پژوهشی بر ابنیه تدفینی ولایت رویان و علل رواج مقبره سازی در منطقه
زهرا میراضی / کریم حاجی زاده / بهروز افخمی

سنت ساخت بنای آرامگاهی در ایران به دوره حکومت عیلام باز می گردد و تا دوره ساسانی کمابیش در حوزه قلمرو حکومت های ایران تداوم داشت، در این دوره با توجه به باورهای مذهبی این سنت تا حدودی متروک شد و از استودان ها و برج های خاموشی استفاده می شد. با سقوط سلسله ساسانی و ظهور اسلام با وجود منع صریح احادیث و روایات، پس از چندی مردم مسلمان بویژه شیعیان با استناد به برخی روایات دیگر و همچنین از سر شوق و ارادت به انبیا و ائمه اطهار، اقدام به ساخت بناهایی جهت مشخص ومتمایز نمودن قبور آن بزرگوران نمودند و بعدها توسط خیرین و حکام به سبب تقرب جستن و استمداد از ارواح این بزرگواران در صدد گسترش و بهبود و بازسازی این ابنیه برآمدند. در نواحی سواحلی جنوب دریای مازندران تا پیش از ظهور اسلام بنای آرامگاهی ثبت و شناسایی نشده است. در نواحی شرقی این ناحیه، یعنی در استان های گلستان و نواحی شرقی و مرکزی استان مازندران در قرون ابتدایی اسلام چنین ابنیه هایی ساخته شدند(مانند برجهای لاجیم، رسکت و گنبد قابوس). اما در نواحی غربی استان مازندران که به نام ولایت رویان نیز خوانده می شده این ابنیه بسیار متاخرتر می باشد و براساس کتیبه ها، فرم ها و مقایسه با نواحی پیرامون متعلق به قرن 9 می باشد. با پژوهش پیش رو مشخص شد علت اصلی تغییر مذهب از تسنن به تشیع از سوی ملک کیومرث، و همچنین اقدامات وی در احداث این ابنیه موجب شد این بناها بسرعت احداث شوند. اغلب این بناها به فرم چهار ضلعی و 8 ضلعی با مصالح آجر و گنبدهای رک می باشد.

میراث اسپهبدان در حوزه فرهنگی جغرافیایی تبرستان (پهنه فرهنگی پریم)
سجاد زلیکانی / حامد مظاهریان / هایده لاله / ناصر نوروز زاده چگینی

با هدفِ شناسایی و درنهایت، شناختِ منطقی‌ترِ تاریخ اجتماعی و فرهنگی، به ویژه تاریخ معماریِ ایران در معنای عام و تاریخ معماریِ تبرستان در معنای خاص، اقدام به پژوهش در بابِ نام‌جایی تاریخی به نامِ پَریم (فَریم)، در باز? زمانیِ مهمِ اسپهبدان تبرستاننمودیم.دهستان فعلیِ فریم (پریم) در بخش دودانگ? شهرستان ساری، به صورت ضمنی،یادآورِ این نام‌‌جایِ کهن در تاریخ تبرستان است.بنابر کتبِ تاریخ محلی تبرستان و کتبِ تواریخ کلی و کتبِ جغرافیایی، پریمِ تاریخی، جزئی از کوهستانِ تبرستان بوده است و اسپهبدانِ باوندی (باوندیان) و اسپهبدانِ قارنی (قارنیان)، آن را به عنوان تختگاه و پایتخت و مقرِّ حکومتیِ خود برگزیدند.در خصوصِ این‌که ساختارِ پریمِ تاریخی چه بوده، در کجا قرار داشته و چه وسعتی را شامل می‌شده، از جانبِ پژوهشگران، نظرات و دیدگاه‌های مختلفی بیان گردیده و همواره کشفِ موقعیت یا حدودِ تقریبیِ پریمِ تاریخی، چالشی پرابهام بوده است. پژوهش پیش‌رو، اولین پژوهش در نوعِ خود به شمار می‌آید که در آن، به سنجیدن و تحلیلِ مولفه‌‌های جغرافیایی و شواهدِ مکتوب و غیر مکتوبِ فرهنگی به صورت یکجا، برای تشخیصِ منطقیِ حدود و ساختارِ پریمِ تاریخی پرداختیم که به آن پهن? فرهنگیِ پریم (منظر فرهنگی) نام نهادیم. در نهایت، با چنین رویکردی، پریمِ تاریخی را به صورت احتمالیجانمایی نمودیم. این جانماییِ پیشنهادی و احتمالی، به نظر می‌آید منطقی‌ترین پیشنهادی است که می‌توان برای حدود و ساختارِ پریمِ تاریخی ارائه کرد. حدودِ جغرافیاییِ کلیِ پژوهش، از کوهستان شهرستان سوادکوه در استان مازندران تا کوهستان شهرستان کردکوی در استان گلستان را شامل می‌شود. اصلی‌ترین و تأثیرگذارترین شواهدِ معماری، ‌مقبره‌های رادکانِ غربی و لاجیم و رِسکِت هستند که علاوه بر آن‌ها، شهر و دیوارِ باستانیِ تمیشه، طاق‌دژِ منسوب به اسپهبد خورشید و بنای منسوب به قلعه کنگلو را نیز در بررسی‌ها گنجاندیم. در این بین، مقبر? رسکت، به دلیلِ مخدوش شدنِ بخشِ تاریخ‌دارِ کتیبه و گمانه‌های متفاوت توسط محققان درخصوص تاریخِ احداثِ آن، از جایگاهِ ویژه‌تری برخوردار است.بدین علت، برای اولین بار در این پژوهش، از آزمایش سالیابیِ ترمولومینسانس برای درکِ درست‌ترِ تاریخِ احداثِ مقبر? رسکت بهره بُردیم که نتایجی بسیار متفاوت از آن‌چه تاکنون مطرح شد، به دست آمد.

