قیصریه دانستنی ها اطلس تاریخی ایران بازار تیم تیمچه چهارسو چهارسوق خان خانبار دالان دکان راسته سرا سراچه فضاهای بازار قیصریه کالنبار میدان گزیده‌ی کتاب: فرهنگ مهرازی / علی محمد رنجبر کرمانی / ندا رفیع زاده / بیژن سرشکی کیاسره یا قیصریه، راسته‌های پهنی هستند که همه سوی آنها بسته است و تنها با دو در به راسته‌های بنیادی یا شاخه‌ای راه می‌یابند. گرچه مهرازی آنها از راسته‌ها باشکوه‌تر است و پوشش گنبدی آنها، آذین‌ها و ریزه کاری‌های بیشتری دارد. بیشتر کیاسره‌ها جایگاه افزارسازان و پیشه‌وران نغزکار (ظریف کار) مانند درزیان، زرگران، سوزن‌دوزان، و پارچه فروشان بوده است.» به زبان دیگر بازار کالاهای گران‌بهاست. از اینرو با نام گذاری کیاسره که بازگوی بزرگان و شاهان است جور در می‌آید. از میان کیاسره‌های نامدار، کیاسره ابراهیم‌خان کرمان، کیاسره اسپهان و کیاسره خان یزد را می‌توان نام برد. گزیده‌ی کتاب: گنجنامه / بازارها / کامبیز حاجی قاسمی این بنا مجموعه‌ای است پیچیده و عجیب، که تقریباً متروک و مهجور افتاده و به سبب فقدان اطلاع کافی از کارکرد و کیفیت اصلی و شیوه ارتباط آن با بازار، قضاوت دقیق درباره آن دشوار است. شاید مجموعه‌ای بوده باشد از فضاهای محتلف مرتبط با یک کاروان سرای بازار، از قبیل حجره‌هایی برای عرضه کالا و دفتر تاجران و حمام و اسطبل. اجمالاً بر اساس آنچه امروزه مشاهده می‌شود، می‌توان مجموعه را متشکل از دالانی طویل و، در کنار آن، کاروان سرایی دوطبقه و زیبا دانست – دالانی که در نقاط مختلف آن تحولات گوناگون فضایی رخ داده و کاروان سرایی که متأسفانه فقط یک جبهه آن برجای مانده است. قسمت نخست این دالان از ورودی آغاز و به حیاط با صحن سرایی ختم می‌شود. دالان دارای چشمه های مکرر و مشابه، با روزنی در وسط هر طاق، است. حجره‌ها در طرفین آن قرار گرفته‌اند و همه حیاط یا صحن سرا ساده و مستطیل‌شکل است و نمایی آجری دارد. به رغم ویرانی قسمت‌هایی از جدارها، که در دو جبهه کوچک‌تر ارتفاعی معادل یک طبقه دارد، اینکه سرا طرحی منظم و متقارن داشته هنوز قابل تشخیص است. در اطراف حیاط، حجره‌هایی قرار دارد که به واسطه کفش‌کن به حیاط مرتبط می‌شود. مدخل دالان در دو جبهه عرضی، با قوس جناغی و ارتفاعی در حد دو طبقه، بیش از دیگر عناصر صحن خودنمایی می‌کند. دالان در سمت دیگر صحن نیز، با ارتفاع اندکی کمتر، ادامه می‌یابد. حجره‌های طرفین این دالان ساده‌تر است و ایوانچه ندارد. این قسمت از دالان به فضایی چارسو مانند ختم می‌شود. در یک سوی این فضا، حجره‌هایی کوچک و فضایی است که احتمالا حمام بوده و سوی دیگر آن دالان دیگری است که حجره‌ها بی واسطه در طرفین آن نشسته اند. دالان اخیر را دالان دیگری قطع می‌کند که آن نیز حجره‌های مشابه، اما طویل‌تر دارد، حجره‌های دو دالان اخیر را با دیوارهای کوتاهی به دو قسمت نامساوی تقسیم کرده اند که در یک دالان، قسم بزرگ‌تر حجره در جلو قرار گرفته است و در دالان دیگر، برعکس. چنان که گفتیم، در این قسمت از بنا، که از حیاط آغاز و به خروجیهای مجموعه ختم می‌شود، بر خلاف قسمت اول، که حجره‌ها با وجود ایوانچه از مسیر دالان فاصله گرفته‌اند، حجره‌ها بی‌واسطه و مستقیماً در کنار دالان نشسته‌اند و به حجره های بازار شباهت بیشتری دارند. با این حال، در کل، به نظر نمی‌رسد که کارکرد این مجموعه از نوع کارکردهای معمول بناهای بازار بوده باشد؛ و از این لحاظ، این بنا نیازمند بررسی بیشتر تاریخی و محلی است.
خانبار سپتامبر 19, 2020 توسط omidjavidani · Published سپتامبر 19, 2020 · Last modified سپتامبر 9, 2023
