مناره

دانستنی ها

فرهنگنامه ها

آبادیس

پارسی ویکی

دهخدا

ویکی واژه

بیشتر

کمتر

عکس های جدید

جزییات ساخت

پلان نما برش

گزیده کتاب:

آثار البلاد و اخبار العباد
زکریا بن محمد بن محمود قزوینی
جهانگیر میرزا
میر هاشم محدث

دسترسی

از عجایب اسکندریه، آن است که ستونی است که او، موسوم است امروز به «ستون سواری» و نزدیک دروازه‌ای است موسوم به «شجره». و آن، ستونی است بسیار بزرگ و یک‌پارچه و بر بالای سنگی عظیم و مربع، این ستون را گذاشته‌اند. و سنگی مربع به اندازه همان سنگ که در زیر ستون است در بالای آن ستون نهاده‌اند. گویا که آن سنگ مربع، خانه‌ای است. و هر که این سنگ را ببیند و عظمت آن را ملاحظه نماید، یقین کند که عامل این عمل‌ها، اشخاص قوی جثه بوده‌اند و دخلی به اشخاص این زمان نداشته‌اند.

ابوریحان در آثارالباقیه از عجایبات اسکندریه نوشته است که در آن‌جا، مناره‌ای است متحرک به حرکت آفتاب؛ چنان‌که چون آفتاب از محل زوال گذرد و مایل شود، در زیر این ستون چیزی توان گذاشت، پس از آن‌که آفتاب مرتفع شود، دیگر آن چیز را که در زیر ستون گذاشته‌اند، نتوان برداشت و اگر ظرف با شیشه در زیر این ستون گذارند، چون آفتاب مستوی شود، آن‌ها شکسته شوند و صدای شکستن آن‌ها شنیده شود.

و از عجایب اسکندریه، مناره‌ای دیگر است که پایین این مناره، سنگی است مربع، تراشیده شده. در بالای این مناره، مناره دیگر، مثمن گذاشته‌اند و در بالای این مناره مثمن، مناره مدوری گذاشته‌اند. طول مناره اول، نود ذراع است و طول مناره مثمن نیز، نود ذراع است. و در بالای مناره، آینه‌ای است و موکلان در آن بالا نشسته‌اند و به آن آینه نگاه می‌کنند. خاصیت آن آینه، آن است که اگر لشکری از ولایت روم در کشتی‌ها نشسته به طرف اسکندریه آیند، موکلان در آینه، آن کشتی‌ها را دیده، اهل اسکندریه را خبردار می‌نمایند تا مستعد جنگ و قتال گردند و این آینه تا زمان خلافت ولیدبن عبدالملک بن مروان بانی بود و پادشاه روم، حیله نموده آن آینه را با آن منار خراب نمود. تفصیل حیله آن است که شخصی از بزرگان روم را به سرحد اسلام فرستاد و آن شخص به اهل اسلام چنان نمود که من از ملک روم گریخته‌ام. اهل اسلام او را پیش ولید بردند و به دست ولید، مسلمان شد. و بعضی از دفاین پادشاه روم را که در زمین شام بود بیرون آورده به ولید داد و به این جهت در پیش ولید مقرب و معتمد گردید. پس از مدتی به ولید معروض داشت که چون اسکندر بر ملوک مصر و شام مستولی شد و خزاین شداد به دست او رسید او را در زمین اسکندریه در میان سرداب‌ها مدفون ساخت و در بالای آن سرداب‌ها، مناری را که آینه در بالای او نصب نموده، ساخته است. ولید به طمع مال، حکم به تخریب مناره و آینه نمود. شخص رومی چون آینه را خراب و مناره را تا نصف منهدم نمود، در شبی از شب‌ها، سوار کشتی یی که آماده ساخته بود، شده فرار به ولایت روم نمود. و این مناره در زمان ما، قلعه‌ای است عالی مشرف به دریای میانه این مناره تا دریا بک میدان اسب راه است. و در این مناره و حصن، پل‌های وسیع هست که سوار با نیزه تواند بالا رفت. در بعضی از جاها این پل‌ها را مسقف به یک‌پارچه سنگ کرده‌اند و به پهلوهای سنگی که در مناره است جاداده و استوار نموده‌اند. از آن‌جا، باز به طبقه دیگر بالا می‌روند. و در وسط این مناره، قبه‌ای لطیف ساخته شده برای دیده بان و مستحفظ.

(مترجم به عرض می‌رساند… از عجایبی که حال تحریر در آن‌جا موجود است در مناره است که به فاصله هشت ذرع از هم دور ساخته شده است. هریک از این منارها را حرکت دهند، منار دیگر به حرکت آبد و حرکت واضح کند، و موسوم به «منارجنبان» است. اهل عصر، هرکس به اصفهان رفته دیده و همه کس تعجب دارد که در این عمل چه سری است. والله اعلم بحقایق الامور.)

و کوه بیستون در ولایت جبال است میان همدان و حلوان. کرمی است بلند و به قله او نتوان رفت. و از سر کوه تا پایین آن، املس است، گویا تراشیده‌اند. و عرض این کوه، سه روز راه است. گویند که شیرین، معشوقه خسرو را شخصی فرهادنام، عاشق شد. این سخن به گوش خسرو پرویز رسیده او را طلبیده نخواست او را بیگناه بکشد، حکم به کندن کوه بیستونش نمود که راهی از وسط کوه برای عبور لشکر، کنده شود. فرهاد قبول نمود به شرط آن‌که بعد از اتمام عمل، شیرین را به او دهند. این سخن بر خسرو، گران آمد ولیکن چون تعلیق به محال بود، قبول نمود. فرهاد بیرون آمده مشغول به کندن کوه گردید. و دری در کوه معین نمود که اگر بیست سوار پهلوی هم باشند از آن در تواننده داخل شد، و ارتفاع آن در را بلندتر از علم‌ها و نیزه‌های لشکر نمود. و روز تا شب کار کردی و سنگ بریدی و شب، آنچه بریده بودی بیرون کشیدی. و بریدن کوه را بدین طریق می‌نموده است که سنگ را اول از محل خود مانند منار می‌تراشیده و منفصل از کوه می‌کرده پس از آن، آن منار را پارچه پارچه مثل بار تاجری بریده و پس از آن در آن سنگ‌ها که به عدل تاجری می‌ماند از دو طرف به قدر این‌که دست توان بند کرد، گرد می‌کرده و به قوتی که داشته از محل خود برداشته بیرون می‌آورده است و به طریقی خوش، این سنگ‌ها را در کنار راه، پهلوی هم می‌چیده و درزهای این‌ها را به سنگ‌ریزه‌هایی که از نوک کلنگ ریخته بود پر می‌کرده است. صاحب آثارالبلاد گوید که به تماشای آن‌جا رفته‌ام. شبیه به مناری چنان‌که نوشته در سنگ بیستون دیدم که کنده و سنگ‌های دیگر دیدم مانند عدل تاجری، و از پهلو، جای دست گذاشته شده و بر آن‌ها آثار ضرب کلنگ باقی بود.