کمتر

مقاله ها

بیشتر

آنالیز سازه‌ای گنبد قابوس
مهرداد حجازی / الهام نصیری

هدف از این مقاله آنالیز استاتیکی تحت بار وزن، آنالیز ارتعاش آزاد و آنالیز ارتعاش اجباری تحت بار زلزله در بنای تاریخی گنبد قابوس می باشد. در این مقاله پس از ایجاد هندسه ی سه بعدی برج قابوس، تحلیل بر روی آن به کمک نرم افزار (ANSYS (v:10.0 انجام شد. سپس آنالیز استاتیکی خطی تحت بار وزن انجام گرفت و تغییر مکان ها بررسی شده و تنش های اصلی با تنش های مجاز مقایسه گردید. در ادامه آنالیز ارتعاش آزاد (مودال) انجام گرفت و مودهای رفت و برگشتی و پیچشی در فرکانس های مختلف بررسی و مقایسه شد. همچنین آنالیز زلزله بر اساس زلزله ناغان صورت گرفت و جابجایی و تنش های مینیمم و ماکزیمم در زمان های مختلف مقایسه گردید. در نهایت با بررسی نتایج، نقاط آسیب پذیر بنا شناسایی گردید و راهکارهایی ارائه شد.

ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای برج آجری گنبد قابوس
مانا حجازی / ساسان عشقی

برج های به دلیل نسبت لاغری متفاوت، در زلزله ها نسبت به بناهای دیگر حالت بحرانی تری دارند. این مقاله به بررسی رفتار برج گنبد قابوس به عنوان بلندترین برج آجری پرداخته است. دوره تناوب تحلیل سازه با استفاده از روش کلاف به دست آمده و بر روی سازه آنالیز مودال انجام گرفته است. مدلسازی با استفاده از نرم افزار DIANA FEA انجام گرفته است. آنالیزهای انجام شده بر روی مدل بنا آنالیز مودال، آنالیز طیفی، آنالیز تاریخچه زمانی و آنالیز پوش آور است

بررسي تطبيقي آثار معماري اسلامي: از برج قابوس بن وشمگير در ايران، تا برج هاي دوقلوي پترناس (KLCC)
محمدرضا پورجعفر / علی پورجعفر

