قوم سندی دانستنی ها اطلس تاریخی ایران اقوام ایران تاریخ گذشته فرهنگ ها تیره های ایرانی / جلد دوم / از آغار تا پایان عصر هخامنشی / شروین وکیلی حوزه ایران جنوب شرقی اغلب در کتاب‌ها به اشتباه تمدن دره سند نامیده می‌شود. در حالی که تمدنی مستقل نبوده و زیرسیستمی از حوزه تمدن ایرانی است، و هسته مرکزی‌اش هم در دره سند نبوده و در اطراف دریاچه هامون قرار داشته است و شبکه‌ای از شهرها را در اطراف هیرمند و پنجاب و سند شامل می‌شده است. یعنی دقیق‌تر است اگر آن را فرهنگ یا زیرسیستم هامون ـ سند بنامیم. با این همه برای پرهیز از اشتباه گرفته شدن بومیان اولیه این منطقه با سیستانی‌ها و بلوچ‌ها و هندی‌ها که مهاجران آریایی بعدی در این مناطق هستند، به سنت رایج ایشان را سندی می نامیم، با گوشزد مجدد این نکته که لنگرگاه اصلیشان بلوچستان و سیستان بوده و نه دره سند. احتمالاً بزرگ‌ترین شهر در این مجموعه شهر سوخته بوده که بیش از ۱۵۰ هکتار از آن کاوش شده و تنها گورستان اش با ۲۵ تا ۴۰ هزار مقبره ۲۵ هکتار وسعت داشته است. پس (یا شاید پیش) از آن موهنجودارو در کرانه سند (۲۵۰ هکتار) قرار می‌گیرد و بعد هاراپا در غرب پنجاب (۱۵۰ هکتار)، دوالویرا در منطقه کوچ در گجرات (۱۰۰ هکتار)، گانوِرین‌والا در خولیستان پنجاب و راخی گَره در هرات (هردو ۸۰ هکتار) قرار می‌گرفته و شهرهای مهم دیگری مثل موندیگَک در قندهار و کالیبَنگان در راجستان و سوتکَه کوه و کولی و کوتدیجی در آن اهمیت داشتند. بخش مهمی از این مراکز استقراری در کشمیر (مَندا، ) و پنجاب و گجرات (بابرکوت، شانخودار، خیرهسرا، لوتِشوار، لوتال، شکارپور، گُلدار در باغ سرا) و بلوچستان (کوت بالا، مهرگَره، ناوشهر، سوخته کوه و سوتکاگان دور) و سند (چَنهودارو، کوتدیجی، لَرکان، پیرشاه جویرو و اونگار) و پشتونستان (رحمان دری، شری خان تراکی) قرار داشته و بنابراین گرانیگاهش در ایران شرقی قرار می‌گرفته است، و نه در شبه قاره هند. جمعیت این منطقه در اوج شکوفایی فرهنگ دره سند به پنج میلیون نفر بالغ می‌شد و شمار سکونتگاه‌های آن را تا هزار تخمین زده‌اند، اما تنها کمتر از صد ناحیه کاوش علمی‌شده‌اند. این‌ها البته روستاها و مراکز کوچک یک‌جانشینی بوده‌اند و در میان‌شان تنها پنج شهر بزرگ وجود داشته است. آن‌چه که تمدن دره سند نامیده شده، در واقع بیش از آن که به خود رود سند اتصال داشت ه باشد، به رود قاگَر – هَکرا وابسته بوده که در هزاره چهارم و سوم پیش از میلاد بسیار پرآب بوده و با تندبادهای موسمی و بارآن‌های فصلی برآمده از اقیانوس سیراب می‌شده است. این سیستم آبی هنوز هم در پاکستان امروزین وجود دارد، اما از میانه هزاره دوم پ.م به خاطر خشک شدن آب و هوا مانند امروز به صورت رودخانه فصلی در آمده و دست بالا در حدود ۱۹۰۰ پ.م خشک شده است و از همین هنگام شهرهای قلمرو سند به زوال و نابودی دچار شدند. داده‌های برآمده از عکس‌برداری ماهوارهای البته نشان می‌دهد که خشک شدن این رود بسیار زودتر آغاز شده و در حدود ۳۸۰۰ پ.م نشانه‌هایش وجود داشته است. یعنی اصوال فرهنگ دره سند در کرانه رودخانه‌ای در حال مرگ شکل گرفته است. جمعیت سیستم رود سند احتمال با آن‌چه در ایران غربی داشته‌ایم هم‌تراز بوده است. شهر سوخته که در فاصله ۲۵۰۰-۲۸۰۰ پ.م هشتاد هکتار وسعت داشت، احتمال حدود شانزده هزار نفر را در خود جای می‌داده و این با تخمین‌های موجود درباره دولت‌شهرهای سومری برابر است. البته این تخمین‌ها در دامنه وسیعی نوسان می‌کنند و برای همین شهر سوخته و همچنین شهرهای سومری جمعیتی پنج تا شش هزار نفره را نیز برشمرده‌اند. مقاله و پایان نامه قوم آرامی قوم آموری قوم اروراتویی قوم اکدی قوم ایلامی قوم اومان ماندا قوم حاتی قوم بلخی قوم سندی قوم سکای خاوری قوم سومری قوم عبرانی قوم فلسطینی قوم کیمری قوم کاسی قوم کنعانی قوم لولوبی قوم گوتی قوم مادی قوم لوویایی قوم میتانی قوم مانا قوم هیتی قوم هوری تیره آشوری تیره ارمنی تیره اسکودره ای تیره ایلامی تیره ایونی تیره بابلی تیره بلخی تیره پارتی تیره تتگوشی تیره خوارزمی تیره رخجی تیره زرنگی تیره سغدی تیره سکای آنسوی دریا تیره سکای تیزخود تیره سکای هوم خوار تیره عربی تیره فنیقی تیره کاپادوکی تیره کاریایی تیره کوشی تیره گنداری تیره لودیایی تیره لوکیایی تیره لیبیایی تیره مادی تیره مصری تیره مکه ای تیره هراتی تیره هندی