و اهل ساوه، خوش صورت و خوش آواز می‌باشند. و شافعی مذهبند. و در آن شهر کاروانسرا و خانقاه و مدارس و بیمارستان بسیار است و طاق بسیار بزرگی با دو مناره در جامع آن‌جا ساخته شده که طاق بسیار عجیبی است. او در وسط مسجد جامع، کتابخانه بزرگی است منسوب به وزیر ابوطاهر خاتونی. در آن کتابخانه، کلیه کتبی که در آن زمان معتبر بوده با اشیاء نادری از خطوط و اسطرلاب‌ها و کرات وجود داشته.)

و در خارج شهر خوی، آبادانی و محله‌ای است. در این محله، دو منار است در جنب همدیگر که بسیار قدیم ساخته شده و هردو منار از کله قوچ شکاری است که به دور منار، عوض آجر گذاشته‌اند و شاخ قوچ‌ها را به ترکیب مستحسن به دور منار ترتیب داده‌اند. مترجم، منارها را دیده. حال تحریر که قدری از منارها خراب شده تخمین پانزده هزار کله قوچ شکاری در آن منارها کار شده است.

و در نزدیک کنیسه، مناره‌ای است طولش سیصد ذراع و عرضش ده ذراع. در بالای این عمود، قبر قسطنطین، بانی شهر و کنیسه است و در بالای آن منار، صورت قسطنطین را که سوار بر اسب است ریخته‌اند و دست و پای اسب را با ارزیز در زیر سر منار محکم نموده‌اند مگر دست راست اسب را که بالا گرفته، و دست راست قسطنطین به طریقی ساخته شده که گویا مردم را به شهر قسطنطنیه دعوت می‌کند و تاجی مرصع بر سر این صورت نهاده‌اند. و این منار از غایت ارتفاع از یک روز راه در میان دریا دیده شود. کره‌ای به دست دیگر قسطنطین داده‌اند. بعضی گویند که این تمثال، طلسمی است برای دفع دشمن و بعضی گویند عبرت است برای آن‌که قسطنطین اشاره می‌نماید به این معنی که کره ارض را تصرف نمودم و با دست خالی از روی زمین رفتم. هروی نقل کند که منار به این عظمت را باد بجنباند از هر طرف که آید.

(مترجم به عرض می‌رساند که اصفهان در سنه هزار هجری پایتخت پادشاهان صفویه شد و یک صد و چهل و دو سال پایتخت ایشان بوده و در آن‌جا، عمارات عالیه بنا نهاده‌اند و مساجد و مدارس عظیمه ساخته‌اند مثل مدرسه مادرشاه و مسجد شاه، همچنین عمارات چهلستون و هفت دست. تا آن‌که محمود افغان در ایام سلطنت شاه حسین آن شهر را محاصره نموده و قحطی عظیم در آن بلد، واقع شد و پادشاه بیرون آمده محمود را به قتل رسانید و اصفهان خراب شد، و تا حال تحریر که هزار و دویست و شصت و هشت است پایتخت احدی از سلاطین نشده است ولیکن عمارات و آثار سلاطین صفویه باقی است. از عجایبی که حال تحریر در آن‌جا موجود است دو مناره است که به فاصله هشت ذرع از هم دور ساخته شده است. هر یک از این منارها را حرکت دهند، منار دیگر به حرکت آید و حرکت واضح کند، و موسوم به (منارجنبان) است. اهل عصر، هر کس به اصفهان رفته دیده و همه کس تعجب دارد که در این عمل چه سری است. والله اعلم به حقایق الامور.

آثار ایران
جلد دوم
جزوه اول
اصفهان
علی پاشا صالح

دسترسی

در مغرب اصفهان سر راه نجف آباد ابتدا خانقاه شیخ عبدالقاسم دیده می‌شود که ذکر آن گذشت. پس از آن دهکده کرلادان است که منارجنبان معروف در آن‌جا واقع گشته و این دو مناره بر فراز ایوان مقبره شیخ عبدالله بن محمد بن ‌محمود بن سقلابی که در سال 716 هجری فوت نموده ساخته شده است. دو میل دورتر از آن جاده از پای تپه مخروطی‌شکلی می‌گذرد که خیلی سراشیب است و آن را آتشگاه می‌نامند.

آشنایی با معماری اسلامی ایران د
محمد کریم پیرنیا / غلامحسین معماریان

دسترسی

آشنایی با معماری اسلامی ایران / کریم پیرنیا / غلامحسین معماریان

در کنار راه‌های ایران به ویژه در دل کویر و درمیان انبوه درختان جنگلی ساختمان‌های بلندی می‌بینیم که از فرسنگ‌ها دورتر دیده می‌شود… در بعضی میل‌ها که هیچ‌گونه شکی در راهنما بودن آن نیست مانند میل نادری در سراسر ایران نظایر بسیار داشته است…سبک معماری میل نادری کاملاً رازی است و همان سبک شکوهمند و زیبایی است که روزگار بوییان و سلجوقیان و اتابکان معمول بوده و تعمیرات نادر نیز به خوبی مشخص است و با توجه به ته‌رنگ و ویرانه‌های پیرامون میل، گمان می‌رود که در تعمیر از مصالح ساختمان‌های دیگر استفاده شده و حمل آجر به وسیله خورجین‌هایی که بر گرده گوسفندان بار کرده بودند افسانه به نظر می‌آید.

بر فراز برخی از میل‌ها و مناره‌ها در شب و روزهای مه‌آلود و طوفانی و تاریک، مانند برج‌های دریایی آتش نیز می‌افروختند و آثار آتش در میل‌های اخنجان و رادکان در جای مناسب یعنی میان دو گنبد موید این نظر است و برج نورآباد ممسنی فارس (که آن نیز در کنار شاهراه فارس بوده) با فروغ خود رهگذران را راهنمایی می‌کرده است و هنوز که هنوز است روشنی آن فراموش نشده تا آن‌جا که نام خود را به آبادی نورآباد داده است.

اگر کسی یکی‌دو بار از دشت‌های پهناور ایران و به ویژه از کوره راه یزد به طبس گذشته باشد با دیدن تپه‌های بزرگ ریگ روان که هرروز جای خود را عوض می‌کند در می‌یابد که وجود میل و مناره در کنار جاده حتی از رباط و کاروانسرا هم لازم‌تر بوده است.