بررسی جلوه های هویت اسلامی در برج گنبد قابوس
مریم رزاقی راد / حیدر جهانبخش

بناهای آرامگاهی بعد از مساجد جایگاه ویژهای در معمای ایرانی دارند. بناهای متعددی در شمال ایران بر سر مزار شخصیتهای مذهبی، سیاسی در قرون 3 تا 5 هجری ساخته شده است. برج مقبرهای گنبد قابوس یکی از آرامگاههایی است که سبقه در تاریخ هنر منطقه گلستان و ارزش والای هویت فرهنگی هنری این شهر را نشان میدهد. این پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای و مطالعه مستقیم بنا و کتیبههای – خوشنویسی است. پژوهش حاضر با اعتقاد به تجلی نسبی محتوا و هویت اسلامی در صورت و کالبد معماری بنای گنبد قابوس صورت گرفته است. موضوع پیش رو پس از ارایه تعریفی کلی از هویت اسلامی، به مطالعه و بررسی جلوههای هویت اسلامی در برج مقبرهای گنبد قابوس میپردازد. هدف اصلی آن توصیف جلوههای هنرهای اسلامی چون کتیبه، خوشنویسی و آجرکاری به کار رفته در این برج مقبرهای و رسیدن به مبانی نظری مناسب،جهت ارایه گزارشی از هویت اسلامی این بنا میباشد. نگارندگان پس از بررسی و مستندسازی این آثار به نکات قابلتوجهی رسیده که صورت ظاهری خط کوفی به کار رفته در این بنا، دارای ارزشهای هنری و جاذبه بصری است. علیرغم اینکه اشاره به تاریخ بنا دارند، به نظر میرسد با اشاره به خود بنا و در پیوند با مفاهیم زیبایی شناسانه خط مذهبی کوفی و شعایر دینی میباشد

بررسی رفتار سازهای برج گنبد قابوس با استفاده از روش اجزاء محدود
امیرحسین کریمی / محمود گلابچی / امین زراسوند / احسان امامی میبدی / پژمان همدانی رناسی

در این مقاله رفتار سازهای برج گنبد قابوس مورد بررسی قرار گرفته است. از نرم افزار آباکوس برای مدل سازی برج استفاده شده است. برای این کار در ابتدا هندسه سازه در نرم افزار اتوکد به صورت سه بعدی ترسیم شده و سپس پسوند آن در نرم افزار سالید ورکس تغییر کرده و در پایان وارد نرم افزار آباکوس شده است. برای مدل کردن سازه از روش ماکرو استفاده شده و برای مدل سازی مصالح بنا که از نوع مصالح بنایی میباشد از ماده بتن استفاده شده است. آنالیزهای مختلفی از جمله آنالیز مودال، آنالیز تحت بار ثقلی و آنالیز تحت بار لرزهای بر روی بنا انجام شده است. با انجام آنالیز مودال مودهای ارتعاش و فرکانس های سازه مشخص شده است. آنالیز تحت بار ثقلی نشان داد که سازه در برابر نیروهای ناشی از وزن خود مقاوم می باشد و به راحتی می تواند این نیروها را تحمل نماید. در پایان آنالیز سازه تحت بار لرزه ای انجام شد و مشخص شد که این سازه در برابر بارهای جانبی بسیار آسیب پذیر می باشد و دچار تغییر شکل های بزرگ می شود و نشان می دهد سازه دچار فرو ریزش خواهد شد. روش و شیوه ای که در این مطالعه مورد استفاده قرار گرفته است می تواند برای مدل سازی سایر بناهای تاریخی ایران به کار گرفته شود.

بررسی ساختار ملات اوایل دوره اسلامی بر اساس نمونه‌های برج‌های آرامگاهی و قلعه های شرق مازندران با روش XRD
شاهین ماهیار / بهمن فیروزمندی شیره جینی / هایده خمسه

با توجه به شواهد آزمایشگاهی به دست آمده در این پژوهش، دو ترکیب «ژیپس و کلسیت» یا «ژیپس و دولومیت» در فاز غالب، به همراه «کوارتز» در اشکال مختلف بلورین و سولفیدهای چندگانه فلزی و ترکیبات سیلیکاته در فازهای کم اهمیت‌تر، ساختار کلی ملات در نمونه‌های مختلف جغرافیایی مربوط به دوره ساسانی را تشکیل می‌دهند. در این بررسی، آنالیز ملات قلعه‌های شاخص شرق مازندران و برج مقبره‌های سه‌گانه «لاجیم»، «رسکت» و «رادکان» غربی با روش XRD مد نظر قرار گرفتند. هر سه این برج‌ها در قرن چهارم هجری ساخته شده‌اند اما در مورد تاریخ ساخت غالب قلعه‌ها اطلاعات دقیقی در میان نیست. با توجه به زمان ساخت دقیق برج مقبره‌ها و مشابهت ترکیب ملات آن‌ها با قلعه‌های ورازان، حمام و کنگلو از یکسو و تشابه این ساختار با نمونه ملات‌های شاخص دوره ساسانی از سوی دیگر، می‌توان فرآیند تهیه ملات از سنگ گچ خام از دوره ساسانی تا اوایل دوران اسلامی در مازندران را بدون تغییر دانست و این نمونه‌ها را به دوران گذار به سوی استفاده از ملات‌های جدیدتر منتسب کرد. آنالیز نمونه‌های بسیاری از قلعه‌های مورد بررسی، حاکی از استفاده از ملات‌های آهکی است که در دورانی جدیدتر به کار گرفته شده‌اند.

