گنبد سلطانیه

آبادیس سلطانیه

آبادیس گبند سلطانیه

الجایتو

ایلخانان

پایگاه رقومی نگارستان

تبیان

دانشنامه ایران زمین

سلطان محمد خدابنده

سلطانیه

غازان خان

میراث فرهنگی استان زنجان

ویکی پدیا

ویکی واند

یونسکو

 آثار و رجال نامدار سلطانیه و قیدار و زندگینامه مؤلف

احیای شهر سلطانیه
«سلطانیه» از جمله شهرهای تاریخی ایران است که در نتیجه هم‌آمیزی آثار تاریخی، سکونت‌گاه‌های انسانی و سایر کاربردهای شهری رشد و توسعه یافته است. به دلیل وجود جاذبه‌های گردشگری با کارکرد ملی و فراملی و ویژگی‌های ساختاری و کارکردی خاصی که شهر سلطانیه دارد، نیاز است تا ویژگی‌های معماری، طراحی و شهرسازی این شهر از اصول خاصی تبعیت نمایند. در کتاب حاضر ضمن بررسی تاریخچه پیدایش، سیر تکوین و روند رشد شهر، اصول طراحی و احیای شهر سلطانیه با استفاده از نگرش کاربری مختلط و با هدف توسعه چندمنظوره تدوین شده است.

 بررسی آثار تاریخی سلطانیه
متن حاضر از جمله سفرنامه‌هاي منتشر نشده ناصرالدين شاه قاجار است که به قلم سام ميرزا، از شاهزادگان اديب قاجاري تحرير يافته است. در مقدمه مصححان سفرنامه در معرفي اين نسخه و نحوه دسترسي، تصحيح و تعليقات آن سخن رفته است. تعليقات اين سفرنامه در مقايسه با ساير سفرنامه‌ها، اطلاعات سودمند فراواني را در موضوعات مختلف دربرمي‌گيرد. اين سفرنامه براي مطالعات تاريخ محلي در خصوص چمن تاريخي سلطانيه و آذربايجان نيز ارزش فراواني دارد.


 تاریخ تحولات سلطانیه از آغاز تا عهد ناصری
در فصل اول کتاب حاضر، به کليات پژوهش، شامل جغرافيا و علت نام‌گذاري سلطانيه پرداخته شده است. در فصول بعدي سلطانيه در عصر ايلخانان، وضعيت سلطانيه در عصر خان‌خاني، يعني بعد از سقوط ايلخانان، سلطانيه در عصر تيموريان و ترکمانان، سلطانيه در عصر صفوي بررسي شده است. همچنين وضعيت سلطانيه در عصر صفويه، افشاريه و زنديه نيز موردبحث قرار گرفته است.

جامع التواریخ


جغرافیای تاریخی سلطانیه
کتاب تحقیقی است در جغرافیای تاریخی شهر سلطانیه از زمان بنا شدن آن در عهد ایلخانان تا دوره قاجاریه ;همچنین کاوشی است درباره تاریخچه و مشخصات معماری بنای((گنبد سلطانیه)) .نویسنده در فصل نخست، سرگذشت شهر سلطانیه را در دوره‌های ایلخانان مغول، تیمور، صفویه، و قاجاریه پی می‌گیرد و در فصل دوم اطلاعاتی درباره گنبد سلطانیه مطرح می‌کند که از آن جمله است : سبب ایجاد گنبد، گنبد سلطانیه از دید سیاحان، مشخصات گنبد سلطانیه در زمان حاضر :پلکان‌ها، ایوان، نورگیرها، تزیینات داخل بنا، کتیبه‌ها، مقرنس‌ها، نمای خارجی، گنبد، منارها، تربت خانه، تاثیر معماری گنبد سلطانیه در گنبد سانتاماریادلفیوره، مقبره چلبی اوغلو در سلطانیه، مقبره ملاحسن کاشی در سلطانیه، تپه نور سلطانیه .مطالب کتاب با عکس‌ها و طرح‌های متعدد معماری از بنای گنبد سلطانیه همراه است .

سلطانیه
سرزمين ايران خاستگاه تمدن ديرينه‎اي است که در شکل‌گيري فرهنگ و هنر بشري نقش بسزايي داشته است. استان زنجان و شهر سلطانيه به واسطه نقش بسيار ارزشمند آن در شکل‌گيري بخشي از تاريخ اين مرز و بوم شاهد وجود آثار ارزشمندي است. کتاب حاضر کوششي است در جهت معرفي اجمالي آثار ارزشمند شکل گرفته در بستر تاريخي منطقه سلطانيه. در اين اثر آثار تاريخي سلطانيه مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است.


سلطانیه در گذر تاریخ

 سلطانیه: ظهور و سقوط یک پایتخت (مطالعه‌ی باستانشناسانه درباره‌ی ایجاد، توسعه و فروپاشی شهر سلطانیه)

در اين کتاب تلاش شده است تا با مطالعه ميداني، منابع مکتوب و باستان‌شناسانه به پرسش‌هايي در زمينه شکل‌گيري، توسعه و نابودي اين پايتخت کم‌نظير در دوره اسلامي پاسخ داده شود. به‌عبارت‌ديگر هدف آن است که ساختاراجتماعي و نوآوري‌هاي انجام شده در شهرسازي، معماري و تزئينات هنرمندانه شهر سلطانيه به‌عنوان يک پايتخت، معرفي شود.

 سفرنامه ناصرالدین شاه به چمن سلطانیه

 سقوط امپراتوری مغول (سلطانیه در آتش)

 فناوری سازه‌های معماری سنتی ایران: گنبد سلطانیه (ویژه مهندسان، دانشجویان معماری و عمران)

کتابشناسی سلطانیه
مجموعه حاضر حاوی اطلاعات کتابشناختی منابع، تحقیقات و متون مختلف و متعدد درباره شهر سلطانیه است که از دو بخش اصلی تشکیل شده است . بخش اول شامل کتاب‌شناسی سلطانیه به زبان‌های فارسی، عربی و ترکی است (مشتمل بر کتاب‌ها، آثار خطی، رساله‌های تحصیلی، مقاله‌ها، گزارش‌ها، طرح‌های پژوهشی، نقشه‌ها و عکس‌های تاریخی) .بخش دوم، کتاب‌شناسی سلطانیه به زبان‌های اروپایی است و در آن منابع مطالعاتی حوزه‌های تاریخ، جغرافیا، سفرنامه، معماری و هنر عمدتا به صورت کتاب شناسایی و معرفی شده است .در انتهای هر فصل نمایه پدید آورندگان، عناوین و موضوعات قرار دارد .پیوست کتاب نیز به عکس‌های تاریخی و نقاشی‌های سیاحان و دیدار کنندگان شهر سلطانیه طی اعصار و قرون مختلف، همچنین جدولی از نام و سال ورود مسافران به سلطانیه اختصاص یافته است .

گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه به استناد کتیبه‌ها
“گنبد سلطانیه “در شهر سلطانیه، نزدیک زنجان، یکی از بناهای عظیم خشتی دوران اسلامی است .در کنار معماری زیبا و فضاهای مختلف آن، این گنبد با شکوه از تعدادی کتیبه نیز برخوردار است .کتاب حاضر تحقیقی است درباره این کتیبه‌ها که علاوه بر معرفی مشخصات و بازخوانی متن آنها، و مقایسه با متون تاریخی سیر تحولات تزیینی این گنبد، همراه با اطلاعات دیگر درج گردیده است .نویسنده ابتدا خلاصه‌ای از سابقه تاریخی احداث گنبد به استناد کتیبه‌ها بیان می‌کند ;سپس به ترتیب، کتیبه‌های بیرون، داخل، ایوان‌های داخل و ایوان‌های بالای گنبد را معرفی، سپس متن آنها را با مشخصات فیزیکی معماری بازنویسی می‌کند .بخش عمده کتاب را عکس‌اهی متعدد گنبد و کتیبه‌ها تشکیل می‌دهد .

معماری سلطانیه در گذرگاه هنر

“گنبد سلطانیه “آرامگاه سلطان محمد خدابنده اولجایتو، در نزدیکی زنجان، یکی از آثار معماری مشهور عصر ایلخانان مغول ایران است .نویسنده در این کتاب با جست و جو در متون تاریخی و سفرنامه‌ها، تاریخچه‌ای از بنای مذکور به دست می‌دهد و در پی آن با استناد به اسناد و مدارک باستان شناسی و معماری، جنبه‌های معماری این بنا را باز می‌شناساند .در فصل اول توصیفی از موقعیت و ویژگی‌های جغرافیایی شهر سلطانیه (چمن سلطانیه) ارائه می‌شود .در فصل دوم، نویسنده گزارش‌ها و مطالبی از منابع مختلف تاریخی درباره این بنا ذکر می‌کند .در فصل سوم خلاصه “گزارش حفاری در گنبد سلطانیه “فراهم می‌آید .این حفاری در سال 1366به منظور مطالعه در باب ورودی‌های اصلی گنبد و تعیین کف اصلی صورت گرفته است .در این گزارش همچنین به پیشینه تاریخی منطقه سلطانیه و وجه تسمیه آن اشاره می‌شود و در بخشی از آن نیز، ضمن بررسی ساختمان‌ها و اجزای تشکیل دهنده “سلطانیه”، قسمت‌های مختلف این گنبد معرفی می‌شود .بررسی چگونگی “ارتباط طبقات در بنای سلطانیه “و توصیف “تزئینات گنبد سلطانیه “(تزئینات آجری، گچی، کاشی کاری، رنگ و نقاشی، سنگی) محتوای فصل بعدی کتاب را تشکیل می دهد .موضوع فصل ششم “بررسی مسائل ایستایی در گنبد سلطانیه”است .در فصل هفتم کتیبه‌های گنبد سلطانیه بررسی می‌شود . کتاب با نتیجه‌گیری، بررسی علایم، حجاران در سلطانیه، تحلیل سازه‌ای گنبد سلطانیه و فهرست ماخذ به پایان می‌رسد .مطالب کتاب با عکس‌ها، طرح‌ها و پلان‌های متعدد همراه است .

 نقوش و آرایه‌های تزئینی گنبد سلطانیه در طراحی تزئینات پوشاک و البسه بانوان

ارائه طرح حفاظت، مرمت و موزون سازی نقوش و تزئینات زیر قوس گنبد سلطانیه
اسکندر مختاری / ملیحه مهدی آبادی / عبدالرضا جمالی فر

– مطالعه و بررسی تطبیقی بین مطالب تاریخی و توجه به کتیبه ها و آثار بجا مانده در بنای سلطانیه به منظور روشن شدن برخی حقایق در مقوله علت یا علل تخریب تزئینات بکار رفته در این بنا قبل از افتتاح آن و اجرای لایه ی تزئینات دیگری روی تزئینات لایه اول با طرح و تکنیکی متفاوت و جدید – بررسی و مطالعه در خصوص تزئینات متنوع بکار گرفته شده در بنا با هدف شناسایی روش و تکنیک اجرایی آنها تحت عنوان فن شناسی نقوش و تزئینات بنای سلطانیه – بررسی آسیب های وارد شده به تزئینات و شناسایی عوامل آسیب رسان و موثر در شکل گیری آسیب ها – بررسی شاکله تزئینات زیر قوس گنبد و مطالعه ویژگی های هنری و تجزیه و تحلیل این تزئینات – ارائه سیستم های رطوبت زدایی در گنبد دوپوسته بنای سلطانیه با توجه به فرم گنبد و بکار گیری نیرو و پتانسیل ناشی از وزش بادهای موسمی در منطقه سلطانیه برای خروج رطوبت از مصالح گنبد و کنترل رطوبت در فضای خالی بین پوسته های گنبد – ارائه طرح پیشنهادی مرمت و موزون سازی بستر گچی زیر قوس گنبد و تزئینات روی آن

بررسی بنای گنبدسلطانیه ، نقوش تزئینی آن با تاکید بر کتیبه ها 
شهریار شکرپور / مهناز شایسته فر / محمد خزایی

یکی از عظیمترین بناهای معماری جهان در سلطانیه پا به عرصه وجود گذاشت . برای ساخت این بنا صنعتگران و هنرمندان کارآزموده از سراسر ایران فراخوانده شدند و نهایت استعداد و هنر خود را در ساخت و تزئین آن به کار انداختند . در این میان بررسی نقوش کتیبه ای در خور توجه ویژه ای است . جدا از گستردگی استعمال انواع مختلف خطوط رایج و اهمیت آن د رپیگیری تحولات خط در طول دوران اسلامی کتیبه عامل موثقی است که در شناساندن زوایای تاریک تحولات اجتماعی و تاریخی آن دوره و نیز مضامین پویای اسلامی نقش به سزایی را ایفا می کند . نقشی که در صورت بررسی های دقیق و ادامه تحقیقات حقایق تازه ای را بر روی ما خواهد گشود . چنین هدفی هنگامی حاصل خواهد شد که دسترسی به کلیه کتیبه ها توسط شیوه های جدید فن آوری پیشرفته امکان پذیر باشد .


بررسی فرم،نقش درتزئینات مجموعه گنبد سلطانیه و مقایسه آن با دیگر آثار تاریخی در زنجان
سید حسن صدرالدین حاج سید جوادی / رقیه محمدی

هنگامی که گستره تهاجمات بی رحمانه ی مغول ، در اثر اشتباهات بی حد و مرز حکومت خوارزمشاهیان، به سوی سرزمین های آسیا کشیده شد ؛ مناطق بسیاری ویران و زندگی اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی مردم در لایه های گوناگون ، دستخوش تغییرات اساسی و وسیعی گردید . این تهاجمات طی سه دهه ، رکود بی سابقه ای را در فعالیت های هنری و معماری به وجود آورد . و به خصوص در سلسله ایلخانی ، توسط هولاکو و جانشینان او پایه گذاری و استحکام یافت . به دنبال آن تبادل فرهنگی گسترده ای بین اقوام مختلف آسیا که اینک مرز مشخصی بین آنها وجود نداشت آغاز گردید.از سوی دیگر ثروت سلاطین مغول و نفوذ وزراء و کارگزاران ایرانی بر دربار ، موجبات رشد چشمگیر هنرها را فراهم کرد و در نتیجه عصر زرین دیگری در تاریخ هنری این مرز و بوم رقم خورد . در چنین شرایطی ، یکی از عظیم ترین و باشکوه ترین بناهای معماری جهان ، در سلطانیه پا به عرصه وجود گذاشت . برای ساخت این بنا صنعتگران و هنرمندان کارآزموده ، از سراسر ایران فراخوانده شدند و نهایت استعداد و هنر خود را در ساخت و تزئین آن به کار انداختند . بنای گنبد که به قولی شاخص ترین بنای معماری دوران اسلامی به شمار می آید ؛ جدا از ارزش ویژه معماری و فنون ساختمانی ، از جهت تزئینات نیز حائز اهمیت فراوانی است . این تزئینات که به دو دوره تقسیم می شود ، از ویژگی های مهمی برخوردار است . استفاده گسترده از کاشیکاری معرق ، گچبری های نفیس و افسونگر ، ارائه نقوش و تزئینات رنگی و به کار گیری گسترده ی کتیبه ها ، به همراه ظرافت و دقت فوق العاده در اجرا ، از جمله این ویژگی هاست . این تزئینات به طور یقین الهام بخش بسیاری از بناهای عصر ایلخانی و ادوار بعدی بوده است . واژگان کلیدی:سلطانیه. تزئینات. نقوش. گچبری



بررسی فن‌شناختی نوعی از تزیینات گچیِ زیر گنبد سلطانیه
حسین احمدی / حسام اصلانی / عسگر اسماعیلی

ارزش تزیینات گچی روی پارچه‌ی موسوم به پته در گنبد سلطانیه به قدمت، سبک و فن اجرای مبتکرانه-ی آن است.این تزیینات به صورت الحاقی در فضای زیر کاسه‌ی گنبد و همچنین مقرنس‌های ایوان شمال غربی و جنوب شرقی در طبقه‌ی اول اجرا شده‌اند. ترتیب قرارگیری لایه-ها‌ی تزیینات عبارتند از: تکیه‌گاه پارچه‌ای-لایه چسب سریشم-لایه گچ- لایه چسب سریشم- کاغذ- لایه‌ی تدارکاتی طلاچسبان- لایه رنگ و طلا. این تزیینات توسط میخ آهنی بر روی بستر گچی زیر کاسه‌ی گنبد سلطانیه نصب شده‌اند.



