ایرانیــــــــــــادبود

برترگزیده‌ تاریخ معماری ایرانزمین

سنگ نبشته

سنگ ‌نبشته گنج‌ نامه

ویکی پدیا

ایرانشهرپدیا

اطلس تاریخی ایران

آثار البلاد و اخبار العباد / زکریا بن محمد بن محمود قزوینی / جهانگیر میرزا / میر هاشم محدث

طوایف مختلفه، خطی به این اسلوب نمی‌باشد و در ابنیه قدیم نیز هیچ‌کس بدین‌سان خط سراغ نمی‌دهد مگر در کرمان در بالای سنگی که در مقبره شاه نعمه الله گذاشته شده. و در این عصر، این سنگ همدان موسوم به «گنجنامه» است.

تاریخ تمدن هخامنشی / جلد اول / علی سامی

پارسی‌ها و مادی‌ها به‌عنوان بنیان‌گذار این پادشاهی دسته‌ای از آریاهای شمالی بودند که حدود اواخر هزارۀ سوم یا اوایل هزارۀ دوم پیش از میلاد از جایگاه اصلی خود که شاید استپ‌های جنوب روسیه بوده، یا بر اثر یخبندان شدید یا فشار اقوام مهاجمی که از فلات‌های آسیای مرکزی به سمت مغرب و آسیای صغیر سرازیر شدند و به طرف شمال و مغرب فلات ایران مهاجرت کردند که چراگاه‌های خوب و جنگل فراوان و آب و سبزی داشت و برای پرورش اسب – که از امتیازات نژاد آریا است – مستعد بود.
مادها در اطراف همدان (هگمتان قدیم) که درۀ حاصلخیزی است و از آب کوه‌های پربرف مجاور سیراب می‌گردد و جنوب آذربایجان فعلی تا ری متمرکز شدند و پارسی‌ها در بدو امر در جنوب دریاچۀ ارومیه در همسایگی کشور اورارتو و سپس از طرف مغرب ایران به پارس و جنوب غربی سرازیر شدند.

در فاصلۀ 5 کیلومتری همدان در انتهای درۀ عباس‌آباد و در کنار راه قدیمی کتیبه‌ای در سنگ کوه کنده شده که به نام گنج‌نامه یا به‌اصطلاح مردم آنجا «جنگ‌نامه» معروف شد.
کتیبه‌ای از خشایارشا نیز همراه این نوشته است.
از اردشیر دوم شش کتیبه روی شش زیرستون در شوش و دو کتیبه روی دو زیرستون در همدان پیدا شده و همچنین لوحه‌ای سنگی با 7 سطر خط در شوش و یک لوحۀ طلایی با 20 سطر خط میخی پارسی در همدان به دست آمده است.
لوحۀ سنگی در موزۀ لوور پاریس و لوحۀ طلا در موزۀ شخصی مارسل ویدال است.

تاریخ تمدن هخامنشی / جلد دوم / علی سامی

هووخشتر بدون شک نه‌تنها از پادشاهان بزرگ ایران باستان، بلکه از فرماندهان عالی‌مقام مشرق‌زمین و از مردان تاریخی شرق قدیم است که نخستین بار امپراتوری بزرگی به نام «ماد بزرگ» را تشکیل داد که شامل تمام قسمت‌های شمالی و غربی ایران به‌اضافۀ اورارتو و ارمنستان و کپدوکیه و قسمتی از کشور سکاها و عیلام و آشور بود و به شاهان هخامنشی مقیم انزان و پارس نیز فرمانفرمایی داشت.
دربار او بسیار باشکوه و پرتشریفات و هگمتانه به سهم خود یکی از پایتخت‌های معروف و ثروتمند و باشکوه عصر خود بود و تا زمان ساسانیان توانست اهمیت و موقعیت خود را نگاه دارد.
بسیاری از دانشمندان و باستان‌شناسان اخیر آغاز پادشاهی و تاریخ درخشان ایران باستان را از این زمان دانسته‌اند و سال 612 ق.م را که سال فتح آشور است، ابتدای تاریخ ماد نامیده‌اند.
تحول سریع و شگرفی که بر اثر طلوع و گسترش ماد و انقراض آشور، در نواحی آسیای غربی صورت گرفت، دنیای آن روز را به چهار کشور بزرگ در دست چهار پادشاه مقتدر منحصر ساخت.
ماد بزرگ با رهبری هووخشتر.
بابل به پادشاهی بخت‌النصر.
لیدیه تحت نفوذ الیات.
مصر در دست نخائو.
ولی محور هگمتانه، سارد، بابل بر سرنوشت سایر کشورهای آسیای غربی و اقوام سامی و آریایی حکمفرما بود و در ظاهر اتحاد و اتفاقی بین آنها وجود داشت که وصلت‌ها و مسائل سیاسی و ترس از یکدیگر ضامن اجرایی آن بود.
داریوش از بزرگ‌ترین پادشاهان تاریخ 2700سالۀ پادشاهی ایران است.
او برای ادارۀ امور شاهنشاهی پهناور هخامنشی و وصول مالیات‌ها تشکیلات صحیح و مرتبی ایجاد کرد که تا آن زمان بی‌سابقه بود و امروزه نیز مورد تقلید بسیاری از کشورهای بزرگ و مترقی جهان است.
راه‌های شوسۀ مهم و فراوانی ساخت، چاپاری سریع‌السیر، ضرب سکه‌هایی به نام داریک، احداث کاخ‌های مجلل در تخت جمشید، شوش، همدان از کارهای برجستۀ این شهریار سیاست‌مدار است.

