کلیسای وانک

دانشنامه تصویری آیین‌های ایرانی: مراسم آیینی و کلیساهای شرق آشوری ارومیه / مارنرسای بنیامین / ژانین بنیامین فقیهی بیگلو / مریم رضایی / عباس تحویلدار / شاپور حاتمی

شناخت کلیسای ارتدکس / عباس رسول زاده

شناخت کلیسای پروتستان / عباس رسول زاده / جواد باغبانی

شناخت کلیسای کاتولیک / عباس رسول زاده / جواد باغبانی

طراحی معماری کلیسا حضرت مریم ارومیه / شقایق تابش

کلیساهای ارامنه ایران / لینا ملکمیان

کلیساهای ارامنه جلفای نو اصفهان / آرمن حق نظریان / نارسیس سهرابی ملا یوسف

کلیسای ارتدوکس سریانی: تاریخ و عقاید / مارایگناتیوس زکااول عیواض / محمد مدبر چهار برج

کلیساهای ارمنیان تهران / آرا مگردومیان

کلیسای ارمنی: مقدمه‌ای بر مسیحیت ارمنی / آرا کشیشان سیرکی / میشل آقامالیان

کلیسای سورب تاده / هایک عجمیان

کلیسای طاطاوس مقدس – تعمیدگاه ایمان (به زبان ارمنی) / نشان توپوزیان

کلیسای طاوس مقدس / امیل هاکوپیان

کلیسای وانک: همراه با شرح کامل دیوار نگاره‌های داخل کلیسا، اشیاء موزه و اطلاعات جامع درباره ارامنه (مصور) / هراچ درآوانسیانس

گفت‌وگوهای اسلامی – مسیحی اندیشمندان مسلمان با کلیسای کاتولیک واتیکان پیرامون پدیده تجدد از دیدگاه اندیشمندان مسلمان … / فاطمه حسینی میرصفی

معماری ایران (تحلیلی بر معماری کلیساهای آذربایجان) / شیوا غفاری جباری / ایوت خضری

نگارنامه و راهنمای کلیسای بیت لحم جلفای اصفهان / هامازسب آراکلیان

نگاهی به تاریخ کلیسای شرق / توماس میرم

نگاهی به تاریخچه کلیسای هوانس مراغه / جلال جلالی شکوهی / یوسف بیگ باباپور

گزیده‌ کتاب

باغ های ایران و کوشک های آن / دونالد ویلبر / مهین دخت صبا

در سمت مغرب ‌این ناحیه، در محلی که چهارباغ زاینده رود را قطع می‌کند قصبه جلفا واقع شده که شاه عباس چندین هزار نفر ارمنی را از جلفای واقع در شمال شرقی‌ایران به ‌این ناحیه آورد تا برای در باریان بافندگی و گلدوزی کنند. امروز بازدید کنندگان از جلفا ممکن است از مشاهده کلیسای ارامنه ‌این قصبه با موزائیک‌های زیبا و نقاشی‌های مذهبی آن دچار اعجاب و شگفتی شوند، در ضمن اگر به آثار باستانی علاقه مند باشند می‌توانند از موزه کلیسا که در همان نزدیکی قرار دارد دیدن کنند.

گزیده‌ کتاب:

گنجینه‌ی آثار اصفهان / لطف الله هنرفر

کلیسای سن سور (وانک)
مهم‌ترین کلیسای مشهور تاریخی جلفا از نظر معماری و نفاست تزئینات نقاشی کلیسای «سن سور» است که مشهور به کلیسای «وانک» می‌باشد و در محل کلیسای ساده قدیمی‌تری که در سال 1605 میلادی بنا شده بوده و رو به ویرانی نهاده بوده است بنیاد آن گذاشته شده این کلیسا را آمنا‌پر‌کیچ به معنی ( نجات دهنده) نیز می‌نامند. در تاریخ ارامنه جلفا نوشته شده است در موقعی که خلافت اعظم ارامنه در اوچ کلیسا با هاکوپ بوده است و خلیفه جلفا (داوید) نام داشته و کلانتر جلفا خواجه صفر بوده ساختمان این کلیسا از محل اعانات ارامنه جلفای اصفهان در سال 1104 به سال ارمنی (1655 میلادی برابر1065 هجری) آغاز شد و در 1133 (برابر 1664 میلادی و 1074 هجری) و متقارن بیست و دومین سال سلطنت شاه عباس دوم به پایان رسیده است.

داخل این کلیسا و تمام دیوارها و اطراف و جوانب آن با تزئینات نقاشی به سبک ایرانی و تابلوهایی که نفوذ نقاشی ایتالیایی در آنها محسوس است و زندگانی مسیح را معرفی می‌کند تزئین شده و ازاره‌های کلیسا با کاشی‌های خشت هفت‌رنگ آراسته شده است. در این کلیسا بیش از سایر کلیساهای جلفا نقاشی وجود دارد و از نظر کثرت طلاکاری کلیسای منحصر به‌فرد محسوب می‌شود. معماری کلیسا و تزئینات طلاکاری آن کار استادان ایرانی است و تابلوهای نقاشی آن چنان‌که می‌گویند بوسیله هنرمندان ارمنی و اروپایی نقاشی شده است.

کتیبه اصلی سردر اصلی کلیسای وانک
کتیبه سردر ورودی کلیسای وانک در جانب غربی آن به خط ارمنی طلایی رنگ بر زمینه کاشی خشت لاجوردی به شرح زیر است:
در سال 1104 (سال ارمنی برابر 1655 مسیحی) و در عهد سلطنت شاه عباس دوم در زمانی که خلافت اعظم ارامنه در اوچ کلیسا با فیلیپس (فیلیپ) بود و خلیفه این وانک (داوید وارتابد) از خلیفه‌های کلیسای وانک بود ساختمان این کلیسا از محل کمک‌های مردم خیر جلفا شروع شد و در سال 1113 (سال ارمنی برابر 1664 مسیحی) به پایان رسید. ثواب عباداتی که در این کلیسا برگزار می‌شود عاید درگذشتگان و بازماندگان بشود.

کتیبه‌های داخل کلیسای وانک
در بین کتیبه‌های داخل کلیسای وانک چهار کتیبه سه سطری به خط ارمنی که در زیر پنجره‌های فوقانی داخل کلیسا نوشته شده است جنبه تاریخی دارد. در این کتیبه‌ها از بانی تزئینات نقاشی این کلیسا به نام (خواجه آودیک) یاد شده است. کتیبه‌های مزبور که بخط ارمنی برجسته طلایی رنگ بر زمینه لاجوردی گچ‌بری شده بشرح زیر است:

کتیبه جبهه شمالی داخل کلیسا :در تاریخ پنجم فوریه سال 1118 (1669 میلادی برابر 1079 هجری) خواجه آودیک که نقاشی‌های این کلیسا را به یاد بود خود و در گذشتگان خانواده‌اش به یادگار گذاشته است رحلت کرد و به مسیح پیوست .

کتیبه جبهه جنوبی: باز هم در پیشگاه مسیح از خواجه آودیک و فرزندش ماردیروس و فرزند متوفی او ساهاک و تمام خویشاوندان نزدیکش یادآوری کنید.

