برج مرکزی شهر اردشیر خوره فیروزآباد

مکان

فاصله

ویکی پدیا

شهر گور

ایرانشهرپدیا

اطلس تاریخی ایران

تارنماهای وابسته:

کتاب‌های وابسته:

اخبار وابسته:

گزیده‌ی کتاب:

گنج دانش جغرافیای تاریخی شهرهای ایران / محمد تقی خان حکیم / محمد علی صوتی / جمشید کیانفر

به تازی مظفر و منصور را گویند و نام چند نفر از پادشاهان ساسانی و نام جد انوشیروان بوده و «پیروز رام» شهری قدیمی از بناهای پادشاهان عجم بوده و فیروزآباد فارس و آتشکدۀ آن نیز از بناهای او است و فیروزشاپور نام شهر آنجا بوده نزدیک به بغداد از بناهای شاپور ذوالاکتاف، نیز شهری بوده که اعراب اسیرها را در آن شهر جمع می‌کردند، و نیز فیروزگرد شهری بوده که اکنون بروکرد و بروجرد گویند، و نیز گویند یک نام فریدون بن آبتین بوده.

گزیده‌ی کتاب:

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی

کاخ ها / ولفرام کلایس

یک ترکیب از کاخ و قلعه کوهستانی را در قلعه دختر فیروزآباد می‌بینیم که بنای آن در نیمه اول قرن سوم میلادی توسط اردشیر اول پس از پیروزی او بر اردوان پنجم پادشاه اشکانی آغاز شده است (۱۵).
در بالاترین نقطه سنگ‌های صخره‌ای یک فضای مدور به شکل برج به‌عنوان مرکز ساختمان ساخته شده که فرم اولیه آن به شدت تغییر پیدا کرده است. بعد از این فضا یک تالار بزرگ و به دنبال آن حیاط قرار دارد که در طرفین این تالار و حیاط تعداد زیادی اطاق‌های کوچک و بزرگ بنا شده و تمام بنا نیز به‌وسیله دیوارهای قلعه احاطه شده است.
یکی دیگر از کاخ‌های معروف دوران ساسانی عمارت خسروی می‌باشد که به‌وسیله خسرو دوم در قرن هفتم بعد از میلاد در منطقه قصر شیرین و در میان یک باغ بسیار وسیع بنا شده است. کاخ دارای یک تالار سلطنتی گنبددار بوده داست.
این کاخ که با یک آتشکده بزرگ همسایه است، یکی از آخرین بناهای ساسانی محسوب می‌شود . کاخ و آتشکده در میان یک فضای وسیع ساخته شده اما دارای اطاق‌های متعدد کوچک می‌باشد.
رعایت این اصل که در یک حیاط باید اطاق‌های مسکونی و فضاهای اداری و در جلوی همه آن‌ها اطاق‌های بزرگ تشریفات بنا گردد در کاخ ساسانی فیروزآباد و نیز قلعه دختر که در قرن سوم بعد از میلاد ساخته شده کاملاً مورد توجه بوده است.

گزیده‌ی کتاب:

مناره ها / محمد علی مخلصی

مناره مهم دیگر در سال ۲۲۰ هجری از طرف متوکل خلیفه عباسی در کنار مسجد جامع در سامرا ساخته شد که هم ماذنه ومحل افراشتن لوای خلافت بود که بنام ملويه شهرت بافت (۲۰). ارتفاع این مناره ۵۲ متر است و در تارک آن کلاهک قرار داشته که اکنون خراب است. دکتر مصطفوی معتقد است که احداث این دو مناره از شیوه ساختمانی فیروزآباد الهام گرفته است