بررسی نقوش و آرایه های تزئینی گنبد سلطانیه زنجان براساس مبادی گرافیک- پروژه عملی:طراحی گرافیک محیطی فضای داخلی و عناصر تزئینی، برای هتل سنتی سلطانیه با استفاده از نقوش گنبد سلطانیه
حمزه پورمحمدی فلاح

گنبد سلطانیه یادآور شکوه و رونقی است که در حدود هفتصد سال پیش در این شهر جریان داشته است. سلطان محمد اولجایتو در سال 702 هجری قمری تصمیم گرفت بنایی بر اساس طرح آرامگاه غازان خان در سلطانیه ساخته شود ، گنبد سلطانیه اگر چه تا حد زیادی متاثر از معماری آرامگاه سلطان سنجر در مرو بود ولی خلاقیت و ابتکار در بنای اخیر به حدی است که آن را بصورت یکی از شاهکارهای هنر و معماری ایران در آورده است. این گنبد عظیم الگوئی برای احداث تعداد زیادی از بناهای بعد از خودش در طول دوره های بعد شد. معماری گنبد سلطانیه را شخصی به نام سید علی شاه انجام داده است. بنای گنبد که یکی از شاخص ترین بناهای معماری دوران اسلامی به شمار می آید ؛ علاوه بر شاخصه های منحصر به فرد در معماری و ساختمان سازی ، از لحاظ تزئینات نیز حائز اهمیت و بی نظیر است. این تزئینات که در دو دوره مشخص اجرا شده ، از ویژگیهای مهمی مانند : استفاده گسترده از کاشیکاری معرق و گچبریهای زیبا و نفیس ، نقوش و تزئینات رنگی ، وجود کتیبه های زیبا که با ظرافت و دقت فراوان اجرا شده اند برخوردار است. بررسی نقوش ایوانهای بیرونی و درونی و تزئینات بیرونی و داخلی گنبد سلطانیه که در خور توجه ویژه ای است موضوع این پژوهش می باشد. بازسازی گرافیکی نقوش بسیار زیاد و پیچیده این بنا ، مجموعه قابل ملاحظه ای را به وجود آورده است. این مجموعه نقوش می تواند همچون گنجینه ای با ارزش برای طراحان گرافیک امروز درخلق آثار جدید گرافیکی و هویت بخشیدن به آنها بسیار مفید باشد. از آنجایی که بسیاری از عناصر تزئینی این بنا ممکن است دستخوش تغییرات شود این پایان نامه توانسته است با بازسازی و جمع آوری تصاویری از نقوش این بنای عظیم در حفظ و نگهداری آنها سهمی داشته باشد. علاوه بر طراحان گرافیک ، دیگر رشته های هنرهای تجسمی هم از به کارگیری آن بی نصیب نخواهند بود. در واقع این بنا و تزئینات آن می تواند الهام بخش بناهای معاصر باشد. واژگان کلیدی : گنبد سلطانیه ، آرایه های تزئینی ، نقوش ، کتیبه ها ، گچبری ، آجرکاری ، کاشی کاری

تحلیل آسیب پذیری گنبد سلطانیه تحت اثر زلزله 
کیارش ناصر اسدی / سید علی اصغر ارجمندی / حسین کلانتری

تحلیل سازه های تاریخی میتواند به شناخت وضعیت موجود و رفتار آنها در برابر بارهای دائمی و گذرا کمک کند.یکی از مهمترین رفتار های سازه ها خصوصا سازه های تاریخی ، عکس العمل آنها در برابر بارهای دینامیکی و ارتعاشات زلزله می باشد.به دلیل قدمت این نوع سازه ها و فرسوده بودن و بروز برخی ناهنجاری ها در گذر زمان مانند درزه ها و ترک ها، همواره در معرض آسیب می باشند. بنابراین تحلیل و ارزیابی آسیب پذیری این نوع سازه ها دارای اهمیت می باشد.در این پایان نامه به بررسی و تحلیل رفتار لرزه ای سازه سلطانیه در ارتعاشات زلزله پرداخته می شود. با توجه به وجود ترک ها در برخی قسمت های این سازه، و بررسی اثر ترک های موجود بر رفتار سازه و استحکام آن، این ترک ها نیز به همراه سازه مدلسازی شده و تحلیل می گردند. به منظور مدلسازی و تحلیل سازه سلطانیه و ترک های موجود در آن ، از نرم افزار اجزاء محدود ABAQUS استفاده می گردد.ترک های موجود نیز با استفاده از روش اجزاء محدود توسعه یافته و یا به اختصار XFEM در نرم افزار مذکور مدلسازی و تحلیل میگردند. روش مدلسازی ترک در آباکوس با یک مطالعه در خصوص ترک دیوار آجری صحت سنجی شده است. سازه مدلسازی شده در ابتدا با نتایج آزمایش ارتعاشات محیطی انجام شده در مطالعات گذشته، صحت سنجی شده است. به منظور تحلیل دینامیکی، 7زوج شتابنگاشت زلزله انتخاب شده و بر اساس شتاب طرح مبنای منطقه سلطانیه، به سازه اعمال گردیده و نتایج ترک خوردگی و تغییر مکان سازه بررسی می گردد. سپس تحلیل دینامیکی افزاینده (IDA) بر روی سازه سلطانیه انجام می شود و نمودار ها و خروجی های IDA ، بررسی می گردند. بر مبنای نتایج تحلیل، نقاط آسیب پذیر سازه و مستعد ترک خوردگی شامل بازشو های سازه ، ورودی ها، پنجره ها ، و تکیه گاه گنبد می باشد و ترک های قطری از اطراف و پایه گنبد در آن تشکیل میگردد. مقدار SA(T1)=0.5 شروع آسیب به سازه می باشد. همچنین با توجه به نمودار منحنی خطر زلزله منطقه سلطانیه، زلزله ای که باعث شروع آسیب اولیه(پس از مرحلهIO) و شروع آسیب آستانه ی فروریزش(CP) در سازه سلطانیه میگردد دارای دوره بازگشت 156 سال و 2368 سال می باشد.


شهر سلطانیه
نادیه ایمانی / باقر آیت الله زاده شیرازی

مهمترین آثار هنر معماری و شهرسازی هر دوره تاریخی اغلب در مراکزحکومت متبلور شده است .آنچه از این آثار در گذر زمان به شکل‌های مختلف‌قابل مطالعه است .اهمیت و ارزش بسیاری در بازیابی موازین فرهنگ و هنردوران خود دارد.شهر سلطانیه آخرین مرکز حکومت ایلخانان، یکی ازپایتخت‌هایی است که نشانگر هنر معماری و توانمندی شهرسازی دوران خودبوده است .از این شهر آثار اندکی برجای مانده ولی توصیف و تصاویر آن دراکثر متون تاریخی و سفرنامه‌ها دیده می‌شود.اولین تصویری که از سلطانیه‌ارائه شده، در کتابی به نام “بیان منازل سفر عراقین سلطان سلیمان‌خان”می‌باشد که نصوح صلاحی ملقب به مترکچی نقاش آن است .هدف این پایان‌نامه‌بررسی شهر سلطانیه از طریق تصویر مزبور است که در نوع خود می‌تواند روش‌تازه‌ای در زمینه بررسی معماری و شهرسازی شهرهای تاریخی ایران باشد.برای‌دست‌یابی به این هدف ، نیاز به درک و تحلیل بیان تصویری نقاشی از یک‌سو و مطالعه شهر سلطانیه از سوی دیگر بود.بدین منظور ابتدا معماری وشهرسازی دوره ایلخانان و عوامل مهم شکل‌دهنده سلطانیه مطالعه گردید.سپس‌تصاویر موجود از شهر در سفرنامه‌های دیگر بررسی و با نقاشی مترکچی و آثارکالبدی برجای مانده در حال حاضر مقایسه گردید.نتایج این دو بخش‌مطالعات امکان ترسیم سیمای کلی شهر قدیمی سلطانیه را فراهم نمود.درحال‌حاضر آنچه از این پایتخت تاریخی طی حوادث مختلف و گذشت نزدیک به‌هفت قرن دیده می‌شود، شهر – روستایی است در میان چمن معروف سلطانیه،که گنبد اولجایتو شاخص آن می‌باشد.براساس مطالعات انجام شده طرح‌های‌هادی و طرح‌های توسعه دهه اخیر، و یافته‌های باستانشناسی، به منظورمعرفی و حفظ آثار ارزشمند معماری و شهرسازی شهر قدیم و رفع برخی ازنارسایی‌های موجود، پیشنهاد طرح توسعه در زمینه‌های پژوهشی، فرهنگی واقتصادی، تاریخی، احیاء بناهای تاریخی، ایجاد مراکز محله و خدمات‌ایرانگردی و جهانگردی می‌باشد.نظر به اینکه مطالعات باستانشناسی درمقیاس وسیع در دست انجام است و امکان حصول به اطلاعات گسترده‌تری ازتاریخ و عناصر تشکیل‌دهنده شهر سلطانیه وجود دارد، بدیهیست که طرح‌ارائه شده در این مقطع نمی‌تواند طرحی نهایی و آرمانی تلقی گردد.طرح به‌گونه‌ای شناور در ابعادی محدود ارائه گردیده است که امکان فراهم آوردن‌طرحهای دقیق‌تر و مطابق با واقعیات عینی را در آینده با مشکل مواجه‌نسازد.


طرح حفاظت آثار مکشوف از کاوشهای باستان‌شناسی محوطه شرقی بلافصل گنبد سلطانیه
علیرضا رازقی / حمید فدایی / شیرین دولتخواه

سلطانیه امروزی، شهری با پیشینه 700 ساله در جنوب شرقی شهر زنجان واقع شده است. در این شهر بنای عظیم گنبد سلطانیه یکی از معدود بناهای باقی مانده از ارگ سلطنتی ایلخانی خودنمایی می‌کند. در محوطه خارجی گنبد سلطانیه و متصل به ضلع شرقی گنبد، بقایای کاوش‌های باستان شناسی نشان از وجود گورستان سلطنتی در این محدوده دارد. آثار موجود در این محوطه در سالهای اولیه کاوش تحت اقدامات حفاظت و مرمت قرار گرفتند اما بدلیل عدم پایش مداوم و رسیدگی، دچار آسیب های فراوانی گشته اند. ارزش باستانی، تاریخی، فرهنگی، آموزشی… محوطه آنرا نیازمند توجه بیشتر می نماید. اولین گام در ارائه طرح حفاظت، مطالعه و شناخت دقیق آثار است که این مهم با انجام مطالعات میدانی جهت تهیه عکس، نقشه و نمونه، انجام مطالعات آزمایشگاهی وکتابخانه ای جهت شناخت مصالح و حدود آسیب ها صورت پذیرفت. در فصل اول پایان نامه به اهمیت پرداخت به موضوع حفاظت از این محوطه پرداخته شده است. و پیشینه مطالعات انجام شده در این رابطه ذکر گردیده. در فصل دوم تاریخچه شهر سلطانیه، روندشکل شهر و ارگ سلطانیه و همچنین کاوش های صورت گرفته در محوطه می پردازد. فصل بعد به معرفی کاملی از محوطه شرقی بلافصل گنبد سلطانیه اختصاص دارد و شامل مطالعات تاریخی، تطبیقی، فن شناسانه و آسیب شناسی می گردد دراین فصل بر اساس مشاهدات مهمترین عامل تاثیرگذار و آسیب رسان در محوطه عوامل جوی شناخته شد که کاهش تاثیر آن یکی از اهداف این رساله می باشد.فصل چهارم به بررسی تجارب داخلی و خارجی آثار در سایت های مشابه می پردازد. و در فصل پنجم با مبانی نظری و و راهکارهای حفاظتی مورد استفاده در سایت های باستانی می پردازد و از از میان راهکارهای موجود، دو گزینه: ایجاد جان پناه و گزینه پوشش مصالح بوسیله اندود در نظر گرفته شد. گزینه‌ها با توجه به مصالح بکار رفته، آسیب های موجود، شرایط محیطی و مبانی نظری مرتبط با محوطه ارائه گردیده‌اند.


طرح ساماندهی اقدامات مرمت تزئینات بدنه های داخلی گنبد سلطانیه
مونا موید زاده

گنبد سلطانیه در شهر سلطانیه از توابع شهرستان ابهر قرار دارد که در قرن هشتم هجری به دستور سلطان محمد خدابنده ساخته شده است. این بنا به عنوان یکی از بزرگترین گنبدهای آجری جهان شناخته شده و تکنیک های اجرایی و نوع تزئینات خارجی و داخلی آن بسیار نادر و بی نظیر است. به علت عدم توجه لازم در طی قرون متمادی و همچنین تاثیرات مخرب عوامل طبیعی آسیب های بسیاری به این اثر وارد گردیده است. وجود تکنیک های متفاوت تزئینات بکاررفته مستلزم وجود برخوردی منسجم در مرمت این تزئینات به لحاظ تکنیک و یکپارچگی است. ازهمین رو در این پایان نامه به موضوعات مرتبط با ساماندهی این اقدامات پرداخته شده است و با بررسی های دقیق و با درنظر گرفتن طرح جامع ساماندهی محوطه ارگ، راهکارهایی جهت بهبود طرح ساماندهی موجود ارائه گردیده است.

طرح مرمت و احیاء ورودی گنبد سلطانیه
لیلا قسوریان جهرمی / پیروز حناچی / فریبرز دولت آبادی

مقوله احیاء در کنوانسیون های میراث جهانی دارای ضوابط و قوانین خاصی است که با حساسیت و دقت بسیار مورد بررسی قرار می گیرد. گنبد سلطانیه نیز به عنوان یک بنای ثبت شده در میراث جهانی، از این قضیه مستثنی نیست. برای احیاء ورودی مناسب جهت گنبد سلطانیه، مطالعه تاریخی جای گیری ورودی در بناهای یادمانی و توجه به قوانین میراث جهانی لازم است. سلسله مراتب ورود به بناهای یادمانی در گذشته بسیار با اهمیت بوده است و باید در احیاء ورودی جدید گنبد سلطانیه نیز مورد توجه قرار بگیرد. مطالعات تاریخی انجام شده نشان می دهد که ورودی اصلی گنبد در ضلع شمالی بنا قرار داشته است ولی در دوره قاجار با ساخت یک مسجد این ورودی مسدود شده است. با توجه به قوانین و منشورهای بین المللی حفاظت و مرمت، احیاء این ورودی غیر ممکن است. چون این مسجد، خود به یک بنای تاریخی تبدیل شده است و نمی توان آن را تخریب کرد. ورودی غربی و شرقی بنا در گذشته توسط تیغه های آجری پوشانده شده اند و قابلیت بازگشت دارند و می توانند گزینه هایی جهت ورودی گنبد سلطانیه باشند. ورودی غربی به دروازه مورد استفاده کنونی گنبد نزدیک است اما با توجه به دروازه ارگ در ضلع شمالی و شرایط اقلیمی منطقه و به دلیل جهت جغرافیایی آن، این ورودی, نمی تواند گزینه مناسبی باشد و احیاء آن منتفی است. تنها گزینه باقیمانده ورودی شرقی است. این ورودی، به ورودی شاهی معروف است و با توجه به کریاس روبروی آن و نزدیکی به راه ارتباطی دروازه های شمالی و جنوبی ارگ بهترین گزینه برای ورودی گنبد می باشد. با توجه به این تغییرات مسیر بازدید از ارگ و گنبد نیز تغییر خواهد کرد و بازدیدکننده می تواند قسمت های مختلف ارگ را ببیند و سپس وارد گنبد شود. لازم به ذکر است که از ورودی کنونی نیز می توان به عنوان در خروجی استفاده کرد. از دیگر پژوهش هایی که در این تحقیق آمده است احیاء حمام سالار به عنوان موزه ایلخانی، افتتاح مرکز ایلخانی شناسی، نورپردازی، طراحی مسیر بازدید و مبلمان محیطی بر طبق استانداردهای جهانی می باشد. در ضمن روش های سنتی مدیریت در بناهای ثبت جهانی جوابگو نیست و باید روش های مدیرتی ذکر شده در کنوانسیون میراث جهانی مورد توجه قرار بگیرد.



فن شناسی آسیب شناسی و طرح مرمت کاشی های پوسته خارجی گنبد سلطانیه 
علیرضا رازقی / فرانک بحرالعلومی / پریچهر مرادی

گنبد سلطانیه شاهکار هنر معماری ایران و جهان، بزرگ‌ترین گنبد آجری و سومین گنبد بزرگ جهان می باشد که در بین سال های 713-704 (ه.ق) توسط سلطان محمد خدا بنده (اولجایتو) در سلطانیه احداث شده است. این گنبد با تزئینات کاشی کاری آراسته شده که طی قرون متمادی و بر اثر شرایط اقلیمی بسیار سخت حاکم بر آن آسیب دیده‌اند. مرمت و بازسازی کاشی های گنبد در بین سال‌های 1383‌-1387 از جمله اقداماتی است که برای حفظ این بنای ارزشمند از سوی مسئولان وقت میراث فرهنگی انجام یافت اما پس از مدت زمان کوتاهی قریب یک سال از اتمام این پروژه، لعاب کاشی های گنبد شروع به ریختن کرده و به لحاظ بصری و ساختاری در شرایط بسیار بدی قرار گرفته اند. محور اصلی این پایان‌‌‌نامه شناخت شدت و علل تخریب هایی است که در لعاب های کاشی ها به وجود آمده است.اطلاعات به دست آمده در این پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، میدانی، آزمایشگاهی و آنالیز دستگاهی حاصل شده است.نتایج حاصل از این یافته ها نشان می دهد که مهم‌ترین عامل تخریب شدید لعاب ها در ارتباط با عدم آگاهی و دانش کافی مسئولین مربوطه نسبت به فرآیند تولید لعاب ها، نحوه اجرا و نصب کاشی‌ها و همچنین فشار مسئولان برای به پایان رساندن سریع تر مرمت گنبد بوده است.


فن شناسی و آسیب شناسی تزئینات موسوم به “پته” زئر گنبد سلطانیه 
صمد سامانیان / حسن موحدی

بنای با شکوه گنبد سلطانیه در زمان سلطان محمد اولجایتو (713-703ه¬ق) بنیان نهاده شد که با انواع تزیینات نفیس، مجموعه¬ای ارزشمند از هنرهای دوره¬ی ایلخانی است. از ویژگی¬های این بنا اجرای تزیینات در لایه¬های مختلف بر روی سطوح داخلی است که تزیینات گچ¬بریِ با واسطه¬ی پارچه موسوم به “پته” یکی از این تزیینات به شمار می¬رود. هدف کلی تعیین شده در این پژوهش، فن شناسی و آسیب¬شناسی این نوع تزیین می¬باشد که می¬کوشد ضمن تعیین جنس مواد به کار رفته در تزیین و بررسی تکنیک ساخت و نصب آن، علت استفاده از این نوع تزیین در بنا را مشخص کرده و عوامل آسیب¬رسان به آن را شناسایی کند. در راستای دست¬یابی به این هدف از ابزار¬های گردآوری اطلاعات نظیر منابع مطالعاتی کتابخانه¬ای، پژوهش¬های آزمایشگاهی (روش آنالیز دستگاهی) و مطالعات میدانی- تجربی استفاده می¬گردد. به دلیل ناشناخته بودن این نوع تزیین، علاوه بر منابع کتابخانه¬ای، جمع¬آوری اطلاعات به صورت نمونه¬گیری و مطالعه مستقیم بر روی اصل تزیین نیز انجام شد که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، نتایج به دست آمده مورد بررسی قرار گرفت. پس از مطالعات انجام شده بر روی تزیین، جنس پارچه از نوع الیاف گیاهی و از ترکیب کتان و پنبه، نوع گچ مصرفی از نوع کشته و تکنیک ساخت آن نیز روش قالبی تشخیص داده شد. همچنین احتمالاً دلیل استفاده از این نوع تزیین، کمبود زمان بوده است. از مهم¬ترین عوامل موثر در آسیب به این تزیین، ناهمگونی مواد استفاده شده در تزیین، ضعف تکنیک ساخت و نقش رطوبت و جانوران شناخته شدند.