کتیبه جبهه جنوبی مقابل در ورودی: از خواجه آودیک و زنش مالتان سلیم و دخترهایش: گل صنم و بدری و مریم تاتیک در پیشگاه حضرت مسیح یادآوری کنید سال 1119 (برابر 1670 میلادی و 1080 هجری).

کتیبه جبهه غربی در بالای در ورودی اصلی:
در پیشگاه مسیح بیادآورید از آودیک و فرزندش ساهاک و ماردیروس و نواده‌هایش امیرآقا و آنایی و مارگاریت و خواهر شوهر مارگاریت زیبی‌ ته و (د.خ.ن)

کتیبه سنگاب کلیسای وانک
سنگاب این کلیسا که به سبک سنگاب‌های مساجد ساخته شده و در موقع تعمیرات کلیسا از محل اصلی آن در سراسری ورودی کلیسا انتقال داده شده و فعلا مقابل در ورودی کلیسای وانک قرار دارد و ارامنه در اطراف آن شمع روشن می‌کنند دارای کتیبه‌ای ‌است که به خط ارمنی برجسته بر سنگ نقش بسته و مضمون آن بشرح زیر است:
«این سنگاب یادگار آودیک فرزند بونیات است. به تاریخ 1116 (1667 میلادی برابر 1077 هجری)

کتیبه سردر شمالی کلیسای وانک
در بالای سردر شمالی کلیسای وانک تابلویی نقاشی شده که دفن حضرت مسیح را نمایش می‌دهد و در ذیل آن در یک حاشیه یک سطری به خط ارمنی کتیبه زیر نقاشی شده است:
در سال 1857 (میلادی) محوطه جلوی کلیسا بوسیله خلیفه طاطاوس تعمیر شد و نقاشی‌های داخل کلیسا گردگیری و پاک شد.
در داخل کلیسای وانک کتیبه‌های کاشیکاری هم موجود است از آن جمله کتیبه کاشیکاری شاه‌نشین کلیسای وانک است که به خط ارمنی طلایی رنگ بر کاشی لاجوردی تاریخ کاشیکاری کلیسا بشرح ذیل آمده است:
در زمان خلیفه موسس وارتابد جلفایی این کلیسا کاشیکاری شد به تاریخ 1165 (1716 میلادی برابر 1128 هجری)
کتیبه کاشیکاری مدخل کلیسای وانک به خط ارمنی با کاشی سفید بر زمینه لاجوردی بشرح زیر است:
«این کاشیکاری به یادگار مراد خالداریان و پدرش خواجه هوهانس و مادرش و زنش مریم تاتیک و پسرانش ماردیروس و اوهان و دخترانش پارسی و موراسه و گل نبات و نواده‌اش مارکار و برادران مرحومش مارکار وزادور و آواک و خواهرانش تامار و ای‌بیرس انجام شد. یادگاری از مراد و برادرش (بارون‌هاکوپ‌جان) به تاریخ 1159 (1710 میلادی برابر 1121 هجری)

کتیبه تاریخی برج ناقوس
روبه‌روی در اصلی کلیسای وانک برج ناقوس کلیسا ساخته شده. مخارج ساختمان برج را در دوره پادشاهی شاه سلطان حسین یکی از ارامنه جلفا به نام (هوهانجان جامالیانس) پرداخته و کتیبه‌ای در سه سطر در جبهه شمالی برج به یادگار گذاشته شده است. این کتیبه که به خط ارمنی با کاشی سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی رنگ نوشته شده به شرح زیر است:
در تاریخ 1151 (1702 میلادی برابر 1113 هجری) این ساختمان به نام فرشتگان مقرب خدا جبرئیل و میکائیل در دوره سلطنت شاه سلطان حسین که پادشاهی آرام و صلح دوست است و زمانی که خلیفه بزرگ جلفا الکساندروارتابد بود با نظارت خلیفه دیگری به نام موسس به هزینه حضرت هوهانجان جامالیانس به یاد بود پدرش خواجه هوهانس و مادرش جینارین و دخترش برزاده و پر جوانش هوهانس و برادر بزرگش بارون گریگور و برادر‌زاده‌اش هوهانس و به یاد آمرزش در گذشتگان و بازماندگان خانواده‌اش بنا گردید.
در زیر برج ناقوس آرامگاهی قرار دارد که در اطراق سنگ آن تصویر سربازانی حجاری شده و کتیبه آن بشرح زیر است:
رستم خان سوقمن اتیکلپیان 1843 (1)

موزه کلیسای وانک
کلیسای وانک دارای موزه‌ای تاریخی است که در جنب کلیسا و در شمال آن واقع شده و دارای سالن‌های متعدد و اشیاء و آثار تاریخی است. عمارت موزه در سال 1905 میلادی (1322 هجری) ساخته شده و تابلو‌های متعدد نقاشی از طرف بازرگانان ارمنی که به اروپا مسافرت کرده بوده‌اند به کلیسا اهداء شده است. موزه کلیسا دارای 700 جلد کتاب خطی به زبان ارمنی است و قدیمی‌ترین آنها نسخه‌ای است که در قرن دهم میلادی (قرن چهارم هجری) نوشته شده. اولین کتابی که بوسیه ارامنه در جلفای اصفهان به چاپ رسیده و عین حروفی که به کار برده شده در این موزه نگاهداری می‌شود و در مجموعه کتیبه‌های قبور که در اطاق جنب کلیسا نگاهداری می‌شود راجع به بانی چاپخانه جلفا چنین نوشته شده است: راهب و پیشوای کلیسا خاچاطور کیارانسی موسس چاپخانه ارامنه در ایران مدفون در کلیسای وانک تاریخ وفات سنه 1646
مجموعه فرامینی که سلاطین ایران بعد از شاه عباس درباره ارامنه جلفا صادر کرده‌اند در یکی از سالن‌های این موزه نگاهداری میشود و از مجموعه‌های جالب موزه جلفا است. چند قطعه از تزئینات گچ‌بری و طلاکاری قصور منهدم شده صفویه است که فقط در این موزه می‌توان آنها را مشاهده کرد. از توابع این موزه کتابخانه‌ای نیز هست که در حدود ده هزار نسخه کتاب چاپی دارد.

