ایرانیــــــــــــادبود

برترگزیده‌ تاریخ معماری ایرانزمین

آسباد

آس: دو سنگ به شکل استوانه که بر روی هم می‌گذارند. سنگ زیری ثابت است و سنگ رویی بر روی محور میله‌ای می‌چرخد و گندم و دانه های دیگر را خرد و نرم می کند
فرهنگ سخن دو سنگ به شکل استوانه که بر روی هم می‌گذارند. سنگ زیری ثابت است و سنگ رویی بر روی محور میله‌ای می‌چرخد و گندم و دانه های دیگر را خرد و نرم می کند
فرهنگ معین ( اِ.) دو سنگ گرد و مسطح بر هم نهاده که به وسیله آن غلات را آرد کنند. سنگ زیرین ساکن و سنگ بالایی متحرک می باشد.
لغتنامه دهخدا آس . (اِ) دو سنگ گرد و پخ برهم نهاده و زیرین را در میان میلی آهنین و جز آن از سوراخ میان زبرین درگذشته و سنگ زبرین بقوت دست آدمی یا ستور یا باد یا آب و بخار و برق گردد و حبوب و جز آن را خرد یا آرد سازد. آنچه را به دست گردد، دست آس و آسدست ، و آنچه را با آب گردد آب آس یا آسیاب یا آسیا و عرب طاحونه و ناعور و آنچه را بباد گردد بادآس و آسیاچرخ و آس باد و رحی الریح نامند،و آس بستور گردنده و نیز آس بزرگ را خرآس و ستورآس گویند و آس با شتر گردنده را عرب طحانه و طحون گوید.(السامی فی الاسامی ). و آس که بگاو گردد آن را گاوآس و دولاب و عرب منجنین و منجنون و عربه و دالیه گوید. رحی . طاحونه . رحا. طاحون . طحانه . مطحنه :
در تو ای گنبد امید و هراس گردش آس هست و گونه ٔ آس
سبز و خرم چو آسی اندر چشم باز بر فرق تیزگرد چو آس .
مسعودسعد.
فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی کوفتن، له کردن، در فصه چنین آمده ست که به یک روز کشت برآمد و خشک شد، دیگرروز بدروید…و پنجم روز آس کرد و ششم روز بپخت و هفتم روز بخورد ( قصص‌الانبیاء)

تارنماهای وابسته

آسباد
آسبادهای ایران، تنوع گونه و تحول تکنیک
آسباد های خراسان جنوبی
باد صد و بیست روزه
موسسه لغت نامه دهخدا و مرکز بین الملل آموزش زبان فارسی
میراث فرهنگی خراسان رضوی / شهرستان خواف
تارنمای میراث فرهنگی خراسان رضوی:
آس بادها از مواریث ارزشمند فرهنگي و بیانگر خلاقیت و ابتکار پیشینیان ما هستند. از دیرباز استفاده از نیروی باد برای به کار انداختن آسبادها معمول بوده است و در کشوری مانند ايران كه بيشتر ماده غذايي از تركيبات گندم بدست مي آيد ساخت وسیله ای برای خرد کردن گندم دارای اهمیت فراوان و نیاز مبرم مردم بوده است. که اين نياز در مناطق مختلف بسته به شرايط اقليمي به طرق متفاوت برآورده مي شده، وجود بادهاي موسمي در مناطق شرقي ايران اين اهميت را دوچندان كرده است. آسبادها چشم گيرترين تاسيسات سنتي در خواف و نشتيفان می باشند. مردم منطقه با توجه به قدرت و شدت بادهای مزبور نیاز به ایجاد آسباد را حس کردند و این بادها به طور قطع، انگیزه اصلی مردم مناطق شرقی ایران برای اختراع اسبادها بوده اند. در اقلیمی که آب فراوان بود انواع آسیاب های آبی و در مناطقی که وزش باد غالب بود، از آسباد استفاده می شده است. البته قبل از بکارگیری نیروی آب و باد، نیروی دست در آس های دستی (دستاس) و بعد از آن آسیای ستوری (خراس)، جهت خرد کردن به کار می رفت.

آسبادها به عنوان میراث بومی و شگردی صنعتی بیانگر توسعه ی فنی و دانش کاربردی پیشینیان ما در منطقه خواف می باشند و از سویی سازگاری مردم این مناطق با محیط زیست و از سویی دیگر توانایی آنها در بهره گیری از انرژی های پایدار طبیعی را نشان می دهند.در روزگار گذشته مردم شرق ایران با شکفتن نیازی که در زندگی روزمره وجودش را احساس می کردند ثمری به بار آوردند که جوابگوی این خواسته روزانه شدند و در جدال تن به تن با طبیعت پیروز شد و این نیروی لایزال (باد) را به نفع خود بکار گماردند و این ابتدائی ترین و مهم ترین نیاز بشر را که تولید نان بود باساختن و بکار انداختن آسبادها برآوردند. بیشتر محققین بر این باورند که مردم شرق ایران اولین بار از نیروی باد در اسبادها برای خرد کردن گندم و بالا بردن آب استفاده کرده اند. این صنعت از ایران به اروپا، چین، هند و مصر انتقال یافته است.امروزه محدوده ای که در آن آثار آسبادها قابل مشاهده است شامل سیستان، خراسان جنوبی، رضوی و بخش هایی از افغانستان می گردد. هر چند این سازه‌های کهن معماری ایرانی در گذشته نقش حیاتی در زندگی مردم داشته‌اند، اما امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی از رونق افتاده‌اند. با این حال ویژگی‌های معماری و فنی- مهندسی بسیار ارزشمندی در آن‌ها نهفته است که بر جنبه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مردم تاثیر گذارده اند و می‌توانند به عنوان میراثی از دانش نیاکان در بهره‌برداری مناسب از اقلیم و شرایط محیطی به نسل‌های آینده معرفی گردند و مورد حفاظت قرار گیرند. اصطلاح « آسباد » اصالتا واژه اي فارسي است كه از تركيب « آس » و « باد » حاصل شده است. در فرهنگ دهخدا در زير واژه « آس » چنين قيد گرديده:«دو سنگ گرد و پخ بر هم نهاده و زيرين را در ميان ميلي آهنين و …».

در دايره المعارف فارسي نيز در تعريف «آسباد»چنين آمده: « آسيايي كه وزش باد بر پره هاي بادگير آن موجب گردش چرخ هاي آن مي گردد براي خرد كردن غلات، بالا كشيدن آب از چاه و …».
از دير باز آس هایی كه با قدرت چارپايان (گاو و الاغ) به حركت در مي آمده و يا به وسيله دست مي چرخيده است در ايران وجود داشته اند. در كاوش‌هاي باستان‌شناسي در شهر سوخته، محوطه‌هاي زاهدان كهنه، تپه دهانه غلامان، سنگ‌هاي آسيای دستي زيادي به‌ دست آمده است. نخستین نوشته ای که از آسبادها ذکری کرده یک کتاب هندی قدیمی به نام آرتاساسترای کنتیلا (Arthasastra of Kantilya) است که در حدود 1400 پیش از میلاد نوشته شده است و قسمت هایی از آن مربوط به بالا آوردن اب است. البته اغلب مورخين و تحليل گران ايراني و غير ايراني مبنا و سابقه آسبادها در ايران را، قبل از استيلاي اعراب بر ايران دانسته و معتقدند كه در كشور شاهنشاهي ايران متداول بوده و حتی برخی پا فراتر نهاده و تکوین آنها را به 1700 سال قبل از میلاد مسیح منتسب دانسته اند. برخی از مورخین‌ نیز زمان پیدایش آسیاهای بادی را به دویست سال قبل از میلاد مسیح نسبت می‌دهند اما قدیمی ترین و موثق ترین مرجعی که وجود آسیاهای بادی را در قبل از حمله‌ اعراب به ایران، محرز می‌سازد ابن خلدون و مسعودي هستند .از اين گفته چنين برآيد كه در فلات ايران آسبادهايي فعال بوده اند و در قرون بعدي از آن جا به نقاط ديگر رفته اند.

