محققان باستان‌شناس قرار می‌گیرند. اینگونه معابد معمولا به نام مهرابه شهوت دارند که محرف‌ مهرآوه است و آوه به معنای گنبد است.مطالعه‌ی شکل‌های‌ معماری اینگونه معابد می‌تواند رازگشای پراکندگی گسترده‌ی‌ معابد صخره‌ای از ایران تا اروپا و حتی شبه قاره‌ی هند گردد. تمام معابدی که تاکنون در آذربایجان شناخته شده‌اند،گنبدی‌ شکل هستند.اینجانب در طول 01 سال،تعدادی از اینگونه معابد را مطالعه و بررسی نموده و با استفاده از تصاویر و نقشه‌ها،چنین‌ مکان‌هایی را مستندسازی نموده‌ام.مقایسه‌های انجام شده با معابد مهرپرستی اروپایی نتایج قابل ملاحظه‌ای را در برداشته است.

تحلیلی بر فضای آیینی محوطه‌ی معبد مهر ورجوی- مراغه

جواد نیری شکاری

آیین مهرپرستی یکی از قدیم‌ترین آیین‌های ایرانی است که‌ قدمت آن لا اقل به هزاره‌ی دوم قبل از میلاد می‌رسد.متون‌ زرتشتی کهن از مهر یا میترا نام می‌برد.همچنین،از مهر در کنار دیگر خدایان،در کتیبه‌های میخی متعلق به 0041 قبل از میلاد نام‌ برده شده است. براساس نظرات و نوشته‌های دانشمندان غربی،از جمله دکتر و رمازرن آلمانی،آیین مهرپرستی اواخر هزاره‌ی اول قبل از میلاد از ایران به اقصی نقاط اروپا راه یافته است.وجود معابد مهرپرستی‌ در کشورهایی مثل ایتالیا،آلمان،لهستان و حتی انگلستان حاکی از واقعیت این موضوع است. ویژگی عمومی معابد مهرپرستی این است که غالبا در دل‌ صخره‌ها کنده شده‌اند و معمولا در مکان‌های دور از دسترس و در نواحی کوهستانی واقع شده‌اند.به همین خاطر است که در بسیاری از موارد دور از چشم کنجکاو محققان باستان‌شناس قرار می‌گیرند. اینگونه معابد معمولا به نام مهرابه شهوت دارند که محرف‌ مهرآوه است و آوه به معنای گنبد است.مطالعه‌ی شکل‌های‌ معماری اینگونه معابد می‌تواند رازگشای پراکندگی گسترده‌ی‌ معابد صخره‌ای از ایران تا اروپا و حتی شبه قاره‌ی هند گردد. تمام معابدی که تاکنون در آذربایجان شناخته شده‌اند،گنبدی‌ شکل هستند.اینجانب در طول 01 سال،تعدادی از اینگونه معابد را مطالعه و بررسی نموده و با استفاده از تصاویر و نقشه‌ها،چنین‌ مکان‌هایی را مستندسازی نموده‌ام.مقایسه‌های انجام شده با معابد مهرپرستی اروپایی نتایج قابل ملاحظه‌ای را در برداشته است.

ساختارشناسی ملاط های تاريخی در آرايه های معماری و اندود داخلی معبد صخره ای ورجووی مراغه، ايران

مهدی رازانی / یاسر حمزوی

آیین مهرپرستی یکی از قدیم‌ترین آیین‌های ایرانی است که‌ قدمت آن لا اقل به هزاره‌ی دوم قبل از میلاد می‌رسد.متون‌ زرتشتی کهن از مهر یا میترا نام می‌برد.همچنین،از مهر در کنار دیگر خدایان،در کتیبه‌های میخی متعلق به 0041 قبل از میلاد نام‌ برده شده است. براساس نظرات و نوشته‌های دانشمندان غربی،از جمله دکتر و رمازرن آلمانی،آیین مهرپرستی اواخر هزاره‌ی اول قبل از میلاد از ایران به اقصی نقاط اروپا راه یافته است.وجود معابد مهرپرستی‌ در کشورهایی مثل ایتالیا،آلمان،لهستان و حتی انگلستان حاکی از واقعیت این موضوع است. ویژگی عمومی معابد مهرپرستی این است که غالبا در دل‌ صخره‌ها کنده شده‌اند و معمولا در مکان‌های دور از دسترس و در نواحی کوهستانی واقع شده‌اند.به همین خاطر است که در بسیاری از موارد دور از چشم کنجکاو محققان باستان‌شناس قرار می‌گیرند. اینگونه معابد معمولا به نام مهرابه شهوت دارند که محرف‌ مهرآوه است و آوه به معنای گنبد است.مطالعه‌ی شکل‌های‌ معماری اینگونه معابد می‌تواند رازگشای پراکندگی گسترده‌ی‌ معابد صخره‌ای از ایران تا اروپا و حتی شبه قاره‌ی هند گردد. تمام معابدی که تاکنون در آذربایجان شناخته شده‌اند،گنبدی‌ شکل هستند.اینجانب در طول 01 سال،تعدادی از اینگونه معابد را مطالعه و بررسی نموده و با استفاده از تصاویر و نقشه‌ها،چنین‌ مکان‌هایی را مستندسازی نموده‌ام.مقایسه‌های انجام شده با معابد مهرپرستی اروپایی نتایج قابل ملاحظه‌ای را در برداشته است.

مطالب مرتبط

آتشکده اسپاخو

آتشکده بالاده

آتشکده کوسان