بررسی مقاوم سازی برج قابوس بوسیله FRP (civilica.com)
فرنوش باسلیقه / آنامحمد هیوه چی

بناهای تاریخی به لحاظ فرهنگی و هنری و زیبا شناسی از اهمیت بالایی برخوردار است. بناهای تاریخی عامل مهمی در جهت جذب توریست و گسترش این صنعت در کشور می باشد. باغ های معلق بابل یکی از عجایب هفت گانه جهان، دیوار چین تنها بنای قابل رویت از کره ماه، مسجد ایاصوفیه از زیباترین بناهای مذهبی، تاج محل، گنبد کلیسای فلورانس، گنبد قابوس، منار جنبان، در یک نکته مشترک هستند، همه این بناها از خشت پخته (آجر) ساخته شده اند. برج آجری گنبد قابوس با قدمت 10 قرن یکی از بناهای باستانی باشکوه است که در شهر گنبد قابوس قرار دارد. این بنای عظیم آجری به عنوان بلندترین برج آجری جهان شناخته شده است. این سازه در منطقه ای با سطح خطر لرزه ای بالا (فعال) واقع شده است که با توجه به اهمیت تاریخی آن نیازمند یک روش مناسب مقاوم سازی می باشد. هدف از این پایان نامه شناختن روشی برای مقاوم سازی بنای آجری موجود بوسیله FRP است و سپس رویکردهای مقاوم سازی پیشنهادی ارایه گردیده است.

بررسی نقش نیارش و فنشناسی کالبدی در پایداری بنای تاریخی برجقابوس
میترا کیوانی / موژان ماجور

در مجموعه آثار معماری تاریخی ایران، فرمهای مختلفی وجود دارند که بسیاری از آنها پایداری بالایی در تاریخ داشته اند.برج گنبد قابوس با قدمت 10 قرن در مجموعه بناهای منفرد متقارن یکی از مصادیق آن است که حاوی نکات و ظرایف ارزشمندی در نوع طراحی بنا، نیارش و هندسه است. روش ساخت و اجرای این گنبد عاملی گشت که این بنا تا قرنها پابرجا باقی بماند و همواره همچون نگینی بدرخشد. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، ابتدا مطالعات تاریخی و معماری بنای گنبد قابوس معرفی شده سپس با جستاری در بخشهای مختلف پی و شالوده، ساقه گنبد، پوشش بنا و مصالح کاربردی ان به بیان این خصائص که به نوعی در پایداری این بنا مؤثرند، میپردازد. بررسی نظام هندسی مورد استفاده در طراحی این گنبد و فنشناسی مصالح در آن میتواند به گونهای خلاقانه در طراحی گنبدهای جدید در این پهنه جغرافیایی فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد.

پایه بنای گنبد قابوس پیش از تعمیر: آثار باستان: گنبد قابوس
آندره گدار

تاثیر پذیری معماری بنای سانتاماریادیفیوره از معماری ایرانی گنبد سلطانیه و برج پترناس از معماری گنبد قابوس
کیاوش حیدری / شعیب کاسه گر محمدی