آس باد، بنایی است شکل گرفته از خشت و گل. متشکل از دو واحد ساختمانی، شامل سالن اصلی آسباد در طبقه همکف و محفظه محیط چرخ و پره در پشت بام، ورودی طبقه همکف در جهت مخالف وزش باد قرار دارد و در حقیقت اتاقی است که در آن قطعات متحرک آسباد و سنگ های بزرگ و مدور قرار دارد و در نقطه ای دیگر از این مکان انبارک گندم و یا غله دیده می شود. بخش فوقانی آسخانه نیز شامل یک تیر عمودی و یک تیر افقی بر روی چرخ و پره می باشد. آسبادها معمولا در کنار هم و متصل به یکدیگر ساخته می شوند که یکی از دلایل آن مقاومت در برابر بادهای 120 روزه سیستان است. چرخش این آسبادها مستلزم باد قوی، مداوم و طولانی 120 روزه سیستان است که مناطقی از استان های خراسان به ویژه خواف تا نهبندان را در بر می گیرد.
علاوه بر وجود تعداد بالغ بر 40 واحد اسباد در نشتيفان خواف در ساير مناطق اين شهرستان از جمله شهر خواف و سنگان، روستاهاي براباد، تيزاب، خرگرد، مهراباد هنوز بقاياي اسبادها وجود دارد .بويژه در روستاي تيزاب آسبادي وجود دارد كه نسبت به ساير آسبادهاي منطقه و كشور داراي ويژگي منحصر بفردي است. ويژگي معماري آين اسبادها طوري مي باشد كه از هر سه بادي كه در منطقه در حال وزش بوده مي توانسته استفاده كند در صورتي كه ساير آسبادها بيشتر در هنگام وزش بادهاي 120 روزه قابل استفاده بوده اند.
آدرس: شهر نشتیفان 16 کیلومتری شهر خواف

فیلم‌های وابسته

آپارات / نحوه عملکرد آسبادها
آپارات / آسیاب بادی هزارساله ایران، آسباد
آپارات /آسیاب های بادی ( آسباد ) نشتیفان

کتاب‌های وابسته

 آخرین آسیابان شوشتر: گذری بر فرهنگ و ساز و کار آسیابانی در شوشتر / حسین احمدپناه / ناهید احمدپناه
آسباد / فرشید حیدری
آس‌بادهای شرق ایران / محسن مردانی / محمد معروف
آسبادهای نشتیفان واثرات اجتماعی آن /نوراحمد بلند اختر
آسیاب؛ معماری از یادرفته، با مروری بر معماری آسیاب‌های اصفهان / تارا رادی
آسیاب‌های ایران / سودابه ملك زاده
حفاظت از آس بادهای تاریخی سیستان با رویکرد گردشگری پایدار‮‬ ‏‫/ ‏‫ سحر رستگارژاله
خاطراتی از شوشتر و ساختار آسیاب‌هایش / حسین احمدپناه
سه رساله دراختراعات صنعتی . ساعت ، آسیا، دستگاه روغن کشی / تالیف محمد حافظ اصفهانی ؛ تصحیح تقی بینش
سیستان خاستگاه آسیاهای بادی در جهان / روابط عمومی دانشگاه زابل
شناخت جامع آسیابانی / سید حسین وزیری
فریاد آسباد / مختار مالداری
مرمت و احیای آسیاب‌ها (آسیاب میرمحمود خیرآباد) / صهبا قدوسی
مسجد سنگی و آسیاب سنگی داراب (بررسی تاریخی) / میرزا محمد حسنی
نشتیفان، شهر آسبادها: نماد تکنولوژی سنتی در شرق ایران / امير اكبری/ علی محمدی / محمد تیموریان.
فناوری و فرهنگ آسیاب‌ها در ایران / غلامحسین صالحی

اخبار وابسته

آسبادهای تاریخی نشتیفان
«آسبادهای خواف» برای ثبت جهانی مستند نگاری می شود
آسبادهای نشتیفان ، خواف ، خراسان رضوی آسباد ها یا آسیاب ‌های بادی نشتیفان خواف ا…
آسیاب بادی
حقایق آسیاب‌ بادی نشتیفان؛ شاهکار مهندسی عصر صفویه
خراسان رضوی| آسبادهای پارسی در راه ثبت جهانی؛ شهرستان نشتیفان مهد آسبادهای ایرانی
روند تهیه پرونده ثبت جهانی آسبادهای سه استان کشور آغاز شد
غول‌هایی که در باد می‌چرخند