قبرستان ارامنه:
درجوب منطقه جلفا و دامنه‌های کوه صفه قبرستان قدیمی ارامنه قرار دارد که از بدو مهاجرت و سکونت در جلفا تا به امروز اموات خود را در آن محل دفن نموده‌اند و بسیاری از اروپائیانی که از دوره صفویه به بعد در اصفهان بدرود زندگی گفته‌اند نیز در آنجا مدفونند و از آن جمله است (رودلف) ساعت ساز آلمانی که در زمان شاه صفی مقتول شده و آرامگاه او در مورد توجه مخوص ارامنه است بر آرامگاه رودلف نوشته شده است: Cygit Rodoif

زیرنویس
«رستم خان برادر‌زاده منوچهرخان معتمد الدوله سرباز مدقون در کلیسا تاریخ وفات 1843 ( 1358 هجری قمری)
(منوچهرخان معتمدالدوله گرجی در دوره سلطنت محمد شاه قاجار حکمران اصفهان بوده است. کتیبه فوقانی ایوان جنوبی مسجد شاه قاجار و منوچهرخان معتمدالدوله را در بردارد رجوع شود به صفحه 460)
برای اطلاع بیشتر راجع به کلیساهای جلفا مراجعه شود به تاریخ جلفا تالیف هاراطون در هوهانیان که در سال 1881− 1880 مسیحی در جلفای اصفهان به چاپ رسیده است نسخه خطی این کتاب به قلم خود مولف نیز در مجموعه کتب خطی موزه جلفا که در حدود 700 جلد می‌باشد موجود است. کتیبه‌های مربوط به کلیساهای تاریخی جلفا که در این فصل ذکر شده به کمک آقایان واغارشاک و عجمیان و لئون میناسیان از اصل ارمنی آنها ترجمه شده و به وسیله مولف برشته جملات فارسی درآمده است.

گزیده‌ کتاب:

سفرنامه پیترو دولاواله / شعاع الدین شفا

محله دیگر به نام جلفا است که سکنه آن را مهاجرین جلفا تشکیل داده‌اند و همه آن‌ها ارمنی مسیحی و ثروتمند هستند. شاه دستور داده است این عده را از نقاط مختلف به اصفهان کوچ دهند تا در حوالی مرزهای مجاور ترک‌ها نباشند و خطر از دست رفتن آنان و اسارتشان به دست ترک‌ها منتفی شود. به طور کلی شاه تا حد امکان حوالی مرزها را از سکنه خالی کرده و آن‌ها را به مرکز انتقال داده و زمین‌های دیگری در اختیارشان گذاشته تا ابقاء آنان در مملکت تضمین گردد و در عین حال شهر اصفهان بزرگ‌تر و ثروتمندتر و زیباتر شود، زیرا او اولین پادشاهی است که اصفهان را به پایتختی انتخاب کرده و با ساختمان‌های پیاپی و مخارجی که در آن می‌کند تمام سعی خود را در راه عظمت آن گذاشته است.

اهالی بومی ایران نیز از اقوام مختلفی هستند که اگر بخواهیم طبقات را از پایین به بالا نام ببریم باید نخست از گبرها یا خارج از مذهب‌ها و مشرکین شروع کنیم که هنوز نیز آتش‌پرستند و آن را مقدس می‌شمارند. درباره این عده و تشریفات مذهبی آنان به موقع خود مفصل صحبت خواهم کرد و فقط مطلبی را که اکنون باید تذکر دهم این است که گبرها از نسل ایرانیان حقیقی هستند و سابقه آنان حتی به زمان اسکندر می‌رسد، ولی اقوام مختلفی که بعداً ایران را اشتغال کرده‌اند آن‌ها را سخت تحت فشار و عذاب قرار داداه‌اند به طوری که امروزه تعداد گبرها کم است و فقط در سه شهر ایران من‌جمله اصفهان در محله علی‌حده‌ای سکونت دارند. همان‌طور که قبلاً نیز اشاره کردم یکی از محلات اصفهان که باید بعداً به هم ملحق شده و شهر بزرگ چهار محله‌ای اصفهان بزرگ را تشکیل دهند محله گبرهاست.
این چهار محله یا بهتر گفته شود چهار شهر به اندازه‌ای به هم نزدیک هستند که فقط خیابان زیبای چهارباغ و رودخانه‌ای که وسط آن را قطع می‌کند آن‌ها را از یکدیگر جدا می‌سازد. اگر پل رودخانه را مرکز قرار دهیم از قسمت شمالی آن یعنی زاویه شرقی خیابان شهر اصلی اصفهان شروع می‌شود و از آن زاویه به سمت غرب عباس آباد است و آن طرف رودخانه در قسمت جنوب مقابل عباس آباد محله جلفا قرار گرفته است و در مقابل اصفهان اصلی گبرآباد جای دارد که مختص اقامت گبرها یعنی همین طایفه‌ای است که درباره آن‌ها صحبت کردم.

این چهار محله یا بهتر گفته شود چهار شهر به اندازه‌ای به هم نزدیک هستند که فقط خیابان زیبای چهارباغ و رودخانه‌ای که وسط آن را قطع می‌کند آن‌ها را از یکدیگر جدا می‌سازد. اگر پل رودخانه را مرکز قرار دهیم از قسمت شمالی آن یعنی زاویه شرقی خیابان شهر اصلی اصفهان شروع می‌شود و از آن زاویه به سمت غرب عباس آباد است و آن طرف رودخانه در قسمت جنوب مقابل عباس آباد محله جلفا قرار گرفته است و در مقابل اصفهان اصلی گبرآباد جای دارد که مختص اقامت گبرها یعنی همین طایفه‌ای است که درباره آن‌ها صحبت کردم.

فرقه‌های مختلف مسیحی نیز از قبیل آسوری‌ها و گرجی‌ها و بخصوص ارمنی‌ها که تعداد آنان زیاد است در اصفهان ساکن هستند و ارمنی‌ها که غالباً تاجر و توانگر هستند، تجارت کشور را به خصوص در مورد دادوستد با ترک‌ها قبضه کرده‌اند.

خواجه آبدیک نه تنها کاتولیک خوبی است و به همه فرنگی‌ها علاقه‌مند است، بلکه اصولاً به اندازه‌ای با تقوی است که می‌توان گفتآیینه‌ مذهب و مسیحیت شرقی است. او با وجودی که دارای فرزندان متعددی است دارایی خود را بیش از آن‌که صرف مخارج خانه کند برای بنای کلیساها و تزیینات آن‌ها از قبیل چراغ و قندیل‌های زرین و سیمین و تابلوها و تصاویر گرانبها خرج می‌کند و اکنون در جلفای اصفهان، که شاه عباس پس از خراب کردن جلفای ارمنستان در کنار ارس، ارامنه را به آن‌جا کوچ داده است قریب ده کلیسای خوب وجود دارد که یکی از آن‌ها را خواجه آبدیک ساخته و تمام مخارج آن را به عهده گرفته است و قسمت اعظم مخارج یک کلیسای دیگر را نیز می‌پردازد.