در جنگل‌ها نیز به زودی رهگذر راه خود را گم می‌کند. تاریکی و انبوه درختان مانع از آن است که مسافر موقعیت خود را درک کند و راهی که مقصود اوست بیابد. همین امروز هم، تنها نشان و راهنما در جنگ‌های شمال شرقی ایران برج رادکان کرد کوی است که در جای مناسبی بر روی تپه بنا شده است و رهگذر را از راه دور به سوی خود راه می‌نماید.

در محور جاده گرگان (گنبد قابوس کنونی) بر روی تپه‌ای برجی است که امروز به نام آق امام معروف است. موقعیت این برج و بسیاری از برج‌های مانند آن که همه نام امامزاده دارند می‌نماید که نخست به منظور راهنمایی ساخته شده و هیچ بعید نیست که….

در میان نام میل‌ها بیش از همه به نام رادکان برمی‌خوریم که دوتا از معروف‌ترین آن‌ها یکی در خراسان و دیگری در گرگان هنوز به پای هستند و جزء آثار بسیار زیبای معماری رازی (سبک معمول زمان دیلمیان و سلجوقیان و پیش از حمله مغول) به شمار می‌روند.

راد و رد در پهلوی به معنای نظم و ترتیب و رده آمده، رادکان درست در جاده‌ها همان کار را می‌کند که از نامش برمی‌آید. شاخصی است که مسافر را راهنمایی می‌کند و به راه‌ پیمایی او نظم و ترتیب می‌دهد هرچند که این واژه را با راه همبستگی بسیار دارد و در بعضی از کتب مسالک به صورت رایگان هم‌آورد شده است با وجود این برج‌ها در دشت‌ها و جنگل‌هایی که بیشتر جایگاه پرورش اسب بوده و منطقه نسا، به خاطر داشتن اسب‌های خوش اندام و نیرومند نام‌ بردار شده است، این گمان را پیش می‌آورد که شاید با واژه دتیک و ریذک (کره اسب) نیز بی‌ارتباط نباشد و ممکن است رادکان‌ها، گذشته از راهنمایی، جایگاه دیده‌بانی ستور سالاران نیز باشند.

در کنار جاده ری ـ آمل (تقریباً جاده هراز امروز) بسیاری از این گونه میل‌ها را می‌بینیم که بیشتر آن‌ها مسلماً برای آرامگاه ساخته نشده است و نسبت به قبله انحراف کلی دارد. به همچنین از لاهیجان تا گرگان (گنبد قابوس) در کنار شاهراه کرانه، مرتباً برج‌ها و میل‌هایی را می‌بینیم که امروز همه آن‌ها به امامزاده معروف‌اند و هویت هیچ یک از آنان (به جز یحیی‌ ابن زید) دقیقاً معلوم نیست هرچند که ممکن است در هریک از آن‌ها یکی از سادات حسنی آسوده باشند.

تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی
محمد یوسف کیانی

تشکیل هنر اسلامی تقریباً با روی کار آمدن سلسله اموی در سال 41 هجری مصادف و این امر با انتقال مرکز خلافت از مدینه به دمشق بی‌ارتباط نبود. تغییر مرکز حکومت، مسلمانان را مستقیماً با هنر بیگانه یعنی هنر ایران و روم آشنا کرد و از همین زمان بود که هنر دوره بنی‌امیه، که التقاطی از هنر سرزمینهای همجوار بود راه تازه‌ای در پیش گرفت. با توجه به اینکه معماری اسلامی در طول هزار و چهارصد سال، علاوه بر تأثیرپذیری از عواملی مانند مذهب، سیاست، اقتصاد و وضعیت جغرافیایی، در هر دوره‌ای سبک و شیوه‌ای خاص داشته، برای شناسایی بهتر نویسنده آن را به سه دوره متمایز «معماری اسلامی از آغاز تا عصر سلجوقیان»؛ «معماری اسلامی از آغاز دوره سلجوقیان تا دوره تیموریان» و «معماری ایران از آغاز دوره صفویان تا عصر حاضر» تقسیم کرده است. هر فصل دارای تصاویر رنگی و سیاه و سفید و نقشه بناهاست.

دسترسی

تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی

مناره یا منار به معنای جای نور است و به بنایی بلند و کشیده اطلاق می‌شود که عموماً کنار بناهای مذهبی مانند مدارس، مساجد و مقبره‌ها ساخته می‌شدند.

قبل از اسلام از منار برای راهنمایی استفاده می‌کردند که گاهی نیز معرف وجود آتشکده و آتشگاه‌های بزرگ بود و به آن میل میگفتند (مانند میل نورآباد، میل فیروزآباد). در دوره اسلامی احداث مناره گسترش بیشتری یافت. یکی از قدیم‌ترین مناره‌ها متعلق به مسجد جامع دمشق است. از دیگر مناره‌های باقی‌مانده اوایل اسلام می‌توان به منار مسجد سامره اشاره کرد.

اگرچه معلوم نشده که قدیمترین مناره در ایران در کدام‌یک از بناهای مذهبی ساخته شده، ولی منار مسجد جامع سمنان و دامغان را می‌توان از قدیم‌ترین مناره‌های ایران دانست.

لازم به یادآوری است که در آغاز مناره‌ها عموما به صورت منفرد در مجاورت مساجد ساخته می‌شدند، ولی از دوره سلجوقی به بعد بتدریج مناره‌ها به صورت زوجی بر سردر ورودی و یا بر ایران اصلی احداث گردید (مانند مسجد جامع اصفهان، مدرسه دو منار گلشن طبی).

از نظر معماری مناره‌ها از سه قسمت اصلی پایه، ساقه یا بدنه و کلاهک یا تاج و بخشهای پلکان و نورگیر تشکیل می‌شود.

مناره‌ها به اشکال استوانه ای، مخروطی و چند ضلعی ساخته شده‌اند.

مناره‌ها در آغاز احداث بسیار ساده و عاری از تزیینات بودند، ولی به تدریج همانند دیگر عناصر معماری با تزییناتی چون آجرکاری،کاشیکاری، مقرنس و کتیبه آراسته شدند. مصالح ساختمانی مناره‌ها از آجر و سنگ بوده است. مناره‌ها برای استحکام بخشیدن و جلوگیری از رانش بنا ساخته می‌شدند.

راه و رباط

مجمد کریم پیرنیا
کرامت الله افسر

راه و ساختمان‌های وابسته به آن از آغاز تاریخ تاکنون در این سرزمین اهمیت بسزایی داشته است. وجود تعداد بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحات مربوط به راه و راهداری در زبان فارسی مانند کاروانسرا، خان، ساباط، آب‌انبار، پل و مانند آنها می‌نماید که زندگی مردم این کشور تا چه اندازه به راه وابسته بوده است. مطالب این کتاب از کتب مسالک یا سفرنامه‌ها و جغرافیاهای تاریخی برداشته شده و نگارندگان کوشیده‌اند چکیده آنچه را که مربوط به راه و تأسیسات آن بوده، در این دفتر گرد آورند.

