دانستنی ها
پایان نامه ها
مطالعه و بازنگری در گاهنگاری و سبک شناسی گوردخمه های صخره ای منسوب به ماد
مزدک شورچه (شروین) / کاظم ملازاده ملازاده / یعقوب محمدی فر
گوردخمه کیکاوس صحنه را باستانشناسانی مانند هرتسفلد، گیرشمن، واندنبرگ، متعلق به دوره ماد دانسته اند . و فون گال- که بیشترین نوشته ها را راجع به بحث گوردخمه ها ارائه داده است- آنرا با توجه به پایه ستونهایش مربوط به دوره هخامنشی د انسته است و هوف با مقایسه پایه های آن با نمونه های ده بوزان و موج سیر،آنرا متعلق به اواخر دوره هخامنشی معرفی می کند. در این پژوهش ضمن بررسی دقیق و ارائه ابعاد دقیق از آن و با بررسی فاکتورهای موجود در آن، نگارنده گوردخمه صحنه را متعلق به اوایل دوره هخامنشی دانسته است. در باره گوردخمه دکان داود، پژوهشگرانی مانند هرتسفلد ، فلاندن، راولینسون و فون گال مطلب نوشته اند. هرتسفلد که نخستین پژوهشها و گاهنگاری ها را درباره گوردخمه هم اراوه داده است آنرا مربوط به دوره ماد می داند و دیاکونوف نویسنده تاریخ ماد- بدون بررسی- آنرا مربوط به آستیاک آخرین پادشاه ماد دانسته است . فون گال در سه مقاله به سالهای 1966 و 4-1973و 1993 سه نظر متضاد دباره آن ارائه داده است وی در اخرین مقله خود دکان داود را هخامنشی و نقش آنرا سلوکی معرفی کرده است.درباره گوردخمه سکاوند نویسندگانی مانند هرتسفلد، گیرشمن، گروپ و فون گال مطلب نوشته اند. هرتسفلد آنرا متعلق به اوائل دوره هخامنشی و گیرشمن انرا متعلق به هنر لرستان دانسته و فون گال آنرا سلئکی معرفی می کند. در پژوهشهایی که توسط نگارنده این پایاننامه انجام شد، مشخص می گردد که در اوائل دوره هخامنشی یک نقش و دخمه ای بر یک نقش کهنتر افزوده شده است.
مقاله ها
ارزیابی گوردخمه ، جاذبه ی فرهنگی مطالعه موردی( روستای دشه)
گونا مهردانش / عبدالرحمن حاجی / سید عباس حسامی
انسان در دوران کهن با کندن صخره های طبیعی در دامنه ی کوه ها و ایجاد حفره در یک فضای کوچک به تدریج به فضای بزرگی می رسید و از آن به منزله ی خانه یا آرامگاه استفاده می کرد؛ این مبارزه انسان با صخره های سنگی را معماری صخره ای یا دخمه ای می نامند. این پژوهش نیز در راستای معرفی گوردخمه های روستای دشه (شهرستان پاوه) به عنوان یک جاذبه فرهنگی انجام شده است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی می باشد که با ترکیبی از روش پژوهش کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. در بررسی کتابخانه ای با مطالعه منابع معتبر سعی شده است، معماری گوردخمه و اهمیت استفاده از این جاذبه به عنوان راهکاری در جهت توسعه گردشگری روستای دشه بررسی شود. در کنار این روش با مشاهده میدانی و بازدید از معماری گوردخمه های روستا، تلاش گردیده است که این جاذبه فرهنگی به بهترین نحو معرفی گردد. یافته های پژوهش نشان می دهد که گوردخمه های روستای دشه با توجه به ویژگی های منحصر به فرد به عنوان یک فرصت گردشگری فرهنگی، قابلیت معرفی و جذب گردشگران داخلی را دارا می باشد، همچنین می تواند نقش مهمی در افزایش اشتغال، درآمد، توسعه فرهنگی و شناسایی فرصت های سرمایه گذاری داشته باشد.