عکس های جدید

نقشه‌ها

مقاله آسبادهای خواف بقراط نادری هنر و مردم

گزیده مقاله

آسبادهای خواف / بقراط نادری
1- پُل – pol – عبارت است از چوب‌هایی که با زدن شاخ و برگ آن حالت درختی خود را از دست می‌دهند و به صورت الوار درمی‌آیند.
2- سَرپُل – خَرپُل – sar-pol – عبارت است از تیر چوبی به صورت تخت با عرض تقریبی 45 سانتیمتر و طول 4 متر و ضخامت 30 سانتیمتر به صورت یکپارچه و تخت که از دو طرف به دیوارهای آسیا تکیه دارد و در قسمت وسط با محور چوبی آسیا متصل است و عملکرد آن جلوگیری از حرکات جانبی «تیرپل» می‌شود.
3- تیرپُل – Tir-pol – با طول 8 متر و قطر 35 و با محیط 101 سانتیمتر به صورت مدور ساخته می‌شود، قطر تیرپل در قسمت بالا و پایین یکسان است و چون یافتن درختی با چنین ابعادی امکان ندارد، از این نظر از سه قسمت تشکیل شده که به هنگام ساختن، آن را در محل اتصال به هم به صورت نر و ماده یا قفل و بست درآورده‌اند و گوه اتصالی از وسط آن عبور داده تا به این وسیله مانع حرکات جانبی و احتمالاً در رفتگی ناشی از فشار حاصله از باد شود، جنس چوب تیرپل و خرپل از چوب کاج است که مردم بومی از آن به عنوان «ناجو» نام می‌برند.
4- بازو – باهو : چوب‌هایی هستند به طول 175 سانتیمتر و به قطر و عرض 7 سانتیمتر که سر آن به «پرها» و انتهایش ته تیرپل متصل است و در حقیقت رابط بین تیرپل و «پرها» است و نیروی چرخش پره‌ها ناشی از باد را به تیرپل منتقل نموده و باعث چرخش تیرپل می‌گردد، هر پره دارای 6 تا 7 بازو است، برای توضیح بیشتر اینکه طرز کار گذاشتن بازوها در محل اتصال به تیرپل طوری کار شده که هم مانع شکستن تیرپل می‌شود و هم استحکام و مقاومت بیشتر تیرپل را فراهم می‌سازد.
5- پَسر : چوب‌هایی با عرض 14 و ضخامت 1 سانتیمتر (علت کم بودن ضخامت پره‌ها بی‌علت نبوده و منظور سبک نمودن پره‌ها بوده که در اثر وزش باد تابستانی به چرخش درآید) و طول تقریبی 6 متر، تعداد پره‌ها در هر پَره 4 یا 5 عدد است، عرض پره‌ها به اندازه دریچه ورودی باد می‌باشد.
6- پشتیبان : چوب‌هایی به طول 74 و عرض 6 و قطر 1 سانتیمتر که به وسیله میخ، درست در پشت محل اتصال بازوها به پره‌ها کوبیده می‌شده و هدف اتصال و استحکام بیشتر به جهت جدا نشدن بازوها از پره‌ها بوده است.
7- چوب دو شاخ : چوبی با ارتفاع 140 سانتیمتر و قطر 7 تا 10 سانتیمتر که انتهای آن به صورت دو شاخه است، عملکرد این چوب هنگامی است که بخواهند آسیا را متوقف سازند.
8- نی باد، عبارت است از نی‌های بافته شده به هم همچون حصیر که عملکرد آن هنگامی است که بخواهند آسیا را متوقف سازند.
9- درگاه : فواصل بین پرّه‌ها را گویند، و فواصل آن 62 سانتیمتر می‌باشد، و برای اینکه پره‌ها در اثر وزش شدید باد احتمالاً واژگون نشود به وسیله سیم یا طناب به صورت ضربدر آنها را مهار و به هم اتصال می‌دهند.
10- پَرخُو گندم : – پَرخو نمک : parkho – در داخل آسیا و در کنار سنگ‎های آن محلی تعبیه شده که از دو قسمت تشکیل شده است: قسمت بالا مخزن گندم و قسمت پائین محل ریختن نمک می‌باشد که به وسیله دریچه‌ای از طریق ناودان به گلوگاه سنگ آسیا وارد می‌شوند.
11- تَوَرِه : فلزی شبیه به دم چلچله یا پاپیون با 36 تا 50 سانتیمتر طول، عرض آن در باریک‌ترین قسمت ( که وسط توره است ) 6 تا 7 سانتیمتر و در پهن‌ترین آن 10 تا 12 سانتیمتر، و قطر آن در باریک‌ترین قسمت 2 سانتیمتر و در پهن‌ترین آن 12 سانتیمتر می‌باشد، و میله‌ای قطور و فلزی که در انتهای تیرپل تعبیه شده و انتهایش به صورت دو شاخه است و درست در وسط توره قرار می‌گیرد که با چرخش تیرپل و میله انتهائیش، باعث چرخش توره و بالنتیجه باعث گردش سنگ رویی آسیا می‌شود.
12- ناودان : چوبی است با قطر 12 تا 15 سانتیمتر به طول 60 تا 70 سانتیمتر (که البته طول ناودان چندان اهمیتی ندارد چرا که با تعبیه نمودن پرخو نمک و پرخو گندم با اندکی عقب و جلو، طول ناودان کم یا زیاد می‌شود) که داخل آن را گود نموده‌اند که سر ناودان در داخل پرخو نمک و پرخو گندم و سر دیگر آن به صورت مایل و شیب‌دار که گندم و نمک را به گلوگاه آسیا هدایت می‌کند.
13- لَک لَکِه – Lak-Lake چوبی است به طول 40 تا 50 سانتیمتر با قطر 5 الی 6 سانتیمتر که یک سر آن به ناودان بسته شده و سر دیگر آن به صورت آزاد بر روی سنگ آسیا قرار دارد.
14- دانه کِش: چوب‌هایی با قطر 2 سانتیمتر و با طول 10 الی 12 سانتیمتر که به آنها نخی بسته شده و توسط میخی در نزدیکی ناودان به دیوار کوبیده شده‌اند. زمانی که بخواهند از ورود بیشتر گندم از طریق ناودان به داخل گلوگاه سنگ جلوگیری نمایند، با قرار دادن چند دانه کش در ناودان مانع ورود بیشتر گندم به داخل گلوگاه می‌شوند یا به عبارت دیگر مانعی است در مقابل جریان گندم به گلوگاه سنگ آسیا.
15- چوب موشِته: چوبی محکم و مخروطی شکل از چوب «سَرون» saron و «بِنوش» Benosh که اسامی محلی دو درخت است، ارتفاع چوب موشته 40 الی 50 سانتیمتر است و قطر آن در باریک‌ترین قسمت آن 3 تا 4 سانتیمتر و در پهن‌ترین آن 13 تا 15 سانتیمتر می‌باشد، انتهای چوب موشته بر روی قطعه چوب مکعبی شکلی که وسط آن را به اندازه تکیه‌گاه چوب موشته گود نموده‌اند قرار دارد، تا بدینوسیله از حرکات جانبی یا در رفتگی چوب موشته جلوگیری نمایند. بر زیر چوب مذکور، قطعه چوب مکعب دیگری که دارای سطح اتکا بیشتری است قرار داده‌اند تا عدم حرکت چوب موشته را تضمین نموده باشند، که همگی بر روی شو تخت تکیه دارد، و ابتدای آن از قسمت ریزش سنگ آسیا گذشته و به وسط توره (که دارای فرورفتگی که به همین منظور تعبیه شده است) متصل است.
16- شَوتخت: (شُ تَخت): در حقیقت تکیه‌گاهی چوبی است با طول تقریبی 2 متر و عرض 30 سانتیمتر و به قطر 4 سانتیمتر که سر آن در داخل فرورفتگی زیر سنگ زیرین آسیا که به همین منظور تعبیه شده قرار دارد و انتهایش بر روی اهرم چوبی متکی است.
17- وَرکِش (تَلم) : اهرمی چوب یاست، که شوتخت بر روی آن قرار دارد و با قرار دادن چوبی در زیر آن حالت اهرمی را به وجود می‌آورد.
17- وَرکِش (تَلم) : اهرمی چوبی است، که شوتخت بر روی آن قرار دارد و با قرار دادن چوبی در زیر آن حالت اهرمی را به وجود می‌آورد.
18- آغازِ چوبی: در حقیقت همان «گاز» چوبی است.
19- دَرباد: کانالی است به طول و عرض 50×50 که از پشت آسیا در مسیر باد تعبیه شده است، این کانال تا داخل آسیا تا مکانی که بخواهند گندم را از پوسته خود جدا سازند ادامه می‌یابد.
20- شِش دَرگلو: اصطلاحی است که اهالی در مورد قطر (دو برابر شعاع) سنگ آسیا به کار می‌برند، مثلاً اگر کسی بپرسد که قطر آن چقدر است می‌گویند «شش در گلو» است یعنی از هر دو طرف تا گلوگاه، شش وجب است.
21- آجینه: همان تیشه است، البته تیشه مخصوصی که به وسیله آن سنگ آسیا را پس از جدا نمودن از کوه پرداخت می‌کنند.
22- کاجَره (کاه جَره): عبارت است از گندمی که هنوز از پوست جدا نشده است.
23- کاجَره کوب: وسیله‌ای چوبی شبیه به گوشتکوب در اندازه‌ای بزرگ‌تر برای کوبیدن گندمی که هنوز از پوست خارج نشده باشد.
24- ناجو: همان درخت کاج است که اهالی آن را «ناجو» می‌نامند، جنس تیرپل و سرپل از همین درخت است.
25- سَرون saron – بِنوش Benosh: نام دو درخت به نام‌های محلی که دارای استحکام بیشتری است، و چوب موشته از همین دو درخت ساخته می‌شود، شاید همان درخت «سرو» و «زبان گنجشک» باشد.
تهیه سنگ‌های آسیا:
سنگ‌های آسیا در منطقه خواف را از منطقه‌ای صخره‌ای نزدیک قلعه نیشتفان که در 8 کیلومتری جنوب خواف قرار دارد تهیه می‌کنند، و عده‌ای متخصص فن در این محل سکونت دارند و کارشان فقط تهیه سنگ‌های آسیا است. اصولاً سنگ‌های آسیا را بسته به کارکرد آنها تعویض می‌نمایند و زمانی که ضخامت سنگ‌های آسیا به 10 الی 15 سانتیمتر برسد، موقع تعویض آن فرا رسیده است قطر سنگ‌های آسیا حدود 35 تا 40 سانتیمتر است ولی بیشتر اوقات ضخامت سنگ زیرین اندکی بیشتر است و علت آن به خاطر عدم تعویض آن است، چرا که سنگ زیرین به علت عدم تحرک و چرخش، فرسایش کمتری دارد و بنابراین عمر آن خیلی بیشتر از سنگ رویی می‌باشد. سنگ رویی آسیا همان‌طور که ذکر شد بنا به کارکرد آن و نازک شدنش تعویض می‌شود ولی اصولاً آنها را حداقل 5 و حداکثر 10 سال پس از شروع کار تعویض می‌نمایند.