دسترسی

میل‌ها ومناره‌های راهنما

در کنار راه‌های ایران به ویژه در دل کویر و در میان انبوه درختان جنگلی ساختمان‌های بلندی را می‌بینیم که از فرسنگ‌ها دورتر دیده می‌شوند. این‌گونه ساختمان‌ها چنان‌که از نامشان پیداست نخست برای راهنمایی رهگذران و راه ساخته شده هر چند که امروز بیشتر آن‌ها آرامگاه شده است. در مورد مناره‌های راهنما نیز چنین است. مثلاً مناره کج کاشان یا منار نزدیک آرامگاه ارسلان جاذب در سنگ بست خراسان بی آ‌ن‌که پیوندی با مسجد یا بنای مذهبی دیگری داشته باشد در جایی برپا شده که راه‌هایی چند بدانجا می‌رسیده و یا از کنار آن‌ها می‌گذشته است. منار پیش از این‌که با منطق ریاضی درست در جای خود یعنی بر دوش درگاه‌ها و تکیه‌های مسجد بنشیند و در برابر رانش تاق پاسنگی باشد در کنار ساختمان‌های مذهبی هم به منظور راهنمایی و به صورت نشان مسجد ساخته می‌شده و بیشتر به جای ماذنه وگلدسته به کار می‌رفته است. مناره دارالضیافه درست نشان دهنده و راهنمای میهمانخانه‌ای بوده است که درویشان وغریبان را به میهمانی شام و ناهار می‌خوانده است و منار مسجد ساوه (که بدلایل گوناگون فنی و به گواهی تاق‌ها و راق‌ها و طرح خاص خود نخست بنایی غیر مذهبی بوده) گویا ساوه با احتمالا باجگاه را نشان می‌داده است. در بعضی میل‌ها که هیچ‌گونه شکی در راهنما بودن آن‌ها نیست مانند میل نادری در سراسر ایران نظایر بسیاری داشته و بر خلاف آن‌چه معروف است این میل را نادر شاه افشار نساخته بلکه آن را تعمیر کرده است. سبک معماری میل نادری کاملاً رازی است و همان سبک شکوهمند و زیبایی است که در روزگار بوییان و سلجوقیان و اتابکان معمول بوده و تعمیرات نادر نیز بخوبی مشخص است و با توجه به ته‌رنگی ویرانه‌های پیرامون میل گمان می‌رود که در تعمیر از مصالح ساختمان‌های دیگر استفاده شده. حمل آجر به وسیله خورجین‌هایی که برگرده گوسفندان بار کرده بودند افسانه به نظر می‌آید.

بر فراز برخی از میل‌ها و مناره‌ها در شب و روزهای مه‌آلود وطوفانی و تاریک مانند برج‌های دریایی آتش نیز می‌افروختند و آثار آتش در میل‌های اخنجان و رادکان در جای مناسب یعنی میان دو گنبد مؤید این نظر است و برج نورآباد ممسنی فارس (که آن نیز در کنار شاهراه فارس بوده) با فروغ خود رهگذران را راهنمایی می‌کرده است و هنوز که هنوز است روشنی آن فراموش نشده تا آن‌جا که نام خودرا با بادی نورآباد داده است. اگر کسی یکی دو بار از دشت‌های پهناور ایران و به ویژه از کوره راه یزد به طبس گذشته باشد با دیدن تپه‌های بزرگ ریگ روان که هر روز جای خودرا عوض می‌کند در می‌یابد که وجود میل ومناره در کنارجاده حتی از رباط و کاروانسرا هم لازمتر بوده است. و در جنگل‌ها نیز بزودی رهگذر راه خود را گم می‌کند تاریکی و انبوه درختان مانع از آن است که مسافر موقعیت خودرا درک کند و راهی را که مقصود اوست بیابد. همین امروز هم تنها نشانه و راهنما در جنگل‌های شمال شرقی ایران برج رادکان کردکوی است که در جای مناسبی بر روی تپه بنا شده ورهگذر را از راه دور به سوی خود راه می‌نماید. در محور جاده گرگان (گنبد قابوس کنونی) بر روی تپه‌ای برجی است که امروز به نام آق امام معروف است. موقعیت این برج و بسیاری از برج‌های مانند آن که همه نام امامزاده دارند می‌نماید که نخست به منظور راهنمایی ساخته شده وهیچ بعید نیست که بعداً به آرامگاه بزرگی تبدیل شده باشد. چنان‌که مقبره آل رسول یکی از همین برج‌ها) اصولا معماری پارتی دارد و پیش از اسلام یا در آغاز اسلام ساخته شده و پس از آ‌ن‌که به صورت مقبره هم در آمده خوشبختانه در معماری آن دخل وتحصر فی نشده است. گاهی پیش آمد خوب یا بد (مانند جنگ و صلح و مانند آن سبب می‌شده که موقعیت خاصی به بعضی از میل‌ها داده و آن را از صورت یک راهنمای ساده بیرون آورد مانند قدمگاه نشابور که به مناسبت گذشتن امام هشتم (ع) از آن‌جا و گردآمدن دوستداران خاندان پیامبر (ص) در پیرامون آن به صورت مکان مقدس و بنای یادبود در آمده و رباط‌ها و ساباط‌های چندی گرداگرد آن ساخته شده و گرنه بقعه اصلی با معماری ویژه‌ای که دارد تنها یک میل راهنماست و با برج‌های همانند خود ( به ویژه در خراسان مانند برج رادکان خراسان و میل اخنجان و میل کشمار (یا کاشمر) هم‌طرح می‌باشد. پیرامون میل‌ها هرجا که مناسب بوده رباط‌ها و ساباط‌ها و آب انبارهایی نیز می‌ساخته‌اند و گاهی میل خود نشانی از وجود چنین تأسیساتی بوده که برای آسایش مسافران ساخته می‌شده چنان‌که سنگ بست خود رباط بزرگی و آبادی بوده و ساختمان میل و آرامگاه ارسلان جاذب نزدیک آن بوده است. اختصاص قسمتی از رباط‌ها و یا اصل بنای میل به آرامگاه در ایران موارد بسیاری دارد مانند آرامگاهی که در رباط شرف سرخس هست و معلوم است که مدت‌ها پس از ساختمان رباط یکی از حجرات آن را با دخل و تصرف به آرامگاهی تبدیل کرد‌ه‌اند و اغلب بانیان میل علاوه بر اقدام بر این کار نیک می‌سپردند که پس از درگذشت در میان همان بقعه‌ای که ساخته‌اند به خاک سپرده شوند. چنان‌که میل‌های رسکت و لاجیم (که از نامشان پیداست با راه پیوندی دارند) آرامگاه نیز هستند. در میان نام میل‌ها بیش از همه به نام رادکان بر میخوریم که دو تا از معروف‌ترین آن‌ها یکی در خراسان و دیگری در گروگان هنوز به پای هستند و جزو آثار بسیار زیبای معماری رازی (سبک معمول زمان دیلمیان و سلجوقیان و پیش از حمله مغول) به شمار می‌روند. راد و رد در پهلوی به معنای نظم و ترتیب و رده آمده رادکان درست در جاده‌ها همان کار را می‌کند که از نامش بر می‌آید. شاخص است که مسافر را راهنمایی می‌کند. و به راهپیمایی او نظم و ترتیب می‌دهد هر چند که این واژه با راه همبستگی بسیار دارد و در بعضی از کتب مسالک به صورت رایگان هم آورده شده است. با وجود این وجود این برج‌ها در دشت‌ها وجنگل‌هایی که بیشتر جایگاه پرورش اسب بوده و منطقه نسا که به خاطر داشتن اسب‌های خوش اندام و نیرومند نامبردار شده است، این گمان را پیش می‌آورد که باید با واژه دنیک و ریذک (کره اسب) نیز بی ارتباط نباشد و ممکن است رادکان‌ها گذشته از راهنمایی جایگاه دیده بانی ستور سالاران نیز باشند. وجود تعداد بی‌شماری از آرامگاه‌ها درست در کنار شاهراه‌ها و بر فراز تپه‌هایی که به خوبی از دور نمایان هستند و همچنین قبلی نبودن جهت بیشتر آن‌ها خود نشان دهنده این است که اگر روزگاری این بناها به آرامگاه اختصاص یافته و یا بانی در آن‌ها به خاک سپرده شده در آغاز به منظور راهنمایی رهگذران ساخته شده‌اند. راه‌های پر پیچ و خم کوهستانی و جاده‌هایی که از میان ریگزارهای روان ودشت‌های فراخ پر نشیب و فراز و جنگل‌های انبوه و تاریک می‌گذرد بنای تعداد بی‌شماری میل را اجتناب ناپذیر می‌کرده است هر چند که بعضی از آن‌ها علاوه بر خاصیت اصلی در موارد دیگر هم مورد استفاده قرار گرفته باشند. در آثار پیش از اسلام نیز به تعداد زیادی چهارتاق یا کپه بر می‌خوریم که در کنار آبادی‌ها و بیشتر بر فراز تپه‌های مجاور بنا شده‌اند. به تازگی معمول شده است تا چهارتاق کهنه‌ای را در جایی دورافتاده می‌بینند بی آ‌ن‌که دودلی به خود راه دهند. نام آتشکده بر آن می‌گذارند در صورتی که موقعیت اغلب آن‌ها و همچنین طرح و نقشه آن‌ها خود نشان می‌دهند که آتشکده نبوده‌اند. اگر به نقشه یکی از شهرهای کهن مثلاً شهر یزد بنگریم چند کپه وچهار تاق را می‌بینیم که اکنون به نام‌های گوناگون مانند امامزاده ومصلی وهشتی مانند آن خوانده می‌شوند ولی ردیف آن‌ها درست مسیر راه‌های کهن را نشان می‌دهند.