بازنگری در گاه نگاری و سبک‌شناسی گوردخمه کیکاوس صحنه
مزدک شروین
گوردخمه کیکاوس صحنه دارای ایوانی با دو ستون آزاد و دو دهلیز است که یکی در زیر دیگری واقع‌شده است. مطالعات و بررسیهای میدانی انجام‌شده در این پژوهش نشان می‌دهد که دهلیز فوقانی در شکل اولیه خود تنها دارای یک چاله تابوت و فضای تدفینی بود که با توسعه بعدی آرامگاه از جای خود برداشته‌شده است. سقف دهلیز فوقانی که بخش قدیمی‌تر آرامگاه بوده از نوع گهواره‌ای و مشابه و قابل‌مقایسه با تاق گهواره‌ای دهلیز آرامگاه خشایارشا است ولی نوع پوشش سقف دهلیز پایین که سپس تر الحاق گردیده از نوع خرپشته‌ای بوده و با سقف خرپشته‌ای آرامگاه داریوش بزرگ قابل‌مقایسه است. همچنین بررسی باقیمانده‌های شاه تیرهای فروریخته سقف ایوان گوردخمه که تاکنون پژوهشگران بدان توجه نکرده بودند و طرح بازسازی پیشنهادی آن توسط نگارنده نشان می‌دهد که سرستون‌های فروریخته گوردخمه صحنه از نوع سرستون‌های هخامنشی بوده است.
برسی تطبیقی گوردخمه های ماد واورارتو
سمیرا اصغرپور سارویی / غلامعلی حاتم
پیدایش معماری صخره ای در هزاره اول پیش از میلاد به وقوع پیوسته است که آنرا در تمدن مادها،اورارتوها و مانناها از سده هشتم پیش از میلاد می توان جست.اطلاعات و بررسیهای باستان شناسی در مناطق غربی ایران حاکی از این است که پیش از آمدن قوم ماد اقوامی در همسایگی ایشان می زیسته اند که یکی از آنها به نام تمدن اورارتودر بخش غربی و نواحی شرقی آسیای صغیر از ابتدای قرن نهم پیش از میلادساکن بوده اند.گوردخمه های ماد را میتوان تقلیدی از گوردخمه های اورارتو دانست که بررسی آن با اهداف زیر صورت گرفته است : مطالعه عمیقتر اعتقادات و آیین های دینی مردم باستان در ایجاد معماری دخمه ای وآشکار شدن دلایل آنچه موجب ایجاد تفاوتهایی در معماری دخمه ای دو تمدن شده است و اینکه تداعی معماری هزاره اول پیش از میلاد و روشن کردن وضعیت منطقه ای از فلات ایران که در آستانه تشکیل دولتهای عظیمی چون ماد و هخامنشی بوده است. با مطالعات کتابخانه ای و بررسی پژوهشهای باستان شناسی و تاریخی انجام شده این نتیجه حاصل گردید که گوردخمه های هر دو تمدن جهت تدفین پادشاهان و افراد روحانی در دل کوه وصخره ها ایجاد گردیده است و همچنین نقش مذهب و اعتقادات و باورهای دینی وآیینی نیز در ایجاد این نوع معماری از اهمیت خاصی برخوردار بوده است همچنین نقش دفاعی و استحکامی این مقابر را نباید از نظر پنهان داشت .وجه افتراق گوردخمه های این دو تمدن در این است که در نمای ظاهری دخمه های اورارتو اثری از نقش برجسته و کتیبه دیده نمی شود در حالیکه در نمای خارجی دخمه های مادی کتیبه و نقش برجسته به چشم می خورد،از طرفی عدم استفاده از پلکان در نمای خارجی دخمه های مادی دسترسی به آن را از بین برده است . اما استفاده از پله در نمای خارجی دخمه های اورارتو مرسوم بوده است. تاریخ
بررسی ساختار شناسی و معماری گوردخمه های کهن در ایران ( مطالعه موردی: گورخمه اسحاق وند کرمانشاه)
ایرج جمشیدی – سارا علیپور
گوردخمه در واقع دخمه ای است که در صخره ها، کوه ها یا تپه ها بمنظور خاکسپاری مردگان ساخته شده است. واژه دخمه دارای معنی و مفهوم های متعددی همانند گورخانه گبران، سردابه مردگان، خانه زیر زمین برای مردگان، گور و گورستان زرتشتیان را دارد. در این تحقیق با توجه کاربری سکونتگاهی گوردخمه ها درگذشته، ابعاد مختلف گورخمه ها مورد بررسی قرار می گیرد. هدف این مقاله شناسایی معماری گورخمه ها و نحوه ساخت آنها می باشد. بعنوان مطالعه موردی بررسی ماهیت گوردخمه ها در استان کرمانشاه انجام گرفته است. سوالی که تحقیق حاضر ر اشکل داده عبارت است از اینکه معماری مادها در گور دخمه چگونه متجلی شده است روش تحقیق، بصورت مطالعه کتابخانه ای با بررسی منابع تاریخی و مقالات موجود در زمینه گوردخمه ها و بررسی و مشاهدات میدانی گوردخمه های استان کرمانشاه می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که نماسازی گوردخمه در استان کرمانشاه نشان از سبک معماری خاص دوران مادها دارد، وجود یک درب ورودی و داشتن ستون در دو طرف نمایی زیبا و منحصر به فرد از گوردخمه ها را بعنوان معماری صخره ای نشان می دهد. بعنوان نتیجه گیری کلی، گوردخمه ها بعنوان نوعی معماری صخره ای، دارای نوعی قداست وارزش بالا بوده است. نقش فرهنگ در معماری گوردخمه ها از نکات حائز اهمیت و نشان از مقدس بودن گوردخمه ها در تدفین مردگان در گذشته مطرح بوده است.