هرکس از دشتهای پهناور ایران، صحاری گرم و سوزان کویری بویژه کوره راههای یزد و خراسان و کرمان و سیستان وبلوچستان گذشته باشد با مشاهده هوای داغ، تپه‌های بزرگ ماسه‌ای روان که هرروز جای خود را تغییر می‌دهند در می‌یابد که وجود میل و مناره در این بیابان برهوت که نه نشان از آب و گیاه است و نه نام از آبادی فقط جهت ردیابی است و وجود آنها حتی از رباط و کاروانسرا هم لازم‌تر می‌نموده است.
هرچند که در بیشتر موارد میل فقط نشان راهنما بحساب می‌آمده لیکن گاه در کنار آنها هرجا که شرایط و مکان مناسب می‌نمود رباط ها و ساباط و آب انبارهائی نیز ساخته می‌شد به عبارت دیگر میل خود نشانگر وجود تاسیساتی بود که جهت تن آسانی کاروانیان وامانده و قوافل ملتهب وعطشان در صحراها احداث می‌شده چنانکه در کنار میل قاسم آباد سیستان کاروانسرائی بزرگ و آباد بوده که بتدریج رو به ویرانی نهاده است. منار سنگ بست در کار مقبره ارسلان جاذب نشان از رباط بزرگی دارد.
میل‌های قبل از اسلام هیچگونه شکی در راهنما بودنشان نیست بخصوص دو اثر بازمانده از دوران اشکانی و ساسانی یعنی میل اژدها و منار فیروزآباد که بر سر شاهراههای فارس قرار داشته‌اند معمولا برافراز این بنا در شبهای تار یا روزهای مه‌آلود آتش می‌افروختند و بدینوسیله دیدگان گم کرده‌راهان را متوجه خود ساخته و به هدایت آنها هست می‌گماشتند. وجود آتشدان سنگی بر فراز میل اژدها با برج نور آباد ممسنی موید این امر است. شاید وجه تسمیه نور آباد نیز بر همین اساس باشد.عده‌ای از باستانشناسان معتقدند که منار فیروزآباد نشانگر آتشکده بزرگی بوده که در کنار آن وجود داشته است.

از منارهای بجای مانده از دوران قبل از اسلام با پلانهای مربع چون منار فیروزآباد و منار نورآباد روبرو هستیم لیكن بعد از اسلام منارها عموما به صورت مدور ساخته شد. در بدو امر این مناره‌ها در نقشه مساجد مستتر نبودند و همچون برج‌های مجزائی فاقد محل معین در مجتمع مسجد عمل می‌کردند. بدین ترتیب که از قرن اول تا قرن پنجم منار به صورت منفرد و گاه وصل به بیا و گاه با فاصله از بنا ساخته می‌شد و یا احداث بنا یا مسجد در اطراف منار در دوره‌های بعد صورت می‌گرفت.

گزیده‌ی کتاب:

؟؟؟

اردشیر پاپکان و جانشینانش شهرهای بسیاری نو کرده یا پی‌افکنده‌اند که نام او را در خود دارد. از آن جمله‌اند: اردشیره خره، رام‌اردشیر، هرمزدان اردشیر، استاذ‍اردشیر، فوران اردشیر، خرزاد اردشیر، بهمن اردشیر، اشا اردشیر، رام هرمز اردشیر، بود اردشیر، وَهِشت اردشیر، بهشت اردشیر و بتن اردشیر.
گور اردشیر خره اما، که گویا در زمان عضدالدوله دیلمی نام فیروزآباد به خود می‌گیرد، شهری ویژه است. این شهر در دایره‌ای، به قطر کمتر از 500 متر، از مرکز برجی بزرگ شکل پذیرفته‌است. دارای خندق و بارو و چهار دروازه و دو خیابان عمود بر هم بوده‌است. صورت نهایی و وظایف برج مرکزی معلوم باستانشناسان نیست اما نظریه ها بسیارند. آتشکده، آتشدان یا برج دیدبانی،وظایفی است که برای این بنای مرکزی حدس می‌زنند. شیوه ساخت برج همان قطعات سنگی نامنظم و ملات گچ نیم‌کوب است که مرسوم معماری ساسانی بوده‌ست. راه پله‌ای مارپیج داشته‌است که به بالا می‌رفته و ته‌رنگ تاق‌های جانبی نیز هنوز بر پهلوی بازمانده‌های موجود قابل شناسایی‌ست. از بناهای داخل شهر همچنان نشانه‌هایی هست. در منابع فارسی اشاراتی هست که شاید اردشیر سوگند خورده و نذر کرده‌است تا پس از پیروزی براردوان پنجم تن او را از دروازه شهر آونگ کند.