موزون سازی نقوش و تزئینات زیر قوس گنبد سلطانیه
عبدالرضا جمالی فرد

بنای سلطانیه که یکی از بزرگترین بناهای آجری دنیا محسوب می شود و اولین گنبد بزرگی است که به شیوه دوپوسته به هم پیوسته میان تهی در جهان ساخته شده است و امروز به عنوان سومین گنبد بزرگ جهان شهرت دارد، علاوه بر این ویژگی ها، تکنیک و شیوه های اجرایی تزئینات آن باعث شده است که در تاریخ هنر معماری منحصر بفرد نیز باشد. تکنیک های اجرایی و نوع تزئینات داخلی و خارجی آن، بالاخص تزئینات زیر قوس گنبد از نمونه های نادر و بی نظیر در جهان است، که منحصر به فرد بودن این تزئینات همانطور که نظر مرمتگران را به خود جلب نموده است، متأسفانه جرأت اقدام را نیز آنان گرفته است. وسعت بنا و هجوم عوامل مخرب، موقعیت جغرافیایی، شرایط نامناسب حفاظتی و بسیاری عوامل دیگر دست به دست هم داده اند و صدمات بسیار و بعضاً جبران ناپذیر به این گنجینه کهن وارد نموده اند. اما با توجه به کثرت بازدیدها و رفت و آمدهای قابل توجه افراد و گروه های تخصصی و تحقیقاتی هنوز طرح مرمتی خاصی برای تزئینات زیر قوس گنبد تهیه و ارائه نشده است. از این بابت در این پایان نامه تحت عنوان « ارائه طرح حفاظت، مرمت و موزون سازی نقوش و تزئینات زیر قوس گنبد سلطانیه » به موضوعات مرتبط با تزئینات زیر قوس گنبد با عناوین تاریخچه، فن شناسی، آسیب شناسی، حفاظت و ارائه طرح پیشنهادی مرمت و موزون سازی تزئینات زیر قوس گنبد پرداخته شده است، که عمده ترین کارهای انجام شده شامل موارد ذیل می باشند: – مطالعه و بررسی تطبیقی بین مطالب تاریخی و توجه به کتیبه ها و آثار بجا مانده در بنای سلطانیه به منظور روشن شدن برخی حقایق در مقوله علت یا علل تخریب تزئینات بکار رفته در این بنا قبل از افتتاح آن و اجرای لایه ی تزئینات دیگری روی تزئینات لایه اول با طرح و تکنیکی متفاوت و جدید – بررسی و مطالعه در خصوص تزئینات متنوع بکار گرفته شده در بنا با هدف شناسایی روش و تکنیک اجرایی آنها تحت عنوان فن شناسی نقوش و تزئینات بنای سلطانیه – بررسی آسیب های وارد شده به تزئینات و شناسایی عوامل آسیب رسان و موثر در شکل گیری آسیب ها – بررسی شاکله تزئینات زیر قوس گنبد و مطالعه ویژگی های هنری و تجزیه و تحلیل این تزئینات – ارائه سیستم های رطوبت زدایی در گنبد دوپوسته بنای سلطانیه با توجه به فرم گنبد و بکار گیری نیرو و پتانسیل ناشی از وزش بادهای موسمی در منطقه سلطانیه برای خروج رطوبت از مصالح گنبد و کنترل رطوبت در فضای خالی بین پوسته های گنبد – ارائه طرح پیشنهادی مرمت و موزون سازی بستر گچی زیر قوس گنبد و تزئینات روی آن

نماد شناسی در نقوش و تزیینات بنای گنبد سلطانیه
ایرج اسکندری تربقان / سیده وحیده اکبریان

«آرامگاه اولجایتودر سلطانیه الگوی برجسته ای است که از مقابر متأخر ایرانی و هندی اقتباس شده است. گنبد سلطانیه دارای ویژگی مهمی از نظر معماری‏ است که باعث برجسته‏تر شدن این بنای تاریخی‏ شده است؛ در این تحقیق پژوهشگر، با مطالعه و استفاده از مقالات، پژوهش ها، مراجعه به کتابخانه، استفاده از اینترنت، و استفاده از نظریه های پژوهشگران هنر اسلامی، به مطالعه ی نقوش پرداخته است. در این پژوهش نمونه ی تحلیلی ، توصیفی استفاده شده؛ و تطبیق فرم و معنا مورد ارزیابی قرار گرفته است. فصل اول شامل کلیّات تحقیق(بیان مسأله، پیشینه تحقیق، اهداف کلی و تفصیلی، اهداف فرعی، روش تحقیق و شیوه های مورد استفاده، اهداف اصلی، پرسش و فرضیات) می باشد؛ در فصل دوم به تاریخچه ی گنبد سلطانیه، تکنیک های به کار رفته و انواع تزیینات موجود در بنا پرداخته شده است. در فصل سوم، بررسی نماد پردازی اسلامی و تطبیق با بنای گنبد سلطانیه قرار گرفته است. درفصل چهارم تحلیل عناصر در تززینات گنبد سلطانیه از جمله بررسی نمادین رنگ در تزیینات، اشکال، فرم ها و اعداد به کار رفته در ساختار بنا و تزیینات آن، و در آخر نتیجه گیری و منابع مورد استفاده، قرار دارد. واژگان کلیدی: گنبد سلطانیه، هنر اسلامی، شکل و فرم، نقوش، تزیینات.

ارزشهای ماندگار در گنبدهای ایرانی با تأکید بر گنبد سلطانیه
نعیمه بابایی / محبوبه رحیمی / جواد قیاسوند

پرداخت به شیوه های گنبد سازی شناخت انواع آن بررسی عملکرد سازه ای شیوه های ترسیم سبک شناسی روش های اجرائی و مسائل مرتبط به آن همواره از دغدغه های معماران ایرانی بوده است . با وجود فرهنگ و تمدن درخشان در ایران اطلاعات مدون و جامعی از سابقه معماری برای استفاده نسل حاضر در دسترس نیست و به همین علت اهمیت و ضرورت شناسایی نمونه های تاریخی آشکار میگردد.روش تحقیقی این مقاله به صورت کتابخانه ای بوده و ابزار جمع آوری از نوع مقالات چاپ شده در نشریات علمی پژوهشی بوده است.هدف این پژوهش بررسی ارزش های ماندگار در گنبد های ایرانی و جایگاه معماری و سازه در ساختار زیبایی شناسانه بنای تاریخی سلطانیه بوده وهمچنین این مقاله در نظر دارد تا به کلیاتی درباره گنبد ،گنبدهای دوپوش و بررسی آن ها بپردازد. با بررسی تمامی این موارد برروی نمونه موردی (گنبد سلطانیه)،از آثار به جا مانده دوره ایلخانی در زنجان می پردازد و می کوشد به کمک تحلیل هندسی نحوه ی شکل گیری طرح گنبد را روشن سازد. در نهایت به این نتیجه که گنبد به عنوان هویت بناهای ایرانی اسلامی (به ویژه مساجد)در باور های مردم ریشه دوانیده است


ارزیابی حس مکان بر اساس مولفه های کالبدی ، ادراکی در منظر شهری گنبد سلطانیه با رویکرد ارتقاء کیفیت حفاظت مدار
فریبرز دولت آبادی / میرموسی انیران / فخرالدین سلیمانی

حفظ بناهای ارزشمند ثبت شده در فهرست میراث جهانی طبق مقررات کنوانسیون ها و منشورهای بین الملی از الویت های سازمان های ذیربط است . گنبد سلطانیه به عنوان یکی از بناهایی که در سال 1384 در فهرست آثار میراث جهانی قرار گرفته است ، از ویژگی های منحصر بفرد برخوردار است . مرمت ، حفظ و نگهداری از مواریث فرهنگی در مقیاس بنای سلطانیه و با این خصوصیات می بایست به گونه ای باشد که کمترین دخل و تصرف در آن صورت گیرد . در این راستا باید نسبت به شناسایی عوامل تاثیر گذار که در به وجود آوردن آن نقش داشته اند ، اقدام شود و در مرمت و حفظ این عناصر تلاش صورت گیرد . حفظ عوامل کالبدی ، ادراکی هویت بخش حس مکان ، می تواند در تبدیل فضا به مکان نقش بسزایی داشته باشد و چگونگی مداخله و حفاظت باید به گونه ای باشد که سبب انتقال حس مکان و تقویت معانی موجود در فضاهای مختلف از جمله فضا ، کالبد ، آرایه ها و … شود . در این مقاله سعی شده است که نحوه ارزیابی حس مکان و معانی موجود در راستای حفاظت از این بنای ارزشمند و فضاهای مرتبط با آن مورد مطالعه قرار گیرد .


ارزیابی رفتار لرزه ای گنبد سلطانیه تحت ارتعاشات زلزله
حسین کلانتری / کیارش ناصر اسدی / سید علی اصغر ارجمندی

یکی از مهمترین رفتار های سازه ها خصوصا سازه های تاریخی ، عکس العمل آنها در برابر بارهای دینامیکی و ارتعاشات زلزله می باشد. به دلیل قدمت این نوع سازه ها و فرسوده بودن و بروز برخی ناهنجاری ها در گذر زمان مانند درزه ها و ترک ها، همواره در معرض آسیب می باشند. در این مقاله به بررسی و تحلیل رفتار لرزه ای سازه سلطانیه در ارتعاشات زلزله پرداخته می شود. به منظور مدلسازی و تحلیل سازه سلطانیه از نرم افزار اجزاء محدود ABAQUS استفاده می گردد. 3 شتابنگاشت زلزله کوبه، نورت ریج و طبس به سازه اعمال میگردد. نتایج حاصل از تحلیل دینامیکی نشان دهنده ی رفتار آسیب پذیر سازه در زلزله نورت ریج می باشد به صورتی که احتمال بروز ترک حدود 20 تا 30 درصد افزایش یافته و در نقاطی نیز تنش های کششی ظاهر شده است که با توجه به معیار رشد ترک، آن نقاط مستعد ترک خوردگی هستند. در زلزله طبس احتمال بروز ترک ها حداکثر بوده و قسمت هایی از پی ، زیر گنبد، جداره داخلی و خارجی سازه، تنش های کششی دارای استعداد بروز ترک می باشد به همین دلیل احتمال تخریب و فروریزش قسمت های عمده ای از سازه پیش بینی می گردد.

ارزیابی شاخص های معماری الگو گرفته شده از گنبد سلطانیه در کلیسای فلورانس ایتالیا
نسترن قصاب نژاد

گنبد سلطانیه به عنوان شاهکاری از معماری دوره اسلامی، به عنوان بلندترین گنبد آجری جهان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. این بنا آرامگاهی متعلق به الجایتو، حاکم مغول در قرن ششم هجری قمری است که آن را وسط دشتی زیبا، شبیه دشتهای مغولستان بنا کرده است. گنبد سلطانیه آن چنان در زمانه خود منحصربفرد و مطرح بود که پس از 100 سال از ساخت آن گنبد کلیسای سانتا ماریا دل فیوره فلورانس را با الهام از آن ساختند. هدف از این مقاله ارزیابی شاخص های معماری الگو گرفته شده از گنبد سلطانیه در کلیسای فلورانس ایتالیا می باشد. در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی ابتدا منابع مکتوب مرتبط با موضوع جمع آوری، اطلاعات مورد نیاز استخراج و سپس با بررسی عناصر موجود در دو بنا، الگوها و عناصر مشابه استخراج گردید. با بررسی جلوه های معماری و ارزیابی مشخصه های به کار رفته در دو بنا به نظر میرسد بنای کاتدرال فلورانس در برخی عناصر از گنبد سلطانیه الهام گرفته است.

ارزیابی ظرفیت لرزه ای گنبد بنایی سلطانیه زنجان
عارف ساعی / ساسان عشقی

در مقاله پيش رو، ظرفيت لرزه اي بناي گنبد سلطانيه مورد بررسي قرار مي گيرد . تحليل المان محدود در سه مرحله مودال ، ثقلي وتاريخچه زماني بر روي سازه انجام شده است . هدف به دست آوردن حالت بحراني تنش هاي اصلي و جابجايي بنا در هنگام زلزلهميباشد . مدل سازه به دليل حجيم بودن سازه واقعي بنا به صورت ماكرو در نظر گرفته مي شود . ارزيابي صورت گرفته نشان مي دهدتنش هاي اصلي ناشي از بارگذاري لرزه اي بر روي سازه در تحليل تاريخچه زماني با شتابنگاشت زلزله بم به ميزان چشم گيري از تنش هاي گسيختگي مصالح بنا بزرگتر است . آنچه كه نتيجه تحليل المان محدود نشان مي دهد اين است كه اين بناي حجيم تاريخي به دليل وزن بسيار بالايي كه دارد در زلزله هاي شديد و حتي نسبتا شديد ، دچار آسيب هاي جدي و حتي ريزش هاي موضعي در برخي نقاط آن مي شود .


ارزيابي مقدماتي آسيب پذيري بناي تاريخي گنبد سلطانيه در برابر زلزله
اکبر واثقی / ساسان عشقی / م.ج. جبارزاده

اين مقاله نتايج تحليل آسيب پذيري لرزه اي بناي تاريخي گنبد سلطانيه را ارايه مي نمايد. اين بناي تاريخي كه حدود 700 سال قدمت دارد، اكنون به عنوان يكي از عظيم ترين بناهاي آجري در جهان محسوب مي شود. مقاومت ساختمان در برابر زلزله با انجام تحليلهاي اجزا محدود براي سه سطح خطر زلزله صورت گرفته است. براي هر سطح خطر محدوده و شدت خسارت به ساختمان مشخص شده است.

امکان سنجي و مديريت فرصت هاي جاذبه هاي بين المللي گردشگري (مطالعه موردي: گنبد سلطانيه، استان زنجان)
محسن رنجبر / مهرداد کرمی

مطالعات امکان سنجي سعي در بهينه نمودن شرايط موجود دارد. مطالعات امکان سنجي براي برنامه ريزي هاي مربوطه کاملا ضرورت دارد. مطالعات امکان سنجي روش بسيار مناسبي است که مي تواند شرايط مورد نظر رابيشتر براي ما آشکار سازد و اقتصادي بودن و يا غير اقتصادي بودن سرمايه گذاري ها را شفاف مي سازد. به بياني ديگر با اتکا به مطالعات امکان سنجي پي برده مي شود که آيا بازده مورد نظر از يک فعاليت براي توجيه سرمايه گذاري مقدماتي کافي است و يا خير. هدف از اين تحقيق برآورد و امکان سنجي قابليت هاي توسعه گردشگري به منظور نيازسنجي توسعه امکانات و خدمات و زيرساخت هاي مورد نياز درگردشگري مي باشد. اين تحقيق از نظر ماهيت وروش توصيفي – تحليلي و از نظر هدف کاربردي مي باشد. در حوزه متدولوژيک، مهمترين روش هاي گرد آوري اطلاعات مورد نياز مبتني بر روش هاي اسنادي و ميداني، اخذ ديدگاه ها و ملاحظات کارشناسان در سطح استان و شهرستان، مشاهدات ميداني در منطقه، تکميل پرسش نامه بهره گرفته شده است. نتايج مطالعات صورت گرفته نشان مي دهد که منطقه سلطانيه به دليل قدمت تاريخي سرزمين و دارا بودن اثر جهاني گنبد سلطانيه و ديگر جاذبه ها از يک سو و موقعيت ويژه سرزمين و قرارگيري بر گذرگاه جاده تاريخي ابريشم از سوي ديگر، قابليت تبديل به يک منطقه بين المللي با درآمد زايي بالا را داراست و برنامه ريزي و مديريت فرصت ها وسرمايه گذاري گردشگري در آن منطقه، توجيه و بازده اقتصادي بالايي به دنبال خواهد داشت. اما براي تبديل شدن اين منطقه به يک قطب گردشگري بين المللي بايد طرح ها وپروژه هاي رفاهي خدماتي، مراکز اقامتي، مراکز پذيرايي، مراکز تفريحي – ورزشي، مراکز فرهنگي، مراکز تجاري، فضاي باز و محوطه آرايي، تاسيسات زيربنايي، مراکز خدماتي و پشتيباني درمنطقه مورد مطالعه اجرا شود.

بازنگری عناصر معماری کلیسای ایاصوفیه در برابرگنبد سلطانیه ی ایران
سمیه بخش آبادی / اسما رویین تن / مینا قاینی / سمیه بلوکی

گنبد سلطانیه زنجان بعنوان معروف ترین بنای مجرد ایران متاسفانه مورد بی مهری قرار گرفته است وهدف ما ازنگارش این مقاله شناخت عناصر معماری بنای سلطانیه زنجان بعنوان نماینده معماری سنتی ایران و قیاس عناصرمعماری ان با عناصر مشترک معماری کلیسای ایاصوفیه و اشنایی با ویژگی های این دو بنا می باشد،وباتوجه به این مطلب که برخی مورخان اظهار داشته اند، ساخت کلیسای گنبدهای ایاصوفیه وگنبد سانتامارادلفیوره از گنبدسلطانیه اقتباس شده است متاسفانه عناصر معماری این بناهای شاخص جهان در ارتباط بانمونه های برگرفته شده از آن ها مورد بررسی دقیقی قرار گرفته نشده است واین نتایج وقیاس ها بایستی در حیطه نوع فرم پلان ها نوع گنبد،برج ومناره،تزئینات بکار رفته در این بنا ها از جمله موزاییک کاری و اجر کاری و… آن هاانجام پذیرد.