1ـ در آبشور یزد و در کنار خیابان پهلوی (درامتداد شمالی آن) بقعه‌ای است که این به نام سیدفتح معروف است وضریح وقبر دارد و امروز مسلماً مقبره است ولی به هیچ وجه مواجه با قبله نیست.

۲ـ در پشت تکیه مسجد جامع کبیر کریاس و چهارتاقی است که اگر چه چهار گوش است بدان هشتی می‌گویند. این چهارتاق که نسبت به قبله انحراف کلی دارد شهادت تاریخ یزد جعفری گنبدی قدیمی بوده (بین المسجدین ـ میان مسجد گرشاسب که اکنون ویران شده و مسجد سید رکن الدین یعنی گنبدخانه و پیش تاق بزرگی گنبدی قدیم بود درپیش آن در گاهی ساخت….)

۳ـ در مدخل باغ دولت آباد (دری که برودخانه باز می‌شد) چهارتاقی است که با روی باغ را بدان بسته‌اند ولی از جهت ووضع اضلاع آن بخوبی پیداست که ربطی به سایر مستحدثات باغ ندارد. ردیف این سه گنبد امتداد راه فارس ـ خراسان را نشان می‌دهد وجای چند آتشکده را در این شهر که تا آغاز سده پنجم قصبه‌ای بیش نبوده می‌شناسیم یکی در کنار مسجد جامع کبیر (که تاقی نیز از آن مانده است و در شمال مسجد گرشاسب (شبستان ویرانی که در کنار تکیه هست) و نزدیک چهارتاقی که فعلا در پشت تکیه قرار گرفته و کریاس مسجد است.

(نام محله تل خاکستر که به پیرامون جامع کبیر اطلاق می‌شد وجود یک آتشکده معتبر را در این مکان تأیید می‌کند).

و دیگری در مصلای جدید که در کتبه مصلی هم به «هذ المعبد» معرفی شده. و معمولاً در پیش آتشکده‌ها و بغستان‌های دیگر محلی برای شستشو تعبیه می‌شده که زائران پیش از در آمدن به مکان مقدس خود را بشویند و جامه سفید و پاکیزه دربر کنند. از این جای‌ها که نام پادیاو داشته پس از اسلام نیز به نام متوضی مورد استفاده طهارت و وضوی پیش از نماز قرار گرفته و طرح پادیاو نیز با نام ایرانی خود به فرنگی رفته و ساختمان آن در کنار تاق‌ها و کلیساهای اسپانیا و ایتالیا ودیگر کشورهای باختری با نام پاتیو یا پاثیو معمول شده (وبه تازگی از فرنگی بازگشته و مانند یک پدیده باختری باز در معماری ایران در آمده است)