گزیده‌ی کتاب:

امپراطوری ساسانی / تورج دریایی / خشایار بهاری

ادرشیر اول توانست اردوان چهارم اشکانی را در سال 224 میلادی در دشت هرمزگان شکست داده شاهنشاهی ساسانی را تاسیس کند. وی سپس عنوان شاهنشاه را اقتباس و فتوحاتی را آغاز کرد که قلمرویی به نام ایرانشهر ( اران شهر ) را در بر می گرفت.

پابگ، روحانی آتشکده آناهید در آتشکده استخر بوده که خود باید جایی برای گردهم آمدن رزمندگان محلی پارسی معتقد به این آیین بوده باشد. اهمیت آناهید از اشاره متون مقدس اوستا مانند آبان یشت بر می‌آید که بنا بر آن پهلوانان، رزمندگان و شاهان به این ایزدبانو وقف می‌کرده‌اند. در دوره هخامنشی و در آغاز قرن چهارم پیش از میلاد اردشیر دوم آناهیتا را در کنار اهورامزدا و مهر می‌پرستیدند.

پابگ، پسر بزرگ خود شابوهر ( شاپور ) را ولیعهد کرده بود زیرا سکه هایی داریم که نقش شابوهر و پدرش بر آن ها نقش بسته است، اما شابوهر به طرز اسرارآمیزی درگذشت… پس می‌توان فرض کرد که اردشیر جانشین بلافصل او شمرده می‌شده که فتح پارس و سرزمین های اطراف را کامل کرده است…اردشیر در حملات خود به ارمنستان سوریه کاپادوکیه با الکساندر سوروس امپراطور روم درگیر شد و لی هیچ یک از طرفین پیروز نشدند … الکساندر درگذشت و ساسانیان به میانرودان حمله کردند… پس از آن اردشیر از سلطنت کناره گرفت و باقی عمر را در پارس گذراند و پسرش شاپور اول ….

گزیده‌ی کتاب:

باستان شناسی ایران باستان / لوئی واندبرگ / عیسی بهنام

آقای استین … محل قدیمی گور ( خور یا اردشیر خوره) را که در حال حاضر فیروزآباد نام دارد دیدن کرد.
این شهر به دستور اردشیر، پیش از رسیدن به پادشاهی ساخته شده بود و حصاری دایره‌ای شکل داشت.
ساختن شهرها در حصار دایراه‌ای شکل در زمان اشکانیان بسیار معمول بود.
اثر حصار این شهر هنوز روی زمین پیدا است و عبارت است از دو دیوار خشتی که در دوطرف خندقی قرار گرفته در میان شهر تختی ساخته شده و روی تخت ویرانه‌های برجی دیده می‌شود و در کنار برج منار(تربال) یا آتشدانی از سنگ های نتراشیده و آهک ساخته شده دیده می‌شود.
در طرفین این منار آثار پلکان طاق داری که به صورت مارپیچ تا بالای برج ادامه داشته هویدا است.
در آن بالا در هوای آزاد، آتش مقدس را روشن می‌کردند و پرستندگان گرداگرد مناره حضور می‌یافتند.
در فاصلۀ تقریبی صدمتر در شمال این منار پرستشگاهی در روی تختگاهی ساخته شده بود که امروز آن را تخته‌نشین می‌نامند.
این بنا عبارت از یک چهارطاقی بوده که در آن آتش مقدس را روشن می‌کرده‌اند و روی صفه‌ای برپا شده بود و فقط روحانیان حق نزدیک شدن به آن را داشتند.
یک حوض بزرگ نیز به آن مرتبط بود. در خارج شهر آثار دیگری از ساسانیان موجود است.