پایان‌نامه‌های وابسته:

بررسی تأثیرپذیری تزیینات کلیسای وانک اصفهان از مسجد شیخ لطف الله (دوره صفوی)

رامین مهدی نژاد / مهناز امینی سودانی

پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیرپذیری کلیسای وانک اصفهان از مسجد شیخ لطف الله در دوره ی صفوی انجام گردید. بدین منظور از روش کیفی (توصیفی ـ تحلیلی) و مقایسه ایی با استفاده از داده های تاریخی، اسناد وعکس ها و روش کتابخانه ای صورت گرفته است. هدف اصلی پژوهش بررسی میزان و نوع تأثیرپذیری تزیینات کلیسای وانک از معماری دوره صفوی و بخصوص مسجد شیخ لطف الله و نیز شناخت ویژگیهای معماری کلیسای وانک و معماری مسجد شیخ لطف الله در دوره صفوی است. مهم ترین یافته ها و نتایجی که حاصل شد عبارتند از اینکه کلیسای وانک تأثیرات فراوانی از مسجد شیخ لطف الله گرفته است و این به خاطر شرایط زمانی تقریباً مشابه و استفاده هر دو بنا به صورت خصوصی و آموزشی می باشد. البته قابل ذکر است که نمی توان گفت کلیسای وانک تنها از مسجد شیخ لطف الله تأثیر گرفته است بلکه علاوه بر متأثر شد از مکتب اصفهان هویت بومی خود را نیز دارد. نتایج حاکی از آن است که هر دو مکان مقدس با وجود یک زبان مشترک (مکتب اصفهان) به دو بیان متفاوت سخن می گویند. یعنی در عین شباهتهایی در لحن و شکل از نظر مفهوم فضایی و بیان بر حسب ویژگی های مرتبط با نقششان تفاوتهای بنیادی دارند.

بررسی نقوش تزیینی کلیسای وانک اصفهان ع:طراحی علائم تصویری و نوشتاری راهنما برای منطقه جلفای اصفهان

حسین کرندی اردکانی / سید محمد فدوی

بررسی و تحلیل روند حفاظت انجام شده بر روی تابلوهای نقاشی رنگ روغن در موزه کلیسای وانک در راستای بهبود روش های حفاظتی و مرمتی

فاطمه صفدری / بهنام پدرام / امیرعباس محمدی راد

تابلوهای نقاشی رنگ روغن بر روی کرباس از جمله آثاری هستند که مدت زمان کوتاهی بعد از خلق آن ها، حفاظت و مرمت شان آغاز می گردد. در طی دوره های متمادی و بر اساس طرز تفکر و ذوق سلیقه، این دسته از آثار مورد دخل و تصرف قرار گرفته اند. بحث برانگیزترین این عملیات ها پاک سازی ورنی های اکسید شده، آسترگیری و بازسازی نواحی کمبود است. اما با گذشت سالیان متمادی از حفاظت آثار، در کشورهای صاحب سبک مرمتی روش های پیشین مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند تا آسیب های ساختاری و بصری که این روش ها به همراه داشته شناسایی کرده و روش های بهتری جایگزین آن نمایند. در مرمت 21 تابلوی موزه کلیسای وانک اصفهان نیز از روش های متنوعی استفاده شده است، بیشتر آن ها از مرمت سنتی بهره برده اند؛ به همین دلیل تنوع آسیبی که آن ها را شامل می شود نیز زیاد است. چسب های نامناسب آسترگیری، به وجود آمدن تاول های حرارتی در اثر تماس با حرارت شدید و رنگ گذاری روی رنگ های اصلی از جمله موارد آسیب محسوب می گردند؛ لذا پرسش اصلی این گونه مطرح می شود: چگونه می توان جلوی روند آسیب ناشی ازتأثیر مواد و مصالح نامناسب ناشی از مرمت نامطلوب را در آثار مورد بررسی قرار داد؛ یا به تأخیر انداخت؟ برای پاسخ به چنین پرسشی ابتدا باید روش های مرمتی و مواد مورد استفاده در تابلوها شناسایی شوند. شناسایی آسیب ها و اتخاذ کردن روش درمانی مناسب برای آن ها می تواند از سرعت آسیب بکاهد. لذا برای بدست آوردن اطلاعات پیرامون مواد و روش های مرمتی صورت گرفته، از مطالعات و بررسی های میدانی، مطالعات کتابخانه ای و اینترنتی، مطالعات آزمایشگاهی و آنالیزهای دستگاهی استفاده شده و پس از تجزیه و تحلیل همه ی اطلاعات بدست آمده، راه کارهایی پیرامون جلوگیری از گسترش آسیب های به وجود آمده ارایه گردیده، که در رأس امور حفاظتی بازکردن آسترها و حذف چسب-های آلی قرار گرفته است.

مقایسه رمزشناسی خوشنویسی اسلامی با شمایل نگاری مسیحی( با تأکید بر مسجد امام اصفهان و کلیسای وانک)