در پای چهارتاق مصلای یزد هنوز پادیا و بزرگی هست و در پیش آتشکده تل خاکستر نیز آثار پادیاو به چشم می‌خورد. ضمناً بد نیست بدانیم که به بقعه‌های آرامگاهی کپه (بر وزن همه و پایای یک نقطه می‌گفت (تاریخ مستوفی بافتی) که به معنای جای کپیدن (بر روی زمین پهن شدن باصطلاح نعش شد) باشد. و چهارتاق‌های دیگر را در یزد گمبه (گنبه) یا کلمبوک (کلمبه) می‌گویند. ایرانیان پس از اسلام برای نگهداری آتشکده‌ها و یادگارهای نیاکان خود بسیار کوشید‌ه‌اند و هر جا که نمی‌توانستند چون در شهرها و آبادی‌های فارس و آتشکده‌ها و بغستان‌های ناهید و بهرام را به صورت اصلی خود حفظ کنند ناچار آن‌ها را به رنگی مسلمانی در می‌آورند. بسیاری از امامزاده‌ها را می‌بینیم که اصولا برای آرامگاه مسلمان ساخته نشد‌ه‌اند و با قبله به هیچ وجه مواجه نیستند و گاهی انحراف ضریح نسبت باضلاع آن‌ها نزدیک نیم قائمه است و همین چند مسجد معروف مانند مسجد گناباد و نیریز و یزدخواست و شهرستانک و بیداخوید که محراب آن‌ها کاملا مایل در دیوار مواجه قبله تعبیه شده و با کمال وضوح پیداست که این‌گونه بناها دراصل اسلامی نبود‌ه‌اند و ایرانیان پس از مسلمانی معبدها و مکان‌های مقدس نیاکان خودرا با جزیی تغییر و تعمیر و یا بازپیرایی به صورت مسجد و آرامگاه بزرگان دین و مقدسان درآورده‌اند. دسکره ماسپدان در ایلام را به آرامگاه محمد مهدی خلیفه عباسی اختصاص دادند و هارون الرشید را در بقعه باغ سناباد به خاک سپردند (ولی نه موازی با اضلاع آن و ناچار رو به قبله) و سپس برای استوار کردن موقعیت بقعه آن را به بارگاه پیشوای هشتم شیعیان تبدیل کردند که به اتکاء ارادت ایرانیان به خاندان پاک پیامبر همیشه آراسته و بر پای بماند و اگر ویران‌کارانی چون سبکتکین وتر کان غز و مانند آن‌ها آن همه گستاخی داشتند که گنبد آن را فرو ریزند فرزندان ایشان ناچار شدند بار دیگر بارگاه را آراسته‌تر بازپیرایی کنند و چنین است چند بقعه معروف دیگر چون آستانه سهل ابن علی در اراک و بسیاری از بقاع نزدیک کاشان و یزد و کرمان و خراسان و آذربایجان و دیگر استان‌های ایران که در این جا محل ذکر همه آن‌ها نیست، کوشش می‌شود تنها از بناهایی یاد شود که به گمان ما و به گواهی طرح و موقعیت خود با راه و راهداری پیوندی داشته‌اند. ساوه که یکی از سر خانه‌ها و منزلگاه‌های نامدار شاهراه خراسان ومیان همدان و ری بوده از لحاظ راهداری موقعیت خاصی داشته است و گویا باجگاه و گمرک‌خانه بوده، می‌گویند نام آن نیز از ساو (باژ) گرفته شده. طرح مسجد بزرگی این شهر تا حد زیادی این مطلب را تأیید می‌کند و آقای سیر و گردآورنده کتاب کاروانسراهای ایران شرح کافی در این مورد داده است. از این که بگذریم وجود چند برج آرامگاهی که درست در امتداد جاده قدیم همدان ری قرار گرفته (و ردیف آن‌ها مسیر راه را نشان می‌دهد)، بیننده را با این اندیشه می‌اندازد که آرامگاه‌های همانند آن‌ها در کنار جاده کرانه دریای خزر و راه‌های کویری که استان‌های پیرامون کویر را به هم می‌پیوسته نیز روز گاری میل راهنما بوده‌اند. و نزدیک ساوه (و امروز پیوسته به شهر) امامزاده اسحق قرار گرفته که ساختمان آن مربوط به چند دوره و چند سبک معماری است و شالوده آن به معماری پارتی (سبک معمول زمان اشکانیان و ساسانیان) بیشتر می‌ماند. درست در مسیر راه و نزدیک آوه یک برج دیگر بر فراز تپه‌ای ساخته شده که از لحاظ طرح و نقشه مانند آن است که از روی امامزاده اسحق گرده برداری شده است. و همچنین اگر راه قدیم را به سوی همدان دنبال کنیم نظیر این برج‌هارا باز خواهیم دید. و در کنار جاده ری ـ آمل (تقریباً جاده هراز امروز بسیاری از این‌گونه میل‌ها را می‌بینیم که بیشتر آن‌ها مسلما برای آرامگاه ساخته نشده است و نسبت به قبله انحراف کلی دارد. به همچنین از لاهیجان تاگرگان (گنبد قابوس) در کنار شاهراه کرانه مرتباً برج‌ها و میل‌هایی را می‌بینیم که امروز همه آن‌ها به امامزاده معروفند و هویت هیچ‌یک از آنان (به جز یحیی ابن زید) دقیقاً معلوم نیست هر چند که ممکن است در هر یک از آن‌ها یکی از سادات حسنی آسوده باشند. در میان این برج‌هاامامزاده هاشم رشت (که بعداً تغییر کلی یافته و بناهایی اخیرا بر آن افزوده شده) درست در جایی است که باید میل راهنما باشد. بر فراز تپه در کنار پیچ جاده ودرجایی که مسیر راه عوض می‌شود.

و در جای دیگر در باره میل‌های دریایی سخن رفت و برج‌هایی را که به نام خشابه وخشبات معروف بوده (و گمان کرد‌ه‌اند از خشب تازی به معنای چوب گرفته شده با این‌که هردو واژه گویش‌های ایرانی و به معنای مانور دهنده و گنبد و بنای رخشنده است). نظیر این برج‌هادر کنار پارگین‌ها (پارچین و دریاچه‌های دو ون نجد ایران نیز هست و از آن جمله برج پارچین ورامین است که روزگاری در کنار پارگین متصل به دریاچه ساوه بر پای شده است. و در پایان ناگزیر به یادآوری است که راهنما بودن برخی از این میل‌ها در آغاز مانع از این نیست که امامزاده و آرامگاه نیز باشد. چون در طول تاریخ مورداستفاده بسیاری از بناها به مقتضای زمان تغییر می‌کند چنان‌که در مورد مسجد نیریز و گناباد و بنای اصلی مسجد جامع اصفهان و مسجد ساوه و بارگاه حضرت رضا چنین شده است ومدرک تاریخی دارد. (اخبار الرضا) این دگرگونی تنها در بناهای پیش از اسلام ایران نیست بلکه در میان بناهای اسلامی و حتی آن‌ها که برای آرامگاه شخص معروفی ساخته شده نیز به چشم می‌خورد.