بررسی الگوهای هندسی تزیینات چوبی در گنبد سلطانیه 
زهره ترابی / یلدا نیکخواه

انسان روح خود را بر کمال مطلوبی که به آن شکل می بخشد و آن را می سازد می دهد و به این نحو خود تحت نفوذ قرار می گیرد تا اینکه مجبور می شود تصویری که از خود ساخته است عوض کند، و این امر به نوبه ی خود باعث عکس العمل در او می شود و به همین نحو این سلسله بدون وقفه ادامه می یابد چنانکه در هنر اروپایی از دوره ای که آن را رنسانس می نامند، یعنی از زمانی که اهمیت رمزی و تمثیلی تصویر به فراموشی سپرده شد، دیده می شود، معمولا هنر دینی توسط قوانین سنتی خود از هبوط در این سیل تغییر و تحول مصون می ماند. علت توسعه ی اعجاب انگیز تزیینات هندسی در هنر اسلامی نیز همین است.هنر اسلامی بر پایه هندسه بنا شده است و هندسه در جای جای معماری اسلامی نمود دارد، از طرح کلی پلان معماری و نماها گرفته تا تزیینات و کاربندی وکوچکترین نقوش و آرایه های بنا. نقوش و هندسه مورد استفاده در معماری اسلامی عمدتا نقوش هندسی مانند مربع، چند ضلعی های منتظم و دایره می باشد. این فرم ها علاوه بر جنبه های زیبایی شناسی، واجد مفاهیم و ارزش های نمادین و معنوی می باشد. الگوهای هندسه همواره ابزار مفیدی در دستان هنرمندان مسلمان ایرانی بوده اند و در تلفیق با انواع تزیینات شاهکارهای بدیعی آفریده اند. در این پژوهش هدف بررسی تاثیر هنر و هندسه اسلامی بر روی تزیینات چوبی است و نمونه موردی مورد مطالعه گنبد سلطانیه می باشد.


بررسی تاريخ شفاهی شهر سلطانيه ” بررسی آثار معماری شهر تاريخی سلطانيه بر اساس متون تاريخی و تاريخ شفاهی
حامد بیگدلی / محمد باقری / فرخ اسدی / لیلا زارع

شهر سلطانيه داراي بناها، تپه ها و، آثار طبيعي زيادي از دوره هاي مختلف تاريخي، قبل و بعد از اسلام است. برخي از اين آثار با گذشت ساليان هنوز پا برجا مانده اند و برخي نيز بر اثر عوامل مختلف سياسي و طبيعي تخريب و بعضا تبديل به تپه هاي تاريخي شده اند، لذا طبق شواهد و متون تاريخي مي توان اينگونه بيان کرد که اين شهر براي حاکمان و فرمانروايان وقت، حائز اهميت بوده است. براي شهرهاي تاريخي مانند سلطانيه، با توجه به قرار گرفتن در نقطه سوق الجيشي، مسير ارتباطي بين شمال غرب به ديگر نقاط کشور و شرايط آب و هوايي مطلوب، محل مورد علاقه بيشتر پادشاهان بوده است و همچنين اينکه سلطانيه زماني پايتخت ايلخانان مغول بوده است، اتفاقات سياسي زيادي رخ داده و بناهاي مهم مختلفي اعم از عام المنفعه و خصوصي در شهر قديم سلطانيه احداث گرديده است. اين اتفاقات سياسي و محل و کاربري بناهاي قديمي که در عصر حاضر با توجه به تخريب چند باره شهر، برخي از اين بناها ديگر وجود ندارند، سينه به سينه نقل شده تا به امروز برسد. لذا اهميت اين چنين پژوهش ها در اين است که اين خاطرات و اطلاعات از زبان سالخوردگان و شخصيت هايي که در گذشته در شهر سلطانيه فعاليت هاي علمي داشته اند به صورت مکتوب درآيد. چرا که در بعضي موارد منابع مکتوب با توجه به دستکاري هاي مصلحتي در تاريخ شهر بخاطر مسائل سياسي و غيره نمي تواند پاسخگوي نياز پژوهشگران باشد. سوالاتي که در اين پژوهش مطرح مي شود اين است که بناها و آثاري که در عصر معاصر موجود بوده و بر اثر گذشت زمان تخريب و يا به فراموشي سپرده شده اند کدامند؟ تاريخچه و ساخت اينگونه بناها به چه دوره اي بر مي گردد؟ لذا سعي شده در نتيجه بررسي ها با کمک افراد سالخورده ي بومي شهر و پژوهشگران به موقعيت چندين بناي از بين رفته و موجود اشاره کرد.


بررسي تاثير كيفيت خدمات بر رضايت گردشگران (موردشناسي: گنبد سلطانيه)
حسین پناهی / داوود بهبودی / حمید ذوالقدر / علی ذوالقدر

صنعت گردشگری یکی از آسان ترین و کم هزینه ترین و کم آلاینده ترین صنعت ها برای کسب درآمد محسوب می شود ….

بررسی تزئینات معماری گنبد سلطانیه
زهرا سید احمدی ممقانی

در معماری دوران اسلامی معمار همیشه سعی کرده است که به نحوی فضای داخلی و خارجی را به طرق مختلف تزئین نماید.بی شک هیچ چیز به اندازه ی تزئینات نمی تواند رسالت تفکر و ذوق هنرمند را به نمایش گذارد زیرا اگرچه فرم بنا می تواند برای معماران و باستان شناسان و طراحان جالب باشد ولی برای عامه مردم قابل درک نیست.همین تزئینات است که در نگاره ی اول بیننده را به خود جلب می کند هرچند اسکلت بنای سلطانیه خود شاهکاری است که عامه مردم را به اعجاب و تحسین وا می دارد.تزئینات به کار رفته در گنبد سلطانیه عموما شامل گچ بری ها- مقرنس کاری ها – کاشی کاری ها-منبت کاری ها و نقاشی ها و کتیبه ها و خطوط تزئینات آجری متنوع است که بیانگر توانایی و دانایی و چیره دستی و سلیقه خاص هنرمند است.در مورد تزئینات بنای سلطانیه در سال های اخیر بسیاری از محققین مطالعاتی کرده اند و نظرات گوناگونی را ارائه داده اند اما بنظر می رسد نکات زیادی در مورد تزئینات گنبد سلطانیه از چشم محققان دور مانده که نیاز به بررسی های جدید دارد. مقاله نوشته شده در نظر دارد به توضیح چگونگی لایه های آرایشی تزئینات در این بنا بپردازد و از سویی الگویی جهت تبلور مفاهیم معماری اسلامی کهن در معماری اسلامی عصر حاضر و به دنبال آن پیوند بین معماری اسلامی گذشته و معاصر این کشور را ارائه دهد.روش تحقیق به صورت تحلیلی – توصیفی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و میدانی استوار بوده است.


بررسی تزئینات و نقوش به‌کار رفته در بناهای معماری و شهری دوره ایلخانی (نمونه موردی گنبد سلطانیه و مسجد کبود تبریز)
محمد هاشمی شهرکی / منصور یگانه

در معماری دوران اسلامی ایران، معمار، همیشه سعی کرده است که به نحوی فضای داخلی و خارجی را به طرق مختلف تزئین نماید. تزیین معماری اسلامی از نظر محققین غربی هنر اسلامی و سنت گرایان با بینش اسلامی دو مفهوم جداگانه است. از نظر اسلامی تزیین در هنر و معماری اسلامی امری قدسی است و برای بیان مفاهیم رمزی و قدسی طراحی و ارئه شده است. بررسی نقوش گیاهی (اسلیمی و ختائی) و علل وجودی آن در هنر اسلامی، کاربرد وسیع هندسه و خط در هنر اسلامی و عدم استفاده از نقوش جانداران در فضاهای مذهبی نظر سنت­گرایان را بیشتر مقبول می­کند. شاید بتوان غایت هنر ایرانی را در ساخت و تزیین مساجد دانست. در دوره ایلخانیان مسئله عمده تلفیق و ترکیب اشکال ساختمانی و تزئینی موجود بود. این مقاله تزیینات و نقوش به­کار رفته بناهای دوره ایلخانی را به صورت تطبیقی و با روش کیفی مورد بررسی قرار داده است. اهمیت موضوع تحقیق در آن است که شناخت اصول هندسی و ارتباط آن با زیربنای فلسفی موجب بالارفتن کیفت نقوش و الگوهای به گرفته شده در طرح­ها می­شود. جامعه آماری انتخاب شده در این تحقیق شامل دو بنای شاخص دورۀ ایلخانی است که عبارتند از: 1. گنبد سلطانیه و 2. مسجد کبود تبریز. در دوره ایلخانی نقوش هندسی حالت منظم تری پیدا می­کند و به عنوان یک الگوی تزئینی مهم به شمار می­رود و حتی می­توان گفت که حالت تقدسی بناها با توجه به اسماء متبرکه بناها نسبت به دوره­های پیشین بیشتر می شود. در بررسی طرح های تزئینی به نکات جالب توجهی می رسیم بناها با نقوش متبرک الله، علی، محمد تزیین شده و به کارگیری آنها نیز در نقاط مختلف بنا متناسب با عظمت و اهمیت آنها متفاوت بوده است.

بررسی تطبیقی گنبد سلطانیه با مقبره سلطان سنجر سلجوقی
محمد جعفری اشکواری / لیلی عبدی

در دوره اسلامی بناهای آرامگاهی بسیاری ساخته شد به گونهای که میتوان گفت بعد از مساجد از نظر تنوع و پراکندگی بیشترین سهم را در معماری اسلامی به خود اختصاص دادهاند. بناهای آرامگاهی به منظور تدفین یک فرد شاخص مذهبی یا سیاسی ساخته میشد اما گاهی در همان زمان یا در طول زمانهای بعدی بناهای جانبی دیگری مانند مسجد، مدرسه، خانقاه، کاروانسرا نیز به آن افزوده میشد. بسیاری از بناهای آرامگاهی سلاطین از سده های نخستین بر جای نمانده اند اما مقبره سلطان سنجر سلجوقی (د. ۵۵۲ ق) در مرو یکی از کهنترین و قدیمی ترین بناهای آرامگاهی به شمار میرود که از دوره سلجوقیان به جا مانده است. سپس در دوره ایلخانان بنای گنبد سلطانیه در فاصله سالهای ۷۰۴ تا ۷۱۶ ق با الهام از معماری مقبره سلطان سنجر سلجوقی ساخته شد. پژوهش حاضر به روش تاریخی و شیوه توصیفی-تحلیلی به مطالعه این دو بنا اختصاص دارد و از این رهگذر در صدد است تا ضمن معرفی معماری و عناصر تزئینی مقبره سلطان سنجر سلجوقی و گنبد سلطانیه، شباهتها و تفاوتهای این دو بنا را بیان نماید. به همین دلیل بعد از بررسیها مشخص میشود که گنبد سلطانیه به طور کلی با الهام از مقبره سلطان سنجر سلجوقی ساخته شده با این تفاوت که مقبره سلطان سنجر دارای پلان مربع است در حالیکه سلطانیه هشت ضلعی ساخته شده است. شباهتهایی از منظر این که هر دو دارای فضاهای متعدد در اطراف بودند به رغم این که اکنون آن بناها از بین رفته اند، هر دو بنا گنبد دو پوسته آجری دارند، در نمای بیرونی دو بنا نیز شباهتهایی دیده میشود اما بنای گنبد سلطانیه در سه طبقه ساخته شده است و در تزئینات داخلی دیوارها، مقبره سلطان سنجر سلجوقی ساده است و تزئینات چندانی ندارد اما گنبد سلطانیه با کتیبه ها و نقوش هندسی مختلف آراسته شده است.


بررسی تطبیقی هندسه آجرکاری در دوره های سلجوقیان و ایلخانان (نمونه موردی: گنبد سلطانیه و برج خرقان)
سید محمد ابراهیمی جعفرآبادی / انسیه قربانی نیا

ایران کشوری است که در آن هنر آجرکاری از سالهای گذشته دارای ارزش زیادی بوده است و همواره در مکانهای مقدس و دارای ارزش از آن استفاده می شده. معماری ایران مرهون آجرکاری های بی نظیرش است ؛ آجرکاری هایی که در دوره های مختلف به تکامل رسیده و روز به روز زیبایی بیشتری به بناها داده است و مورد توجه هنر و هنردوستان واقع شده. در دوره های سلجوقی و ایلخانی بناهای باشکوهی ساخته شد تا هنر ایران زمین را به رخ جهانیان بکشد , با بررسی ارزشهای زیبایی شناختی هندسی و هندسه در هنر ایرانی در این دواره می توان در برابر هنر ایرانی سر تعظیم فرود آورد. هندسه های آجرکاری در این دوره ها دارای زیبایی های باشکوهی هستند , که در بناهای گوناگون به زیبایی جلوه گر شده اند .گنبد سلطانیه در دوره ی ایلخانی و برج خرقان در دوره سلجوقی نمونه هایی است که دارای هندسه آجرکاری بی نظیری است که در این مقاله به بررسی هندسه آجر کاری این دو بنا پرداخته شده است. در نهایت با توجه به بررسی های انجام شده ؛ هندسه آجرکاری در دوره سلجوقیان به اوج خود رسید و در بنای برج خرقان هندسه های متنوعی یافت شد . در دوره ی ایلخانی این هندسه ها در بنایی مانند گنبد سلطانیه ادامه یافت . لیکن در هیچ دوره ای ؛ زیبایی و اوج مهارت اجرای آجرکاری همانند دوران طلایی سلجوقی تکرار نگردیده است.

بررسی رطوبت در بناهای تاریخی، مطالعه موردی : گنبد سلطانیه زنجان 
سیده مریم نوابی

رطوبت یکی از عوامل مهم آسیب رسان در بناهای تاریخی محسوب می شود. شرایط اقلیمی هر منطقه در بروز عوامل آسیب رسان رطوبتی و تاثیرات آنها در فصل های مختلف سال در بناهای تاریخی متفاوت می باشد. در بناهای تاریخی به علت سن بنا مواد و مصالح سرد بوده و این افت درجه حرارت و فرسودگی مصالح اجازه عبور باران ، باد و رطوبت موجود در هوا را به داخل بنا می دهد. رطوبت از طریق زمین، پی ، دیواره های بنا ، حرکت و انتقال از سطحی به سطح دیگر یا از راه ترک ها، بخش های آسیب دیده بام و بدنه های بنا درمواد و مصالح بنا نفوذ کرده، و باعث بروز مشکلاتی از جمله تغییر رنگ مصالح ، شوره زدگی ، فرسایش و تخریب مواد و مصالح بنایی در بنا می شود. که می توان با انجام کارهای مرمتی ، اصلاحات مورد نیاز مطابق با شرایط و موقعیت بنا، کنترل مداوم رطوبت و تهوبه مناسب هوا در فصول زمستان و تابستان ، رطوبت را در بنا کاهش داد. در این پژوهش سعی شده تا با ارایه راهکارهای مناسب برای بناهای تاریخی اثرات منفی آسیب های رطوبتی بر بناهای تاریخی را حذف کرده . بنابراین بررسی و ارزیابی عوامل آسیب رسان رطوبتی در بنای تاریخی گنبد سلطانیه هدف این پژوهش است.


بررسی علل ماندگاری و توسعه برخی از بناهای آرامگاهی با تاکید بر بنای سلطانیه 
زهره ترابی / منصور جعفری

بررسي فناوري اقليمي در گنبد سلطانيه زنجان با نرم افزار ECOTECH
محسن وفامهر / هانیه صناعیان

ساختمان هاي سنتي ايران، مدرسه هايي از علوم متفاوت معماري و معرفت شناسي در خود دارند كه توجه، استدلال درست و آموزش از آنها مي تواند چراغ راه معماري آينده باشد. در اين پژوهش گنبد خانه سلطانيه از لحاظ اقليمي مطالعه مي گردد. در اين مقاله بيشتر عنصر گنبد مورد بررسي قرار مي گيرد و به وسيله نرم افزار ECOTECH كه يكي از نرم افزارهاي تحليل انرژي در ساختمان مي باشد، رفتار حرارتي گنبد تجزيه و تحليل مي گردد. هدف از اين پژوهش بدست آوردن ميزان تفاوت رفتار اين دو فرم و بدست آوردن نمودارهايي است كه به صورت كاملا دقيق، ميزان تفاوت را نشان دهد. براي انجام اين پژوهش، ابتدا گنبد خانه سلطانيه در محيط كار ECOTECH مدل سازي شد. بر اساس نمودارهاي بدست آمده اينچنين استنباط گرديد كه: -1 در سقف گنبدي تغييرات حرارتي بيرون بنا تاثير چنداني بر دماي داخل نمي گذارد در حالي كه در سقف مستوي اينگونه نيست. -2 ميزان انرژي تابشي كه از سقف صاف جذب مي شود حدود دو برابر انرژي است كه از سقف گنبدي دريافت مي شود. -3 محل بازشوها در گنبد سلطانيه به گونه ايست كه در تابستان از 10 صبح به بعد، نور خورشيد مستقيم وارد فضا نمي شود.

بررسی کارکردهای گنبد سلطانیه در عصر ایلخانیان 
وحید علاالدین / سعید وطنخوه / علی اصغر سپهری فر

موضوع مورد بررسي در مورد كاركردهاي گنبد سلطانيه در عصر ايلخانيان مي باشد، و محقق سعي بر آن دارد كه بتواند كاركردهاي گنبد سلطانيه را مورد بررسي قرار دهد. و روشي را كه محقق براي گردآوري اطلاعات انتخاب نموده است روش توصيفي تحليلي بااستفاده از مطالعات كتابخانه اي و اسنادي مي باشد. نتايج حاصل از يافته هاي تحقيق به شرح ذيل مي باشد. به طور كلي به دو كاركرد برخورد نموده ايم 1. كاركردهاي فرهنگي و اجتماعي 2. كاركردهاي مذهبي، مشخص شده است كه اين گنبد علت شكل گيري آن انتقال پيكر مطهر امامان شيعيان حضرت علي ع و امام حسين ع( بوده است و بخاطر همين هم بيشتر هنرهايمعماري كه در آن بكار رفته است رنگ و بوي مذهبي دارد. همچنين به اين دليل كه بخش اعظم معماران گنبد سلطانيه را ايرانيان تشكيل مي دادند. در اين پژوهش گنبد سلطانيه به صورت اجمالي و يا نوپا در يك دستگاه كاركردي چندگانه مورد بررسي قرارگرفت. . بهرحال پيشنهاد ديگري كه مي توان از آن به عنوان نكته اي مهم ياد كرد اين است كه اكثر محققان و تاحدودي هم دراين مقاله، گنبد سلطانيه به صورت يك وجود جدا از محيط خود مورد مطالعه قرار مي گيرد. بهتر است براي فهم بهتر اين گنبد آن را در دل شهر سلطانيه و در ارتباط با فرهنگ، اقتصاد و شرايط سياسي و تغييرات حكومتي آن زمان مورد بررسي قرار بگيرد تا به فهم جامع و كاملي از اين گنبد دست يافت



بررسی گنبد سلطانیه به عنوان یک معمادی پایدار
سیده زهرا اسدی / راحله رستمی / عبدالله ابراهیمی

بررسی معماری دوره ایلخانیان نمونه موردی تزئینات گنبد سلطانیه
علیرضا جزء پیری / نسیم قائمی / علی قاسمی

مغول ها در اواخر سده ششم و اوایل سده هفتم هجری به سرزمین های اطراف خود حمله کردند و بخش های وسیعی از دنیای متمدن آن زمان را تصرف کردند و بزرگترین امپراتوری پیوسته را از نظر وسعت سرزمین در تاریخ بشر تشکیل دادند. حمله ویرانگر مغول ها به ایران در اوایل قرن هفتم هجری صورت گرفت و موجب از بین رفتن بسیاری از آثار فرهنگی ما شد. حکومت مغول ها و ایجاد خاندان ایلخانیان در ایران و آسیای مرکزی و نیز پذیرش دین مبین اسلام در اواخر حکومت خود و همچنین بکار گیری از هنرمندان ایرانی باعث شکوفایی معماری و هنرهای وابسته به آن شد . بی شک یکی از مهمترین بناهای بجا مانده از آن دوره گنبد سلطانیه می باشد که با تزئینات بی بدیل نقاشی روی گچ ، کاشی کاری ، آجرکاری مشبک ، مقرنس کاری گچی و آجری ، گچ بری بر روی پارچه و کتیبه هایی با مضمون آیات قرآن و احادیث تزئین شده است در این مقاله به دوره ایلخانیان و بررسی شاهکار بی بدیل ان دوره یعنی گنبد سلطانیه خواهیم پرداخت.