فاطمه وسیعی بهار مختاریان / سعید بینای مطلق / علیرضا خواجه گیر

یکی از رویکردهایی که در یک قرن گذشته در زمینه ی مطالعات تطبیقی هنر ادیان در جهان غرب و بعد از آن در مشرق زمین شکل گرفت، مکتب سنت گرایان(1) است. در این رویکرد به هنر ادیان از جهت حقیقت معنوی و جنبه ی متافیزیکی آن ها توجه شده است. این مسئله در مقایسه ی هنر قدسی در اسلام و مسیحیت نیز قابل توجه است. یکی از محوری ترین اعتقادات مسیحیان، اعتقاد به تجسد است که ماهیت هنر مسیحی را تشکیل می دهد. در مسیحیت، حقیقت الهی متجسد شده و بر اساس اصل تجسد، عیسی مسیح می تواند مانند انسان کامل تلقی گردد. اما در اسلام، خوشنویسی هنری مقدس است و نقشی همانند شمایل نگاری در هنر مسیحی دارد، زیرا خوشنویسی نیز نمودار جسم مرئی کلام الهی است. از این رو در بررسی تطبیقی هنر قدسی چندان نمی توان شمایل های مسیحی را با نگارگری اسلامی تطبیق داد، ولی به خوبی می توان آن را با خوشنویسی اسلامی مقایسه کرد. به همان نسبت که در دین شناسی تطبیقی نمی توان در مسئله ی وحی، قرآن را با کتاب مقدس مقایسه کرد، بلکه باید آن را با تجسد کلمه ی خداوند در جسم عیسای ناصری مورد مقایسه قرار داد، در بررسی تطبیقی هنر مقدس نیز نمی توان به مقایسه ی شمایل های مسیحی با نگارگری اسلامی پرداخت، بلکه از این منظر باید به خوشنویسی اسلامی توجه کرد( نصری 1388، 12). در اسلام، هنر قدسی هنری است که از گوهر وحی اسلامی بیرون آمده باشد. از میان هنرهای اسلامی، خوشنویسی نزدیک ترین رابطه را با کلام وحی دارد و شریف ترین هنر بصری در اسلام به شمار می رود. این هنر با حقیقت معنوی اسلام یک تناسب ذاتی دارد و به همین جهت از خوشنویسی برای تزیین مساجد نیز استفاده می شود. در مسیحیت نیز هنر شمایل نگاری نسبتی با خود مسیحیت دارد. بنابراین در کلیساها فقط شمایل نگاری جایز شمرده می شود. خط در بناهای مذهبی اسلامی، همان نقشی را بر عهده دارد که شمایل ها در کلیساهای مسیحی ایفا می کنند. در زمینه ی هنرهای شنیداری، هنر تلاوت قرآن و در زمینه ی هنرهای تجسمی، هنر خوشنویسی، قدسی ترین هنرها در جهان اسلام هستند که ریشه در نخستین آیات وحی الهی دارند ( العلق، 5- 1). در مسیحیت نیز هنر سرودخوانی دینی هنری مقدس به شمار می رود، اما شمایل نگاری مهم ترین شکل هنر قدسی است. در این تحقیق سعی بر آن است که رمز و نمادهای هنر خوشنویسی در اسلام به عنوان هنری قدسی که به الفاظ، صورت بصری می دهد، با رمزهای شمایل نگاری در مسیحیت به عنوان تجسم کلمه ی الهی، مورد بررسی تطبیقی قرار گیرند. وجه مشترک هنرهای دینی، جنبه ی سمبلیک آن هاست. زبان نمادین، زبانی است که هنر دینی، مفاهیم درونی خود را در قالب آن بیان می کند. مفاهیمی که به زبان مستقیم قابل بیان نیستند، قالبی نمادین به خود می گیرند تا بتوانند خود را بیان کنند. در واقع رمز، چیزی از جهان شناخته شده و قابل دریافت است که به چیزی از جهان ناشناخته و غیر محسوس یا به مفهومی، جز مفهوم مستقیم و متعارف خود اشاره می کند. هنر دینی خوشنویسی و شمایل نگاری نیز که به طور خاص هنر قدسی محسوب می شوند، برای بیان خود از زبان نمادین استفاده می کنند. نمادها ی به کار رفته در هر کدام از این دو هنر با توجه به مبانی آن ها متفاوت است. هر رمز یا نماد به حقیقتی ورای خودش اشاره دارد که این معانی جز با این سمبل ها به بیان نمی آیند. همان گونه که قرآن و دیگر کتب آسمانی همچون عهد عتیق و عهد جدید برای بیان حقایق معنوی به زبان رمز و اشاره سخن می گویند، هنر مقدس نیز رمز است و به چیزی بیش از آن چه نشان می دهد، دلالت دارد. در اسلام، می توان خوشنویسی را به صورت کتیبه های تزیینی با معماری ارتباط داد، اما هنر خوشنویسی، یک هنر فرعی نیست و بدین علت که برای نوشتن قرآن کریم به کار می رود، در هنرهای اسلامی از بالاترین مقام برخوردار است. هر چند کتیبه هایی که دارای نوشته های تاریخی هستند و به عنوان اسناد و احکام اجتماعی می باشند در تزیین مساجد استفاده می شوند، اما اکثریت نوشته ها ارزش دینی و جنبه ی مذهبی و نیایشی دارند. از این میان نوشتن آیات قرآنی در همه جا برتری دارد. مهم ترین خصلت کتیبه ها ایجاد حضور الهی و معنویت در فضایی همچون مسجد است. در شمایل نگاری، تصویر، حقیقت وحی الهی را بیان و برای این کار از زبان نمادین استفاده می کند. این نمادگرایی چیزی را نشان می دهد که نمی توان به صورت مستقیم نشان داد. به وسیله ی نمادگرایی وحی از جهان بالا به پایین آورده شده و در قالب ماده بیان می شود. در نظر آبای کلیسا، امور الوهی از حیث بیانی قابل توصیف نیستند و بهترین شیوه برای بیان آن ها، استفاده از نمادهاست. و چون کتاب مقدس، مجموعه ای از نصوص داستانی و تاریخی است که به صورت تصویر بیان می شود، بنابراین تمامی نمادها نیز در ارتباط با تصاویر شکل می گیرند.

نسبت صورت و کارکرد در معماری ایرانی اسلامی( بررسی دو اثر تاریخی مسجد شیخ لطف الله و کلیسای وانک)

گل آرا خواجه جهرمی / مسعود علیا / مصطفی کیانی

در این رساله سعی بر آن است تا با به¬کار بستن روش توصیفی و تحلیلی، رابطه و نسبتی که میان صورت و کارکرد در معماری یک بنا وجود دارد، بررسی شود.صورت در یک اثر معماری هم بارِ زیباشناسیِ بنا را به دوش می¬کشد و هم لایه¬های معنایی را که بنا، به مخاطب خود القا می¬کند. صورت با روانِ انسان در ارتباط است، از سوی دیگر کارکرد در بنا، برای رفع نیاز آدمی است. صورت عمدتاً عامل درونی بنا و کارکرد عمدتاً عاملی بیرونی است و بر این اساس یک بنا می¬تواند علاوه بر انجام صحیح کارکرد خود بیانگر ایدئولوژی و تفکری خاص نیز گردد. در طی روند این پژوهش، با مقایسه¬ای تطبیقی میان دو بنای مذهبی متأثر از یک سبک معماری که کارکردی کم و بیش متفاوت دارند، این رابطه و نسبت میان صورت و کارکرد، در معماری ایرانی- اسلامی نشان داده ¬می¬شود. صورت و کارکرد در این¬گون? معماری همگام با هم به روند شکل¬گیری یک بنا کمک می¬کنند. در مسجد شیخ لطف الله و کلیسای وانک با آنکه صورت هر دو بنا بسیار به¬هم شباهت دارد اما بنا به کارکرد متفاوت در همان شباهت¬ها گاه تفاوت¬ها را می¬بینیم و هم¬چنین با وجود تفاوت کارکردی، آنجا که امکان¬پذیر بوده است صورت تفاوت نکرده است بلکه بیانگر ویژگی¬های هنر ایرانی شده است.

مقاله‌های وابسته:

بازتاب نمادها و نشانه های شغلی در سنگ های قبور ارامنه با تأکید بر نقاشی های آبرنگ در موزه ی جلفای اصفهان

بهاره براتی / محمد افروغ

در منابع سنگ نوشته‌ی آشوری مربوط به اوایل قرن دوازدهمپیش از میلاد درباره‌ی پاره‌ای از قبایل ارمنی زبان هند و اروپایی ساکن در جواز سرزمین‌های حوری‌ها؛یعنی(*)عضو هیأت عملمی دانشگاه شهرکرد-دانشکده هنر فارسان (**)مدرس دانشکده هنر فارسان &%15620HMKG156G% بازتاب نمادها ونشانه‌های شغلیدر سنگ‌های قبور ارامنهبا تأکید بر نقاشی‌های آبرنگ در موزه‌ی جلفای اصفهان بهاره براتی*محمد افروغ** چکیده {IBهویت مقوله‌ای بسیار مهم در گذشته و حال بوده است. حرفه‌ها و مشاغل موجود بر روی سنگ قبرهای قبرستان جلفای اصفهانکه توسط نقاش برجسته‌ی ارمنی و ایرانی،آبراهام گورگنیان به صورت نقاشی آبرنگ و با نیت ماندگاری بیشتربه حفظ هویت افراد متوفی به تصویر در آمده؛کمک شایان توجهی به این مهم کرده است. حرفه‌ها و مشاغل موجود بر روی سنگ قبرهای قبرستان جلفای اصفهانکه توسط نقاش برجسته‌ی ارمنی و ایرانی،آبراهام گورگنیان به صورت نقاشی آبرنگ و با نیت ماندگاری بیشتربه حفظ هویت افراد متوفی به تصویر در آمده؛کمک شایان توجهی به این مهم کرده است. (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر شماری 5 مربوط به نوجوانی است که در کار نوازندگی می‌باشد،سنگ قبر وی همچون دیگر سنگ قبرها یک شکل محراب‌گونه دارد کهدر قسمت محراب علامت صلیب مقدس و دو درخت سرو در طرفین نمادصلیب دیده می‌شود. (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر شماری 5 مربوط به نوجوانی است که در کار نوازندگی می‌باشد،سنگ قبر وی همچون دیگر سنگ قبرها یک شکل محراب‌گونه دارد کهدر قسمت محراب علامت صلیب مقدس و دو درخت سرو در طرفین نمادصلیب دیده می‌شود.