کلیات تاریخ و تمدن ایران / عزیزالله بیات

در دورۀ ساسانیان روابطی مابین دربار ایران و چین بود و سفیران دو طرف به ممالک یکدیگر می‌رفتند.
تجارت زمینی در طرق و شوارع کاروانروی قدیم صورت می‌گرفت.
شاهراه بزرگ از تیسفون شروع می‌شد و از طرف حلوان و کنگاور به همدان می‌رسید.
در همدان راه‌های مختلف انشعاب می‌یافت، یکی به سمت جنوب از خوزستان و فارس گذشته به خلیج‌فارس منتهی می‌شد.
دیگری به ری می‌رفت و از آنجا راه‌هایی از کوه‌های گیلان و البرز گذشته به دریای خزر می‌پیوست یا از راه خراسان و درۀ کابل به هندوستان اتصال می‌یافت.
راهی هم از ترکستان و حوزۀ تاریم به چین می‌رسید.

گنج دانش / جغرافیای تاریخی شهرهای ایران / محمد تقی خان حکیم / عبدالحسین نوایی

الوند
اروند نیز گویند، در همدان است و از کوههای پرگل و خوش آب و هو است. از سیاحت نامه و سفرنامه شاهی مرقوم می‌شود که دو چیز همدان منحصر است: یکی در عباس آباد ویکی کوه الوند. روزی در سفر عربستان صبح به دره رفتیم. ابتدای دره بسیار وسیع و آب زیادی صاف و روشن از وسط دره جاری است و دو طرف دره همه اشجار و انواع و اقسام گلها و سبزههای خرم و انواع گیاه‌های با طراوت ومعطر و شکوفه و میوه‌های الوان مختلف، بلکه هم به اختلاف وقت، میوه‌جات همه قسم و همه رنگ بر سر اشجار و هر فاصله مسافتی جا و مکان نشیمن ساخته‌اند و منزل‌ها به تفاوت امکنه در دامنه واقع شده، چشم‌اندازهای باصفا دارد. بعضی جاها هم آسیاب در کمرها ساخته‌اند. در انتهای دره و رودخانه آب دو شعبه می شود : يك شعبه از دره به راه تو یسر کان جاری است ، شعبه دیگر از دره به راه دیگر می رود. بالای دره به سنگ بزرگی خط میخی غریبی نوشته است، هیچ عیب نکرده. اثر قلعه خرابی هم بالای کوه است مشرف به این خطوط دیده می‌شود. از بلندی با دوربین دهات جلگه تو یسر كان جلگه بسیار قشنگ و سبز باصفا ديده میشود. کوه بیستون هم پیدا بود. کوههای نهاوند و لرستان دیده می‌شود. جلگه و قصبه کنگاور نمایان بود. طلاشوی‌ها آب و زمین حاضر کرده، کار می‌کردند، تماشا کردیم . اسبابی که از خاك بيرون آوردند، طلاریز و نقره شکسته، پولهای مختلف طلای ملیله به طرزهای غريب قدیم خوب، پیکان تیر بزرگ. همدانیها این تخته سنگ بزرگی که به خط میخی کنده گنج نامه می دانند. اما گویا تاریخ فتح مملکتی بوده که یکی از سلاطین مدی که پایتخت آنها همدان بوده ، داده رسم کرده اند.
اروند از کوههای معروف است و همدانی‌ها توصیف ها از این کوه نوشته‌اند، آن را بزرگترین مفاخر همدان شمرده اند و عین‌القضاة همدانی وقتی که محبوس بوده نظم‌ها در توصيف الوند گفته و اظهار اشتیاق نموده و تفضيل و ترجيعها داده است و هرگز قله آن از برف خالی نبوده و آبهای سرد بسیار خوب دارد و انواع گلها و گیاهها و لاله ها دارد. توصیف و تعریف آن کوه زیاده از این بیانات خواهد بود. بزرگی فرموده:
از ابر بهاری است ز بس چشمه که جاری ست شد دامن این تل همه چون دامن الوند

مطالب مرتبط