بررسی ویژگیهای شاخص بصری تزیینات موجود در گنبد سلطانیه
معصومه فضل اللهی / امیر کلایی

گنبد سلطانيه بزرگترين گنبد اجري جهان واقع درشهرسلطانيه درنزديكي زنجان دردوره ايلخاني بنا شده است اين گنبد عظيم با كاشيكاري فيروزه اي همچون نگيني دردشت هاي سرسبز سلطانيه ميدرخشد دربناي ارامگاهي سلطانيه ابتكار وخلاقيت طراحان معماران مهندسان آن به معرض قضاوت عامه گذاشته وازجهت تزئينات باانواع كاشي كاري نقاشي روي گچ آجركاري مشبك مقرنس كاري گچي و آجري و گچ بري برروي پارچه كتيبه هايي با مضمون آيات قران و احاديث ميتوان گفت مرحله كمال معماري ايران و دانشگاه هنرمندان است دراين تحقيق به شيوه مطالعه توصيفي كتابخانه اي و ميداني به بررسي ويژگيهاي شاخص بصري تزئينات اين بناي عظيم پرداخته شده است دراين پژوهش جهت مطالعه دقيق و بررسي تزئينات اين بناي عظيم ابتدا سيرتحولات تاريخي گنبد مورد مطلعه و بصورت تحليلي تزئينات اين بناي باشكوه مورد بررسي قرارگرفته است نتايج حاصله نشان ميدهد سراسر نمايداخلي وخارجي اين بنا داراي تزئينات آجري گچبري رنگ آميزي كتيبه نگاري و ديوار نگاري بسيارزيباونفيس است درنقوش تزئينات گنبد سلطانيه به ويژه درگچبري ايوانهاي آن رموز وحدت دركثرت و كثرت دروحدت نهفته است ازاين روست كه معماري اسلامي و يابطور كلي نقوش اسلامي متاثر ازانديشه هاي والاوپاك اسلامي است كه ريشه ديني و اعتقادي و وحدت ويگانگي دارد كه اين تكنيكهاي هنري هم ازلحاظ ظاهري و هم ازجنبه هاي معنوي بسيارزيبا ومنحصربفرد جلوه مي نمايند

بررسی هندسه و تناسبات در گنبد سلطانیه
ریحانه آرام

با نظر و دقت در بناهای مشهور و ارزشمند ایرانی این امر مشهود است که معماران از پیمون در هر مکانی با توجه به اقلیم و مصالح محل ساخت بنا به عنوان وسیله ای برای جهت دادن به طرح و نیارش بنا استفاده نموده اند. همچنین با بهره گیری از فرم های هندسی به دنبال القاء مفاهیمی نیز بوده اند. در این مقاله حاضر به بررسی ویژگی های هندسی و تناسبات در بنای گنبد سلطانیه پرداخته شده است که تناسبات بنای مذکور را از طریق پیمون ایرانی و مفاهیم هندسی بنا را مورد بررسی قرار داده است و به بیان مفاهیم موجود در اشکال هندسی که در بنای سلطانیه بکار رفته است می پردازد. همچنین با محاسبه ابعاد بکار رفته در بنا پی به وجود تناسبات زرین ایرانی موجود در بنا را بیان می نماید. در اینجا به بیان فرم های هندسی غالب که در پلان گنبد سلطانیه به کار رفته است را معنی نموده استکه دارای چه مفاهیمی می باشندو نیز به بررسی تناسب پیمون ایرانی موجود در گنبد سلطانیه که دارای تناسبات در گنبد بنای سلطانیه 1/16 می باشد و همچنین تناسب زرین 2√ در فضای ورودی (بنای گنبدخانه) بدست آمده است و بررسی حرکت شکل مربع به هشت ضلعی را بیان می نماید.


برنامه های نگهداری، پایش و باز زنده سازی میراث تاریخی فرهنگی (مطالعه موردی: گنبد سلطانیه)
ملیحه عامری / ملیحه نامنی

بدون شک میراث تاریخی هرکشور و جامعه بیانگر فرهنگ و تمدن ملت ها می باشد. کشور ایران با بیش از 7000 سال تمدن در تاریخ خود و با حکومت های مختلف در طول تاریخ خود و نگرش های مختلف حاکمان و فرهنگ های متفاوت در طول این سال ها دارای میراث تاریخی بیشماری است. میراث تاریخی در طول زمان طبیعتا دچار فرسودگی شده و رو به نابودی می روند. در سال های گذشته به دلیل مدیریت ضعیف در کشور و عدم برنامه ریزی مناسب بسیاری از این آثار رو به نابودی رفته اند و برنامه ریزی ها و برنامه های سازمان میراث فرهنگی جوابگوی جلوگیری از نابودی این آثار ارزشمند نبوده است. در این مقاله به پیشنهاد برنامه های مدیریت و باز زنده سازی آثار تاریخی و به صورت مطالعه ای گنبد سلطانیه می پردازیم و به ارایه پیشنهاداتی برای جلوگیری از نابودی این آثار ارزشمند می پردازیم.



تاثیر پذیری معماری بنای سانتاماریادیفیوره از معماری ایرانی گنبد سلطانیه و برج پترناس از معماری گنبد قابوس
کیاوش حیدری / شعیب کاسه گر محمدی

معماری هماره به عنوان بستر فرهنگ جهانی مطرح بوده است این هنر والای انسانی با ترکیب مناسب خود با علم هندسه ریاضیات نجوم و … از دیرباز خالق آثار زیبا و ماندگاری در اقصی نقاط گیتی شده است بررسی سیر تحول آثار معماری و بناهای برجسته در هزاره گذشته در نقاط گوناگون جهان بیانگر توان توسعه فراوان و امیدوارکننده معماری اسلامی و ایرانی در دنیاست از این رو در این مطالعه به بررسی معماری اسلامی برج قابوس بن وشمگیر در ایران و تاثیر ان در ساخت برج های دوقلوی پترناس مالزی و تاثیر معماری ایرانی گنبد سلطانیه در ساختمان گنبد سانتاماریادیفوره ی ایتالیا پرداخته شده است بررسی تاریخی نشان می دهد که طراحی بدنه برج های دوقلوی پترناس تحت تاثیر کلی طراحان پلان و جزئیات بدنه منار قطب هندوستان بوده و این در حالی است که منار قطب خود تحت تاثیر منار جام و برج قابوس بن وشمگیر بناشده است بنابراین با توجه به اینکه منار قطب و دو بنای تاثیر گذار بر فرم ساختاری آن زاییده معماری مسلمانان است برج های دوقلوی پترناس مالزی را نیز می توان به معماری اسلامی ایران متعلق دانست از طرف دیگر از دلایل مهم که معماری ایرانی گنبد سلطانیه بر ساختمان گنبد سانتاماریادیفوره ی ایتالیا تاثیر داشته می توان به پایه و طوقه 8 وجهی گنبد سانتاماریادیفوره ی اشاره نمود که متاثر از معماری فرم 8 وجهی گنبد سلطانیه می باشد و نکته مهم دیگری که این دو بنای عظیم را خیلی به هم نزدیک می کند این است که هر دو دارای یک نقشه مرکزی بوده و هر دو بنا دارای گنبد 2 جداره می باشند این موارد بیان کننده این امر است که در صورت انجام مطالعات کافی از سیر تحول معماری اسلامی و ایرانی ابداعات و ابتکارات در معماری معاصر گسترش خواهند یافت


تاثير عرفان اسلامي بر معماري ايراني با تاکيد بر تزئينات گنبد سلطانيه
هاتف سیاه کوهیان
هنر در ساحت عرفان، نوعي سير و سلوک است که در طي آن هنرمند با الهامي آسماني و معنوي به کشف و شهود مي رسد. در حقيقت هنر و معماري اسلامي پرتو و بازتابي از وحي الهي در جهان خاکي است که لطائف و ظرائف آن، اهل معرفت را به مکاشفه و شهود مي رساند. بناهاي سنتي در معماري اسلامي – ايراني مصاديقي از عالم قدس و مظاهري از سنت الهي به شمار مي روند که فنون و ظرافت هاي به کار رفته در آن با اصول روحاني و معنوي مرتبط است. کثرت آيات قرآني در کتيبه ها و تزئينات مساجد و بقاع و امامزاده ها و گنبدها از جمله گنبد سلطانيه را که جاي جاي آنها را متيمن و متبرک ساخته، مي توان مرتبط با مساله «ذکر» و «تسبيح» دانست که يکي از مسائل اصلي تصوف و عرفان اسلامي است. هم چنين نقش يا تصوير «ستاره» به عنوان نماد روشنايي و زيبايي که در مرکز آن کلمه «الله» و در اضلاع آن کلمه محمد (ص) يا علي (ع) قرار گرفته، از نظر عرفاني نشانه اي از ولايت معنوي خدا و اولياء الهي در هدايت باطني و ظاهري اهل طريقت است که به وفور در نقش و نگاره ها و تزئينات گنبدها به ويژه گنبد سلطانيه ديده مي شود. اتحاد ميان شريعت، طريقت و حقيقت يکي از مسائل مهم عرفاني است که در قسمت هايي از کتيبه ها و نگاره هاي بناهاي اسلامي از جمله گنبد سلطانيه در قالب نام «الله، محمد (ص)، علي (ع)» در کنار يکديگر به -چشم مي خورد.

تاثیر وندالیسم بر گنبد سلطانیه و غار کتله خور 
فایضه رجبی

وندالیسم ، مجموعه رفتارها و کارهایی است که فرد از روی آگاهی یا نا آگاهی باعث تخریب و خسارت به بودجه ی عمومی یک کشور یا عمل وی مانع و مختل در زندگی اجتماعی انسان ها می شود. و بر روی فضای مسالمت آمیز زندگی جمعی تاثیر می گذارد. رفتار یک وندالیسم بر روی آثار تاریخی و گردشگری بیشتر از هر کاری قابل مشاهده و طعنه آمیز می باشد.هدف از انجام این مقاله تعریف مفهوم وندالیسم و تاثیری که بر آثار هنری ، دیوارها و مهرهای تزیینی گنبد سلطانیه و قندیل های غار کتله خور گذاشته است، می باشد. این تحقیق به روش کتابخانه ای و مطالعات میدانی و بازدید مستقیم از آثار صورت گرفته است ، تا یادآوری ای باشد به حفظ آثار، سرمایه ملی ،افتخارات، فرهنگ و نیز مراقبت و عدم گزند بدان ها که وظیفه ی هر انسان متمدن و آگاهی است.


تحلیل گنبدهای دوپوش در معماری ایران با تأکید بر تحلیل ساختار گنبد در گنبد سلطانیه 
اسدالله شفیع زاده / باقر دست آهنین / بهاره صادق عابدین / بهنام ملکی

گنبد در مساجد، ارتباطي گريز ناپذير با ساير عناصري دارد كه به عملكرد و شكل مساجد ايراني معنا مي بخشد ولي خود به تنهايي رمز و رازها و نيز گفته ها و ناگفته هائي را در بر دارد كه به طور مستقل مباحث مختلفي را فراروي محققان قرار داده است. روش تحقيق اين مقاله به صورت كتابخانه اي بوده است و ابزار جمع آوري از نوع مقالات چاپشده در نشريات علمي و پژوهشي بوده است. اين مقاله در نظر دارد تا به كلياتي درباره گنبدهاي ايراني، سازه گنبدهاي ايراني، گنبدهاي دوپوش و بررسي گنبدهاي آجري پرداخته شده است و در نهايت با بررسي تمامي اين موارد بر روي نمونه موردي (گنبد سلطانيه) بررسي فرم گنبد سلطانيه از آثار به جامانده از دوره ايلخاني در زنجان مي پردازد و مي ك وشد به كمك تحليل هندسي نحوه شكل گيري طرح گنبد آن را روشن سازد. در نهايت به اين نتيجه مي توان رسيد كه گنبد به عنوان هويت مساجد ايراني اسلامي در باورهاي مردم ريه دوانيده است.


تحليل عاملي موانع توسعه گردشگري روستايي در بخش سلطانيه استان زنجان
جعفر یعقوبی

هدف از اين تحقيق بررسي موانع توسعه گردشگري روستايي در بخش سلطانيه استان زنجان بود. اين تحقيق از نظر ماهيت، از نوع پژوهش هاي تلفيقي کمي-کيفي، از نظر ميزان کنترل متغيرها از نوع غير آزمايشي و از نظر هدف از نوع تحقيقات کاربردي محسوب مي شود. جامعه آماري اين تحقيق را سه گروه مردم محلي، کارکنان ادارات دولتي و گردشگران تشکيل دادند. ابزار اصلي تحقيق پرسشنامه بود که توسط محقق طراحي شد. روايي ظاهري و محتوايي ابزار تحقيق با استفاده از نظرات کارشناسان صاحب نظر توسعه روستايي در استان و پس از انجام اصلاحات لازم به دست آمد. براي تعيين پايايي ابزار تحقيق پايلوت تست انجام گرديد و جهت تعيين پايايي ابزار تحقيق از ضريب آلفاي کرونباخ استفاده شد. داده هاي جمع آوري شده با استفاده از نرم افزار Excel و SPSS نسخه 16 پردازش و تحليل گرديد. نتايج نشان داد منطقه داراي قابليت بالايي در زمينه توسعه گردشگري روستايي در ابعاد تاريخي، طبيعي و فرهنگي در راستاي توسعه پايدار مي باشد. نتايج تحليل عاملي موانع توسعه گردشگري روستايي در منطقه نشان داد اين موانع به ترتيب اهميت شامل ضعف مديريت و برنامه ريزي، کمبود تسهيلات رفاهي و بهداشتي، موانع فرهنگي و آموزشي و سرمايه گذاري ناکافي مي باشد.

تحلیل نظام الگوگیری کاتدرال فلورانس از گنبد سلطانیه
محمد جواد مهدوی نژاد / سمیه پورباقر

كاتدرال فلورانس تا سالها بدون گنبد باقي ماند تا زماني كه فيليپو برونلسكي در آغاز دوره رنسانس گنبدي را براي آن طراحي كرد. اين گنبد از جنبههاي مختلف، متفاوت با نمونههاي قبلي خود بوده است به گونهاي كه اين فرضيه را تقويت ميكرد كه باالهام از گنبد سلطانيه ساخته شده باشد. پرسش اصلي پژوهش آن است كه چه دلايلي ميتواند نشان دهنده الهام گرفتن فيليپو برونلسكي در طراحي كاتدرال فلورانس از گنبد سلطانيه باشد؟ براي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهش از روش تحقيق استدلال منطقي با كاربرد تكنيكهاي توصيفي – تحليلي استفاده شده است. مطالعات صورت گرفته نشان ميدهد چهار نكته كليديبراي اثبات اين مدعا وجود دارد كه عبارتند از: 1- ترك بندي گنبد و استفاده از عناصر تقويت كننده پوسته، 2- تغيير خيز گنبد و حركت به سوي تاق هاي افراشته، 3- نظام انتقال نيروي بام به ديوارهاي جانبي، و 4- شيوه كنترل بار جانبي و نحوه مهار نيروهاي تكيه گاهي

تحلیل و بررسی پیشینه و تزئینات داخلی گنبد سلطانیه
محمد حسین قربانی

گنبد سلطانیه بزرگترین گنبد اجری جهان واقع در شهر سلطانیه در نزدیکی زنجان در دوره ایلخانی بنا شده است. این گنبد عظیم با کارشی کاری فیروزه ای همچون نگینی دردشت های سرسبز سلطانیه می درخشد در بنای ارامگاهی سلطانیه ابتکار و خلاقیت طراحان معماران مهندسان آن به معرض قضاوت عامه گذاشته و از جه تزئینات با انواع کاشی کاری نقاشی روی گچ آجر کاری مشبک مقرنس کاری گچی و آجری و گچ بری برروی پارچه کتیبه هایی بامضمون آیات قرآن و احادیث می توان گفت مرحله کمال معماری اسلامی ایران و دانشگاه هنرمندان است. این تحقیق بابهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی به جنبه های تاریخ معماری و ویژگی های ساختاری و تزئینات وابسته به ان پرداخته است.