پژوهشی در شیوه های تدفین هخامنشی با تاکید به تومولوس تاتارلی
حاجی زاده شیرمرد محمد | فیروزمندی شیره جین بهمن | سعیدی هرسینی محمدرضا | سعیدی هرسینی محمدرضا
مرگ یکی از موارد مهم, اما مبهم زندگی انسان در طول تاریخ بوده است. به نظر می رسد اولین نشانه های آگاهی انسان از این امر, به عصر آغازین یکجانشینی می رسد که با آگاه شدن انسان این دوره از امور اطرافش, شروع شده است. هرچند اطلاعات ما از این آشنایی اندک است, اما می توان مطمین بود که انسان دوره اولیه نگاهی آیینی به مردگانش داشته است. مرگ را عنصری آسمانی می دانسته است دیدگاهی که هنوز اعتبار دارد. با نگاهی به شیوه های تدفین در دوره هخامنشی, می توان رد پای دو عنصر ترس و احترام را در میان مردم این عصر مشاهده نمود. از ساختار و اشکال متفاوت آرامگاه های هخامنشی همچنین می توان نتیجه گرفت که آنها نگاهی ویژه به مرگ و مهمات آن داشته اند. در دوره هخامنشی می شود پنج شیوه تدفین آرامگاه سازی, تدفین گوردخمه ای, تدفین تابوتی, تدفین استودانی, گودالی ساده مشاهده نمود که در پشت هریک از این شیوه های تدفین تفکری تازه پنهان است. پیگیری سنت های فرهنگی هخامنشی در سرزمین های تحت تابعیت هخامنشیان مانند تاتارلی در آسیای صغیر و حاجی نبی در سوریه, بخش دیگری از این مقاله را تشکیل داده است که در این بخش به بررسی سنت های رایج این امپراطوری در این دو محدوده می پردازد. پژوهش حاضر برابر تعاریف موجود, در ردیف انواع تحقیقات بنیادی و جزو پژوهش های کیفی قرار می گیرد و هدف آن جستجو برای کشف واقعیات و یا رسیدن به مرزهای شناخت درست از پدیده می باشد. در این پژوهش از شیوه بازدید میدانی, کتابخانه ای, و بررسی آثار و اسناد موزه ای استفاده شده است.