بررسی آسیب های وارده بر نقاشی دیواری ایوان ورودی نمازخانه کلیسای وانک اصفهان و استحکام بخشی آن

محمد اسماعیل حاجی علیان

کلیسای وانک یا”دیر آمنا پرگیچ مقدس‌”که معنی فارسی آن‌”دیر شفادهنده همگان‌”می‌باشد،در اوایل قرن هفده‌ میلادی در اصفهان،کنار زاینده‌رود بنا شده است.در نقاشی‌های دیواری کلیسای وانک جلفای اصفهان از لحاظ ساختار شناسی می‌توان رد پای اقوام ارمنی،ایرانی،روسی،ایتالیایی و اسپانیایی را دید و به‌همین‌دلیل نوعی موزه ارتباطات هنری‌ کشورهای مذکور محسوب می‌شود.ازآنجائی‌که بادهای موسمی شهر اصفهان و سلسله عوامل فیزیکی،شیمیایی و بیولوژیکی و مهم‌تر از همه عوامل انسانی باعث گردیده است تا آسیب‌های فراوانی به نقاشی‌های ایوان ورودی نمازخانه‌ گردد.در اینجا،بنا به ضرورت،ضمن فن‌شناسی و آسیب‌شناسی نقاشی‌های قسمت ایوان ورودی،استحکام‌بخشی و مرمت‌ این قسمت از نقاشی‌ها نیز صورت پذیرفت.

بررسی دیوارنگاره‌های بوم‌پارچه‌ در کلیساهای ایران (مطالعۀ موردی: کلیسای وانک اصفهان، کلیسای مریم اصفهان و کلیسای مریم تبریز)

یاسر حمزوی /رسول وطن دوست / حسین احمدی

گونه‌ای از دیوارنگاره در برخی از کلیساهای ایران وجود دارد که از نظر مواد و مصالح، روش اجرا و به‌طور کلی از نظر ماهیت با دیگر دیوارنگاره‌ها متفاوت است و تا کنون پژوهشی مستقل در مورد آنها انجام نشده است. هدف این مقاله شناخت شیوۀ اجرای این گونه از دیوارنگاره‌ها و همچنین شناخت سیر تحول آنها از طریق مطالعات میدانی، کتابخانه‌ای و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده است. به دلیل کمبود پژوهش و ثبت اطلاعات فنی در این حوزه به زبان فارسی، در این پژوهش مطالعات اولیۀ انجام‌شده معطوف به دیوارنگاره‌های بوم‌پارچۀ اروپایی است و در مرحلۀ دوم به دیوارنگاره‌های بوم‌پارچۀ کلیسای وانک و کلیسای مریم اصفهان و کلیسای مریم تبریز پرداخته می‌شود. در دورۀ رنسانس، جهت حل برخی از مشکلات دیوارنگاره‌های بزرگ و سقف‌نگاره‌ها، در مراحل اجرا به مرور زمان تغییراتی را به ‌وجود آوردند که در نهایت شیوه‌ای متفاوت و جدید از دیوارنگاره به وجود آورد که در این تحقیق به نام دیوارنگارۀ بوم‌پارچه نامیده می‌شود. در پژوهش حاضر تلاش شده چگونگی به وجود آمدن این شیوه در اروپا و نمونه‌های آن در کلیساهای ایران مورد بررسی قرار گیرد تا آغاز راهی باشد جهت شناخت این آثار در کشور ایران.

بررسی فن ساخت بخشی از تزیینات معماری اسلامی در کلیسای وانک اصفهان

یاسر حمزوی

“طلاکاری بناهایی مثل کاخ عالی قاپو،کاخ چهل ستون،کاخ هشت بهشت،تالار اشرف،امام‌زاده اسماعیل،کلیسای وانک(تصویر 4)،کلیسای بیت اللحم،بقعه‌ی شاه‌زادگان و تعدادی دیگراز بناهای دوره‌ی صفویه‌ی اصفهان نمونه‌هایی از کاربرد شیوه‌ی(به تصویر صفحه مراجعه شود)تصویر 4-نقوش اسلامی اجرا شده با تکنیک لایه چینی و طلا چسبان درقسمت سقف گنبد کلیسای وانک. برای چسباندن ورق طلا بر سطح مورد نظر از دو روش استفادهمی‌شده است: روش اول طلا چسبان با بست آبی:در این روش بستی که درلایه چینی یا زمینه کار استفاده می‌شده،معمولا سریشم بوده است. در قسمت مرکزی گنبد و نقوش ختایی و اسلیمی اجرا شده،فقطیک لایه ورق طلا مشاهده گردید(تصویر 4 و 5)،در موقع ساخت واجرای این تزیینات در قسمت سقف،ابتدا بستر گچی را آماده نموده وبر روی آن لایه تدارکاتی یا بوم‌کننده اجرا شده است. در پایان می‌توان این‌گونه استنباط نمود نقوش اسلامی که باتکنیک لایه چینی و طلا چسبان در سقف گنبد کلیسای وانک اجراشده،آن چنان فضایی روحانی پدید آورده که در هیچ یک از کلیساهایارامنه در دیگر نقاط(بجز اصفهان)به چشم نمی‌خورد و این خصلت راارامنه جلفای اصفهان مدیون هنر ناب اسلامی است. پی‌نوشت: {E(1)-تزیینات لایه چینی و طلا چسبان (2)-حدودا بین 70 الی 80 درصد گچ و 20 الی 30 درصد گل سرخبه علاوه بست(مانند سریشم) (3)- gnitluaF (4)-ازاره (5)-ایجاد سوراخ بر روی خطوط طراحی جهت عبور پودر رنگاز کاغذ (6)-کاغذ پوستی که قبلا آماده شده را بر روی سطح کار قرار دادهو سپس پودر زغالی را که داخل پارچه‌ای ریخته شده است بر رویکاغذ پوستی می‌کشند که با این عمل،پودر زغال از سوراخ‌ها عبورکرده و به صورت نقاط ریز بر روی سطح کار نقش می‌بندد (7)-تثبیت طرح به روش قلم‌گیریE} منابع: {E1-اصلانی،حسام.”