معماری هماره به عنوان بستر فرهنگ جهانی مطرح بوده است این هنر والای انسانی با ترکیب مناسب خود با علم هندسه ریاضیات نجوم و … از دیرباز خالق آثار زیبا و ماندگاری در اقصی نقاط گیتی شده است بررسی سیر تحول آثار معماری و بناهای برجسته در هزاره گذشته در نقاط گوناگون جهان بیانگر توان توسعه فراوان و امیدوارکننده معماری اسلامی و ایرانی در دنیاست از این رو در این مطالعه به بررسی معماری اسلامی برج قابوس بن وشمگیر در ایران و تاثیر ان در ساخت برج های دوقلوی پترناس مالزی و تاثیر معماری ایرانی گنبد سلطانیه در ساختمان گنبد سانتاماریادیفوره ی ایتالیا پرداخته شده است بررسی تاریخی نشان می دهد که طراحی بدنه برج های دوقلوی پترناس تحت تاثیر کلی طراحان پلان و جزئیات بدنه منار قطب هندوستان بوده و این در حالی است که منار قطب خود تحت تاثیر منار جام و برج قابوس بن وشمگیر بناشده است بنابراین با توجه به اینکه منار قطب و دو بنای تاثیر گذار بر فرم ساختاری آن زاییده معماری مسلمانان است برج های دوقلوی پترناس مالزی را نیز می توان به معماری اسلامی ایران متعلق دانست از طرف دیگر از دلایل مهم که معماری ایرانی گنبد سلطانیه بر ساختمان گنبد سانتاماریادیفوره ی ایتالیا تاثیر داشته می توان به پایه و طوقه 8 وجهی گنبد سانتاماریادیفوره ی اشاره نمود که متاثر از معماری فرم 8 وجهی گنبد سلطانیه می باشد و نکته مهم دیگری که این دو بنای عظیم را خیلی به هم نزدیک می کند این است که هر دو دارای یک نقشه مرکزی بوده و هر دو بنا دارای گنبد 2 جداره می باشند این موارد بیان کننده این امر است که در صورت انجام مطالعات کافی از سیر تحول معماری اسلامی و ایرانی ابداعات و ابتکارات در معماری معاصر گسترش خواهند یافت

ریخت شناسی معماری آرامگاهی مازندران (از سده 4 تا 9 ق)
جواد نیستانی

جرجان گنبد قابوس
نصرت الله مشکوتی

جایگاه هنر بومی در معماری سلسله‌ی باوندیان (466-606 ه.. ق)
زمانه حسن نژاد
به بیان برخی از فلاسفه، هنر ناب ترین بیان زندگی مردم هر عصر است. هنر و معماری در هر زیست بوم فرهنگی و جغرافیایی، انعکاس اندیشه ی مردمان و قدرت مندان آن ناحیه می باشد. از این روی، حاکمان و صاحبان قدرت از گذشته ی دور تا به امروز ابنیه و آثار هنری از خود به جای می گذاشته اند.
خاندان محلی باوندیان از جمله ی این صاحبان قدرت بودند که در پناه جغرافیای تبرستان، از دوران باستان تا قرون میانه به حیات خود ادامه دادند. این خاندان محلی در جریانی مداوم و پیوسته به حکومتی محلی تغییرماهیت داد. در روند این تحولات، باوندیان بسیاری از شاخصه های کهن خویش را در زمینه ی فرهنگ و هنر حفظ نمودند.
دستاورد ها و آثار هنر معماری باوندیان، در دو عرصه قابل بررسی می باشد: نخست بناهای آرامگاهی و دوم ساختار شهری فریم؛ تختگاه باوندیان. در این نوشتار سعی شده غلبه ی اندیشه ی بومی در هنر و معماری سلسله ی محلی باوندیان تبرستان، مورد بررسی قرار گیرد.

حفاظت گنبد بنای تاریخی برج قابوس
جاوید ایمانیان / خلیلی حق شناس

در اين مقاله ابتدا مطالعات تاريخي و معماري بناي گنبد قابوس معرفي شده، سپس در فرايند شناخت وضع موجود مصالح و آسيب شناسي آن براساس شناخت ماهيت و ساختار مصالح و آگاهي كافي از عوامل آسيب رسان و مخرب آن بازگو شده كه در بناي برجقابوس ابتدا با شناخت ظاهري و ماكروسكوپي و سپس با شناخت ميكروسكوپي ملات ها و آجرهاي تاريخي به بحث فن شناسي مصالح اشاره شده است. آجر كه مهم ترين عنصر تشكيل دهنده بناي برج قابوس است، شناخت ساختار و آسيب هاي بخش مهمي از فرايند آسيب شناسي را تشكيل مي دهد و دومين ماده مهم اين بنا ملات هاي آن مي باشد كه با انجام آزمايش هاي انجام شده، ملات هاي اصلي و مرمتي آن مشخص شده است. در پايان مرمت حفاظتي پوشش بام بنا كه شامل علف زدايي و پاك سازي سطح بام، سم پاشي، بند كشي واستحكام بخشي شكاف ها، پاك سازي و استحكام بخشي كتيبه فوقاني بنا و استحكام بخشي و پوشش نهايي آجرهاي ناپايدار بنا مي باشد تشريح مي شود.

