خرپا گزیده ی کتاب: فرهنگ مهرازی / علی محمد رنجبر کرمانی / ندا رفیع زاده / بیژن سرشکی ساختمان یا استخوان‌بندی نگاهدار، از تیرها و میله‌هایی (چوبی یا فولادی) که به گونه‌ای باهم چفت و بست شده‌اند تا برای پوشاندن دهانه‌های بزرگ پایداری کنند و ریخت آنها زیر بار دگرگون نشود. ساختمان‌های خرپایی در ایران باستان از پنج هزار سال پیش ساخته می‌شده است. در نگاره‌ای که از کاوش‌های شوش به دست آمده از آن زمان سیلوهایی استوانه‌ای با آسمانه گنبدی بر روی سکّویی بلند دیده می‌شود. این سکّو یک ساختمان خرپایی است. خرپا را بیشتر سه گوشه (مثلث) یا آمیخته‌ای از چندین سه گوشه می‌سازند. ویژگی ریخت سه گوشه این است که دگرگونی در آن رخ نمی‌دهد مگر اینکه اندازه‌های پهلو(ضلع)های آن بزرگ یا کوچک شود. اگر پهلوها دگرگون نشوند، ریخت آن همواره پایدار می‌ماند. از خرپا در ساخت آسمانه‌های گسترده و بزرگ و پل‌ها و… بهره می‌برند چون با بکارگیری ساختمایه کمتر بار بیشتری را نگه می‌دارد. کاهش سنگینی (وزن) آن با از میان برداشتن لنگرهای خمشی به دست می‌آید و کارآیی سازه نیز بیشتر می‌شود. بدین گونه، بخش‌های سازه خرپا، بارهای درآمده (وارد شده) را به فشار یا به کشش، نگه می‌دارند. خرپاهای چوبی در مهرازی بومی ایران با تکه‌های فراوانی از چوب ساخته می‌شود، و هرکدام از این تکه‌ها نام ویژه دارند: 1 – تیرکش: تیر زیرین سرتاسری که دو سر آن روی دو پایه‌ی خرپا (دیوارهای دوسو یا دوستون) می‌افتد. 2 – تیر وادار: تیر وادار میان تیرکش به گونه‌ی ایستاده جا می‌گیرد و تیر کانونی خرپاست. 3 – چوب باربر یا لنگه‌ی خرپا: چوب باربر در دو سوی تیر وادار، به نوک آن پیوسته و دو سر دیگر به دو سر تیرکش پیوند دارد. 4 – وادار چپ و راست: چوب‌های ایستاده در میان خرپا که در دو سوی وادار جا دارند.