تاریخ جلفای اصفهان

شکوه السادات اعرابی هاشمی

می‌توان گفت تاریخ آراکل‌ دربرگیرنده تاریخ ارمنیان در سال‌های(1662- 1602 م/1072-1010 هـ)و«تاریخ ارامنه»اثر استپانوس هزار جریبی ادامهء تاریخ آراکل می‌باشد که به وقایع سالهای(1789-1665 م)1204- 1074 م)می‌پردازد و هاروتون در تالیف کتاب‌ خود،از این دو اثر بسیار استفاده نموده است از دو منبع فوق چنانکه گفته شد تاریخ آراکل چندین‌ بار به زبان‌های ارمنی و نیز فرانسوی چاپ شده‌ است،اما کتاب استپانوس که نسخهء دستنویس‌ آن به شماره 654 در کلیسای وانک اصفهان موجود می‌باشد علی‌رغم اهمیت آن تاکنون چاپ نشده‌ و فقط بخشی از آن در سال 1940 م توسط آرام یرمیان در روزنامه«ورازنوند»در تهران به چاپ‌ رسیده است و آقای لئون میناسیان شرح مختصری از وی و اثرش را در سال 1956 م به زبان ارمنی‌ در جلفای اصفهان چاپ نموده است. کتاب تاریخ جلفای اصفهان مشتمل بر دو جلد می‌باشد که در یک مجلد به زبان فارسی‌ منتشر شده است جلد اول شامل 66 فصل و دربرگیرندهء تاریخ ارمنیان ار آغاز کوچ آنها به ایران تا وقایع سال 1857 م/1272 هـ است. »7 دلیل دیگر آنکه،بنا به یادداشت‌های ارمنیان در حاشیهء نسخ خطی که در سه جلد کتاب تاکنون‌ جمع‌آوری‌شده چنین‌آمده:«در ایامی که کوچندگان در تبریز بودند،شاه عباس فرمانی خطاب به‌ آنان صادر کرد که از مفاد ان چنین برمی‌آید که در ابتداء قصد اسکان دائمی کوچندگان را در داخل‌ (به تصویر صفحه مراجعه شود) به نظر نگارنده انگیزهء شاه عباس از صدور فرمان کوچ ارامنه، در ابتدا صرفا یک تاکتیک نظامی بود.”

تصور شهر (محله جلفای اصفهان)

شهره خدابخشی

که هدف آن هویت‌بخشی دوباره به شهرها از رهگذر خوانایی شهرها بود.شهرسازان دیگری‌ همچون بنتلی،ادموند بیکن و…کوشیدند تا تجربه‌های دیگری را مطرح کنند،چرا که‌ «شکل خوب شهر»که می‌تواند فضای زندگی‌ مناسبی برای شهروندان پدید آورد،باید در فضاهای شهری تجربه شود.البته هدف این مقاله، بررسی ساخت کالبدی شهر نیست،اما می‌توان‌ 2Lنمونه‌هایی از بافت تاریخی شهر همچون‌ اصفهان را برمبنای معیارهای به دست آمده از سوی شهرسازانی که به آنها اشاره گردید بررسی و به نقاط قوت آنها دست یافت.باید به یاد داشته‌ باشیم که در ایجاد تصور ذهنی شهری در ذهن‌ ناظری که در شهر،پیاده یا سواره در حرکت است، صرفا عوامل کالبدی مطرح نیست و عوامل‌ غیرکالبدی همچون بو،صدا و رفتارهای اجتماعی‌ نیز مطرح می‌شود.در این مقاله می‌کوشیم تا به مدد تحلیل نقشه‌ها و تصاویر،تصور ذهنی شهر تاریخی را در پیچ و خم هر کوچه بررسی نماییم. در انجام این تحقیق حضور پژوهشگر در فضای‌ شهری اصلی‌ترین عامل است.

ساختارشناسی لایه‌چینی آرایه‌های طلاکاری کلیساهای وانک و بیت‌لحم اصفهان مقاله

تینا طینتی / یاسر حمزوی / پرویز هلاکویی / ماریا پرلا کلمبینی،

اوج استفاده از لایه‌چینی، که به‌عنوان یک فن وابسته به طلاکاری شناخته میشود، در ایران مربوط به دوره‌ی صفوی‌ است. عموماً هدف از اجرای لایه‌چینی، ایجاد یک سطح برجسته برای اجرای آرایه‌ی طلاکاری‌ست. کلیسای بیت‌لحم یا بیدخم و کلیسای جامع وانک یا سن‌سور، دو کلیسای مربوط به دوره‌ی صفوی مورد بررسی در این پژوهش، از مشهورترین کلیساهای ارمنیان جلفای نو در اصفهان هستند که دارای لایه‌چینی و آرایه‌ی طلاکاری‌ هستند. ناشناخته بودن مواد تشکیل‌دهنده‌ی ساختار این آرایه‌ها و وجود ابهام در روش اجرا و فن اجرایی لایه‌چینی‌ها و آرایه‌های طلاکاری کلیساهای ارامنه مساله‌ی اصلی این پژوهش است. پژوهش حاضر، با بهره جستن از روش‌های پیرولیز-کروماتوگرافی‌گازی- طیف‌سنجی جرمی (Py-GC-MS) و کروماتوگرافی‌گازی- طیف‌سنجی جرمی (GC/MS) به شناسایی و بررسی ساختار بست و چسب مورد استفاده در آرایه‌های لایه‌چینی و طلاکاری این دو کلیسا پرداخته‌است. همچنین در این مقاله با استفاده از پراش‌سنجی پرتو ایکس (XRD) و طیف‌سنجی انرژی پرتو ایکس پراکنده‌شده (EDX) در کنار میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) به بررسی ساختار بلوری ترکیبات معدنی و همچنین شناسایی مواد معدنی موجود در ساختار این آرایه‌ها پرداخته شده‌است. سپس با مقایسه‌ی نتایج حاصل از این پژوهش، با نتایج مربوط به بررسی‌های انجام‌یافته بر روی لایه‌چینی‌های بناهای عالی‌قاپو، هشت‌بهشت و چهلستون اصفهان، در صدد رسیدن به یک نتیجه‌گیری کلی در مورد آرایه‌های لایه‌چینی و طلاکاری مربوط به دوره‌ی صفوی اصفهان بوده‌ است. نتایج حاصل از آنالیز، سریشم بودن بست در ترکیبات معدنی لایه‌چینی‌های کلیساهای وانک و بیت‌لحم را اثبات نمود، همچنین بخش معدنی آرایه‌های لایه‌چینی از ترکیب گچ و یک نوع رس حاوی کوارتز و غنی از اکسید آهن (گل ارمنی) تشکیل شده‌است. با توجه به نتایج، روغن بزرک به‌عنوان چسب مورد استفاده برای چسباندن ورقه‌ی طلا شناسایی شد.