برای تهیه سنگ‌های آسیا، استاد کاران قسمتی از صخره را که صاف و بی‌رگه باشد، انتخاب نموده و قطر (دو برابر شعاع) سنگ را مشخص می‌کنند و سپس به اندازه 30 تا 40 سانتیمتر دور آن را خط می‌نمایند و بعد با وسایل خاصی که مخصوص این کار در اختیار دارند با زحمات فراوان دور  آن را گود می‌نمایند و پس از اتمام آن با کمک چندین نفر از چند طرف به وسیله دیلم و ابزار دیگر آن را از روی صخره جدا می‌سازند که مستلزم چندین روز کار سخت و مداوم است. پس از جدا نمودن سنگ‌ها به جدا نمودن قسمت‌های اضافی آن و پس از آن به پرداخت آن می‌پردازند و پس از اتمام کار آن را به نقطه مورد نظر حمل و در محل سوار می‌کنند و چون سنگ‌های پرداخت شده آن طور که باید و شاید صاف نیستند و برای آرد گندم مناسب نیست، از این نظر برای مرتفع نمودن این اشکال، به به کار انداختن آسیا و ریختن شن و خورده سنگ در داخل سنگ و آسیا شدن، تا حدودی سطح زیرین سنگ صاف می‌شود، این عمل را چندین بار تکرار می‌کنند، ولی هنوز سنگ‌ها آماده بهره‌برداری نیستند و برای پرداخت بیشتر، این بار از «جو» استفاده می‌کنند و پس از آن از ارزن استفاده می‌شود، این سلسله مراتب چندین بار متوالی صورت می‌پذیرد تا بالاخره سنگ‌های آسیا برای آرد نمودن گندم کاملاً مناسب شود و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
متأسفانه امروزه به علت آنکه از این آسیاها آن طور که می‌بایست استفاده نمی‌شود و همان‌طور که قبلاً ذکر شد در بیشتر روستاها آسیاهای ماشینی جای آسیاهای بادی را گرفته و از طرفی چون تهیه این سنگ‌ها مستلزم هزینه و وقت زیادی می‌باشد و فقط 5 ماه از سال را هم بیشتر نمی‌شود از وجود آسیاها استفاده نمایند، و با فراموش شدن آسیاهای بادی و بالنتیجه عدم مراجعه صاحبان آسیاها برای تهیه سنگ، استادکاران نیز از حرفه دست کشیده و به کارهای دیگر اشتغال دارند.
همان‌طور که قبلاً گفته شد، موقع بهره‌دهی این آسیاها حدود 5 ماه از سال و خوشبختانه پس از بازدهی محصول شروع می‌شود و بدیهی است که بقیه اوقات سال با گذشتن نی‌باد و مهار کردن پره‌ها توسط چوب دوشاخ در حقیقت آنها را تا سال آینده متوقف می‌کنند، اصولاً آسیاهای بادی به صورت مجزا ساخته نمی‌شود، به عبارت دیگر تمامی آسیاهای یک روستا در یک محل و در کنار یکدیگر با یک طول و عرض و ارتفاع و با یک سیستم ساخته می‌شود، اول به خاطر این‌که بادهای قوی چون باد کوه نتواند آن را منهدم سازد و به همین خاطر آنها را در کنار یکدیگر می‌سازند که در حقیقت یک سطح وسیعی به وجود آورده و یکپارچگی و مقاومت آن را بیشتر کرده‌اند، دوم به خاطر این‌که مرکزیت داشته باشد و در حقیقت محلی است که کشاورزان در آنجا پس از بازدهی محصول جمع می‌شوند و به این وسیله اجتماع کوچکی را برای داد و ستد و فروش گندم و آرد به وجود می‌آورند.
وقتی زمان آرد نمود گندم‌ها فرا می‌رسد و باد کوه (که همان 120 روزه سیستان است که در این منطقه به بادکوه مشهور است) شروع می‌شود، کشاورزان گندم‌هایی را که آماده نموده‌اند، به نوبت یا بر طبق ضوابط محلی به آسیا می‌آورند و چون مقداری از گندم‌ها هنوز از پوسته خود خارج نشده است، در محلی که در مقابل دریچه «درباد» به منظور کوبیدن آنها با «کاجر کوب» به جهت جدا نمودن گندم از پوسته تعبیه شده است می‌ریزند و شروع به کوبیدن آن می‌کنند و آنقدر این کار را ادامه می‌دهند که تقریباً گندم‌ها از پوست خود جدا شوند، سپس گندم‌ها را در داخل سرندی نسبتاً بزرگ که به همین منظور تهیه شده می‌ریزند و دریچه درباد را باز می‌نمایند و به این وسیله جریان باد را به داخل آسیا هدایت می‌کنند و با تکان دادن سرند و بالا ریختن گندم با طریقه خاصی پوسته‌ها به خاطر سبک بودنشان به علت وزش بادی که از دریچه درباد جریان دارد از گندم‌ها جدا شده و به قسمت دیگری ریخته می‌شود و احتمالاً سنگ‌هایی که ممکن است در گندم وجود داشته باشد از سرند گذشته و در پایین جمع می‌شود و با این وسیله که ساده‌ترین روش جداسازی گندم از مواد اضافی است پاکسازی آن صورت می‌پذیرد.
پس از اتمام کار، دریچه‌ی باد را مسدود می‌کنند و بعد از آماده شدن گندم‌ها موقع آرد شدن آنها فرا می‌رسد مقداری از گندم‌ها را در محلی به نام پرخو گندم جای می‌دهند و با ریختن نمک در پرخو نمک که از یکدیگر جدا هستند، در حقیقت قدم اول برای شروع آرد نمودن برداشته شده است، حال، با برداشتن نی‌ باد که مانع ورود باد را برای چرخش پره‌های آسیا و همچنین چوب‌های دوشاخ که عامل مهار نمودن پره‌ها می‌باشد، عملاً کار آسیا شروع می‌شود و با چرخش آن تیرپل و میله انتهایی آن که به «توره» که آن نیز قبلاً از قسمت زیرین در سنگ رویی آسیا جای سازی شده است به چرخش درمی‌آید و با چرخش آن «لک لکه» که یک سر آن به صورت آزاد بر روی سنگ آسیا قرار دارد و یک سر دیگر به وسیله نخی به ناودان بسته شده به حرکت درآمده و لرزش پیدا می‌کند، لازم به تذکر است که قسمت بالایی سنگ رویی آسیا را عمداً ناصاف می‌سازند تا لرزش «لک لکه» تشدید شود، این لرزش را «لک لکه» به ناودان منتقل کرده و لرزش ناودان باعث سرازیر شدن گندم از پرخو به ناودان و ریخته شدن آن در گلوگاه سنگ و آرد شدنش می‌شود. گاهی مواقع پیش می‌آید که در اثر لرزش زیاد ناودان ناشی از لرزش «لک لکه» گندم به مقدار زیادی وارد ناودان و گلوگاه آسیا می‌شود و بالنتیجه گلوگاه پر می‌گردد و گندم از آن سرازیر شده و به اطراف پراکنده می‌شود، برای اینکه از این بابت جلوگیری نمایند از وجود دانه‌کش که یک سر آن به وسیله نخی به دیوار نزدیک ناودان بسته شده است استفاده می‌کنند، به این معنی که بنابر احتیاج یک یا دو عدد دانه‌کش در داخل ناودان قرار می‌دهند که باعث کند شدن جریان گندم از پرخو به گلوگاه می‌شود. البته این وضع بستگی خاص با شدت جریان باد و چرخش پره‌های آسیا دارد. چرا که اگر چرخش پره‌های آسیا کند بوده و مقدار گندمی که از پرخو به گلوگاه ریخته می‌شود بیش از ظرفیت باشد بدیهی است که مقدار اضافی گندم مازاد بر خورند و ظرفیت سنگ آسیاست که در گلوگاه جمع و پراکنده می‌شود و هرقدر تحرک سنگ آسیا ناشی از چرخش پره‌ها و وزش باد بیشتر باشد روشن است که گندم بیشتری آرد می‌شود، از این نظر «دانه‌کش‌ها» را از ناودان برمی‌دارند و باعث ورود بیشتر گندم به گلوگاه می‌شوند و به همین صورت با کم و زیاد شدن شدت جریان باد و چرخش پره آسیا تعداد دانه‌کش‌ها را در ناودان کم و زیاد می‌کنند. گاهی مواقع پیش می‌آید که گندم کاملاً آرد نشده و تقریباً درشت است و این زمانیست که فاصله سنگ‌ها از یکدیگر زیاد است، توضیح اینکه سنگ رویی آسیا که متحرک است از قسمت زیرین با فشار آوردن به «ورکش (تلم)» باعث بالا آمدن «شوتخت» (شُ تخت) و چوب موشته می‌شود و بالنتیجه باعث بالا رفتن سنگ رویی آسیا می‌گردد،  با پایین آوردن «چوب موشته» حد طبیعی مابین سنگ‌ها را حفظ نموده و به این وسیله مانع درشت شدن گندم‌ها هنگام آرد شدن می‌شود، گندم‌های آرد شده را در آردخانه نگهداری می‌کنند، در گوشه دیگر ترازویی قرار دارد که برای خرید و فروش گندم از آن استفاده می‌کنند.
آسیاها مدام در تمام 24 ساعت تا زمانی که گندم برای آرد شدن باشد کار می‌کند و آسیابان نیز تمام اوقات حتی شب‌ها را در آسیا به سر می‌برد، به گفته آسیابان یکی از آسیاها به طور متوسط مقدار آرد گندم به وسیله آسیا در هر 4 من آرد می‌باشد. (هر من در منطقه خواف 5/2 کیلو است) پس از اتمام کار و آرد شدن تمامی گندم‌ها، زمان آن می‌رسد که آسیا را از کار بی‌اندازند.
برای از کار انداختن آسیا از طرق زیر استفاده می‌شود.
الف: به وسیله «نی‌باد» که با گذاشتن آن در مقابل دریچه ورودی باد، مانع ورود باد و چرخش پره‌های آسیا می‌شود.
ب: به وسیله پایین آوردن چوب موشته سنگ رویی آسیا با وزن تیرپل و پره‌های آسیا بر سنگ زیرین منتقل شده و در حقیقت ترمزی برای توقف آسیا می‌باشد.
ج: به وسیله چوب دوشاخ که با قرار دادن دوشاخه آن در داخل پره و تکیه دادن انتهای آن به دیواره بیرونی آسیا، پره‌ها را مهار می‌کنند و به این وسیله توقف کامل پره‌ها را فراهم می‌سازند.