تزئینات (بررسی مقایسه ای مقبره میربزرگ آمل و گنبد سلطانیه زنجان)
مژگان سیفی / غنچه نوایی

یکی از اصلی ترین و مهمترین جنبه های یک اثر تزئینات آن است. هنرمند با استفاده از تزئینات اندیشه ها و ذوق خود را به معرض نمایش می گذارد، زیرا بر خلاف فرم شناسی که نیازمند تحلیل های علمی است؛ تزئینات با مخاطب عام خود نیز ارتباط برقرار کرده و روح اثر را در قالب تزئینات به معرض نمایش می گذارد. روش تحقیق در این مقاله مروری- توصیفی بوده و با راهبرد نمونه برداری هدفمند نسبت به بررسی و مقایسه تزئینات مقبره ی میرقوام الدین مرعشی (میربزرگ) و گنبد سلطانیه پرداخته می شود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که اشتراکات اعتقادی در بروز مفاهیم و اشکال مشترک نقش داشته بگونه ای که این اشتراکات بر افتراقات زمانی و م کانی غالب می گردد.



« تزئینات پیش ساخته درگنبد سلطانیه درقرن هشتم هجری قمری»
آزاده محبعلی

در سرزمین ایران، آثار معماری و تزئینات وابسته به آن، دارای گستردگی، تاریخ طولانی و ارزش هنری فراوانی می‌باشد که به طور مداوم درطول تاریخ تکامل یافته است. یکی از دوران‌های درخشان و قابل تأمل اواخرقرن 7 و اوایل قرن 8 هجری قمری (دوره ایلخانی) بوده است و دراین دوره آثار بسیاری طراحی و ساخته شده است. یکی از مواردی که طراحان و هنرمندان دوره مغول به کار برده‌اند؛ تزئیناتی است که به صورت قالبی و پیش‌ساخته در یکی از بناهای مهم و عظیم این دوره یعنی « گنبد سلطانیه » اجرا گردیده است. این نوع تزئین قالبی که ترکیبی از گچ و پارچه و کاغذ می‌باشد در آثار قبل و بعد از دوره مغول حتی در بناهای همزمان گنبد سلطانیه که ازنظرتزئینات دارای ارزشهای والایی هستند مشاهده نشده است. لذا در این مقاله سعی شده است به مزایا (خصوصیات) و ساختار و معایب این نوع تزئین پرداخته شود.

پایداری گنبد سلطانیه
میترا بیگ محمدی / رعناالسادات کمالی نژاد

پوشش گنبد در ایران پییشنه ای دیرینه دارد . کمبود چوبهای استوار و کشیده که در حقیقت عنصر اصلی پوشش تخت است ، سبب شده است که پوشش سغ sagh و گنبد روایی پیدا کند و بخصوص در دهانه های وسیع ترجای پوشش تحت را بگیرد . قدیمی ترین شکل های منحنی در پوشش زیرین چغازنبیل متعلق به هزاره دوم دیده شده است .با وقفه طولانی در دوران هخامنشی معماری درخشانی با پوشش مرتفع و مسطح در اوج قدرت و کارائی جلوه دارد ولی چه قبل و چه بعد از آن بعلت فراهم نبودن شرایط خاص اقتصادی در این دوران آوردن چوب سدر و ساج همیشه میسر نبوده و در جنگل ها و جلگه های این سرزمین هم چوب مناسب پوشش پرورش نمی یافته است لذا طاقهای منحنی و گنبد جای اصلی خود را به عنوان یک پدیده ساختاری و اقلیمی در معماری ایران به آسانی پیدا می کنند .


جایگاه نور و رنگ در معماری اسلامی (بررسی موردی گنبد سلطانیه)
محمد جعفر اشکواری / رباب بیگدلی / رقیه امینی

«نور» و «رنگ» از عناصر مهم زیبایی شناسی در معماری به شمار می روند. در آموزه ها و تعالیم دینی اسلام نور از جایگاه مهمی برخودار است تا آنجا که سوره ای به نام «نور» نازل شده و خداوند متعال نیز به «نور» تشبیه شده است. معماران از طریق شباک، در، روزن، پنجره، ارسی، روشندان، هورنو و غیره نور طبیعی مورد نیاز بنا را تامین می کردند. بنابراین می توان گفت نور در معماری به عناصر مختلف استقلال می بخشد، ضمن اینکه جایگاه و نسبت های هر یک را نیز معین می سازد. همچنین رنگ از جمله مواردی است که در معماری اسلامی مانند نور جایگاه مهمی دارد. به غیر از بناهای «سبک خراسانی» که تزئینات چندانی نداشتند، بناهای دیگر سبک ها یعنی «رازی»، «اصفهانی» و «آذری» از حیث انواع عناصر تزئینی و بکارگیری رنگ های متنوع شایسته توجه هستند. از دیدگاه اندیشمندان هنر اسلامی، رنگ سفید نماد وجود مطلق و رنگ سیاه که پوشش خانه کعبه است نماد اصلی تعالی و فراوجودی است که خانه کعبه با آن ارتباط دارد و رنگ های آبی، فیروزه ای و طلایی در نگارگری و تزئینات بناهای اسلامی و ایرانی تمثیلی از مشاهده و مراقبه به شمار می روند. رنگ ها در معماری اسلامی مکمل هم هستند و در کنار یکدیگر جلوه و زیبایی دارند. با توجه به مطالب پیش گفته، پژوهش حاضر در تلاش است تا با روش توصیفی- تحلیلی به این سوال ها پاسخ دهد که آیا به نور و رنگ در معماری گنبد سلطانیه توجه شده است؟ عناصر نورگیری در گنبد سلطانیه کدامند؟ تنوع رنگ ها در گنبد سلطانیه چگونه است و چه تناسبی بین رنگ ها وجود دارد؟ بررسی ها نشان می دهد معماران گنبد سلطانیه به دو پدیده نور و رنگ توجه داشته اند و از طریق در، پنجره طاقنماها، فضای غلام گردشی در طبقه دوم و روزن هایی در گیلویی گنبد به تامین نور درون بنا پرداخته اند. اگرچه نمای بیرونی بنا با آجرکاری به رنگ خاکستری پوشانده شده است، اما رنگ غالب بکار رفته در گنبد سلطانیه در بخش های مختلف اعم از پوسته بیرونی گنبد و کاشی ها آبی لاجوردی است که ویژگی معماری سبک اذری است، ضمن این که در بخش هایی از ایوان ها از رنگ های سبز و قرمز بر روی زمینه نارنجی استفاده شده است.

ریتم و خودهمانندی درتزئینات گنبد سلطانیه و تشابهات آن با هندسه فراکتال 
سیده مهسا جمالی / سیامک نیری فلاح

به طورفطری پدیده تکرار مانند ضربان قلب ، گردش شب و روز و یا صدای باران تاثیر زیادی بر انسان می گذارد. لذا استفادهاز این ویژگی در معمای ایران سابقه طولانی داشته و در مواردی چون سازماندهی فرم و فضا، هدایت، ایجاد سلسلهمراتب و پویایی مورد استفاده قرار می گرفته است.این مقاله با هدف بررسی ماهیت ریتم بکار رفته در تزئینات گنبدسلطانیه به تحلیل تاریخی پدیده خودهمانندی در این بنا و ارتباط آن با هندسه فراکتال می پردازد. در این پژوهش باراهبرد توصیفی از روشهای بررسی مستندات و جمع آوری داده های کتابخانه ای استفاده شده است. یافته ی این مطالعهنشان می دهد که قرن ها پیش از معرفی هندسه فراکتال در دهه های اخیر، معماری فاخر ایرانی – اسلامی با بهره گیری ازخود همانندی و برخال مترتب بر آن در حوزه تزئینات و هندسه، آثار ارزشمند و فاخری را برجای گذاشته است. شایستهاست معماران و پژوهشگران نسبت به شناخت و معرفی این توانمندی های تاریخی ارزشمند اقدام نمایند.

ریختشناسی کتیبه های گنبد سلطانیه در ادوار تاریخی
آرزو نوشایی / مهرانگیز قنبرزاده

مهمترین آثار هنر معماری و شهرسازی هر دوره تاریخی اغلب در مرکز حکومت متبلور شده است. گنبد سلطانیه از بناهای معروف دوره ایلخانی بوده و تزیینات، این بنا را بسیار شاخص کرده است یکی از مهمترین تزیینات آن کتیبه می باشد مساله این است که این کتیبهها با چه هدف و مضمونی انتخاب شدهاند؟ در بنای سلطانیه، ابتکار و خلاقیت معماران آن را به معرض قضاوت عامه گذاشته و چون این بنا از جهت تزیینات مرحله کمال معماری ایران و دانشگاه هنرمندان است و کمتر به تحلیل کتیبههای این بنا پرداخته شده است و اینکه ممکن است رازهایی در پس انتخاب این کتیبهها نهفته باشد هدف این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی، تللیلی و ملتوایی به تلقیق درباره کتیبهها، موضوعات و مفاهیم آنها بپردازد و به شناخت آنها و دلای وجودی، مفاهیم نهفته و ارتباط میان آنها دست پیدا کند



سنگ نوشته يادماني سفير اكبر شاه گوركاني هند به سال 1012 ه.ق در گنبد سلطانيه
پرستو قاسمی اندرود

دانش كتيبه شناسي از جمله علومي است كه مستقيما در حوزه باستان شناسي قرار مي گيرد. كتيبه ها اسناد مطمئني هستند كه بي كم و كاست در شناسايي زواياي ناشناخته تاريخ اجتماعي و سياسي كشور ما نقش مهمي را ايفا مي كنند. سنگ نوشته سفير اكبر شاه گوركاني يك سند ارزشمند تاريخي است كه مير معصوم بكري متخلص به نامي در هنگام عبور از زنجان و سلطانيه آن را به يادگار گذاشته است. اين سنگ نوشته از جنس مرمر به ابعاد 15×6×63.5 سانتي متر و به خط نستعليق برجسته در 5 سطر (2 بيت شعر و سه سطر به نثر) حجاري شده است.

شناخت رنگدانه ها در آرايه هاي گچي ايوان بيروني ضلع جنوب غربي گنبد سلطانيه زنجان
مریم شیروانی

آثار باقي مانده از دوران حکومت ايلخانان مغول در ايران داراي ويژگي هاي معماري جالبي بوده و گنبد سلطانيه زنجان يکي از بناهاي مهم اين دوران است که آرايه هاي معماري گوناگوني را در خود جاي داده است. يکي از اين نمونه ها، آرايه هاي گچي است که در لايه نازکي بر روي پوشش هاي آجري در ايوان هاي بيروني اين گنبد با لايه هاي رنگي مزين گرديده است. اين تزيينات شامل ترکيبات گوناگون رنگي است که تاکنون مطالعات علمي براي شناسايي آن ها و بسترهاي مورداستفاده شان صورت نپذيرفته است. سؤال مطرح شده اين است که اين آثار با چه ترکيبات رنگي کارشده و آيا داراي ويژگي هاي خاصي هستند که تا به امروز باقي مانده و در اثر عوامل محيطي تخريب نگرديده اند. با نيل به اين منظور در اين پژوهش هدف شناسايي ترکيبات رنگي آرايه هاي گچي بود که با استفاده از روش لايه نگاري و آناليزهاي دستگاهي FT-IR و XRF براي شناسايي عنصري و ترکيبي مواد تشکيل دهنده رنگ ها استفاده شده است. بر اساس يافته هاي حاصل شده ترکيبات رنگدانه ها شامل اخراي قرمز، اخراي زرد، سياه استخوان و کربنات کلسيم بود که بر روي بستر گچي مورداستفاده قرارگرفته است. رنگدانه ها داراي ساختار معدني بوده و به همين علت ماندگاري بيشتري نسبت به رنگدانه هاي آلي در برابر عوامل مخرب محيطي دارند و اين امر سبب ماندگاري طولاني مدت آن ها در محيط بيروني بوده است و ساختار مقاوم آن ها دليل اصلي باقي ماندن تا به امروز اين آثار است.

طراحی مجموعه گنبد سلطانیه با رویکرد هویت دهی به فضای شهری نمونه موردی شهر سلطانیه
هانیه نظری

شهر در فرهنگ ایرانی مفهومی است جامع از طرفی میزان هماهنگی شهر با مختصات محیطی آن اعم از محیط طبیعی اجتماعی فرهنگی اقتصادی و تاریخی درجه هویت مندی شهر را رقم میزند و هویت یک شهر نمود هرچه بیشتری در فضای شهری دارد از جمله فضاهای عمومی شهر باغات میباشند باغ های تاریخی ایران علاوه بر منظر طبیعی و فرهنگی و معماری به دلیل عظمت و مظهر قدرت معنوی در جهان شهره اند یکی از عناصر مهم تاریخی که در این تحقیق مد نظر میباشد بنای عظیم گنبد سلطانیه است در این تحقیق روش جمع آوری اطلاعات به صورت مطالعه اسنادی و کتابخانه ای و برداشت میدانی و مصاحبه با ساکنین شهر بوده است باتوجه به بررسی های به عمل آمده در این پژوهش ارگ حکومتی سلطانیه پتانسیل پذیرش یکی از باغ های ایرانی به نام باغ مزار را دارا میباشد به این دلیل که این نوع باغ نمایانگر هویت اصلی این بنای بلند قامت خواهد بود

طلوع و غروب يک پايتخت: شکل يابي، توسعه، اقتدار و اضمحلال شهر سلطانيه
رضوان همایون / حسن کریمیان

با وجود آن که ايلخانان (654-750 ه.ق) مراغه و سپس تبريز را به پايتختي برگزيدند، انديشه ايجاد شهري که نمادي از امپراتوري اين صحرانوردان باشد آنها را به ساخت سلطانيه ترغيب نمود. طرح غازان خان در ايجاد اين پايتخت نوساز به روزگار فرمانروايي سلطان محمد خدابنده اجرا شد و توسعه سريع سلطانيه آن را در زمره باشکوه ترين شهرهاي جهان درآورد؛ شکوهي که تا پايان فرمانروايي جلايريان (835 ه.ق) استمرار يافت، ليکن متعاقب تهاجم تيمور گورکاني (786 ه.ق) فروکش نمود تا اين که از آن پايتخت عظيم، تنها آثار معدودي بر جاي مانده است. در خصوص چگونگي فرم، عملکرد، سازمان فضايي و ساختار اجتماعي ساکنان اين ابرشهر ايلخاني پرسش هاي فراواني قابليت طرح مي يابد. پژوهش حاضر در پي آن است تا با اتکاء به شواهد باستان شناسانه عوامل موثر بر ظهور، توسعه و افول اين شهر را مورد کنکاش قرار دهد. در نتيجه اين پژوهش فهرستي از عوامل مذکور احصاء گرديده است.



ظرفيت هاي گردشگري تاريخي و تأثير آن در توسعه پايدار روستايي (مطالعه موردي: سکونتگاه هاي روستايي ناحيه سلطانيه استان زنجان)
ناصر شفیعی ثابت / جواد قربانی / رحیمه بهمنی

چکیده: براي سنجش ظرفيت هاي گردشگري تاريخي و براي بهبود عملکرد آن، واکاوي ظرفيت هاي موجود و بالقوه گردشگري تاريخي در توسعه پايدار سکونتگاه هاي روستايي ضروري است. زيرا متناسب با ظرفيت گردشگري تاريخي و با توجه به فراهم بودن زيرساخت ها و خدمات رفاهي و پشتيبان گردشگري، اثرات فضايي و پيامدهاي محيطي اکولوژيک، اجتماعي اقتصادي و کالبدي آن به شکل مثبت يا منفي نمود پيدا مي کند که در ميزان توسعه يافتگي سکونتگاه هاي روستايي مقصد گردشگري نيز اثرگذار است. بر اين مبنا، اين تحقيق با هدف سنجش تأثيرات ظرفيت هاي گردشگري تاريخي در توسعه روستايي به روش توصيفي تحليلي بر روي 319 خانوار نمونه تصادفي در 12 سکونتگاه روستايي در ناحيه سلطانيه انجام شد. براي سنجش شاخص هاي سطح توسعه يافتگي سکونتگاه هاي روستايي تعداد 79 گويه و در قالب ابعاد محيطي اکولوژيک، منابع گردشگري، اجتماعي-اقتصادي و کالبدي سنجيده شد. هم چنين، مؤلفه اثرگذار نيز در قالب 14 شاخص بررسي شد. نتايج دلالت بر وجود رابطه مثبت و معنادار بين شاخص هاي ظرفيت پذيرش گردشگر، ظرفيت ايجاد واحدهاي پذيرايي، و ظرفيت ايجاد خدمات رفاهي با شاخص هاي ابعاد توسعه پايدار روستايي در ناحيه سلطانيه دارد. در مقابل، شاخص ظرفيت اجراي تور گروهي، ظرفيت ايجاد واحدهاي اقامتي و خدمات پشتيباني در تبيين توسعه پايدار روستايي در روستاهاي ناحيه سلطانيه جايگاه خود را نيافته است. بنابراين، ارتقاء شاخص هاي ظرفيت هاي گردشگري تاريخي براي دستيابي به توسعه پايدار روستايي به مثابه يکي از راهبردهاي اثرگذار ضرورت دارد که مورد توجه سياستگذاران و متوليان امر گردشگري قرار گيرد تا زمينه و زيرساخت هاي لازم براي تحقق آن ها فراهم شود.

عظمت گرایی معماری ایران در دوره ایلخانی
هادی خدابنده / حسن ذوالفقارزاده

بی شک یکی از راه های شناسایی هنر معماری ایرانی نگاه به گذشته پربار این سرزمین است که سرشار از مفاهیم، نماد ها و نشانه هاست، در این تحقیق سعی داریم عظمت گرایی معماری ایران، به خصوص دوره ایلخانی که اوج عظمت گرایی معماری ایرانی بوده را بررسی کنیم ولی در ظرفیت این نوشتار به تعداد محدودی از آنها که حایز اهمیت بیشتری است می پردازیم و با بررسی تعدادی از بناهای ارزشمند این دوره از جمله گنبد سلطانیه، مسجد جامع یزد و ارگ علیشاه تبریز ببینیم چه عواملی باعث شده تا این عظمت گرایی به وجود بیاید و عظمت گرایی در چه قسمت هایی و چگونه نشان داده شده است و چه هدفی را دنبال می کند ، روش تحقیق این مقاله به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته است و مبتنی بر منابع کتابخانه ای می باشد.