یکی از برجهای خرقان قزوین (در حصار ارمنی) پیش از آ‌ن‌که شناخته شود به امامزاده بی بی زبیده و آن دگر به نام امامزاده دیگری معروف بود وضریح وشجره نامه و کتیبه نیز داشت (که هنوز در محل محفوظ است) ولی پس از این‌که آقای استروناخ رییس مؤسسه ایرانشناسی بریتانیا آن‌ها را باز شناخت و معرفی کرد معلوم شد که نخست آرامگاه دوتن از امیران سلجوقی بوده و در نیمه دوم سده پنجم به دست معماران زنجانی ساخته شده است. (یکی از آن‌ها تکین ابن صدقه است و دیگری فرزند وی السیزین تکین که الشیرین تکین خواند‌ه‌اند).

معماری اسلامی / روبرت هیلن برند / باقر آیت الله زاده شیرازی

دسترسی

معماری اسلامی / روبرت هیلن برند / باقر آیت الله زاده شیرازی

مناره ها در ایران

…مناره استوانه‌ای ایرانی ـ که در عراق نیز یافت می‌شود نظیر تائوق، اربیل و ذوالکِفل ـ نشان داد که قادر است از نظر شکل تنوع شگفت‌انگیزی را به وجود آورد. غالب این تنوع در قرن دوازدهم حاصل شد. این تنوع عبارت است از: پایه‌های کوتاه با پره‌های مثلثی یا نیم‌دایره‌ای و یا ترکیبی از این دو (نگار،زرند) برخی هشت‌ضلعی با تاق‌نماهای بسته (گلپایگان) یا در همکف مربع و در نما ستون‌وار (خسروگرد) گاهی نیز یک پایه چهارگوشه بسیار ساده یک تنه میانی هشت‌ضلعی را حمل می‌کند که روی آن تنه مدور قرار دارد (چهل دختران اصفهان). غالباً پایه کاملاً ساده و با دقت غنی بالای خود در تضاد است که از نظر اهمیت با تنه استوانه‌ای برابری می‌کند (مناره کِرات). در دو مناره غزنین، پایه کوتاه واستوانه‌ای آن‌ها تنه چندپر مرتفع و چشم‌گیری را که دارای تزیینات استادانه و غیر عادی است، بر دوش دارند. این تنه نیز در اصل راه به بدنه استوانه‌ای می‌برد. منتهی بدون تردید بخش هشت پر میانی است که طرف توجه اصلی طرح قرار دارد. یک چنین مناره‌هایی نشان دهنده فسحت میدان تجربه در این دوره هستند. به طور روشن هیچ نوع قاعده و قانونی که ناظر بر تناسبات مخصوص پایه و استوانه باشد، وجود ندارد. به همین نحو، در مناره‌هایی که از دو یا سه طبقه استوانه‌ای باریک‌شونده تشکیل می‌شوند، تناسب بین یک طبقه با دیگری به ‌طور قابل ملاحظه‌ای تغییر می‌کند (مناره علی و مناره ساربان، هر دو در اصفهان). باشکوه‌تراز همه این مناره‌های چند طبقه، مناره زیار در خارج از شهر اصفهان و مناره جام در افغانستان مرکزی است که به احتمال زیاد همین مناره جام شاهکار این دوره به شمار می‌آید. مشخص کننده سه طبقه این مناره، نعلبکی‌های مهم و قابل توجه آن است و بر فراز آن نیز اتاقکی نشسته است. این مناره در دره‌های عمیق محاصره شده است، مع‌هذا بر دره تنگ و دوردستی که در آن واقع شده، اشراف دارد. بستر و بنا اثر متزاید و متقابلی بر یکدیگر دارند و این دقیقاً نظیر همان حالتی است که قبلاً مقابر صخره‌ای هخامنشی یا نقش برجسته‌های ساسانی داشتند. احتمال دارد که جفت ‌منار در دوره سلجوقی ابداع شده باشد. هرچند در ضمن کاوش‌هایی که قبل از جنگ دوم جهانی در شهر ساسانی بیشاپور انجام گرفت، که متأسفانه گزارش کامل آن منتشر نشده است، به دو استوانه حجیم دست یافته‌‌اند که شکاف‌هایی در آن‌ها است که احتمالاً برای جاسازی نعل درگاه بوده است. این فکر تا قرن دوازدهم تحول بیشتری نیافته است، و قرن دوازدهم زمانی است که جفت مناره به عنوان وسیله‌ای برای اهمیت دادن بیشتربه سردر تثبیت شد (نخجوان، اردستان). عملکرد مناره در این حالت به عنوان ابزاری برای مفصل‌بندی، آن را از هر نوع هدف عبادی دور کرد ولی به نقش سنتی قدیم آن به عنوان شاخص، اهمیت بیشتری داد. چنین به نظر می‌رسد که عرف ثابتی وجود نداشته که ناظر و نافذ بر موقعیت یک مناره در مسجد باشد. وقتی مناره‌ای به عنوان بخش تفکیک‌ناپذیری از مسجد برپا می‌شد، تمهیدات لازم به عمل می‌آمد تا ورود به مناره از بالای بام مسجد صورت پذیرد و نه از سطح همکف. وجود درهایی در ارتفاع نسبتاً بالای مناره‌های منفردی که امروز دیده می‌شوند، شاهد روشنی است که در اصل نظر این بوده که مناره بخشی از مسجد باشد. در مناره‌های سلجوقی معمولاً دو شکل راه‌پله قابل‌ ملاحظه است: پله‌هایی که به دور ستون مرکزی پیچ می‌خورند و پله‌هایی که در داخل ضخامت دیوار خارجی ساخته شده و روی تاق‌های کوچکی گذاشته شده‌اند. گاهی در یک مناره به هر دو روش به صورت پشت سر هم به کار رفته است (میل قاسم آباد). گاه نیز دیده شده است که یک مناره دارای دو پله مارپیچ است (جام، سَمیران)، کسی که بالا می‌رود هیچ وقت با کسی که پایین می‌آید، برخورد نمی‌کند. معدودی از مناره‌های این دوره، از نظر کاربری جای سوال باقی می‌گذارند. برخی از آن‌ها در امتداد شاهراه‌ها یا در حاشیه بیابان قرار دارند (خسروگرد، زیار، میل نادری) که همین امر مؤید نظریه استفاده از آن‌ها به عنوان میل راهنما است. نظر به این‌که بسیاری از کاروان‌ها در شب حرکت می‌کردند وجود یک چراغ بر فراز مناره‌ای می‌توانست امکان استفاده از بنا را به عنوان فانوس بیابانی فراهم کند. اتفاقاً مرجع مکتوبی می‌گوید که در سال 582/1186 عرف قرار دادن چراغی بر فراز مناره در خراسان معمول بوده است و این ما را از حدس و گمان بی‌نیاز می‌کند. در برخی از موارد مناره روی تپه‌ای قرارداده شده که امکان الحاق مسجدی به آن وجود نداشته است (مناره کِرات). یک چنین استقراری فقط تأکیدی بر نقش آن به عنوان برج دیده‌بانی یا برج علامت‌دهی است. به هر حال در استقرار جمعیت کوچکی نظیر کرات نیاز مبرمی به اذان از بالای مناره احساس نمی‌شود و به طریق اولی نیاز کمتری وجود دارد تا اذان از مناره‌ای دور از مسجد سر داده شود تا بهتر شنیده گردد. شاید معمایی‌ترین و عالی‌ترین مناره این دوره، مناره جام باشد که قبلاً به آن اشاره شد. ارتفاع آن (حدود شصت متر) در میدان مناره‌های ایرانی بی‌سابقه است. تنه پایین آن از این نظر بی‌مانند است که تزیینات اصلی آن کاملاً مشتمل بر سوره مریم است ـ سوره مریم 98 آیه است کتیبه‌های اصلی دیگر آن همگی تاریخی هستند و از پیروزی‌ها و القاب سلطان آن زمان غور ستایش می‌کنند، سلطانی که از مبارزات طولانی علیه غزنویانی که رو به انحطاط بودند، پیروز بیرون آمده است. یک نسل قبل، شهروندان دربند شهر غزنین به قلعه کوهستانی فیروزکوه، پایتخت غوریان، و به محوطه مناره جام کشانده شده بودند تا با انجام کار اجباری، ارگ را بسازند؛ پس از آن قتل عام شدند و خون آن‌ها برای ساختن ملات برج‌های آن مخلوط شد. سلطان محمد بن سام، سازنده مناره جام، در واقع تیر خلاصی برای دشمن اجدادی خود بود و جای تعجب نیست که فتح‌نامه به یاد ماندنی آجری او را به شکل مناره‌ای عظیم و به عنوان نمادی از پیروزی او ببینیم. به علاوه قلمرو کوهستانی غور به تازگی به دین اسلام در آمده بود می‌توان چنین پنداشت که حضور یک سوره طولانی قرآن روی مناره به همان اندازه که بر پیروزی‌های غوریان تاکید می‌کند، گواهی است بر (غلبه) ایمان در سرزمینی که به صورت بالقوه دشمن تلقی می‌شود.