پایان‌نامه‌های وابسته

پلان مدیریت محدوده تاریخی آسبادهای نشتیفان در شهر خواف
مرتضی ابراهیمی /  شهرام جمشیدی / محمدحسن طالبیان
آس به معنای کارافزاری که برای خرد کردن گندم و سایر دانه‌های گیاهی به کار می‌رود انواع مختلفی دارد و از آن میان می‌توان به دست آس، خرآس، گاو آس، آسیاب و آس باد اشاره کرد. آس بادها، آس هایی هستند که با باد کار می‌کنند و ایرانیان اولین افرادی بودند که به این فناوری دست پیدا کردند. پراکنش جغرافیایی آسبادها محدود شرقی و جنوب شرقی ایران است. آسباد ها در شهر نشتیفان ابداعی هوشمندانه و خلاقانه هستند مردم این منطقه در جنوب شرقی خراسان آن را از سالیان پیش، برای سازگاری با طبیعت و تبدیل موانع زیستی منطقه به فرصت تدبیر کرده‌اند. آسباد ها نمونه‌ای از فناوری محیطی و مجموعه‌ای از علوم بومی مهندسی ساختمان و مکانیک و معماری و شناخت مواد در ایران است اما آن‌ها در مواجهه با مسائل مختلف عصر حاضر مثل آسیاب‌های ماشینی، عدم مرمت و بسیاری از این موارد، دچار چالش‌های شده‌اند که باعث شده حیات اسبادها و به تبع مردمانی که از آن استفاده می‌کنند مورد تهدید واقع شود؛ و از طرفی آسباد ها به خاطر داشتن ارزش‌های فنی و مهندسی، در چند سال اخیر عملکرد گردشگری نیز گرفته‌اند که این خود به چالش‌های آسبادها افزوده است به دلیل اهمیت و گستردگی ارزش‌های موجود در آسبادها و اقدامات مورد نیاز جهت حفظ و انتقال این ارزش‌ها به آینده، به اهداف و راهبردهایی نیازمندیم که این راهبردهای در ادبیات حفاظت و مرمت با اصطلاحات گوناگونی از جمله برنامه‌ریزی مدیریت و حفاظت یا پلان یا برنامه مدیریت شناخته و عنوان می‌شود از همین رو در این تحقیق و پژوهش سعی شده تا با بررسی دستورالعمل‌ها، منشورها و تجارب پلان مدیریت مکان‌های تاریخی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. ضمن معرفی و شناخت این موضوع یک روش جهت برنامه‌ریزی برای مدیریت و حفاظت آسبادهای نشتیفان ارائه گردد؛ و در ادامه با بررسی نشتیفان، آسباد و ارزش‌های گسترده آسبادها در نهایت برنامه‌هایی به صورت راهکار کلی، جهت حفاظت و معرفی ارائه خواهد شد.
طرح مرمت و احیای آس باد روستای نشتیفان خواف،خراسان رضوی
مجتبی شهرامی / داریوش حیدری بنی / فرهاد تهرانی / کامتیز مشتاق گوهری
آس به معنای کارافزاری که برای خرد کردن گندم و سایر دانه های گیاهی به کار می رود ، انواع مختلفی دارد و که از میان می توان به دستآس و خرآس و گاوآس و آسیاب و آسباد اشاره کرد .ریشه یابی واژه آسباد ما را به این سو می برد که واژ ه های معادلی به مانند آسیاب یادی و آسیا بادی که ما به جای آسباد به کار می بریم اشتباه هستند . آسبادها، آس هایی هستند که با باد کار می کنندو تاریخ پیدایش آنها به قرون اولیه میلادی در ایرا ن بر میگردد و ایرانیان اولین افرادی هستند که به این فن آوری دست پیدا کردند. در اروپا ما آسبادها را با یک تاخر زمانی 800 ساله داریم .که البته آس های اروپایی و ایرانی خیلی در ساختار با یکدیگر متفاوتند. پراکنش جغرافیایی آسبادها ، محدوده شرقی و جنوب شرقی ایران است ،یعنی در نواحی که باد قدرت و هیبت لازم را برای چرخاندن این چرخ بادها را داشته باشند(محدوده وزش بادهای 120 روزه). شهرستان خواف در منتهی الیه جنوب شرقی خراسان رضوی در شرق کشور واقع شده است روستای نشتیفان درفاصله 20 کیلومتری جنوب شرقی این شهرستان قرار گرفته است.در این روستا 33 آسباد در کنار هم قرار دارند که از لحاظ تعداد و سلامت در تمام ایران منحصربفرد هستند .. سیه باد (بادهای 120 روزه) در این روستا بیشتر از 120 روز طول می کشدو میانگین پنج ساله طول این بادها در این منطقه را 132 روز می رسد . روز به روز از اواخر اردیبهشت بر قدرت این باد افزوده می شود و در تیرماه به اوج قدرت خود می رسند و تا اوایل مهرماه طول می کشد . با توجه به جنبه عملکردی این آسبادها مرمتی که برای این آسبادها باید در نظر گرفت نوعی تعمیر محسوب می شود تا بتوان دوباره عملکرد را به این آسبادها برگرداند.اگر خواسته باشیم آسبادها دوباره احیا کرد باید به دلایل از کار افتادگی آنها رجوع کرد . تحقیق در این زمینه نشان داد یکی از مهمترین دلایل سیاست انحصار خرید و فروش گندم و تولید آرد در دهه های آغازین قرن جاری شمسی توسط دولت بوده است. که البته تا سالهای اخیر این سیاست ادامه داشته است. با بررسی سامانه چرخه بازرگانی از تولید تا مصرف گندم مشخص گردید ، که یکی از مهمترین نارسائی ها ،سیاست تعاونی روستایی در ایفای نقش واسطه در خرید گندم از روستائیان و تحویل به سازمان غله کشور بوده است و برای احیای آسبادها باید با رایزنی ها ی منطقه ای سعی در تغییر این رویه داشته باشیم .
مطالعه مقایسه ای آسبادهای سیستان و خراسان جنوبی راهکاری برای طرح مرمت آسبادهای خوانشرف
ندا کاظمی / نیما ولی بیگ / داریوش حیدری بنی