علل بروز تعارض هاي اجتماعي در حفاظت از ميراث معماري (مطالعه موردي: مجموعه ثبت جهاني گنبد و ارگ سلطانيه)
علیرضا رازقی / محمد تقی پیربابایی / حمید ندیمی

موضوع حفاظت از ميراث فرهنگي در شهر سلطانيه زنجان به لحاظ قرارگيري مجموعه ميراث جهاني گنبد و ارگ سلطانيه در اين شهر از اهميت و جايگاه ويژهاي برخوردار است. اين مقاله در صدد شناخت تعارض هاي اجتماعي در حفاظت از گنبد و ارگ سلطانيه است كه با بهره گيري از روش پيمايش هاي ميداني مرتبط با موضوع انجام يافته است. چارچوب نظري تحقيق مبتني بر تعميم مباحث روان شناسي اجتماعي به موضوع حفاظت مردمي از ميراث فرهنگي معماري است. بررسي هاي صورت گرفته نشان مي دهد كه مجموعه اي از عوامل در بروز تنش و تعارض هاي اجتماعي در حوزه حفاظت از ميراث فرهنگي معماري در اين شهر موثر بوده است. از جمله مهمترين عوامل عبارتند از: كمبود هم پيوندي ميان اصول و مباني ميراث فرهنگي با نيازها و تقاضاي مردمي، تملك يك باره حدود 10 هكتار از شهر كوچك سلطانيه به عنوان عرصه گنبد و ارگ پيرامون آن، برخوردهاي ناهماهنگ و مقطعي در فرآيند اجرايي تملكات، اختلال در ساماندهي محوطه پيرامون گنبد و ديگر محدوده هاي تاريخي- فرهنگي شهر، تعارض گروه هاي اجتماعي شاغل در محدوده عرصه گنبد و ارگ با نظام اداري مربوط به حفاظت.

عملکرد سازه های تاقی در برابر زلزله
رامونا حیدری فر / حسن سجادزاده / رکسانا حیدری فر

سازه های تاقی مانند چقد (قوس)، تاق و گنبد، از پابرجاترین و فراگیرترین عناصر معماری اسلامی و از جمله کلیدی ترین سازه های معماری ایران می باشند. قوس جسمی است منحنی شکل برای پوششی که دهانه آن از عمق آن بیشتر باشد. قوس ها بنیاد ساخت تاق ها و گنبدها می باشند. تاق با دنبال کردن یک چقد در راستای افقی جدید پدید می آید و گنبد با چرخش آن بر گرد محور قائم ایجاد می شود. سازه گنبد به دلیل پیروی از شکل های هندسی و تناسبات خاص، از مقاومت ذاتی قابل ملاحظه ای برخوردار است. بدیهی است چنانچه این سازه ها قدرت انتقال بارهای وارده را نداشته باشند، سازه آسیب خواهد دید و امکان تخریب نیز فراهم می شود. این مصداق در مورد زلزله نیز برای این سازه ها جاری است. در این پژوهش ابتدا به مطالعه اجمالی سازه های تاقی پرداخته شده است. سپس تأثیر نیروی زلزله بر این سازه ها همراه با نمونه موردی، مورد بررسی قرار گرفته است.



کاربرد ترموگرافی در فن آسیب شناسی بناهای تاریخی (مطالعه موردی: بررسی رطوبت و تشخیص مصالح در گنبد سلطانیه)
داریوش عزتی / آراز نجفی

بناهای تاریخی همیشه در معرض آسیب های ناشی از رطوبت، ترک و سایر نیروهای فیزیکی قرار دارند. مرمت گرانسعی دارند با بهره گیری از روش های جدید بناهای تاریخی را حفظ و نگهداری نمایند. برای این امر، مهم ترینمساله آسیب شناسی بنا با کمترین هزینه و تخریب می باشد . ترموگرافی مادون قرمز ابزاری نوین است، که بدونآسیب به بنا ، با هزینه کم و کوتاه ترین زمان اطلاعات با ارزشی را در اختیار مرمت گر قرار می دهد. ارزیابی قسمتهای مختلف بنا از جهت رطوبت ، ترک و شناخت مصالح به کمک تصاویر حرارتی یکی از روش های بسیار مفید میباشد . تصاویر حرارتی به کمک دوربین های حرارتی در طیف مادون قرمز ، که جزئی از امواج الکترو مغناطیسی استتهیه می شود. قسمت هایی از بنای سلطانیه متعلق به قرن هشتم با استفاده از تصاویر حرارتی مورد ارزیابی قرار گرفتهو نتایج آن تحلیل شد. در این مقاله روش ترمو گرافی برای ارزیابی بناهای تاریخی به عنوان یک ابزار قوی معرفی می شود.


کاربرد مدل مديريت مشارکتي در برنامه ريزي توسعه جوامع روستايي (مطالعه موردي بخش سلطانيه از ناحيه ابهر)
علیرضا استعلاجی / نصرالله فلاح تبار

کرویت در هندسه گنبد سلطانیه
سیده مهسا جمالی / سیامک نیری فلاح

استفاده از هندسه در معماری و هنر اسلامی – ایرانی سابقه ای طولانی داشته، بگونه ای که کیفیت هندسه بکار رفته دراین آثار برای دستیابی به تناسبات ایده آل، حس تقدس و معنویت مورد استفاده قرار می گرفته است. در این راستا هدفاین مطالعه بررسی ماهیت کرویت گنبد سلطانیه برای ایجاد فضایی مذهبی بوده است. لذا با روش توصیفی تحلیلی و بابهره گیری از ابزار لازم برای گردآوری مستندات و اطلاعات از طریق کتابخانه ای اقدام گردیده است.یافته های اینتحقیق نشان می دهند که هندسه مقدس به عنوان ابزار شکل دهنده فضا در بناهای اسلامی نقش فعالی داشته و معمار بابهره گیری از آن فضاهایی الهی – انسانی خلق می نموده است. زیرا حرکت منظم و ملایم خطوط منحنی در کرویتبکارگرفته شده در هندسه این بناها، استفاده کننده را یاری می نمود تا تقدس فضا را درک کند. این درک دوسویه هماناصل شکل گیری پیوستگی انسان و فضا بوده است.


مروری بر تزیینات وابسته به معماری گنبد سلطانیه
امیر علی محمدی / حسن ستاری ساربانقلی

عناصر تزیینی یکی از عوامل هویت بخش به معماری ایران بوده است این عناصر که دارای تکنیک ها و شیوه های ساخت و اجرای گوناگون بوده اند متاثر از اقلیم و فرهنگ هر منطقه ای دارای ویژگیهای گوناگونی هستند این مقاله پژوهشی اجمالی در مورد معرفی انواع تزیینات وابسته در گنبد سلطانیه که روزگاری پایتخت ایران زمین در دوره ایلخانی بوده است را شامل می شود که به معرفی نمونه های موردی در آن پرداخته است انواع عناصر تزیینی از قبیل آجرکاری، گچبری، کاشی کاری و تزیینات چوبی ، تزیینات سنگی و …از نمونه هایی هستند و با توجه به اقلیم سرد منطقه برخی از این عناصر تزیینی در بدنه های خارجی بنا و برخی دیگر که در مقابل عوامل اقلیمی کم مقاومت تر می باشند در فضاهای داخلی مورد استفاده قرا رگرفته اند . بازسازی بناهای دوره های پیشین وجهی بارز از معماری دوره تیموریان و ایلخانی است. آغازگر این جریان شخص تیمور بود. او مال بسیاری صرف ساخت و ساز کرد و برخی بناهای بازمانده از پیش را هم از نو ساخت. شاهرخ، پسر و جانشین تیمور، بیش از پدر به بازسازی آثار توجه کرد. در زمان او، شاهزادگان و درباریان هم برای احداث و بازسازی بناها تاحدی اختیار یافتند. پس از شاهرخ، جریان تعمیر آثار همچنان تداوم یافت و میرزاابوالقاسم بابر و سلطان ابوسعید در این زمینه کوششهایی کردند. سپس سلطان حسین بایقرا و وزیرش، علیشیر نوایی، برخی از آثار پیشین را بازسازی کردند.

مشخصه های پایدار معماری در بنای گنبد سلطانیه
بهنام قاسم زاده / فرزاد حیدرزاده

تحقيق حاضر با توجه به واقع شدن سلطانيه در مسير تاريخي جاده ابريشم و افزايش ظرفيت هاي تاريخي، طبيعي و فرهنگي سلطانيه، معيارهاي توسعه پايدار بكارگرفته شده در م عماري بناي گنبد سلطانيه را مورد بررسي قرار داده و با معرفي معيار ها و شاخص هاي مطرح در طراحي معماري پايدار از قبيل بهره گيري ساختمان هاي بومي از مصالح محلي در دسترس، كاربرد محلي، تجديد پذيري منابع انرژي، توجه فعالتي هاي ساختامني به بازيافت و احترام به طبيعت را مورد بررسي قرار مي دهد. در اين راستا ميزان بهره گيري اين بنا از راهكاهايي چون بهره گيري از معماري بومي منطبق بر اصول طراحي پايدار، طراحي اقليمي، تكنيك ها و فن ساخت، مصالح، گرمايش و سرمايش، ميزان نور و روشنايي، به رو روش توصيفي به شيوه كتابخانه اي و تحليلي به شيوه پيمايشي بررسي شد و اين نتايج حاصل گريد كه در دستيابي به يك فرم ساختماني پايدار و انعطاف پذير، بناي گنبد سلطانيه به عنوان يك نمونه موفق در بهره گيري از اصول معماري پايدار در جهت پاسخگويي به شرايط اقليمي منطقه طراحي گرديده است.


مفهوم و زمينه هاي مختلف نموديابي ظرافت در معماري؛ مطالعه موردي: گنبد سلطانيه و مسجد شيخ لطف الله
مسعود وحدت طلب / تورج هاشمی / سمیه قدیم زاده

چکیده: بيان مسأله: ظرافت ازجمله مفاهيم پردامنه و جهان شمول است که در هنر و معماري اهميت فراواني دارد؛ بااين حال به لحاظ نظري، ماهيت و جنبه هاي وجودي آن چندان مورد واکاوي قرارنگرفته است. هدف: پژوهش حاضر با هدف بازشناسي جايگاه ظرافت و مطالعه ي نحوه ي کاربست آن در طراحي آثار معماري، به عنوان يک دستمايه هنري صورت پذيرفته است. در اين راستا با بهره گيري از روش توصيفي-تحليلي تلاش مي کند ضمن بازشناسي مفهوم، به رديابي و احصاي انواع ظرافت به کاررفته در معماري ايراني-اسلامي اقدام کند. روش تحقيق: در گام نخست نظرات انديشمندان درباره ي چيستي ظرافت از دو منظر فلسفه ي هنر و طراحي مهندسي بررسي شده است. آنگاه به تدوين مدلي از ظرافت ادراکي با استفاده از مفهوم ماده (توده/ جرم) و مطالعه ي ويژگي هاي کالبدي و ادراکي پرداخته و در گام بعد با کاوش در امکان هاي مختلف اطلاق صفت ظرافت به معماري در متون مختلف و تطبيق با مدل تهيه شده، انواع آن شناسايي و در دو نمونه گنبد سلطانيه و مسجد شيخ لطف الله مورد تحليل قرار گرفته است. نتيجه گيري: زمينه هاي مختلف نموديابي ظرافت دست کم در سه سطح، قابل طبقه بندي است: در سطح کلان شامل ظرافت در شاکله هندسي بنا به معني فرايند و نظام شکل گيري، آرايش فضايي، چيدمان و نحوه استقرار عناصر است؛ در سطح نيمه کلان شامل ظرافت سازه؛ و ظرافت شکل عناصر و ارگان ها؛ و در سطح خرد، شامل ظرافت مصالح پوسته ازنظر رنگ، جنس و بافت؛ و ظرافت جزئيات ازنظر اتصالات و مرزها مي شود. لذا با توجه به گستردگي و تنوع کاربرد، مي توان گفت جايگاه کيفيت ظرافت در معماري فراتر از بيانِ وابسته به يک سبک خاص است. شيوه ي کار معماران ايراني براي دستيابي به ظرافتِ کالبدي در انواع معرفي شده، مي تواند الگوي مناسبي براي فرايندهاي طراحي و ساخت در معماري امروز ايران باشد.


مقایسه تطبیقی نقوش کاشی کاری گنبد سلطانیه زنجان و گنبد شیخ صفی الدین اردبیلی 
شکوفه یعقوبی نیا

مجموعه ی آرامگاهی شیخ صفی الدین اردبیلی که در مرکز شهر اردبیل واقع شده می توان خاستگاه و مرکز نشو و نمای تشیع فراگیر دانست که از اوایل قرن دهم هجری ( یعنی زمان سلطنت شاه اسماعیل اول صفوی ) در سراسر ایران به عنوان مذهب رسمی پذیرفته شد و قبول عام یافت. این مکان تاریخی در تاریخ تشیع مقام و منزلتی خاص دارد، زیرا از آنجا بود که نطفه ی دولت و حکومت صفویان بسته شد و بانگ اشهد ان علی ولی الله در تمام ایران طنین انداز گردید. گنبد سلطانیه بنای تاریخی و معروف از بناهای با شکوه و عظیم در معماری جهان اسلام به شمار می رود. این بنا در جنوب شرقی زنجان در شهر امروزی سلطانیه یکی از مهمترین و ارزشمندترین بناهای آرامگاهی جهان است. این بنا پس از گنبد ایاصویه در ترکیه و کلیسای سنت مارک مارک یا سانتاماریا یا دلفیوره ایتالیا سومین بنای عظیم گنبدی جهان شمرده می شود و در عین حال بزرگترین و مشهورترین بنای آرامگاهی بجامانده از 700 سال پیش است و از نظر حجم و شکل معماری و تزیینات وابسته به آن از اهمیت والایی برخوردار و در نوع خود بی نظیر و از شاهکارهای هنر معماری ایران است. بدین سبب نویسندگان و جهانگردان بسیاری را به سوی خود توجه داده است. گنبد سازه ای قوس دار که پلان آن دایره ای و فرم آن معمولا قسمتی از یک کره است و به نحوی اجرا شده که در تمام جهات یک نیروی رانش تکیه گاهی یکسان اعمال می کند، است. گنبد، یکی از مهمترین شاخصه های معماری اسلامی ایران است. در این پژوهش حاضر: دو گنبد شیخ صفی الدین اردبیلی و گنبد سلطانیه از نظر طرز ساخت، تکنیک ها و نقوش در دوره های مخلتف مورد مقایسه ی تطبیقی قرار گرفته شده است. همچنین، این پژوهش با رویکرد تاریخی_تطبیقی و با استفاده از روش تحلیلی_توصیفی و انجام تحقیقات کتابخانه ای و میدانی به ارزیابی و بررسی این بنا پرداخته است. این پژوهش، بر این فرضیه استوار است که آنچه قابل ذکر است هر دو گنبد تقریبا از نظر ساخت و نقوش نام مقدس الله مشابه هستند و فقط به لحاظ مقیاس، جزییات اجرایی و تکنیک کاشی کاری با هم تفاوت هایی دارند. همین طور در این دو گنبد از لحاظ کتیبه ها شباهت هایی دیده می شود.



مدل دولوميتی شدن سازند سلطانيه در جنوب باختر زنجان
افشین زهدی / فرهاد عاصمی / علی لکی روحانی

در اين پژوهش، به منظور تعيين مدل دولوميتي شدن سازند سلطانيه، از يک رخنمون مناسب در 35 کيلومتري جنوب باختر شهر زنجان استفاده شده است. سازند سلطانيه در برش مورد مطالعه، 985 متر ستبرا دارد که به طور همشيب و مشخص روي شيل ها و ماسه سنگ هاي سازند بايندر قرار گرفته است و در بالا نيز توسط شيل ها و ماسه سنگ هاي سرخ رنگ سازند باروت پوشيده شده است. توزيع و گسترش دولوميت هاي سازند سلطانيه، موازي با رده بندي و لايه هاي رسوبي و داراي گسترش جانبي قابل ملاحظه اي است. درون لايه هاي دولوميتي آثار جلبک هاي سبز- آبي (استروماتوليت ها) و همچنين گرهک و نوارهاي چرت به فراواني شناسايي شده است. بر پايه شواهد صحرايي، سنگ نگاري و ژئوشيميايي (XRD و ICP-OES)، چهار نوع دولوميت، در سازند سلطانيه تشخيص داده شده است، که عبارتند از دولوميت هاي ريزبلور يا دولوميکرايت، دولوميت هاي متوسط بلور متراکم و نيمه شکل دار، دولوميت هاي درشت بلور نيمه شکل دار تا بي شکل و در پايان سيمان دولوميتي پر کننده حفرات سنگ. در اين دولوميت ها، شواهدي از وجود بلورهاي دولوميت زين اسبي يا سدل ديده نشده است. نتايج اين پژوهش بيانگر تشکيل اين دولوميت ها در يک محيط دياژنزي دفني کم ژرفا تا به نسبت ژرف توسط سيال هاي دريايي با شوري متوسط (ميانگين سديم 325 پي پي ام)، در اثر تراوش آب درياي تبخير شده به درون سکوي کربناته سازند سلطانيه در منطقه مورد مطالعه است. مقادير پايين استرانسيم (ميانگين 47 پي پي ام) و به نسبت بالاتر آهن (ميانگين 3088 پي پي ام) و منگنز (ميانگين 453 پي پي ام) در دولوميت هاي درشت بلورتر، احتمالا بيانگر افزايش اندازه بلورهاي دولوميت و تبلور دوباره بلورهاي دولوميت در طي تدفين است. مقادير ناچيز باريم (ميانگين 12 پي پي ام) و نبود دولوميت هاي زين اسبي درون توالي دولوميتي سازند سلطانيه نيز احتمالا بيانگر دخالت نداشتن محلول ها و سيال هاي گرمابي در طي فرايند دولوميتي شدن کربنات هاي سازند سلطانيه در منطقه مورد مطالعه است.