خصائص سازواره برج گنبد قابوس در برابر زلزله
علی عمرانی پور / اصغر محمد مرادی

در مجموعه آثار معمار ی تار یخی ا یران، فر مهای مختلفی وجود دارند که بس یاری از آنها رفتار لرزه ای مناسب و پایداری بالا یی در زلزله های مخرب تار یخی داشته اند. برج گنبد قابوس با قدمت 10 قرن در مجموعه بناها ی منفرد متقارن یکی از مصادیق آنست که حاوی نکات و ظرایف ارزشمندی در نوع طراحی بنا، نیارش و هندسه است . این نوشتار با جستاری در بخش های مختلف پی و شالوده ، ساقه گنبد ، پوشش بنا و مصالح کاربرد ی ا ین بنا به بیان ا ین خصائص که به نوعی در پایداری لرزه ای این بنا موثرند، می پردازد.

قابوس نامه معماری ایران؛ بازخوانی مفاهیم و کارکردهای گنبد قابوس
جعفر طاهری / عبدالمجید نورتقانی

هدف این مطالعه، تحقیق درباره خاستگاه، مفاهیم و کارکردهای صوری و نمادین گنبد (برج) قابوس بر پایه تفسیر وتاویل کتیبه د هبخشی آن است. این تفسیر تاریخ یادبی تازه به بررسی فضای تاریخی شک لگیری بنا، بازخوانی برخیمفاهیم کتیبه بنا با روش لغ تشناسی و مقایسه آن با کتیبه برخی برج مقابر ایران می پردازد. یافته های این مطالعه نشانمی دهند که قابوس بن وشمگیر برای تثبیت حکمرانی خود، درست پس از زوال سامانیان و اعلان قدرت در برابرحکمرانان قدرتمندی چون آل بویه و دیگر معارضان، نماد اقتدار یا منشور حکمرانی خود را در مسیر گرگان [قدیم] بهخراسان برافراشت. قصد اصلی قابوس از ساخت این بنا، فراتر از کارکرد تدفینی، پای هگذاری یادبودی جاودانه از فضایل،شکوه و در واقع جا هطلبی خود بوده است. به تعبیری، گنبد قابوس نمادی از تح یکم قدرت و اقتدار قابوس در عرصهسیاسی، و کمال و برتری او در ادب و هنر بوده است.

گشتالت در معماری برج های ایرانی
حسین قره داغی / زهرا نیلفروشان

گشتالت، یعنی ماده بی فرمی را براساس منطقی اصولی و به وسیله ساختاری با قاعده به صورت یکپارچه درآوردن. این روند یک عمل خلاقانه است که در آن با ترکیب مختلف عناصر گشتالت مانند فرم، رنگ، رویه و جنس، واحدهای نو به وجود می آید طبق نظریه گشتالت ما دنیا را در کل های معنی دار تجربه می کنیم و محرک های جداگانه را نمی بینیم و کلا هر آنچه می بینیم محرک های ترکیب یافته در سازمان ها (گشالت ها)یی است که برای ما معنی دارند. کل چیزی بیش از اجزای آن است و این اصل است که در تمام پژوهش ها و قانون ها تعریف شده و توسط صاحب نظران مورد تاکید قرار گرفته است. ادراک ها فراتر از عناصر حسی و داده های فیزیکی اولیه که دستگاه های حسی دنبال می کنند می باشند و استفاده از آن در جهت به وجود آوردن فرم هایی است با شکل هایی قابل قبول و قابل شناخت به طوری که ارتباط کلی آن با بخش های دیگر به طور آشکار برقرار است. مفاهیم معماری منظر را مورد بررسی قرار می دهیم و سپس ظرفیت های آن در تحلیل برج های ایرانی را مورد مطالعه قرار خواهیم داد. چیستی نظریه گشتالت، مفاهیم آن و معیارهای حاصل از این مفاهیم در تحلیل برج های تاریخی پرسش های اصلی این مقاله هستند. برای پاسخگویی به پرسش ها در حوزه نظری، روش تحقیق استدلال منطقی و بررسی نمونه موردی به کار گرفته شده است.