مقاله‌های وابسته

آسباد: تجلي گاه هنر و صنعت (بررسي ويژگي هاي معماري آسبادهاي نشتيفان)
زهره خضری / نادیه ایمانی
آس‌باد الگویی از معماری بومی در استفاده از انرژی باد در منطقه خواف
سارا پیش یار / حسین خسروی / سحر شکوهی
ایرانیان از دیرباز انواع آسیا را بر اساس شرایط اقلیمی که در آن می‌زیستند برای آرد کردن گندم و تهیه نان، که یکی از مهم‌ترین غذاهای روزانه‌شان به‌شمار می‌آمد، احداث می‌کردند. آسیاهای بادی را در نقاط مختلف ایران نمی‌توان دید، زیرا که چرخش این آسیاها مستلزم وجود بادهای قوی و مداوم و طولانی است بنابراین باد عامل اصلی چرخش آسبادهاست. از این رو مراکز اصلی ایجاد آسبادها، مناطق بادخیزند. این مطالعه به بررسی و معرفی آس‌بادهای منطقه‌ خواف واقع در جنوب‌شرق شهرستان مشهد پرداخته است. به عبارت دیگر در این مقاله کار و تاثیر آسباد منطقه خواف از نظر علمی و اقلیمی بررسی شده و به ضرورت استفاده درست از نیروی لایزال طبیعت و سازش با شرایط سخت منطقه پرداخته شده است. رویکرد اصلی مقاله ” تطابق انسان با محیط برای رفع نیازهای خود ” است؛ اینکه انسان در هر شرایطی خود را با محیط وفق داده و از آن برای رفع نیازهای اولیه خود استفاده می‌کند.  مطالعاتی که در منطقه خواف انجام گرفت بیانگر این مطلب است که وجود آسیاب‌ها نقش اساسی و ارزنده‌ای در معیشت و روند زندگی مردمان گذشته این دیار داشته است. در روزگارانی که هیچ نیرویی خاص جهت رفع نیازهای بشر وجود نداشته، مهار باد و استفاده از آن جهت آرد نمودن گندم در این منطقه سبب افزایش کارایی مردمان گذشته شده است و اقتصاد در آنرا از وضعیت متناسبی برخوردار ساخته است. هم چنین نقش خدماتی بیشتر مردم منطقه (حمل و نقل) در مقابل کارکردهای سایر بخش ها (صنعت و کشاورزی) بر افزایش درآمد مردم در این زمینه تاثیر بسزایی گذاشته است. متاسفانه امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی اکثر آنها از رونق افتاده و متروک و رها گردیده‌اند. ایجاد آسیاب های بادی جدای استفاده بهینه از پارامترهای اقلیمی همان گونه که ذکر شد یک ساخت فرهنگی است که این ساخت در طول تاریخ دچار تغییراتی شده تا به امروز که به این صورت باقی مانده است. و فرهنگ و دانش غنی انسان را قادر ساخته است تا یکی از محدودیت های محیط طبیعی را از میان بردارد و آن را به نقطه قوتی تبدیل سازد تا نه تنها دافع جمعیت نباشد بلکه سبب جذب و تثبیت جمعیت نیز شود. امروزه وظیفه مسئولان و کارشناسان مربوطه آن است که ضمن انجام مطالعات مستندسازی که مهمترین و ضروریترین مرحله در شناسایی آثار تاریخی است، اقدامات جامعی در زمینه معرفی این آثار ارزشمند، نخست به مردم کشورمان و سپس به جهانیان انجام دهند با چنین اقداماتی ضمن تامین نیازهای این مناطق دور افتاده، چرخه‌ی صنعت گردشگری کشورمان به گردش درآورد . برای حصول به این امر تهیه مستندات لازم در زمینه تهیه پرونده ثبت جهانی این مجموعه‌ می‌تواند راه‌گشا باشد. امید است با انجام چنین مطالعاتی در حفظ و نگهداری آثار باستانی با معماری ایرانی قدم‌های هرچند کوچک برداشته شود.
آس بادها قديمي ترين آسياهاي بادي در جهان
محمد جواد مهدوی نژاد / محمدرضا بمانیان / محمد مشایخی
“آس بادها” نوعی آسیای بادی با محور عمودی هستند که قدیمی ترین آسیاهای بادی در جهان محسوب می شوند. این آسیاها در منطقه سیستان و جنوب خراسان از پیش از اسلام ساخته شده اند. در این زمینه شواهد گوناگونی وجود دارد که نشان می دهد قدیمی ترین آسیاهای بادی در شرق ایران در منطقه سیستان ساخته شده اند. آسبادها در گذشته در معیشت مردم اهمیت زیادی داشته اند. همچنین نمودی از ترکیب معماری سنتی با نیازهای زیست بوم و بهره گیری مناسب از انرژی های پاک به شمار می آیند. با عنایت به ویژگی های منحصر به فرد آسبادها، و خصوصیات عملکردی و زیبایی شناسانه، بازشناسی آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. سوال پژوهش این است که آسیاهای بادی سنتی در سیستان یا آسبادها، از نظر گونه شناسی به چند دسته تقسیم می شوند و تنوع و گستردگی آنها در فلات ایران چگونه است؟ اغلب آسبادهای ایران در ناحیه شرق و جنوب شرقی فلات ایران قرار گرفته اند، یعنی در موقعیتی که بادهای ارزشمندی در تمام طول سال می وزند. شاخه هایگوناگونی از بادهای 120 روزه در نیمه دوم فصل گرم، تمام شمال سیستان و جنوب خراسان را در بر می گیرند. آسباد به عنوان روشی سنتی و بومی در منطقه سیستان نشان دهنده امکان خوبی است که برای ساکنان در استفاده از انرژی های تجدیدپذیر فراهم می باشد. انواع متفاوتی از آسبادها در سراسر سرزمین”سیستان بزرگ”موجودند که بسته به شرایط و توانایی ساکنان برای استفاده از انرژی باد ایجاد شده اند.
آسبادهای خراسان نمودی از معماری همساز با اقلیم – مطالعه موردی: آسبادهای منطقه خواف 
 آرزو حسینی /  لیلا میرزمانی 
امروزه در پي بروز آلودگيهاي زيست محيطي و بحران انرژي، مفاهيم پايداري و توسعه پايدار بيش از پيش مورد توجه قرار گرفتهاند. معماران و شهرسازان ايران نيز با نوعي بازانديشي و نظر به معماري سنتي، سعي دراستفاده از تجربههاي پيشينيان در به كارگيري انرژيهاي تجديد پذير و ايجاد همخواني ميان انسان، طبيعت و معماري دارند. آسبادها از نمونههاي موفق سازگاري با اقليم در معماري ايران هستند كه چرخش آنها مستلزم وجودبادهاي مداوم و طولاني است. در جنوب و شرق خراسان، به خصوص منطقه خواف، تعداد زيادي از اين آسبادها مشاهده ميشوند كه به نظر ميرسد مربوط به دوران صفويه تا قاجاريه اند. خواف تا پيش از مدرنيسم و استفاده ناآگاهانه محصولات صنعتي، داراي توسعه پايدار و گونههاي متعدد بناهاي همساز با اقليم و زندگي مردم بوده، بنابراين آسبادهاي اين منطقه برايمطالعه موردي پژوهش انتخاب شدهاند. اين سازهها با اينكه به دست فراموشي سپرده شدهاند؛ ولي همچنان كالبدي استوار دارند و با تغييراتي اندك مي- توان به احياي آن در راستاي جذب گردشگران داخلي و خارجي پرداخت. در اينپژوهش با مطالعه كيفي و استفاده از روش توصيفي تحليلي، ابتدا تعاريف و – مفاهيم مرتبط با پايداري و طراحي پايدار بررسي شده، سپس با توجه ويژه به منطقه پژوهش به معرفي ساخت و كار آسبادها پرداخته شده و در انتهامؤلفههاي مؤثر بر اين سازه پايدار استخراج شده است: مولفههايي نظير شناسايي مكان مناسب در استقرار بنا، همخواني مناسب فرم بنا با زمينه،شناخت فرآيندهاي طبيعي، ارتباط با طبيعت و محيط پيرامون و هماهنگي با زندگي و فرهنگ مردم منطقه. شناخت اين مؤلفهها ميتواند گامي بسيار اساسي در توسعه پايدار و معماري سازگار با محيط امروزي باشد.
آس‌بادهای سیستان،الگویی برگرفته ازمعماری پایدار (نمونه موردی آسباد قلعه مچی منطقه حوض دار)
نیما اتحادی
ارزشهای زیست محیطی معماری سنتی ایران از این دیدگاه واجد اهمیت می تواند باشدکه دربکارگیری شیوههای گوناگون استفاده بهینه از انرژی و بهره برداری اکولوژیک از آن و خصوصا کاربرد انرژیهای پایدار و بی زیان بی نظیر است.اگرچه استفاده از باد و به عبارت صحیح تر بهره برداری از حرکت هوا و ایجاد نسیم عمده ترین و رایج ترین نوع کاربرد انرژیهای بیزیان در آسبادها سیستان می باشد. با این حال نظر به این نکته که سیستان،خاستگاه آسیاهای بادی در جهان می باشد و از نعمت بادهای معروف به بادهای 120 روزه برخوردار است.لذا پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا با بازشناسی ویژگی های منحصر به فرد معماری آسبادهای منطقه سیستان ، آنها را به عنوان الگویی از معماری پایدار در جهت بهره گیری واستفاده از انرژیهای پایدار وتجدیدشونده منطقه معرفینماید. در این راستا با مطالعه کیفی و روش تحقیق توصیفی صورت گرفته ومشاهدات عینی و منابع مکتوب به معرفی تنها آسباد باقیمانده در منطقه حوض دار ونحوه بهره گیری آن از پتانسیل طبیعی باد منطقه میپردازیم .در پایان با شناسایی ونگاهی پایدار بر معماری بومی آسبادهای سیستان وبه روز کردن الگویهای بکار رفته در آن به دنبال بکارگیری مدیریتی هوشمنددر انرژی بدون نیاز به هر نوع تاسیسات و تجهیزات مکانیکی می باشیم
آس‌بادهاي نشتيفان مثالي براي مهندسي هوشمندانه ايراني
بیتا قهرمانی / علی اصغر بهادری
آسياهاي بادي سيستان، بررسي تجارب معماري پايدار دشت هاي بادخيز با تأکيد بر تحليل اجزاي کالبدي آسباد شماره 2 مَچي «قلعه چه رئيس»
غلامحسین غلامی / مجتبی کاویان / نیکی رضازاده