نظرسنجي درباره برخي پيامدهاي گردشگري روستايي در مناطق روستايي بخش سلطانيه، استان زنجان
جعفر یعقوبی

پژوهش حاضر، با هدف بررسي پيامدهاي گردشگري در مناطق روستايي بخش سلطانيه استان زنجان، به روش توصيفي – همبستگي انجام مي شود. ابزار اصلي تحقيق پرسشنامه است و جامعه آماري آناز 453 نفر شامل روستاييان، کارکنان ادارات دولتي، و گردشگران تشکيل شده است. نتايج نشان مي دهد که تقويت اقتصاد منطقه، رونق صنايع دستي محلي، افزايش کيفيت زندگي، و حل معضل بيکاري مهم ترين پيامدهاي مثبت، و تخريب پوشش گياهي، افزايش قيمت زمين و مسکن، از بين رفتن فرهنگ سنتي، و تضاد اجتماعي بين جامعه ميزبان و ميهمان مهم ترين پيامدهاي منفي گردشگري روستايي در منطقه به شمار مي روند. همچنين، بر اساس نتايج تحليل عاملي در زمينه نقش گردشگري روستايي در توسعه منطقه، بهبود صنايع روستايي و بازاريابي عامل اول و توسعه اشتغال و کارآفريني، توسعه فرهنگي، توسعه اقتصادي و افزايش خدمات رفاهي و حفاظت از منابع طبيعي عوامل بعدي را تشکيل مي دهند.

نقش فرهنگ و ارتباطات اسلامی در شکل گیری گنبد سلطانیه
فاطمه رجبی

تعامل انسان ها از گذشته تا کنون دلیل مهمی بر آشنایی آنها با امور ناشناخته و کسب تجربه برای زندگانی بوده است. انسان ها توسط ارتباطبرقرار کردن با محیط و هم نوعان خود در هویت یکدیگر تاثیر می گذارند که این مهم باعث تغییر در فرهنگ و نگرش جامعه خواهد شد.انسانآفریننده ی زیبایی است و در این زایش ،کنش اجتماعی محیط خویش بروز دهنده ای از این تولد است.هدف از انجام این مقاله بررسی فرهنگو ارتباطات اسلامی در شکل گیری هنر در یک دوره ی خاص می باشد که با بررسی نقش اسلام و اعتقادات مذهبی در چگونگی روند ساختیک بنا و تاثیرات متقابل آن در زایش هنر می باشد .روش پژوهش این مقاله میدانی کتابخانه ای می باشد که در نهایت به بررسی و نقوشاسلامی و اسماء مقدس بکاررفته در گنبد سلطانیه خواهیم پرداخت تا این کار باعث تعامل و شناخت از فرهنگ و جامعه ی اسلامی شود.


هندسه مقدس در معماری ایرانی. مطالعه موردی: بنای تاریخی گنبد سلطانیه زنجان
شیوا حمزه تبار / فریبا شجاعی / فدرا امیری بدر

هندسه یکی از بنیان های هنر و معماری مقدس ایران است، که در سراسر آثار گذشته می توان مشاهده کرد. در آثار فاخر معماری سنتی ایرانی، هندسه مقدس مهمترین عامل در ساخت بناها بوده است. از دیرباز هندسه مقدس ایرانی بهترین نمود خود را در بناها نشان داده است. و این مهم امروزه از بررسی هندسه بناهای گذشته دریافت میگردد. پرسش اصلی در این پژوهش، شناخت اصول هندسه مقدس معماری ایرانی است تا میزان تاثیر آن در عناصر معماری معاصر سنجیده شود. تاکید معماری سنتی ایرانی همواره بر زیبایی است، ایرانیان در طول تاریخ ارزش والایی برای زیبایی قایل بوده و علم هندسه ابراز قدرتمندی در دست معماران ایرانی بود که با کمک آن می توانستند تناسب های آسمان را اندازه گیری کرده و تعاد ، هماهنگی، زیبایی و نظ را روی زمین بیافرینند. هندسه نزد ایرانیان هم علم و هم هنر است. معماری در قلمرو روح و حکمت انسانی است، و هندسه مقدس به عنوان وسیله ای که با آن معماران ایرانی، سطوح و احجامی را ساخته اند تا انسان به تعالی برسد. مطالعه موردی در این پژوهش گنبد تاریخی سلطانیه در شهر زنجان است. سعی بر آن است تا نشان داده شود علاوه بر دانش ریاضی، از طبیعت به عنوان منبع الهام استفاده نموده و چگونه این بنای شاخص تا زمان حال حفظ گردیده و همواره قابلیت تامل برای معماری معاصر دارد. که این امر حاکی از آن است که در گذشته معماران به خوبی از ویژگی های گسترده هندسه آگاه بوده و از آن در آثار خود بهره می گرفتند. و در آخر پیشنهاد می شود با شناخت و استفاده از هندسه مقدس ایرانی گامی در جهت ارتقاء سطح کیفی معماری معاصر برداشته شود.

مقالات نشریه ای علم نت مقالات ویراساینس مقالات ایرانداک

مقالات اس آی دی مقالات پرتال جامع علوم انسانی

یافته های گوگل

یافته های یوتیوب

آشنایی با گنبد سلطانیه – زنجان

آغاز ادامه مرمت برج و باروی جنوبی گنبد سلطانیه

آغاز مرمت ضلع جنوب غربی گنبد سلطانیه

پشت بام تربت خانه گنبد سلطانیه مرمت شد

تخصیص اعتبار مرمت گنبد سلطانیه ارمغان سفر وزیر میراث فرهنگی به زنجان

خبربان

دردسرهای تملک عرصه و داربست‌های گنبد سلطانیه

قرارداد مرمت برج و باروی ضلع جنوبی گنبد سلطانیه منعقد می‌‌شود

قطره

کارگاه‌های مرمت گنبد سلطانیه در محوطه آغاز به کار کردند

کارگاه مطالعات مقدماتی مرمت بناهای تاریخی مقبرۀ الجایتو در سلطانیه

گنبد «سلطانیه»

گنبد سلطانیه، بزرگترین گنبد خشتی جهان

گنبد سلطانیه تجلی هنر معماری دوره ایلخانی

گنبد سلطانیه شاهکار معماری ایران / سلطانیه مرتفع ترین گنبدهای آجری جهان

گنبد سلطانیه زنجان

سلطانیه، زنجان (۲۰۰۵)

مرمت تزیینات گنبد سلطانیه + عکس

مرمت گنبد سلطانیه کارشناسی نیست

مرمت ضلع جنوب غربی گنبد سلطانیه زنجان آغاز شد

خبرگزاری جمهوری اسلامی

خبرگزاری فارس

خبرگزاری مهر

نگاهی به وضعیت مرمت در ایوان‌های گنبد سلطانیه

سلطان محمد خدابنده (703ـ716 هجری) (1303 ـ 1316 میلادی )
بعد از درگذشت غازان خان فرزندش اولجایتو به سلطنت رسید. در سال 704 هجری شهرسلطانیه را که اساس آن توسط غازان خان پی ریزی شده بود بنا نهاد. در سال 706 هجری به خاک گیلان حمله ور شد و آن ناحیه را خراج‌گزار خود کرد. در سال 709 هجری به مذهب تشیع مشرف شد و ملقب به سلطان محمد خدابنده گردید. در زمان غازان خان و سلطان محمد خدابنده، سعدالدین و خواجه رشیدالدین فضل اله عهده‌دار امور کشور بودند. سعدالدین به تدریج اهمیت خود را از دست داد، تا جایی که در سال ۷۱۱ هجری به فرمان سلطان محمد خدابنده کشته شد. جانشین او تاج الدین علی شاه بود که با همکاری خواجه رشیدالدین فضل اله به حل و فصل امور مملکت پرداخت. در سال ۷۱۳ هجری به فرمان سلطان محمد خدابنده پسرش ابو سعید به سلطنت رسید. در همین سال بنای شهر سلطانیه به اتمام رسید.
 
سلطان محمد خدابنده معاصر است با:
ملک رکن الدین پسر ملک شمس الدین (۶۷۷ ـ ۷۰۵ هجری) و ملک فخرالدین پسر ملک رکن الدین (۷۰۶۰۷۰۵ هجری ) و ملک غیاث الدین پسر ملک فخرالدین (۷۰۶ـ ۷۲۹ هجری) از آل کرت
و نظام الدین حسن پسر جلال الدین طیب شاه (۶۸۸ ـ ۷۲۵ هجری) از ملوک شبانکاره
و حاجی شاه پسر یوسف شاه (۶۹۰ـ۷۱۸ هجری) از اتابکان یزد
و قطب الدین شاه جهان پسر سیور غتمش (703ـ702 هجری) از قراختائیان کرمان
و امیر شرف الدین محمود شاه اینجو (۷۰۳ـ ۷۳۶ هجری) از خاندان اینجو و امیر مبارزالدین محمد ابن غیاث الدین حاجی (۶۶۰ ـ ۷۲۳ هجری) از آل مظفر
و نصرت الدین أحمد پسر یوسف شاه (۶۹۵ ـ ۷۳۰ هجری) از اتابکان لر بزرگ
و عزالدین محمد پسر عزالدین حسین (۶۹۵ ـ ۷۱۶ هجری) از اتابکان لر کوچک.


مهم‌ترین حوادثی که در دوران سلطنت سلطان محمد خدابنده و معاصران ایرانی او در کشورهای دیگر آن زمان به وقوع پیوست، چنین است:

آسیا

چین: در چین سلسله یوان سلطنت می‌کرد (۱۲۷۹ ـ ۱۳۶۸ میلادی)
دهلی: پادشاه سلسله خلج در این زمان علاء الدین خلجی است. (۱۲۹۵ ـ ۱۳۱۵ هجری) وی پس از دفع مخالفان خود در داخل مملکت به دفع مغول‌ها پرداخت، وی فرمانروایی بود از هر جهت سفاک و بی‌رحم و خود را اسکندر ثانی تصور می‌کرد، و رویاهای بزرگ برای تحصیل یک مملکت وسیع در سر می‌‌پروراند. بعد از درگذشت وی سلطنت نصیب پسر شش ساله‌اش عمر شاه شهاب الدین شد. (۷۱۵ هجری) (۱۳۱۵ میلادی) و بعد از وی سلطنت به قطب الدین مبارک شاه اول رسید. (۷۱۶ هجری)(۱۳۱۶میلادی)
عثمانی: سلطان عثمانی در این زمان، عثمان اول است. (۱۲۵۹ ـ ۱۳۲۶ میلادی )
یمن: در یمن رسولیان حکومت داشتند. (۱۲۲۹ ـ ۱۴۵۴ میلادی)


افریقا

الجزایر: فرمانروای بنی زیان در الجزایر در این زمان ابو حمو موسی است. (۷۰۷ هجری)
تونس: در تونس از سلسله بنی حفص یکی بعد از دیگری زمام امور را در دست داشتند. از جمله، ابو بکر اول (۷۰۹ هجری) (۱۳۰۹ میلادی ) و ابوالبقا خالد اول در همان سال و بعد از این دو ابو یحیی زکریا زمام امور را در دست گرفت (۷۱۱ه.ق.) (۱۳۱۱ میلادی)
مراکش: فرمانروای بنی مرین در این زمان ابو ثابت عامر است. (۷۰۶ هجری) (۱۳۰۶ میلادی) جانشین وی ابوالربیع سلیمان است. (۷۰۸ هجری) (۱۳۰۸ میلادی) در سال ۷۰۹ هجری (۱۳۰۹ میلادی) اسپانیایی‌ها جبل الطارق را به تصرف خود در آوردند. سپاهیان مرینی بار دیگر در اسپانیا ظاهر شدند. بعد از سلیمان فرمانروای بنی مرین ابو سعید عثمان شد. (۷۱۰ هجری) (۱۳۱۰ میلادی)
مصر: فرمانروای ممالیک بحری مصر در این زمان رکن الدین بیبرس دوم است (۷۰۸ هجری) (۱۳۰۸ میلادی) و در سال ۷۰۹ هجری (۱۳۰۹ میلادی) برای سومین بار زمام امور را به دست گرفت.

اروپا

آلمان: شاه آلمان در این زمان آلبرشت اول است. (۱۲۹۸ ـ ۱۳۰۸ میلادی) وی بر اثر یک توطئه، کشته شد. بعد از کشته شدن آلبرشت، هانری هفتم لوگزامبورک که در سال ۱۳۰۸ میلادی به پادشاهی آلمان برگزیده شده بود، به سلطنت نشست. (۱۳۰۸ ـ ۱۳۱۳ میلادی) وی توجه زیادی به ایتالیا داشت و به همین جهت در رأس سپاه فراوانی رهسپار ایتالیا شد و در سال ۱۳۱۱ میلادی در میلان به عنوان شاه لمباردیا تاجگذاری کرد و در لشکر کشی به ایتالیا جنوبی درگذشت. بعد از وی سلطنت به لوئی چهارم رسید. (۱۳۱۴ ـ ۱۳۴۷ میلادی)
انگلستان: بعد از ادوارد اول پسرش ادوارد دوم به تخت سلطنت نشست (۱۳۰۷ ـ ۱۳۲۷ میلادی) در عهد او مجلس شورا بر داعیه خود افزود. ادوارد دوم پادشاهی بی‌کفایت و نالایق بود. دارای تلون مزاج و ضعیف النفس بود که پیوسته تحت تأثیر گفته‌های اطرافیان خود قرار می‌‌گرفت. در سال ۱۳۹۴ میلادی درصدد تصرف اسکاتلند بر آمد، لیکن از رابرت اول فرمانروای اسکاتلند شکست خورد. دیری نگذشت مردم سر به شورش برداشتند. ملکه ایزابل که دختر فیلیب لوبل (پادشاه فرانسه) بود، با سرکشان و شورشیان همدست شد و در نتیجه ادوارد از سلطنت خلع شد و در قلعه برکلی به فرمان ملکه و معشوقه او به قتل رسید.
بوهم: شاه بوهم ونسلاوس دوم بود. (۱۳۰۵۰۱۲۷۸ میلادی) بعد از وی سلطنت به پسرش ونسلاوس سوم رسید. (۱۳۰۵ـ ۱۳۰۶ میلادی) زمانی که درصدد پیشروی به خاک لهستان بود، کشته شد. وی آخرین شاه سلسله پرمیل است. بعد از وی یوهان لوکزامبورگی به سلطنت رسید. (۱۳۱۰ ـ ۱۳۴۶ میلادی)
روم شرقی: امپراتور روم شرقی در این زمان آندرتیکوس دوم است. (۱۲۸۳ـ۱۳۲۸میلادی) سیسیل و ناپل: شاه سیسیل و ناپل در این زمان شارل دوم است. (۱۲۸۵ ـ ۱۳۰۹ میلادی)
فرانسه: پادشاه فرانسه در این زمان فیلیپ چهارم است. (فیلیپ لوبل) (۱۲۸۵ ـ ۱۳۱۴ میلادی) مرگ بونیفاس هشتم یکسره فیلیب لوبل را مغرور ساخت، تا جایی که فیلیپ در سال ۱۳۰۵ میلادی برتران دوگو Bertrand DeGot.. خلیفه بردو را به جانشینی او نشاند که به کلمان پنجم معروف شد و چون در رم احساس امنیت نکرد، به آوینیون فرانسه آمد و از آن به بعد تا مدت ۷۰ سال آوینیون مقر پاپ شد. (۱۳۰۹ـ ۱۳۷۶ میلادی) غلبه فیلیپ لوبل بر بونیفاس هشتم و استقرار پاپ در آوینیون یکی از مهم‌ترین وقایع قرون وسطی است و به این ترتیب نقشه پاپ‌ها که می‌خواستند بر تمام پادشاهان مسیحی مستولی شوند، در آغاز قرن چهاردهم میلادی به کلی به هم خورد.
در دوران سلطنت فیلیپ لوبل در سال ۱۳۰۶ میلادی اموال قوم یهود که بیشتر در جنوب کشور فرانسه اقامت داشتند، ضبط شد و آن‌ها تبعید شدند، همچنین یکی دیگر از رویدادهای اجتماعی این زمان توقیف اعضای فرقه پاسبانان معبد است. توضیح آن‌که پاسبانان معبد پس از جنگ اول صلیبی تأسیس یافت تا به حراست بیت المقدس بپردازد. چون بیت المقدس از دست رفت. اغلب اعضای این فرقه به اروپا برگشتند، این فرقه صاحب اموال زیادی بودند. فیلیپ لوبل که همیشه در تنگنای مالی بود، مبالغ هنگفتی از فرقه مذکور قرض گرفت و درصدد بود که فرقه را منهدم سازد و دارایی آن‌ها را تصرف کند. به همین سبب، در سیزدهم اکتبر سال ۱۳۰۷ میلادی اعضای فرقه را دسته‌دسته دستگیر کرد و همه گونه جنایات ساختگی را به آن‌ها نسبت داد و بسیاری از آن‌ها زیر شکنجه جان دادند.
با این اوصاف، محکومیت اعضای فرقه در فرانسه این حق را نمی‌داد که دارایی آن‌ها را ضبط کنند. پاپ کلمان پنجم ابتدا زیر چنین باری نرفت و چون تحت فشار قرار گرفت، مجمعی در شهر وین تشکیل داد. افیلیب لویل با لشگری به این آمد و پاپ بناچار متلاشی شدن فرقه را در سال ۱۳۱۲ میلادی از تصویب مجمع گذرانید.
مقدمات انقراض پادشاهان خاندان کاپه به تدریج فراهم می‌‌شد، به این معنی که در سال ۱۳۱۴ میلادی در چند ناحیه سرکردگان دست اتحاد به یکدیگر دادند و چون در آن اثنا فیلیب لوبل در گذشت، جانشین او لوئی دهم چندین دستخط اعطا کرده، وعده داد که رسوم قدیمه را محترم بدارد و همین قول و قرارها سرکشان را ساکت کرد، اما پیشامد روزگار با آن‌ها مساعد نبود، زیرا در مدت کوتاهی سه بار پادشاه تغییر کرد. به این معنی که پسر ارشد فیلیپ لوبل موسوم به لونی دهم بعد از دو سال سلطنت (۱۳۱۴ ـ ۱۳۱۶ میلادی) درگذشت
لهستان: پادشاه لهستان در این زمان و نسلاوس دوم است. (۱۳۰۰ ـ ۱۳۰۵ میلادی) بعد از وی سلطنت به لادیسلاوس (Ladislaus) اول رسید (۱۳۰۶ ـ ۱۳۳۳ میلادی).
مجارستان: پادشاه مجارستان ونسلاوس سوم بود. (۱۳۰۱ ـ ۱۳۰۵ میلادی) جانشین او شارل اول است (1308 ـ 1342) وی موسس سلسله آنژون در مجارستان است.