گنبد قابوس،مقبره یا بنایی یادمانی
محدثه نظیفکار / حسن کتولی

گنبد قابوس بلندترین برج آجری جهان و جزء اولین بناهای آرامگاهی در ایران است که در دوران اسلامی ساخته شده. اگرچه درباره ماهیت بنا و انگیزه ساخت آن، آرای محققان مختلف است و اغلب معتقدند این بنای رفیع بیشتر جنبه نمادین و عملکردی به غیر از مقبره داشته، اما اغلب آنها نیز به هنگام دسته بندی آن را در زمره بناهای آرامگاهی جای دادند . که اگر این فرض درست باشد می توان ادعا کرد این بنا جزء کاوش های باستان شناسی نشان می دهد که جسدی زیر بنای گنبد قابوس دفن نشده است . آندره گدار در نگاه نخست عملکرد آن را کمین گاهی بلند برمی شمارد اما در ادامه ادعا کرده که این برج مقبره قابوس است. دیگر محققین نیز با استناد به سخن گدار و استنباط خود همگی این بن ا را از جمله برج هایپیشینه این بنا را در بناهای یادبودی آیین مزدایی و تحول چادر به بنا یافته اند و نی های به هم بسته وچادر قبایل صحرانشین را الگوی برج قابو سی می دانند. از طرفی هیلن براند برج قابوس را بنایی یادمانی میداند

مطالعه ساختار، ویژگی های تکنیکی و زمینه های تاریخی ساخت بنای گنبدقابوس
مریم محمدی / کاظم ملازاده / سینا فرامرزی

معماری ایران در طول حیات خود دستاوردهای بزرگ و شاه‌کارهای ارزش‌مند بسیاری داشته است؛ برپایی تالارهای ستوندار وسیع، ابداع و گسترش شیوه برپایی پوشش‌های گنبدی بر فضاهای‌ چهارگوش، توانایی فوق‌العاده در اجرای طاق‌های عظیم، بدون استفاده از داربست و ساخت بناها و مجموعه‌های فوق‌العاده از این جمله است. دستاوردها مزبور تا حدودی مورد مطالعه قرار گرفته و به جهانیان معرفی شده است، با این‌حال با توجه به این حقیقت که معماران و استادکاران ایرانی در طول تاریخ مدارک نوشتاری و اسناد و نقشه‌ها و طرح‌های نادری از خود به‌جای گذاشته‌اند و مطالعات دقیق فنی بر روی بسیاری از آثار برجای مانده صورت نگرفته، لذا در ارتباط با جزییات طراحی، اجرا، تزیین و نیز زمینه‌های تاریخی و فرهنگی خلق آثار معماری، اطلاعات ناچیزی وجود دارد. یکی از شاخص‌ترین بناها که به‌طور شایسته مورد مطالعه قرار نگرفته، گنبدقابوس است که با وجود گذشت بیش از هزار سال و عوامل مخرب طبیعی و انسانی، با تعمیرات جزیی سربلند و استوار ایستاده است. ثبت جهانی این بنا^{^[1]}، مطالعه همه جانبه و دقیق‌تر آن‌را ضروری می‌سازد. در این پژوهش تلاش می‌شود، ضمن معرفی علمی بنای گنبدقابوس، زمینه‌های فرهنگی و تاریخی ساخت آن، منشاء احتمالی معماری آن، اصول و قوانین حاکم بر طراحی، تکنیک‌ها و تمهیدات معماری خاصی که ماندگاری طولانی مدت بنا را موجب شده، مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.

مقایسه هندسی گنبد قابوس و برج آزادی تهران با تاکید بر فرم سازه
حسین صفری / سارا اعصاری

با مقایسه ی ساختاری دو بنای برج آزادی تهران و گنبد قابوس از نظر هندسی و سازه ای بناها،در پلان و نماها و برش های آن ها می توانیم به چگونگی رفتار آن ها در ماندگاری و حفظ بناها و هم چنین چگونگی رفتارهای لرزه ای آن ها پی برد که این رفتارها چه تاثیراتی بر روی سازه و ساختار آن ها دارد که در ابتدا باید هر بنای تاریخی را اعم از فرم وسازه و مصالح و تناسب مورد بررسی قرارداد.در بسیاری از مواقع در بنا کرنش هایی ایجاد شده که سبب ترک خوردگی مصالح آن می شود که در برج آزادی تهران با استفاده از بتن مسلح شده با میلگرد و در گنبد قابوس هم با به کار بردن 10 پره مثلثی که مانند پشتبند عمل می کند و انتخاب گنبد مخروطی این کار اجرا شده است.در کل این گروه از بناهای تاریخی یکی از بهترین رفتارهای لرزه ای را از خود نشان داده اند.با مقایسه این دو بنا به شباهتهایی نظیر ،تعادل،تقارن،،ارتفاع زیاد بنا،کم شدن قطر بنابا اضافه شدن ارتفاع آنها و هر دو بنا در ارتفاع دارای گنبد می باشندکه نشانه هایی از معماری اسلامی –ایرانی است وتفاوتهایی نظیر،مصالح به کار برده شده از پی تا نمای کلی بنا،استفاده از راهکار های مختلف برای استحکام بنا،بودن ونبودن پنجره و شکافی در بدنه ی بنا،در برج آزادی تهران تناسبات برج آن را کوتاه و تنومند شبیه انسانی بدون گردن نشان داده شده ولی گنبد قابوس دارای ساقه ای کشیده است که فرم تندیس گونه ای به بنا داده است.تفاوتها و شباهتهایی که به درک بهتر از بنا های قبل و بعد از اسلام کمک می کند که می توان از فرم و مصالح و راهبرد های به کار رفته در آنها در بناهای جدید استفاده کرد و آنها را نو و تازه نگه داشت.