آسبادهاي سيستان به عنوان قديمي ترين نوع آسياي بادي در ايران و جهان شناخته مي شود. آسبادهاي سيستان پيرامون شهر زابل و در مسير بادهاي 120 روزه، بيشتر به صورت منفرد و گاه به صورت دوقلو ساخته شده است. بررسي پيشينه پژوهش در مورد آسبادها، نشان دهنده کمبود و نقص در مطالعات آزمايشگاهي و شبيه سازي آسبادها و مبين ضرورت انجام چنين تحقيقي است. هدف پژوهش حاضر، بررسي تأثير ساختار کالبدي جبهه رو به باد آسبادها، بر ميزان بهره وري از انرژي پايدار باد است. روش تحقيق، شامل آزمايش تجربي در تونل باد و شبيه سازي رايانه اي بوده است و همچنين روش جمع آوري اطلاعات، مطالعه منابع کتابخانه اي است. بدين منظور ابتدا ماکتِ سالم ترين آسباد منطقه سيستان، يعني آسباد شماره 2 مَچي در مقياس کوچک ساخته شد و بر اساس آن، چهار آزمايش در تونل باد انجام شد. در آزمايش اول و دوم، دلايل جابجايي فضاي پرخانه و آسخانه آسبادهاي سيستان مورد بررسي قرار گرفت و در آزمايش دوم، سوم و چهارم با تغيير در ساختار کالبدي جبهه رو به باد آسباد تعداد دور پره ها در سرعت هاي مختلف باد مورد ارزيابي قرار گرفت. در ادامه جهت تأييد نتايج آزمايشگاهي شبيه سازي آسباد در نرم افزار COMSOL Multiphysics انجام شد و قدرت باد مؤثر بر پره ها، در مد ل هاي دوم، سوم و چهارم بررسي گرديد. مقايسه نتايج آزمايش اول و دوم نشان مي دهد عامل مهم و زمينه ساز در جابجايي فضاي پرخانه (محل قرارگيري پره ها) و آسخانه (محل قرارگيري سنگ هاي آسيا) در آسبادهاي قديمي سيستان، بهره گيري بهتر از انرژي باد بوده است. مقايسه آزمايش هاي دوم و سوم مويد آن است که افزودن باله هاي هدايت کننده باد در نماي رو به بادِ آسبادها، منجر به افزايش و همگرايي باد و عملکرد مطلوب آسبادهاي سيستان شده است. نتايج آزمايش چهارم نشان مي دهد کانال کوچک به گونه اي طراحي شده که باعث تمرکز باد و افزايش قدرت باد بر روي پره ها شود و اين مسئله علاوه بر امکان کنترل باد و عملکرد بهينه آسباد، منجر به افزايش هر چه بيشتر راندمان آسباد شده است.
آسبادهای خواف
بقراط نادری
آسیاب های بادی ایران باستان
محمد مهدی ململی / ایرج گودرزنیا
ایرانیان باستان نخستین مردمانی بودند که از حدود ٢ هزار سال پیش، از نیروی آب و باد برای پیشبرد آسان کارهای خود بهره گرفتند. آنان آسیاب های آبی و بادی را برای آرد کردن دانه های گندم، جو و دانه های گیاهی و همچنین برای خرد کردن سنگ، از جمله سنگ نمکو سنگ گچ، به کار گرفته بودند.چنان چه اشاره شد، ساختمان اولین آسیاب های بادی در ایران به هزارهای پیش از میلاد میرسد. اما از آن جا که اسناد، مدارک و نوشته های ملت ما در یورش بیابان گردان از میان برده شد، متاسفانه اکنون نوشتاری در این مورد از دوران باستان در دست نداریم.
استفاده از انرژی باد در ایران باستان و نقش آن در اقتصاد
احمد فتاحی / ملیحه غبرایی / فرزانه زمانه
قدیمی ترین روش استفاده از انرژی بادی به ایران باستان بازمی گردد . ایرانیان باستان توانستند با استفاده از نیرویباد، دلو (دولاب) یا چرخ چاه را به گردش درآورند و از چاه های خود، آب را به سطح مزارع برسانند. آسیاب های بادییا آسباد ها نمونه هایی گویا هستند که نشان می دهند بشر خود را با شرایط محیطی وفق داده و حداکثر استفاده را ازآن کرده است . همچنین در ایران در طی قرون متمادی تمام ساختمان ها با توجه به اقلیم و شرایط محیطی ساختهشده است. آفتاب، باد، رطوبت، سرما و گرما و به طور کلی شرایط آب و هوایی و جغرافیایی، تاثیر مستقیمی درمعماری سنتی ایران در مناطق مختلف داشته است. بارزترین روش تهویه طبیعی ساختمان بادگیر است. استفاده ازبادگیر از سنوات بسیار قدیم در ایران متداول بوده است. بادگیر ها با اشکال مختلف در شهر های مرکزی و جنوبایران ساخته شده که هر کدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی و اجرا شده اند. این تحقیق روشهایاستفاده از نیروی باد در ایران باستان و چگونگی کارکرد و تاثیر این روش ها در زندگی و اقتصاد مردم آن زمان رابررسی کرده است.
اهمیت و نقش آسباد ها در استفاده از انرژی باد در مناطق کویری (خراسان جنوبی)
سید محمد موسوی نژاد / علی تایا
مردمان سخت کوش کویر از گذشته های دور تا کنون برای مقابله با شرایط سخت کویر و همچنین رفع نیاز های خود از انرژی های پایدار و بی زیان طبیعت بهره گرفته اند . استفاده از انرژی باد از متداولترین ابزار انرژی در دست های پرتوان کویر نشینان شرق کشور محسوب می گردد. آسباد های خراسان جنوبی که بخشی از معماری بومی و پایدار این منطقه بحساب می آید نیز از آن جمله است که بمنظور بهره گیری از نیروی باد صد و بیست روزه سیستان احداث گردیده اند. این بنایهای تاریخی علاوه بر حفظ، شناخت و بکار گیری این الگو ها در جهت حفظ محیط زیست، میتواند باعث جذب گردشگران و سبب توسعه فرهنگی ، هنری و اقتصادی این منطقه بشمار رود. با توجه به اینکه جهان امروز به سوی استفاده ازانرژهای پاک پیش می رود به کارگیری و معرفی چنین الگوهایی می تواند به عنوان راهنما در ساختن محیط زیست مناسب و بهبود الگوی مصرف انرژی مورد بهره برداری قرار گیرد که لازمه آن حفاطت و شناخت این میراث های ارزشمند است.
بررسی آسبادهای ایران نمودی از معماری همساز با اقلیم
سیده زهرا حسینی مقدم / حمیدرضا نوری بد / ریحانه شهریاری کهکرانی
سرزمین ایران دارای میراث بسیار غنی و باستانی در زمینه فنی مهندسی است؛ و در طول تاریخ در بنیان گذاری پیشرفت تمدن جهان سهم بسزای داشته است؛ همچنین بسیاری از اختراعات در بنیان گذاری و تئوری مهندسی در قدیم یا در ایران انجام شده یا در ایران انجام شده یا آنکه ایرانیان در تکامل و اشاعه آن نقش بسزایی داشته اند؛ آسبادها از مهمترین ماحصل خلاقیت و ابتکار پیشینیان این سرزمین محسوب می شوند. آسبادها نوعی آسیاب بادی هستند که در منطقه سیستان و خراسان می توان آنها را یافت و دلیل وجود آن ها در این منطقه شاخه ای از بادهای 120 روزه ای است که تمام شمال سیستان و جنوب خراسان را در بر می گیرد؛ اما آسبادهای ایران که قدیمی ترین آسبادهای جهان محسوب می شوند به دلیل بی مهری و کم توجهی نه تنها در داخل کشور کمتر کسی از وجود آن ها اطلاعی دارد، بلکه در بسیاری از کتب داخلی و خارجی پیدایش آن را به دیگران نسبت داده اند؛ که این جای بسی تاسف است. در این راستا با مطالعه کتابخانه ای ابتدا، تعاریف و مفاهیم مرتبط با موضوع بررسی شده، سپس با روش تحقیق تفسیری-تاریخی و منابع مکتوب به بررسی خاستگاه آسبادها که سیستان بوده است؛ و موقعیت جغرافیایی، گستره، موارد استفاده، ساختمان و اجزاء، کارکرد آسبادها در ایران پرداخته شده؛ همچنین انواع آسبادها در ایران از لحاظ پلان و شکل ظاهری معرفی شده است. در آخر، مکان آسبادهای کنونی ایران و تعداد آن ها، همچنین گونه بندی از نظر پلان و سیمای شهری ، و خصوصیات مشترک آن ها به صورت جدول ارائه شده است.
بررسی ساختار معمارانه آسبادهای خراسان،مهمترین سازه معماری بومی – صنعتی ایران
زهره خضری
آسباد (آسیای بادی)، از مهم ترین سازه های معماری خراسان است که نماد تکنولوژی بهره گیری از نیروی باد جهت تامین آرد از گندم و تهیه نان به شمار می آید. این آثار منحصر به فرد معماری بومی – صنعتی، که در محدوده شرقی ایران (محدوده ورزش باد های 120 روزه سیستان) گسترش یافته اند، کهن ترین آسیاهای بادی با محور عمودی در جهان می باشند. در این گونه آسیا ها، سنگ زبرین آسیا به وسیله محور عمودی بر روی سنگ زیرین که ثابت است، می چرخد . سرزمین پهناور خراسان با پیشینه دیرینه در ساخت سازه های بی نظیر معماری کهن ایرانی از دوره های پیش ازاسلام و به ویژه دوران اسلامی دارای نمونه های شاخص و بی بدیل آسبادهایی است که با قدمتی بیش از هزار سال در شهر های نهبندان، خواف، نشتیفان، خرگرد، برآباد و… قد برافراشته اند. از این میان تنها مجموعه آسبادهای نشتیفان است که با وجود مهجور ماندن، طی سالیان متمادی پابرجای مانده و تعدادی از آنها هنوز کارآیی خود راحفظ نموده اند. ساختار معماری ساده و در عین حال کاربردی آسباد ها که با بهره گیری از مصالح بومی در ایجاد فضای معماری، سنگ آسیا و اجزای تشکیل دهنده پره آسباد نمود یافته است، از ویژگی های در خور توجه در ساخت این سازه معماری می باشد. امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی این سازه های کهن معماری ایرانی که در گذشته نقش حیاتی در زندگی مردم داشته اند از رونق افتاده و جز تعداد انگشت شماری از این آسبادها که به صورت نمادین جهت تولید آرد به صورت سنتی کاربرد دارند، بسیاری از آنها در معرض آسیب های طبیعی در حال تخریب می باشند . در این پژوهش سعی شده است با بهره گیری از بررسی های میدانی و مستندات تصویری، ساختار معماری و گونه های مختلف آسیا های بادی خراسانی که در شهرستان های: نشتیفان، نهبندان و … استقرار یافته اند، معرفی شود .
بررسی و تحلیل آسباد، الگوی فراموش شده در معماری سنتی ایران
سید امیرحسین داوودی