گزیده‌ی کتاب:

کلیات تاریخ و تمدن ایران پیش از اسلام / عزیزالله بیات

در دورۀ ساسانیان روابطی مابین دربار ایران و چین بود و سفیران دو طرف به ممالک یکدیگر می‌رفتند.
تجارت زمینی در طرق و شوارع کاروانروی قدیم صورت می‌گرفت.
شاهراه بزرگ از تیسفون شروع می‌شد و از طرف حلوان و کنگاور به همدان می‌رسید.
در همدان راه‌های مختلف انشعاب می‌یافت، یکی به سمت جنوب از خوزستان و فارس گذشته به خلیج‌فارس منتهی می‌شد.
دیگری به ری می‌رفت و از آنجا راه‌هایی از کوه‌های گیلان و البرز گذشته به دریای خزر می‌پیوست یا از راه خراسان و درۀ کابل به هندوستان اتصال می‌یافت.
راهی هم از ترکستان و حوزۀ تاریم به چین می‌رسید.

گزیده‌ی کتاب:

ایران در زمان ساسانیان / آرتور کریستنسن / رشید یاسمی

اردشیر به لقب شاهنشاه ایران قناعت کرده بود ولی شاپور پس از این فتوحات در کتیبه‌ها لقب شاهنشاه ایران و انیران گرفت. چند سال بعد جنگ جدیدی بین ایران و روم در گرفت. در سال 260 والریانوس امپراطور روم … به دست ایرانیان گرفتار شد. شاهنشاه خود را در آن موقع سلطان مشرق و مغرب می‌‌دید.

گزیده‌ی کتاب:

عصر زرین فرهنگ ایران / ریچارد نلسون فرای

اطلاعات ما به روزگار پیش از اسلام از استان فارس بیشتر است تا استان‌های دیگر. فارس به پنج کوره که هریک متضمن یک شهر عمدۀ استخر و ازجان و بیشاپور و اردشیرخوره و دارابجرد بودند، تقسیم می‌شد. استخر از همه بزرگ‌تر بود و گویا در مشرق حتی تا یزد ادامه داشته است. گاهی استخر را اجمالاً فارس می‌خواندند؛ زیرا نام کامل آن استخر فارس بود که به معنی «دژ‌فارس» باشد. ازجان را وه‌ازآمد کواد یا به عربی ومقباد که اصلاً به معنی «بهتر از آمد کواد (این را ساخت)» نیز می‌نامند. سکه‌های شامل سجع کوفی برمقباد را باید بزمقباد که تحریفی است در لفظ فارسی میانه خواند. بیشاپور از ناحیت‌های فارس خردترین بود و شهر عمدۀ آن اردشیر خوره بعدها با نام گور و در زمان بویهیان فیروزآباد خوانده شد. دارابجرد نامی کهن بود که تا کنون به صورت کوتاه داراب باقی مانده است. استان فارس که خاستگاه ساسانیان بود شاید تقسیمات بهتر و روشن‌تری از دیگر استان‌ها یافته بوده است.

سازمان فضايي شهر ساساني بيشاپور

شناسايي و معرفي مسير باستاني بيشاپور-فيروزآباد (اردشيرخره) در دوره ي ساساني و قرون اوليه ي اسلامي

بررسي تطبيقي باغ سازي ايران در دوران ساساني و اسلامي بر اساس توصيف هاي بهشتي

بررسی جایگاه شهر گور در دوره ی ساسانیان و چیستی و کارکرد بناهای میانی آن

از کاخ تا شهر(بررسی و شناسایی شیوه های انتقال آب اردشیرخوره (گور)در دوران ساسانی و اسلامی)

مقدمه ای بر مطالعه و شناخت باغ های اردشیر خوره ( گور ) در دوره ساسانی و اوایل اسلامی

الگوی طراحی شهری بیشاپور

برج مرکزی شهر اردشیر خوره فیروزآباد

مطالب مرتبط

آتشکده آتشکوه

آتشکده اسپاخو

آتشکده اصفهان