برج کبوتر زواره






در دوره صفویه تعدادی برج‌های کبوترخانه در زمین‌های کشاورزی اطراف شهر اصفهان به چشم می‌خورد.
کبوترخانه‌ها را به شکل برج قلعه‌ها از خشت خام می‌ساختند. در سقف و دیوارهای جانبی آن سوراخ‎‌های متعددی برای کبوترهاست. کنگره‌ای نیز برای آن ساخته‌اند، در داخل آنها هزاران لانه (جفت‌خانه) ردیف هم دیده می‌شود، که کبوتران در آنها قرار می‌گیرند.
منظور از  ساختن این کبوترخانه‌ها فقط این بود که فضله کبوتر را که به کار کوددارن صیفی کاری تاکسان‌ها می‌خورد (هرسال دو بار) به دست آوردند. به کبوتران نیز کسی صدمه و زیانی نمی‌رساند، امّا اغلب این برج‌ها مخصوص کبوتران را از آن رو می‌ساختند که به خانه آبرو و حیثیتی بدهند زیرا این کبوترخانه‌ها از سایر بناها مرتفع‌تر بودند و از دور نگاه بیگانگان را به خود جلب می‌کردند.
اگرچه آمار دقیق از تعداد برج‌های کبوتر در قرن‌های گذشته نمی‌توان ارائه کرد امّا مطالبی که در حدود سه قرن پیش در سفرنامه شوالیه شاردن آمده می‌تواند به بررسی وضعیت و تعداد تقریبی کبوترخانه‎‌های عصر صفوی کمک کند، ضمن آنکه آمارهای ارائه شده در سال 1356 هجری.ش اگرچه ناقص است امّا شناختی مهم در این مقوله ارائه می‌کنند، با مقایسه آماری که شاردن از کبوترخانه‌های خارج از شهر اصفهان در دوره صفویه ارائه کرده، یعنی رقم سه هزار، با آمار سال 1356 هجری.ش که تعداد برج‌ها، اعم از فعال، نیمه فعال و مخروبه 606 عدد بوده است.


کبوترخانهها یکی از گونه های بومی معماری گذشته ایران و نشانی از همخوانی زندگی با محیط پیرامون هستند این بناها پاسخی در مقابل شرایط نامساعد اقلیمی برای تقویت خاک از طریق جمع آوری کود کبوتران بودند به همین دلیل اکثر کبوتر خانهها در مجاورت زمین های کشاورزی بنا میشدند در استان اصفهان تعداد زیادی کبوترخانه دیده می شود بر اساس متون تاریخی و سفرنامههای موجود، به نظر میرسد؛که ساخت آنها دست کم از دوره ایلخانی آغاز و رونق آنها در دوره صفوی، مقارن با رونق کشاورزی در منطقه، بوده باشد بعدها در دوره قاجار نیز، ای روند به صورت چشمگیری ادامه یافت ناحیه مورد بررسی در پژوهش حاضر، محدوده اژیه تا ورزنه است این محدوده، دارای بیشتری تعداد برج کبوتر در منطقه شرق اصفهان است با توجه به اهمیت کاربردی برجهای کبوتر در میراث معماری سنتی ایران و وضع نامساعد کنونی شان، لزوم بررسی آن ها احساس میشود در این راستا برای نخستین بار، با استفاده از مطالعات میدانی، پلان نمونه های شاخص و نسبتا سالم کبوترخانهها برداشت شد و با روش توصیفی، گزارشی از وضعیت کنونی آنها در سال 1931 ارائه شده است بیست و دو برج کبوتر در منطقه شناسایی شد که از این تعداد هشت نمونه بر اساس تنوع تقسیمات داخلی انتخاب و برداشت شد نیمی از این برجها در شهر اژیه قرار دارند که بیانگر اهمیت و رونق کشاورزی این شهر در زمان گذشته است

مطالب مرتبط