عدم توجه به بنیادهای پایداری معماری سنتی ایران و عوامل گوناگون موثر آن ، منجر به تخریب و ناپایداری بخش های وسیعی از بناهای از یاد رفته سنتی شده است.این در حالی است که دستیابی به حفاظت از انرژی های تجدیدپذیر، کاهش استفاده از منابع زمین و تاثیر تخریب کمتر ساختمان ها بر محیط زیست از جمله مواردی است که در طراحی معماری باید به آن توجه ویژه ای مبذول داشت تا با کسب روش های نوین طراحی و خلق فضاهای همساز با محیط زیست، شرایطی برای برقراری یک زندگی استاندارد با حداقل آلودگی های محیط زیست برای نسل حال و آینده به وجود آید. همچنین، انرژی حاصل از باد، رایج ترین نوع کاربرد انرژی های بی زیان در معماری سنتی ایران است که در آس باد به خوبی به کار گرفته شده است. به طورکلی، روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای بوده است؛ بدین ترتیب که پس از شناخت قدمت و تاریخچه آسبادها و کتب علمی به جای مانده از آن زمان، جایگاه و بعد کارکردی و معماری پایدار آن بررسی می گردد ؛ سپس چنین نتیجه می شود شناخت چنین الگوهایی می تواند به عنوان راهنما در ساختن محیطی مناسب زیست و هماهنگ با نظم موجود، مورد بهره برداری قرار گیرد ، لذا ارزش های معماری سنتی و سنت ارزش های زیست محیطی معماری سنتی ایران واجد قابلیت فراوان در شیوه های گوناگون استفاده بهینه از انرژی و بهره برداری اکولوژیک از انواع انرژی ها است. از این رو نمونه آسبادها بازمانده مورد بررسی قرار گرفته و معماری آنها شناسایی شده است. حفظ این آثار ارزشمند می تواند به عنوان یکی از کانون های جذب گردشگران بوده و نشانه ای از توسعه فرهنگی ، هنری وتاریخی قومی است که خلاقیت و چگونگی سازش آنها با طبیعت را به معرض نمایش می گذارد.
بکارگیری انرژی پایدار باد در معماری سنتی آسبادهای ایران
مریم جعفری فارسانی / اکرم شمسی پور دهکردی / زهرا نقدی دورباطی
یکی از اصول اصلی معماری پایدار استفاده از انرژی های تجدید پذیر است. نیروی آیرودینامیکی باد و انرژی حاصل از ان یکی از نیروهای مؤثر در تهویه، سرمایش و آسیا کردن غلات در مناطق گرم و کم آب ایران بوده است. آسبادها بخشی از میراث های صنعتی و پایدار در نواحی گرم و خشک خراسان و سیستان هستند که به دلیل کمبود آب از نیروی باد صد و بیست روزه سیستان برای به حرکت درآوردن چرخ آنها جهت تولید گندم استفاده شده است. هدف اصلی این نوشتار بر اساس بررسی نحوه عملکرد آسبادهای ایران در بهره گیری از انرژی پایدار باد و تحلیل شاخصه های معامری پایدار در این ساختارهای سنتی شکل می گیرد و بر اساس آن با استفاده از روش های توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و مطالعات میدانی، ضمن معرفی معماری پایدار، روش های بهروری بناهای سنتی مناطق حاشیه کویر ایران از انرزی باد بررسی می گردد و سپس به بررسی تاریخچه، خاستگاه و نحوه عملکرد آسبادها در بهره گیری از انرژی پایدار باد به طور خاص پرداخته و شاخصه های پایداری در معماری بومی آسبادها بیان می گردد. در ن هایت نتیجه می شود ک ه شناخت، معرفی و حفاظت این آثار به وسیله مستند سازی، ارائه طرح های جامع مرمت و احیا و آماده سازی آنها برای ثبت در فهرست میراث جهانی، می تواند در جذب گردشگران و تسوعه فرهنگی، هنری و اقتصادی منطقه، ساختن محیط زیست مناسب و بهبود الگوی مصرف انرژی مؤثر باشد در حالی که خلاقیت ساکنان حاشیه کویر و چگونگی سازش آنها با طبیعت را به معرض نمایش می گذارد.
تحلیل اثر نیروی پایدار باد صد و بیست روزه سیستان در شکل گیری آسبادهای نشتیفان خواف
مریم جعفری فارسانی / احمد عطوفتی خوافی / محمود باعقیده
انرژی های طبیعی یکی از عوامل تاثیر گذار در معماری سنتی ایران هستند. تحلیل اثر نیروی باد در شکل گیری آسباد های نشتیفان بخشی از دانش نهفته در معماری صنعتی ایران را آشکار می کند .نیروی آیرودینامیکی بادصد و بیست روزه سیستان یکی از انرژی های پایدار طبیعی است که می تواند در آسباد های نشتیفان دوباره احیا شود. پژوهشگران دیگر آسبادها را صرفا در جهت معرفی عملکرد کلی آنها و معرفی نمونه های آسبادها در سیستان و خراسان مورد بررسی قرار داده اند و جای خالی مطالعات مربوط به تاثیر نیروی باد در شکل گیری آسباد های خواف خالی است.در این نوشتار با بررسی های اسنادی، کتابخانه ای، میدانی، شامل بازدید بررسی نمونه های موردی موجود در نشتیفان خواف ضمن جمع آوری اطلاعات موجود داده های بدست آمده با به بررسی و سپس تحلیل نیروی باد در شکل گیری آنها پرداخته شده است. پژوهش پیش رو بر آن است تا تاثیر نیروی باد صد و بیست روزه سیستان را بر عملکرد آسبادها مورد بررسی قرار دهد.. بررسی معماری آسبادها نشان می دهد که مهمترین عامل در اختراع این میراث های بومی کمبود آب در منطقه و وزش بادهای 120 روزه سیستان و نیروی آیرودینامیکی حاصل از این بادها بوده است که امروزه قابل احیا می باشند.
تحلیل و مقایسه عملکرد جریان باد در آسباد‌ منفرد سیستان و آسباد ساده خراسان با استفاده از نرم‌افزار ANSYS
حامد ابراهیمی / مهدی مرتضوی / فریبا موسی پورنگاری
معماری ایران، با رمز و رازهای نهفته در آن، کلید پاسخ به نیازهای مردمانی است که انبوهی از ضعف‌ها و تهدیدهای اقلیمی و جغرافیایی را به صورت خردمندانه و به پشتوانه تجارب صدها و هزاران سال، به نقاط قوت و ایجاد فرصت‌های طلایی بدل کرده‌اند. آسباد از جمله مهم‌ترین این فرصت‌ها و سازه‌های معماری کویری ایران است. این کارخانه کوچک و به‌ظاهر ساده نمایانگر تلفیق هنر و دانش معماری صنعتی پیشینیان این سرزمین در بهره‌گیری به­جا و شایسته از امکانات محلی و بومی است. آسبادها در نیمه جنوبی خراسان بزرگ و سیستان هر جا که باد از شدت مناسبی برخوردار باشد ساخته می‌شدند، با شناخت و مقایسه عملکرد این سازه‌ها و از سویی دیگر با توجه به نابودی منابع سوخت فسیلی، می‌توان از دانش ساخت آسبادها در ساختارهای امروز معماری جهت تولید انرژی بهره‌ گرفت. باهدف شناخت عملکرد این سازه‌ها این پژوهش به بررسی عملکرد آسبادها در دو منطقه سیستان و خراسان پرداخته است و به بررسی این سوال می‌پردازد که کدامیک از آسبادهای خراسان و سیستان عملکرد مطلوب‌تری در به­کارگیری از انرژی باد را نشان می‌دهد؟ برای این منظور از نرم‌افزار 1ANSYS ورژن 19 برای مقایسه عملکرد این دو سازه بادی استفاده شده است و یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان می‌دهد، آسباد سیستان به دلیل وجود دهانه وسیع‌تر و ورودی هوای مناسب‌تر عملکرد مطلوب‌تری را شکل می‌دهد. 
تحلیل و مقایسه عملکرد جریان باد در آسباد‌ منفرد سیستان و آسباد ساده خراسان با استفاده از نرم‌افزار ANSYS
حامد ابراهیمی / مهدی مرتضوی / فریبا موسی پورنگاری
معماری ایران، با رمز و رازهای نهفته در آن، کلید پاسخ به نیازهای مردمانی است که انبوهی از ضعف‌ها و تهدیدهای اقلیمی و جغرافیایی را به صورت خردمندانه و به پشتوانه تجارب صدها و هزاران سال، به نقاط قوت و ایجاد فرصت‌های طلایی بدل کرده‌اند. آسباد از جمله مهم‌ترین این فرصت‌ها و سازه‌های معماری کویری ایران است. این کارخانه کوچک و به‌ظاهر ساده نمایانگر تلفیق هنر و دانش معماری صنعتی پیشینیان این سرزمین در بهره‌گیری به­جا و شایسته از امکانات محلی و بومی است. آسبادها در نیمه جنوبی خراسان بزرگ و سیستان هر جا که باد از شدت مناسبی برخوردار باشد ساخته می‌شدند، با شناخت و مقایسه عملکرد این سازه‌ها و از سویی دیگر با توجه به نابودی منابع سوخت فسیلی، می‌توان از دانش ساخت آسبادها در ساختارهای امروز معماری جهت تولید انرژی بهره‌ گرفت. باهدف شناخت عملکرد این سازه‌ها این پژوهش به بررسی عملکرد آسبادها در دو منطقه سیستان و خراسان پرداخته است و به بررسی این سوال می‌پردازد که کدامیک از آسبادهای خراسان و سیستان عملکرد مطلوب‌تری در به­کارگیری از انرژی باد را نشان می‌دهد؟ برای این منظور از نرم‌افزار 1ANSYS ورژن 19 برای مقایسه عملکرد این دو سازه بادی استفاده شده است و یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان می‌دهد، آسباد سیستان به دلیل وجود دهانه وسیع‌تر و ورودی هوای مناسب‌تر عملکرد مطلوب‌تری را شکل می‌دهد. 
داستان یک تحقیق؛ آسیاهای آبی و بادی در ایران و جهان
هاشم رجب زاده
معماری ایران، با رمز و رازهای نهفته در آن، کلید پاسخ به نیازهای مردمانی است که انبوهی از ضعف‌ها و تهدیدهای اقلیمی و جغرافیایی را به صورت خردمندانه و به پشتوانه تجارب صدها و هزاران سال، به نقاط قوت و ایجاد فرصت‌های طلایی بدل کرده‌اند. آسباد از جمله مهم‌ترین این فرصت‌ها و سازه‌های معماری کویری ایران است. این کارخانه کوچک و به‌ظاهر ساده نمایانگر تلفیق هنر و دانش معماری صنعتی پیشینیان این سرزمین در بهره‌گیری به­جا و شایسته از امکانات محلی و بومی است. آسبادها در نیمه جنوبی خراسان بزرگ و سیستان هر جا که باد از شدت مناسبی برخوردار باشد ساخته می‌شدند، با شناخت و مقایسه عملکرد این سازه‌ها و از سویی دیگر با توجه به نابودی منابع سوخت فسیلی، می‌توان از دانش ساخت آسبادها در ساختارهای امروز معماری جهت تولید انرژی بهره‌ گرفت. باهدف شناخت عملکرد این سازه‌ها این پژوهش به بررسی عملکرد آسبادها در دو منطقه سیستان و خراسان پرداخته است و به بررسی این سوال می‌پردازد که کدامیک از آسبادهای خراسان و سیستان عملکرد مطلوب‌تری در به­کارگیری از انرژی باد را نشان می‌دهد؟ برای این منظور از نرم‌افزار 1ANSYS ورژن 19 برای مقایسه عملکرد این دو سازه بادی استفاده شده است و یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان می‌دهد، آسباد سیستان به دلیل وجود دهانه وسیع‌تر و ورودی هوای مناسب‌تر عملکرد مطلوب‌تری را شکل می‌دهد. 

مطالب مرتبط