سنگ نگاره تاج گذاری نرسی نقش رستم
مطابق بقیه تاج‌های ساسانی از کادر بیرون زده‌است
شکوفه تقی: در این مقاله به کلمات مار، مهر و میر، ماران و مطران و خاستگاه آنها می‌پردازم و اینکه چگونه همۀ این واژه‌ها ریشۀ یکسان و معنای واحد دارند و در اکثر زبا نهای دنیا برای بیان بزرگی، سروری، قداست و جاودانگی به کار می‌روند.
ابراهیم رایگانی: در طاقبستان، آناهيتا پوشاك گرم متناسب با آب‌وهواي سرد كرمانشاه دارد؛ حال‌آن‌كه، لباس نازك و چسبان اين الهه در نقش رستم، احتمالاً در كنار ساير عوامل مذهبي، از محيط نسبتاً گرم منطقه فارس حكايت دارد. باورهاي مذهبي و توصيفات متون زرتشتي نيز در كنار عوامل محيطي از جمله اقليم، بر نحوه ارائه پوشاك آناهيتا در نقوش برجسته را نبايد از نظر دور داشت.
سودابه فضایلی: تمام فرهنگ‌های باستان باور دارند که چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش، جهان را شکل داده‌اند. فیلسوفان یونان باستان چهار عنصر را به اخترشناسی ارتباط می‌دهند و پدیده‌های مختلف زندگی را با چهار عنصر مرتبط می‌دانند و این عناصر را جوهر نیروهای طبیعت لحاظ میکنند. چهار جهت اصلی، و چهارفصل و چهار عدد اول و چهار نت اول در ارتباط با عناصر اربعه هستند. گا ستون باشلار فیلسوف معاصر فرانسوی، چهار عنصر را پایۀ انگاره‌ها و فرضیات جهان می‌داند. نیکلای بردیائف فیلسوف دینی روسی قرن نوزدهم عقیده دارد که زنان بیش از مردان به روح جهان وابسته‌اند و با نیروهای صادره از چهار عنصر ارتباط دارند.
سودابه فضایلی: از میان چهار عنصر آن یک که واقعیت را بازمی‌تاباند و چون آینه منعکس می‌کند آب است. اگر هریک از چهارعنصر را به مرحله‌ای از سلوک درونی وابسته بدانیم آب معرفت است. معانی نمادین آب را میتوان در سه مضمون اصلی خلاصه کرد: چشمه حیات، وسیله تزکیه و مرکز زندگی دوباره. این سه مضمون در قدیم‌ترین سنت‌ها متلاقی میشوند و ترکیبات تخیلی گوناگون و در عین حال هماهنگ را شکل می‌دهند.
عزیزالله بیات: آخرین نقش ساسانی در نقش رستم مراسم تاجگذاری نرسی می باشد. وی تاج سلطنت را از مظهر آناهیتا می گیرد.
لوکونین: ممکن است عنوان “بزرگ‌شاه ارمنستان” به نرسی داده شده تا سکوت اختیار کند و به ادعای تاج و تخت شاهنشاهی نپردازد ولی هزگاه نرسی در واقع از فرمانروایی سکستان برکنارشده باشد آنگاه میتوان چنین پنداشت که مساله تعیین جانشین آینده شاهنشاه به هنگام پادشاهی بهرام یکم به سود فرزندش بهرام دوم حل شد و این خواست درتنیجه ازدواج بهرام دوم با نواده شاپور یکم قوام پذیرفت.
کریستنسن: نرسى كيفيت تاج‌گذارى و سلطنت خداداد خود را بر تخته سنگ نقش رستم حجارى كرده‌است و اين همان طرز معروف قديم است، يعنى پادشاه حلقه نواردار را که علامت سلطنت است از دست خداوند میگیرد. خدا در اینجا زنی است و زاره تصور می‌کند آناهیتا باشد.
امیرحسین خنجی: او ( کرتیر ) شاپور را بر آن داشت که یک جلسه مناظره تشکیل دهد و مانی را حاضر آورد تا بر سر عقایدش با وی بحث کند. یعقوبی می‌نویسد که موبد موبدان در این جلسه بطلان عقاید مانی را به اثبات رساند و مانی چون جان خود را در خطر دید از ایران گریخت. مانی در حوالی سال 251 میلادی به سغد و ترکستان سفر کرد و در آن نواحی به فعالیت ادامه داد.
امیرحسین خنجی: نفوذناپذیر ترین طبقه اجتماعی که در عهد اردشیر پدید آمد طبقه مغان بود. مغان به حکم نفوذ کلامشان برای خود نظریه ای ابداع کرده بودند که بر طبق آن همه از یک تبار ویژه بودند و تبارشان را به منوچهر اساطیر و قبیله زرتشت می‌رساندند و چنین القا می‌کردند که علم دین را زادبرزاد دریافت می‌داند…
امیرحسین خنجی: نرسی که از حمایت مغان مذهب ناهید برخوردار بود… خود را شاهنشاه نامیده و سکه به نام خود زده بود. بهرام پس از شکست از نرسی به خراسان گریخت و از سکه‌هایی که از او برجا مانده‌است چنین برمی‌آید که مدتی دیگران باز بر ناحیه‌ای از خراسان یا سیستان حکومت می‌رانده و از دربار ایران مستقل بوده‌است.
امیرحسین خنجی: زدتشت تعلیم می دهد که انسان اگز می خواهد به رستگاری برسد باید از صفاتی پیروی کند که مخصوص خداست… این فضایل عبارتند از وهومنه، ارته، خشتر، آرمئیتی، هائوروتات، امرتات، سراوشه.
امیرحسین خنجی: روایت‌های ساسانی می‌گوید که اردشیر پس از کشتن اردوان پنجم دختر او را به زنی گرفت و وقتی متوجه شد که او دختر اردوان است دختر را به هیربد ابرسام سپرد تا اعدامش کند. دختر به هیربد گفت که از اردشیر آبستن است. ابرسام دختر را ـ بی خبر اردشیر ـ در خانه نگاه داشت و نام پسری را که از او به دنیا آمد شاپور گذاشت.