میل گنبد قابوس
هومن شریف

نقش دلبستگی به مکان (نمونه موردی برج ملی قابوس گنبد)
نیاز علی امانی / محمد ممشلی / سید علی الماسی پور / علیرضا اکبری

دلبستگی به مکان ، نقطه تلاقی عناصر کالبدی ، فعالیت ها و مفاهیم ذهنی نسبت به مکان است . این حس دلبستگی موجب تبدیل فضا به مکانی با ویژگی های حسی و رفتاری خاص برای افراد می شود.بنا با ابعاد مختلف معنایی،کارکردی و کالبدی می تواند نقش مهمی در ارتقای کیفی فضاهای شهر های امروز ایفا کند . در این میان،توجه به عوامل موثر در دلبستگی افراد به بناهای تاریخی می تواند نقش موثری در هویت و مطلوبیت آن داشته باشد . با توجه به اهمیت دلبستگی به مکان در ارتقای کیفیت محیط،این تغییر تحقیق ضمن بررسی مفهوم دلبستگی و ابعاد آن ، با تبیین شاخص های دلبستگی به مکان ، نقش دلبستگی به مکان را در ایجاد مطلوبیت و هویت بناهای تاریخی بررسی می کند .اساس این مقاله متکی بر یافته های تحقیقی در مورد آزمون دلبستگی به مکان در ارتباط با یکی از بنای های مهم تاریخی واقع در مرکز شهر گنبد کاووس به نام برج قابوس . پژوهش مذکور با روش مطالعه نمونه موردی ومطالعات میدانی و مصاحبه های حضوری با شهروندان گنبد کاووس و بازدید کنندگان از بنای مذکور و تحلیل آن با استفاده از آمار های توصیفی و استنباطی انجام شده است. تحقیقات ثابت می کند ارزیابی بسیاری از شاخص های دلبستگی به این بنا بالاست و همین امر ذهنیت افراد را بر روی هویت آن موثر می سازد . از این رو مقاله استدلال می کند بین دلبستگی به مکان و هویت آن ، رابطه مستقیم وجود دارد که امر می تواند در طراحی بناهای شهری مورد توجه قرار گیرد.در بین عوامل مهم دلبستگی به بنا از جمله می تواند به مجموعه باغ ملی برج قابوس در گنبد کاووس با معماری فاخر آن در مرکز شهر، امکان دسترسی مناسب به میدان ، وجود عوامل و عناصر محیطی نظیر درختان و فضای سبز مناسب در باغ ملی برج قابوس ، فضاهای تجاری و نیازهای روزمره اطراف برج ، جانمایی مناسب برج به لحاظ موقعیت مرکزی در شهر ، مناظر ذهنی و عینی مناسب برج نام برد . نتایج این تحقیق می تواند راهبرد مناسبی برای طراحی برج های شهری مطلوب در شهری های معاصر فراهم کند.

وفاداری گردشگر به بنای باستانی: مطالعه موردی برج قابوس
آرمان آخوندنژاد / سعید دهقانلو

این تحقیق به بررسی روابط میان کیفیت تجربه، ارزش درک شده،رضایت و وفاداری گردشگر در زمینه گردشگری میراث پرداخت.بدین منظور، از 283 گردشگر بومی که از برج قابوس شهرستانگنبدکاووس بازدید نمودند، با روش نمونه گیری هدفمند مصاحبه بهعمل آمد. نتایج به دست آمده از مدلسازی معادله ساختاری حاکیاین بود که کیفیت تجربه بر ارزش درک شده و رضایت گردشگر اثردارد. ارزش درک شده بر رضایت گردشگر و رضایت نیز بر وفاداری اثر دارد.