مناره های ایلخانی

بیشتر

به طور کلی مناره از سه قسمت پایه، ساقه یا بدنه و کلاهک یا تاج منار تشکیل شده است.
از آن‌جا که مناره با ارتفاع زیاد و مساحت کم زیر بنا، فشار زیادی را بر سطح قاعده خود تحمیل می‌کند، هرگونه سستی در پایه‌ها باعث انهدام و فرو ریختن بنا می‌گردد. به همین جهت برای استحکام و اطمینان بیشتر زمین را تا جائی که به زمین سخت برسد حفر کرده سپس با شفته و سنگ آن را پر و مستحکم می‌سازند آنگاه سکو یا پایه اصلی منار را با سنگ و آجر بنا می‌نهند.
عموماً پایه‌ها به صورت سکوهای مربع شکل یا کثیرالاضلاع می‌باشند که منار در وسط آن قرار گرفته و به بالا ادامه می‌یابد. این پایه‌ها در منار رهروان اصفهان، منار خسروگرد سبزوار، چهارگوش و در منار زیار، منار گار، منار سین به فرم هشت ضلعی دیده می‌شود. بعضی از منارها فاقد پایه بوده و منار بدون این‌که روی سکوئی قرار داشته باشد بر روی زمین قرار دارد مانند منار مسجد برسیان، منار علی و منار ساربان در اصفهان.
ناگفته نماند که اگرچه مناره‌های سلجوقی ازحیث بلندی دارای اهمیت می‌باشد ولی ابعاد پایه از اهمیت خاص برخوردار نیستند. برعکس، منارهای دوره ایلخانی کوتاه‌تر ولی اغلب دارای پایه‌های قابل توجهی به‌شکل کثیر الاضلاع می‌باشند مانند منار قوشخانه و منار دارالضیافه.

کمتر

تکمله:

بیشتر

یکی از مهم‌ترین عناصر معماری که جایگاه مهم و ویژه‌ای در فرهنگ معماری و آداب و سنن اجتماعی ایران دارد میل و مناره است که متاسفانه با توجه به اقتضای منزلت اجتماعی مذهبی آن، کمتر مورد بحث و بررسی مورخان و باستان‌شناسان قرار گرفته است.
هنگامی که قافله‌ای خسته و کوفته یا نگرانی و تشویش در کنار کوره‌راهها و جاده‌ها در دل کویر و صحاری سوزان نگاهش در پی یافتن راهنمایی به این سو و آن سو می‌دود تا دل را به رسیدن به مقصد امیدوار سازد و با عاشقان خداجویی که هر نیمه‌شب و ظهر و شامگاه با صدای موذن و آوای ملکوتی اسلام که از فراز منارهای سر به فلک کشیده، همچون ندای آسمانی به عبادتشان خواند و انسان را از بستر گرم و آسودگی تن به مساجد می‌کشاند تا آسودگی روح و روان را جایگزینش نماید میزان و اهمیت منارها و میل‌ها بر همگان روشن می‌شود.
این امر نشان‌گر آن است که این پیران پای درخاک چه رسالت مهمی بر دوش دارند چرا که از یک سو بیدارکننده به خواب غفلت رفتگان‌اند و از سوی دیگر راهنمای گم‌کرده رهان و هرکدام را سابقه‌ای تاریخی و شنیدنی است.

کمتر

مناره

دانستنی ها

فرهنگنامه ها

تارنماها

کتاب ها

پایان نامه ها

مقاله ها

فیلم ها

اخبار

تاریخ تطبیقی

عکس های جدید

جزییات ساخت

پلان نما برش

گزیده کتاب:

آثار ایرانجلد دوم جزوه اول اصفهان علی پاشا صالح

آشنایی با معماری اسلامی ایران د محمد کریم پیرنیا / غلامحسین معماریان

تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی محمد یوسف کیانی

معماری اسلامی / روبرت هیلن برند / باقر آیت الله زاده شیرازی

معماری دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی مناره ها / محمد علی مخلصی

مطالب مرتبط

مناره خوی و مقبره شمس تبریزی

میل

میل علی ‌آباد قم

آثار ایران
جلد دوم
جزوه اول
اصفهان
علی پاشا صالح

آشنایی با معماری اسلامی ایران د
محمد کریم پیرنیا / غلامحسین معماریان

تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی
محمد یوسف کیانی

معماری دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی
مناره ها / محمد علی مخلصی

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}

_{معماری ایران دوره اسلامی / محمد یوسف کیانی}
_{مناره ها / محمد علی مخلصی}