علل ایجاد گور دخمه وبررسی نمونه های تطبیقی گوردخمه های صدرمسحیت و دخمه های ایران باستان
سمیه بخش آبادی / اسما خامسی / مینا موذن
آرامگاه هایی که بجهت مخفی بودن وایجادپناهگاه دردل کوه مخفی میشدند وبدلیل کاربری آرامگاهی به آنها مقابر دخمه ای یا گوردخمه گفته می شده است در این پژوهش به بررسی سنن مختلف و عللشکل گیری معماری دخمه های صدر مسیحیت وگوردخمه های ایران باستان میپردازیم وبابررسی این سنت خاص زرتشتیان ایران باستان که جسد درگذشتگان را به بالای بلندی میبردند ودور ازمحل زندگیدخمه هایی ساخته وجسد رادرآن قرار میدادند سعی در شناخت نمونه های مختلف دخمه ها در قسمت های مختلف سرزمین پهناور ایران داشته و با ساختار و چگونگی معماری آنها آشنا میشویم ومطالبی نودرباره دخمه های مناطق مختلف ایران باستان و دخمه های زیرزمینی دوران صدر مسیحیت گردآوری نموده ایم که بدین ترتیب در یک نمونه مشابه)دخمه ها( شاهد شباهت ها وتضاد بین این دو سرزمین پهناور باشیم
گوردخمه ها در دوران ماد
غلامعلی حاتم
مرور اجمالی بر گوردخمه زرتشتیان در کرمان
رعنا شیروانی، فاطمه جدیدی، الهام مقیمی نژاد
پیش از ورود اسلام با وجود محدودیت های زرتشتیان بخش های زیادی از آیین های خود را نگاه داشتند. به تدریج زرتشتیان فارس و خراسان به سیستان و مکران رفته و عده ای نیز به هند مهاجرت کردند. زرتشتی های هند که موقعیت اجتماعی زرتشتی های ایران را تشکیل داده ، نماینده ای به نام مانکجی لیمجی هاتریا را به ایران فرستادند تا درجهت بهبود حال زرتشتیان ایران اقداماتی را انجام دهد. دخمه شهر کرمان معروف به دخمه مانکجی در حومه شهر در نزدیکی روستای سیدی در مسیر کرمان _زرند در فاصله ۵ کیلومتری شمال شهر کرمان بر فراز کوهی کم ارتفاع در کنار دخمه قدیمی تر قرار گرفته است. دخمه زرتشتی های کرمان که قدمت آن به سال های ۱۲۳۳ تا ۱۲۶۱ هجری شمسی میرسد ، در کنار آن دخمه قدیمی تر قرار گرفته که تاریخ آن به دوران ساسانی برمیگردد. هدف از این پژوهش بررسی ارزش هویت اثر است. روش تحقیق دراین مقاله ابتدا اطلاعات مربوطه به ارزش دخمه ها که بااستفاده از روش میدانی و مطالعات انسانی گردآوری شده است تا بتوانیم اثر را به زندگی معاصر با یک کاربری جدید ارائه دهیم.
مطالعه و طبقه بندی معماری صخره ای آئینی-مذهبی شهرستان مراغه
سعید ستارنژاد / بهروز عمرانی / حسین ناصری صومعه / سید مهدی حسینی نیا
یکی از انواع اصلی آثار صخره ای, فضاهای دستکند آیینی-مذهبی است. این فضاهای دستکند از دیرباز موردتوجه, تقدس و احترام گروه های اجتماعی متدین و پایبند به آموزه های دینی بوده است. از این منظر می توان گفت منطقه مراغه یکی از کانون های فوق العاده مهم, غنی و دیرپای معماری آیینی-مذهبی در تاریخ و فرهنگ ایران بوده است. در عصری که فضاهای دستکند آیینی در بسیاری از مناطق, رونق آیینی و قوت قدسی تاثیرگذار خود را از دست داده است, برخی از فضاهای دستکند آیینی-مذهبی در مراغه همچنان حضور فعال و پررنگ دارد. بر همین اساس این پژوهش ضمن شناسایی, معرفی و تبیین ویژگی های خاص فضاهای دستکند آیینی-مذهبی این منطقه, به عامل شکل گیری این فضاهای آیینی نیز پرداخته است؛ بنابراین در کنار روش میدانی جهت ثبت, ضبط و توضیح وضعیت کنونی, از مطالعات اسنادی برای شناخت عامل شکل گیری معماری آیینی-مذهبی شهرستان مراغه استفاده گردید. انجام این پژوهش درصدد پاسخ گویی به این پرسش بنیادی است که, فضاهای دستکند آیینی-مذهبی در مراغه به چند گونه تقسیم می شوند؟ نتایج بررسی های انجام شده, حاکی از شناسایی تعداد 8 اثر صخره ای آیینی-مذهبی در شهرستان مراغه است. معماری های صخره ای فوق از منظر ریخت شناسی در قالب های سطحی و زیرسطحی قابل دسته بندی هستند. همچنین ازلحاظ گونه شناختی و تقسیم بندی ماهیت کاربری دارای استفاده های مختلفی است, ازجمله: الف) مسجد, ب) خانقاه, پ) کلیسا, ت) معبد بودایی, ث) نیایشگاه روباز, ج) گوردخمه, چ) قبور صخره ای. هم اکنون بسیاری از این محوطه ها دچار ویرانی شده, با وجود این برخی از فضاها, جایگاه قدسی خود را حفظ نموده و با تغییراتی مورد استفاده اند.