کشف کتیبه ای کهن در کلیسای وانک (سورپ آمناپرگیچ) اصفهان

یاسر حمزوی

دو اصل اولیه برای شناخت هر اثر تاریخی ، شناخت سازنده اثر و تاریخ ساخت اثر است . هرچه اثر شاخص و منحصر به فرد باشد، ضرورت وجود اطلاعات اولیه بیشتر است . کلیسای وانک اصفهان یکی از مهم ترین بناهای دوره صفوی در ایران از نظر آرایه های معماری است . این بنا جزو اولین بناهایی است که با حجم بسیار گسترده دارای دیوارنگاره تصویری است که با تکنیک رنگ و روغن و هم نشینی هنر غرب و هنر ایران دوره اسلامی در کنار هم اجرا شده و همچنین در تزئینات آن، حجم بالایی از تکنیک لایه چینی و طلاکاری استفاده شده است . از نکات مبهم در حوزه شناخت آرایه های معماری سقف گنبد این بنا، تاریخ اجرای آن و همچنین هنرمندان سازنده آن است . در هنگام مرمت آرایه های طلاکاری سقف گنبد کلیسای وانک، با کشف کتیبه ای به زبان ارمنی ، این ابهامات رفع شده و برای اولین بار، تاریخ اجرای آرایه های سقف گنبد و همچنین سازندگان آن در این مقاله معرفی می شود.

مطالعه ی فنی تزئینات طلاکاری در کتیبه های سنگی کلیسای وانک در اصفهان

عادله محتشم

طلاکاري روي سنگ از جمله تزئينات ارزشمندي است که به واسطه ي ساختار لايه لايه و حساسش، در معرض آسيب و نابودي کامل قرار دارد. امروزه تعداد معدودي از نمونه هاي اين تزئينات در هنر ايران شناسايي شده اند. مهم ترين دليل اين مساله مي تواند از بين رفتن اين تزئينات در طول ساليان متمادي باشد. اين پژوهش به مطالعه و بررسي ويژگي هاي فني يک نمونه از اين تزئينات واقع در کليساي وانک و متعلق به دوره ي صفوي پرداخته است. هدف از اين پژوهش، شناخت ويژگي-هاي فني تزئينات طلاکاري بر روي کتيبه هاي سنگي کليساي وانک در اصفهان متعلق به دوره ي صفوي است. اين تزئينات معماري، به دليل بي توجهي و با گذر زمان و به سبب حساسيت ساختاري در معرض نابودي و فراموشي قرار گرفته است. مطالعات و شناسايي نمونه هاي برجاي مانده، تاکنون، حاکي از آن بود که طلاکاري روي سنگ در ايران به 4 روش انجام مي گرفته است: 1- ترصيع، 2- استفاده از فويل يا ورق ضخيم طلا، 3- استفاده از ورق نازک طلا يا روش طلاچسباني و در نهايت 4- برجسته سازي مطلا (لايه چيني روي سنگ). بررسي و شناسايي نمونه هاي مربوط به هنر ايران پيش از اسلام، نشان دهنده ي رواج اين تزئينات در ايران پيش از اسلام است. همچنين نمونه هايي مربوط به هنر ايراني- اسلامي به ويژه در سه دوره ي متاخر صفوي، زنديه و قاجار شناسايي شده است. در اينجا مطالعه ي ساختار يک نمونه از تزئينات طلاکاري روي سنگ متعلق به دوره ي صفوي نشان از کاربرد ورق طلا با عيار بالا و يک ماده ي روغني به عنوان چسباننده ي ورق طلا داشت. از آزمون کوره براي شناسايي ورق فلزي، از روش دستگاهي SEM-EDS براي آناليز عنصري ورق فلزي و از روش دستگاهي FTIR به همراه مطالعات ميکروسکوپي براي شناسايي ماده ي واسط چسباننده ي ورق فلزي بر سطح سنگ استفاده شد. روش مورد استفاده در اجراي تزئينات طلاکاري اين کتيبه، تکنيک “طلا چسبان” و به روش “طلاکاري روغني” است. در اين پژوهش، روش تحقيق، تحليلي- تجربي و روش يافته اندوزي کتابخانه اي، ميداني- مشاهده اي و آزمايشگاهي است. در نهايت با تحليل اطلاعات گردآوري شده، نتيجه گيري حاصل شده است.

مقایسه تزیینات کلیسای وانک با مسجد امام اصفهان تحت تاثیر معماری عصر صفویه

سیده طیبه میرمعصوم نژاد / فاطمه زادفلاح / حسین صفری

معماری از ابتدایی ترین هنرهاست . از آن هنگام که انسان احساس نیاز به سر پناه پیدا کرد تا اکنون روند روبه رشدی را داشته است . اصفهان ،یکی از شهر های تاریخی ایران در دوران اسلام ،که رونقش را مدیون موقعیت ویژه در زمان حکومت صفویان است ، به دلیل انتخاب برای پایتختی از سوی شاه عباس از مساجد، کاخ ها، پل ها، خیابان ها و باغ های زیادی بهرمند شد. از طرفی در میان ادیان، اسلام و مسیحیت توجه بیشتری به مقوله هنر دینی ومبانی سمبولیک آن معطوف داشته اند و بروز آن در معماری مذهبی هر یک نیز قابل مشاهده است. تزیینات در هنراسلام و به خصوص در نگارگری ایرانی عنصری بسیار مهم و تاثیر گذار محسوب می شود. در کلیساهای گوتیک، اوجتجلی نور و رنگ و رمزپردازی آنها در آیین مسیحی دیده می شود. هدف از مقاله حاضرمقایسه تزیینات کلیسای وانک با مسجد امام اصفهان تحت تاثیر معماری عصر صفویه است . این مقاله بر اساس روش توصیفی – تحلیلی به انجام رسیده و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش مقایسه ای استفاده شده است.

موزه ارامنه در جلفای اصفهان

عبدالحسین سپنتا

از مهمترین اشیائی که در این موزه وجود دارد قریب هفتصد جلد کتاب خطی‌ ارمنی است که اغلب تورات و انجیل و نسخ مذهبی روی پوست و کاغذ میباشد و دارای سرصفحه‌ها و نقاشیهای مذهب و طلاکاری بسیارزیبا میباشد که کار ارامنه در ارمنستان‌ است و ارامنه جلفا در موقع کوچ باصفهان همراه آورده‌اند. یکی از معروفترین نقاشان ارمنی بنام«توروس»بوده که مشهور است در سال‌ 1311 میلادی درگذشته است ولی در موزهء جلفا انجیلی موجود است که دارای نقاشیهای‌ اوست و بتاریخ 1320 میلادی نوشته شده وجود این انجیل ثابت میکند که برخلاف‌ آنچه معروف است«توروس»در سال 1320 میلادی زنده بوده از آثار نقاشان معروف‌ ارامنه در جلفا اثر استیفانوس و دو پسرانش که در اوایل قرن هفدهم میلادی در جلفا میزیسته‌اند در این کتابهای مذهبی دیده میشود(در کلیسای وانک غیر از نقاشیهای‌ قسمت بالا اطراف زیر گنبد بقیه از نقاش ارمنی«اوانس مرکوز»معروف به«تی‌یه- زرآلویس»یعنی«نوربخش جهان»میباشد که در حدود 1707 میلادی مرده و اصلا اهل جلفای اصفهان بوده است

کلیسای وانک

پایان‌نامه‌های وابسته:

مقاله‌های وابسته:

مطالب مرتبط

آتشکده آتشکوه

آتشکده اصفهان

آتشکده نطنز